Psalm 103 is de Avondmaalspsalm

Psalm 103 op Witte Donderdag
Meditatie in de Stille Week
Lelystad, 20 maart 2008
R.J.Vreugdenhil
Psalm 103 is de Avondmaalspsalm.
In het klassieke Avondmaalsformulier wordt een deel van deze psalm gebruikt om de
naam van de Heer met dankzegging te prijzen.
De oudste vermelding die ik ergens tegenkwam, was een avondmaalsliturgie uit 1535.
Al bijna vijf eeuwen wordt deze psalm gelezen en gezongen na het eten van het brood
en het drinken uit de beker.
Zo werd Psalm 103 de avondmaalspsalm.
Vandaag is het Witte Donderdag. Je zou ook kunnen zeggen: avondmaalsdonderdag.
Op de donderdagavond voordat hij in de vroege vrijdagnacht zich gevangen liet
nemen, heeft onze Heer voor het laatst het Pesachmaal gehouden met zijn leerlingen.
Hij brak een brood om het uit te delen: dit is mijn lichaam voor jullie.
Hij liet de beker met wijn rondgaan: dit is mijn bloed, vergoten voor het nieuwe
verbond.
Hij gaf de opdracht: blijf steeds weer het brood eten en wijn drinken en denk daarbij
aan mij. Vanuit die opdracht op die donderdagavond vieren wij nog steeds het
Avondmaal.
Witte donderdag is avondmaalsdonderdag.
Vanavond brengen wij ze bij elkaar: de avondmaalspsalm op de
avondmaalsdonderdag. Maar passen die twee wel bij elkaar?
‘Prijs de HEER, mijn ziel, prijs, mijn hart, zijn heilige naam’ past dat wel op de avond
dat Jezus verzuchtte ‘Mijn ziel is zeer bedroefd, tot stervens toe’.
Jezus zal zelf deze psalm niet gezongen hebben op die avond.
Je merkt ook in het vervolg niet dat hij deze psalm in zijn gedachten had.
Dat is wel zo bij Psalm 22. Je kunt haast horen dat die psalm zong in de gedachten van
onze Heer toen hij aan het kruis hing. Van de eerste regel ‘Mijn God, waarom hebt u
mij verlaten’ tot de laatste regel ‘het is volbracht’.
Maar de eerste en laatste regel van Psalm 103 hoor je daar niet: ‘Prijs de HEER mijn
ziel’.
En toch, ook op die donderdagavond heeft Jezus zijn HEER, zijn God en Vader,
geprezen. Want het prijzen van de HEER was een vast onderdeel van de
pesachliturgie. Zowel Matteüs als Marcus vermeldden het nadrukkelijk: nadat zij de
lofzang hadden gezongen, vertrokken ze naar de Olijfberg (Matt.26:30, Marc.14:26).
Jezus ging lofzingend de donkere nacht in.
De lofzang van het Pesachmaal was Psalm 113 tot 118.
Jezus heeft meegezongen.
Psalm 113: Loof, dienaars van de HEER, loof de naam van de HEER.
Meditatie Psalm 103 - Stille Week – Witte Donderdag; meditatie elders gebruiken? Graag een
mail naar Vreugdenhil @ pauwenburg.nl
1
Psalm 115: Niet ons, HEER, niet ons, geef uw naam alle eer.
Psalm 117: Loof de HEER, alle volken, prijs hem, alle naties.
Psalm 118: U bent mijn God, u zal ik loven. Loof de HEER, want hij is goed, eeuwig
duurt zijn trouw.
Dezelfde jubeltonen als in Psalm 103.
Zelfs op die donderdagavond.
Misschien dat achteraf Matteüs en Marcus het met verbazing genoteerd hebben. Dat je
daar de verwondering in hoort van de leerlingen, die zich na die tijd realiseerden: hij
heeft toen nog met ons de lofzang gezongen.
Hoe kon hij dat doen?
Johannes beschrijft in zijn evangelie een situatie van een paar dagen eerder.
Jezus benoemt daar dat hij zal sterven. Hij zegt dan: ‘nu ben ik doodsbang. Wat moet
ik zeggen? Vader, laat dit ogenblik aan mij voorbijgaan? Maar hiervoor ben ik juist
gekomen. Laat nu zien hoe groot uw naam is, Vader’. (Joh. 12:27v)
Daar zie je hoe ondanks de angst, dwars door het besef heen dat hij zou moeten
sterven, Jezus toch kon blijven zingen.
De eer voor zijn Vaders naam woog voor hem zwaarder dan het lijden waar hij
doorheen moest. Je ziet hem als het ware afwegen: kies ik voor mijn eigen belang of ik
kies ik voor de grote naam van mijn Vader.
Jezus weet wat hij kiezen moet: zegen, mijn ziel, de grote naam des HEREN!
