Informatieblad Gentechnologie

In steeds meer voedingsmiddelen zitten bestanddelen die afkomstig zijn van genetisch gemanipuleerde gewassen. Dit is een
ongewenste ontwikkeling, omdat er grote wetenschappelijke
twijfel is over de lange termijn effecten op milieu en gezondheid.
Bovendien zijn er steeds meer bewijzen voor de ecologische en
economische problemen van commercieel verbouwde gentechnologiegewassen. Het toestaan van gentechnologie brengt de
keuzevrijheid van burgers, producenten en overheden die hun
landbouw en voedsel gentechnologievrij willen houden in gevaar.
Een uitgave van
Milieudefensie
Postbus 19199
1000 GD Amsterdam
020 6262 620
Informatieblad
Gentechnologie
Wat is genetische manipulatie?
Genetische manipulatie, ook wel genetische
modificatie, moderne biotechnologie of gentechnologie (gentech) genoemd, is het veranderen van de erfelijke eigenschappen van een
levend organisme. Hierdoor krijgt dit organisme nieuwe kenmerken. Al jaren probeert de
mens de natuur naar haar hand te zetten, ook
in de landbouw middels veredeling. Echter,
met genetische manipulatie worden verschillende soorten organismen gekruist die dat van
nature nooit zouden kunnen. Veel van de gentechnologiegewassen - soja, mais, koolzaad –
zijn herbicidenresistent gemaakt. D.w.z.: het
gewas is bestand gemaakt tegen een onkruidbestrijdingsmiddel. Andere gewassen zijn insectenresistent gemaakt (een gen zorgt ervoor
dat de plant gif aanmaakt dat bepaalde insecten doodt).
Risico’s van gentechnologie
Er is grote wetenschappelijke twijfel over de
lange termijn effecten van genetisch gemanipuleerd(e) gewassen en voedsel op milieu en
gezondheid.i Bovendien zijn er steeds meer
bewijzen voor de ecologische en economische
problemen van commercieel verbouwde gentechnologiegewassen.ii Door genetische manipulatie wordt de afhankelijkheid van chemische
bestrijdingsmiddelen in de landbouw verhoogd.iii Een ander negatief effect is dat door
uitkruisingiv de populatie van natuurlijke varianten wordt teruggedrongen. Het gaat hier om
een totaal nieuwe vorm van genetische vervuiling, waarvan de gevolgen onomkeerbaar zijn.
Uitkruising en menging na de oogst kan grote
schade toebrengen aan biologische en overige
producenten die gentechnologievrij willen blijven.v Het doel van het kabinet is dat in 2010 op
tien procent van de landbouwgrond biologische landbouw plaatsvindt. Het toestaan van
gentechnologie dreigt dit doel in gevaar te
brengen.
Boeren afhankelijk
Duizenden jaren hebben boeren zelf zaad opgeslagen en geselecteerd voor hergebruik. De leveranciers van de gemanipuleerde zaden maken
hieraan een eind door een verbod op het hergebruik van gentechnologiegewassen. Dit kan
omdat het mogelijk is om gemanipuleerde zaden te patenteren. Zaden moeten elk jaar opnieuw gekocht worden. Boeren worden zo
steeds afhankelijker van grote bedrijven die de
transgene zaden (en vaak ook de bestrijdingsmiddelen) leveren. Dit is een groot probleem
voor boeren in ontwikkelingslanden en vormt
ook een bedreiging voor Nederlandse boeren.
Wereldvoedselprobleem
De claim dat gentechnologie de honger in de
wereld kan uitbannen is niet waar. Honger is het
gevolg van slechte voedselverdeling en beperkte toegang tot productiemiddelen zoals
landbouwgrond en zaden voor kleine boeren,
niet van te weinig voedsel.
Gentechnologie in steeds meer producten
In een groot deel van de producten in de supermarkt zit soja en/ of maïs. Die soja en maïs
kunnen genetisch gemanipuleerd zijn. En dit
terwijl 70% van de Europese bevolking geen
gentechnologievoedsel wil eten!vi Ook een
groot deel van het geïmporteerde voer (soja en
maïseiwitten) voor koeien, varkens en kippen is
genetisch gemanipuleerd.
Nieuwe etiketteringregels
De nieuwe etiketteringwetgeving wordt op 18
april 2004 van kracht. Alle genetisch gemanipuleerde ingrediënten moeten dan op het etiket
staan. Fabrikanten moeten precies achterhalen
INFORMATIEBLAD GENTECHNOLOGIE/ FEBRUARI 2004 / PAGINA 1
of hun grondstoffen van een genetisch gemanipuleerd organisme afkomstig zijn. (Helaas
stelt Europa een 'drempelwaarde' in voor genetische vervuiling: in een product mag tot
0,9% aan gentech-ingrediënten zitten. Als een
fabrikant aantoont dat deze vervuiling onbedoeld is, hoeft hij niet te etiketteren.) vii
len. Zo bepaalt de WTO welke voorzorgsmaatregelen wij mogen nemen en daarmee wat wij
eten! Deze 'WTO-rechtszaak' heeft wereldwijd
invloed. Als de EU verliest zal het ook voor ontwikkelingslanden onmogelijk worden om gentech-producten te weigeren. Want die hebben
geen geld om hoge boetes te betalen...