Dwars door de pijn heen prijst zijn ziel die heilige naam.
Onze Heer kon zingen door zijn angst heen.
Omdat hij niet aan zichzelf wilde denken, maar alles richtte op het grote doel, de eer
van Gods naam.
Voor dat doel wilde hij zingen èn lijden.
De lofzáng werd voortgezet in lof-dáden.
Niet alleen ‘prijs de HEER, mijn ziel’, maar ook ‘prijs de HEER, mijn lijf’.
Jezus gaf zijn lichaam met als uiteindelijk doel: de eer van God.
Hij stierf tot Gods eer.
Hij stierf opdat wíj God zouden eren.
Dat wij, verlost door zijn lijden en sterven, de lof van Psalm 103 zouden zingen.
De lofzang van Jezus bij het Pesachmaal, die hij met angstzweet voortzette in lofdáden op Goede Vrijdag, moet ons brengen tot het loflied bij het Avondmaal.
Wij mogen zingen ‘Prijs de HEER mijn ziel’, omdat Jezus Christus zijn God en Vader
geprezen heeft met het offer van zijn lichaam en bloed.
***
Toch zijn er stukken in Psalm 103 die je moeilijk op Jezus Christus kunt betrekken.
Ik denk aan die mooie zinnen in vers 3 tot 5.
Hij vergeeft u alle schuld,
hij geneest al uw kwalen,
Meditatie Psalm 103 - Stille Week – Witte Donderdag; meditatie elders gebruiken? Graag een
mail naar Vreugdenhil @ pauwenburg.nl
2
hij redt uw leven van het graf,
hij kroont u met trouw en liefde,
hij overlaadt u met schoonheid en geluk,
uw jeugd vernieuwt zich als een adelaar.
Leg daar eens Jesaja 53 naast.
Hij vergeeft u alle schuld - Nee, de wandaden van ons allen liet de HEER op hem
neerkomen. (Jes.53:6b)
Hij geneest al uw kwalen - Hij was het die onze ziekten droeg, die ons lijden op zich
nam (Jes.53:4)
Hij redt uw leven van het graf - Hij kreeg een graf bij misdadigers. (Jes.53:9)
Hij kroont u met trouw en liefde - wij zagen hem als een verstoteling, door God
geslagen en vernederd (Jes.53:4b)
Hij overlaadt u met schoonheid en geluk - Onopvallend was zijn uiterlijk, hij miste
iedere schoonheid (Jes.53:2b)
Uw jeugd vernieuwt zich als een adelaar - hij werd als een schaap naar de slacht
geleid (Jes.53:7).
Deze verzen van Psalm 103 zijn het tegendeel van Jesaja 53, het hoofdstuk dat in
vervulling is gegaan door het lijden van Jezus als de knecht des Heren.
Hoe kun je Psalm 103 eerlijk zingen op Witte donderdag?
Dit kun je toch niet zingen over Jezus?
Een antwoord is te vinden via vers 6.
De HEER doet wat rechtvaardig is.
Vers 6 tot 12 is een loflied op de gerechtigheid van de HEER.
De HEER die doet wat recht is, wat zuiver is. Hij handelt eerlijk.
Hij doet wat hij gezegd heeft. Je kunt op hem rekenen.
Dat recht van God heeft altijd twee kanten.
Het betekent bevrijding èn straf.
Gods gerechtigheid betekent bevrijding en vergeving voor zijn volk.
David bezingt dat in Psalm 51. Dat is de bekende psalm over vergeving. David zingt
daar: U bent de God die mij redt, bevrijd mij, God, (...) en ik zal juichen om uw
gerechtigheid.
Want Gods gerechtigheid is dat hij doet wat hij beloofd heeft.
En de HEER heeft het toegezegd: hij is een God van liefde en genade.
Zo had hij zich aan Mozes bekend gemaakt.
Na de vreselijke zonde met het gouden kalf heeft de HEER tegenover Mozes gezegd
wie hij is. Dat is die indrukwekkende zelf-betiteling in Exodus 34:5-7.
De HEER daalde neer in een wolk, hij kwam naast Mozes staan en riep de naam
HEER uit. De HEER ging voor hem langs en riep uit: ‘De HEER ! De HEER ! Een
God die liefdevol is en genadig, geduldig, trouw en waarachtig, die duizenden
geslachten zijn liefde bewijst, die schuld, misdaad en zonde vergeeft, maar niet alles
Meditatie Psalm 103 - Stille Week – Witte Donderdag; meditatie elders gebruiken? Graag een
mail naar Vreugdenhil @ pauwenburg.nl
3
ongestraft laat en voor de schuld van de ouders de kinderen en kleinkinderen laat
boeten, en ook het derde geslacht en het vierde.’
De gerechtigheid van de HEER is dat hij deze zelfopenbaring waarmaakt.
Hij doet wat rechtvaardig is: hij is liefdevol, genadig, geduldig, trouw en waarachtig
zoals hij heeft beloofd.
Je herkent zonder moeite in Psalm 103 die zelfopenbaring uit Exodus 34.
Maar Gods gerechtigheid heeft ook die andere kant.
Ook dat heeft de HEER ook aan Mozes bekend gemaakt.
Hij laat niet alles ongestraft. Voor de schuld moet er geboet worden.
Dat is de andere kant van Gods gerechtigheid.
Dat is niet de kant van Psalm 103, maar de kant van Jesaja 53.
De HEER doet wat hij gezegd heeft, ook in zijn straf.
De zonde die tegen de hoogste majesteit van God begaan is, moet met de zwaarste, dat
is met de eeuwige straf aan lichaam en ziel gestraft worden. (antw. 11 HC)
Die kant van Gods gerechtigheid kwam over Jezus Christus heen.
Wie Psalm 103 zingt, moet dat steeds voor ogen houden.
Zing het loflied op Gods reddende gerechtigheid maar vergeet nooit hoe Jezus Christus
ten onder ging aan Gods straffende gerechtigheid.
Vers 10 en verder:
Hij strafte hém voor ónze zonden,
Hij vergold hem naar onze schuld.
Over Christus welfde zich niet de trouw van God,
maar kwam het duister van Golgotha.
Zo ver het oosten is van het westen,
zo ver ging God zelf bij zijn Zoon vandaan.
Vaders arm was niet langer om hem heen geslagen,
maar liet hem los.
‘Mijn God, mijn God, waarom verlaat u mij?’
Loof God om zijn reddende gerechtigheid, maar besef dat aan de achterkant van uw
redding Jezus Christus ten onder ging aan Gods straffende gerechtigheid.
***
Ook in vers 14 tot 16 draaien het leven van Jezus Christus en van onszelf als het ware
om elkaar heen.
David zingt over de kwetsbaarheid van het mensenleven. uit stof gevormd, als een
bloem in het veld. Als God zijn wind erover laat waaien is de bloem geknakt en niet
meer te vinden.
Bijzonder is dat David eerst gezongen had: ‘hij redt uw leven uit het graf’.
Daarin mag je zijn persoonlijke ervaring horen. Hij had het gezien in zijn leven: de
HEER had hem beschermd tegen een vroegtijdige dood.
Maar uiteindelijk weet David ook van zichzelf: hij is als een bloem die zal sterven.
Meditatie Psalm 103 - Stille Week – Witte Donderdag; meditatie elders gebruiken? Graag een
mail naar Vreugdenhil @ pauwenburg.nl
4
Dichtbij is voor hem de ervaring van mogen léven, op termijn zal hij toch moeten
sterven.
Op Witte Donderdag is dat voor Jezus Christus precies andersom.
Dichtbij is voor hem het weten dat hij zal sterven. Het komt die nacht in Getsemane in
alle hevigheid op hem af.
Maar dwars daar doorheen mocht hij vasthouden: op termijn zal ik léven.
Uiteindelijk zou hij mogen bloeien zonder ooit meer om te knakken.
Ook dat had Jezus Christus al eerder gezegd. Opnieuw Johannes 12:24.
Als een graankorrel niet in de aarde valt en sterft, blijft het één graankorrel, maar
wanneer hij sterft draagt hij veel vrucht.
Hoezeer Jezus ook tegen het sterven heeft opgezien, hij mocht weten: het sterven is
dichtbij, maar op termijn is er het leven.
Wij mogen dankzij het lijden en sterven van Jezus Christus die omdraaiing van Psalm
103 met hem meemaken.
David kon nog niet verder kijken dan: nù redding uit het graf, maar op termijn toch
vergaan als een bloem in het veld. En de trouw van de HEER is er wel, maar dan voor
je nageslacht.
Maar met Christus mee mogen wij het omdraaien: nù, binnenkort (want hoe lang is
een mensenleven) sterven als een bloem in het veld, maar op termijn redding uit het
graf en eeuwig leven.
De HEER is trouw aan wie hem vrezen, van eeuwigheid tot eeuwigheid.
Tot uiteindelijk alles in Gods schepping, vrijwillig of gedwongen, Gods grote naam zal
prijzen.
Want als Jezus Christus dat vreselijke lijden en sterven vrijwillig op zich nam om
daarmee Gods naam te prijzen, hoe zouden wij dan achterblijven als wij Gods naam
kunnen prijzen in vrijheid.
Prijs de HEER, al zijn schepselen,
prijs hem, overal in zijn rijk.
Prijs de HEER, mijn ziel.
AMEN
Meditatie Psalm 103 - Stille Week – Witte Donderdag; meditatie elders gebruiken? Graag een
mail naar Vreugdenhil @ pauwenburg.nl
5