Veevoer
Grote hoeveelheden gentech-veevoer uit Argentinië en de VS komen terecht in de voedselketen. In 2004 voert de EU nieuwe wetgeving in voor de scheiding en etikettering van
veevoer. Maar die geldt alleen voor de handel
tussen veevoerbedrijven, voedingsmiddelenproducenten en supermarkten. Boeren kunnen
wel kiezen of ze hun vee met gentechgewassen willen voeren. Inkopers van eieren,
melk of vlees kunnen achterhalen waarmee
dieren zijn gevoerd. Maar de consument kan
dit niet zien op het etiket van het product. viii
Doe mee!
Milieudefensie vindt dat de WTO niet mag bepalen wat wij eten. Wij eisen daarom dat de
WTO de klacht van Amerika niet in behandeling
neemt. Daarom zijn we samen met andere organisaties een campagne gestart. Teken de actiekaart op www.milieudefensie.nl/globalisering
(van 1 maart t/m 17 mei 2004).
Milieudefensie vraagt daarnaast aan lokale overheden om zich gentechnologievrij te verklaren.
Deze brief sluit aan bij een Europees initiatief
waarbij steeds meer Europese gemeenten en
regio’s hun grondgebied gentechnologievrij verklaren.ix Stuur ook een brief! Geef je op bij:
[email protected]
Geen bescherming
Er is in Nederland erg weinig beschermende
wetgeving op dit gebied. Volgens een EUrichtlijn mag de nationale overheid maatregelen nemen om coëxistentie te garanderen; dus
om biologische en conventionele gewassen
gentechnologievrij te houden. Daarnaast moet
er (volgens die richtlijn) een publiek register
komen met alle velden waarop gentechnologie
gebruikt wordt, om producenten in de gelegenheid te stellen voorzorgsmaatregelen te
nemen. De Nederlandse regering heeft deze
maatregelen echter nog niet genomen. Tenslotte: er is geen wet die garandeert dat schade door besmetting van gewassen door de
bedrijven gedragen wordt die de gemanipuleerde gewassen op de markt brengen.
Gevaar: gemanipuleerde marktgewassen
Nieuwe genetisch gemanipuleerde gewassen
kunnen nu op elk moment tot de Nederlandse
markt worden toegelaten, want de Europese
Commissie overweegt het moratorium (tijdelijke stop) op genetisch gemanipuleerde organismen op te heffen.
De Wereldhandelsorganisatie (WTO)
Amerika, Canada en Argentinië zijn boos. Zij
willen hun genetisch gemanipuleerde producten verkopen aan Europa en vinden de EUmaatregelen handelsbelemmerend. Daarom
dienden zij een klacht in bij de WTO. Als de
WTO deze landen gelijk geeft, moet Europa
haar beleid veranderen of hoge boetes beta-
Eet geen genetisch gemanipuleerd voedsel
Voor biologische landbouw wordt geen gentechnologie aangewend. Biologische producten
zijn te herkennen aan de keurmerken: EKO en
Demeter.
i
“Crops of Uncertain Nature?”, 2000, Wageningen, Plant Research International B.V.,
http://www.greenpeace.nl/multimedia/download/1/15623/0/Cr
opsofuncertainnature.pdf
ii
Impacts of Genetically Engineered Crops on Pesticide Use in
the United States: The First Eight Years", 2003, Dr. Charles M.
Benbrook, Northwest Science and Environmental Policy Centre,
Sandpoint Idaho, http://www.biotechinfo.net/technicalpaper6.html
iii
Door het inbrengen van genen in de celkern van planten worden gewassen ongevoelig gemaakt voor bepaalde bestrijdingsmiddelen, waardoor boeren onbeperkt op het betreffende
gewas kunnen spuiten zonder dat dit schade lijdt. Alle andere
organismen lijden echter wel schade.
iv
Hiermee wordt gedoeld op de overdracht van eigenschappen
van de genetisch gemanipuleerde plant op natuurlijke verwanten.
v
Besmetting van gewassen heeft al serieuze economische schade toegebracht in de Verenigde Staten en Canada. Indien bijvoorbeeld biologische gewassen besmet raken met genetisch
gemanipuleerde bestanddelen, betekent dit dat deze gewassen
niet meer verkoopbaar zijn als biologisch, waardoor de boer
vermogensschade lijdt. De risico's verbonden aan het inzaaien
van velden met GGO-zaad worden niet gedekt door de Nederlandse landbouwverzekeraars Deltaloyd en Interpolis, vanwege
onzekerheid over de gevolgen van uitkruising.
vi
Eurobarometer, dec. 2001.
vii
www.greenpeace.nl
viii
www.greenpeace.nl
ix
Tien Europese regio’s hebben zichzelf verklaard tot ‘het netwerk van ggo-vrije regio’s’. De landbouwministers van deze regio’s hebben een document ondertekend dat de regio’s het
recht geeft om ggo’s in hun grondgebied te verbieden. Een ander voorbeeld: In België verklaarde ongeveer een derde van de
gemeenten zich ggo-vrij.
Meer informatie: www.milieudefensie.nl en Milieudefensie Servicelijn: 020 6262 620, 9.30 - 16.30 (ma t/m vr).
INFORMATIEBLAD GENTECHNOLOGIE/ FEBRUARI 2004 / PAGINA 2