Biodiversiteit op groendaken

Biodiversiteit op
groendaken
CARMEN VAN MECHELEN
ERASMUS HOGESCHOOL 17/03/2017
Livingroofs.org
© Vincent Callebaut Architectures S.A.R.L.
© Vincent Callebaut Architectures S.A.R.L.
© Luc Schuiten – Atelier d’Architecture Schuiten
Utopie of realiteit?
Stefano Boeri’s ‘Vertical Forest’ in Milaan
‘Supertrees’ in Singapore
Vanwaar die groeiende interesse?
Goed voor behoud van
biodiversiteit, maar is dit
wel zo?
Epa.gov / igra-world.com / greenroofs.org
Welke types groendaken zijn er?
Foto’s: Optigreen Ltd
Extensief
Semi-extensief
Intensief/daktuin
Extensieve groendaken
Zelfregulerend
Bijna volledig onafhankelijk van onderhoud
Meer natuurlijk
Mogelijke begroeiing:
Begroeiing
Dikte substraatlaag
Mos en Sedum spp.
2-3 cm
Sedum spp., mos en kruiden
+- 6 cm
Sedum spp., grassen en kruiden
6-10 cm
Dwergstruikengemeenschap
8-15 cm
Minder substraat dus
minder gewicht. Kan dus
op bijna ieder dak!
Probleem: Biodiversiteitswaarde
Beperkt aantal plantensoorten  beperkte habitatwaarde voor o.a. in vertebraten
Link met lokale natuur???
Retail Sedum roof,
Canary Wharf, London (Urban
Habitats, 2006)
Sedum blanket green roof
City of London (Livingroofs.org)
Corda Campus Hasselt
Ecoworks
Probleem: Biodiversiteitswaarde
Extensieve groendaken met een meer divers aanbod van plantensoorten verhogen
de performantie van het groendak! (Dvorak & Volder, 2010; Lundholm et al., 2010;
Van Mechelen et al., 2015)
Maar welke planten
komen dan in
aanmerking?
Green roof designed for biodiversity
Basel, Switzerland (Livingroofs.org)
Onderzoek KU LEUVEN
‘Hoe biodiversiteit van groendaken verhogen en inspelen op naderende klimaatsopwarming?’
 Gaan kijken naar natuurlijke habitats met gelijkaardige omgevingscondities (o.a. dun
substraat, kalkrijke bodem, hoge temperatuurschommelingen, regelmatig droogte, veel wind)
Onderzoek KU LEUVEN
Studie van natuurlijke plantensoorten in Zuid-Frankrijk (Mediterraan klimaat)
Experiment van 3 jaar (2012-2015)
Onderzoek KU LEUVEN
Vegetatie
Substraat
Polygrow*
Drainage
Roofing
* mousse voor extra wateropslag
14
Onderzoek KU Leuven
Resultaat: Het ‘extensive green roof concept’; ofwel ‘Natuurdak’
concept
1. Vegetatie-gerelateerde aspecten
Exploratoring questions
Habitat template
Screening tool
Test potential plant species
Location and climate?
Select + analyze
natural habitats
Score species according to
important plant traits
Incorporate different life forms
Main goal of green roof
installation?
Compose species list
based on field
observations and/or
literature
Eventually adapt tool to local Both novel and already used green
environmental conditions
roof species
Onderzoek KU Leuven
Resultaat: Het ‘extensive green roof concept’; ofwel ‘Natuurdak’
concept
2. Structuur-gerelateerde aspecten
Design questions
Species installation
Install irrigation system
Maintenance (limited)
Building weight
restrictions?
Use different substrate
depths and types
Adapt irrigation requirements
Remove harmful weeds that
survived the dry summer period
Plant substrate
requirements?
Create spots with a water
retention layer
Use alternative irrigation sources Reseed only if no seeds have
germinated after the dry summer
period
Make use of different
expositions if possible
Control and monitor irrigation
regimes for a sustainable use
Onderzoek KU LEUVEN
Conclusies:
 Hoe dikker substraat, hoe langer planten overleven
 Wel degelijk mogelijkheden voor uitbreiding plantenkeuze
 Eenjarige planten interessant voor extensieve groendaken
 Een biodivers groendak (verschillende soorten plantentypes), presteert beter
op lange termijn dan een monotoon groendak (enkel sedumsoorten)
 Sedumsoorten ook belangrijke rol!
17
Biodiversiteitsproject PXL + UCLL
Kunnen we streekgebonden
natuurdaken creeëren op
extensieve groendaken?
Link met lokale natuur versterken
2014-2016
Aanleg biodiversiteitsgroendak op UCLL en PXL-Tech
Focus op 1 type natuurlijke vegetatie  kruidachtige vegetatie langs Albertkanaal
18
Focusproject PXL
2015-2018
Mogelijkheden voor streekgebonden natuurdaken onderzoeken
Vergelijking commerciële systemen (substraat + vegetatie) en natuurlijk systeem
(aangepast substraat + natuurlijke vegetatie van bermen langs Albertkanaal)
Sedums, grassen (buntgras, schapengras), kruidenmix, maaisel Albertkanaal
Conditie 1
Conditie 2
Conditie 3
Conditie 4
Combinatie: samengesteld substraat + Sedum
Extensief groendaksubstraat + Sedum
Natuurdak: samengesteld substraat + maaisel
Combinatie: Extensief groendaksubstraat + maaisel
Mei 2016
21
Focusproject PXL
Combinatie
Combinatie
Samengesteld
substraat +
Sedum
Max. 24
soorten
Extensief
groendak
Max. 26
soorten
Natuurdak
Max. 21
soorten
Extensief
substraat +
maaisel
Max. 28
soorten
Algemeen: Combinatie Sedum, grassen, kruiden, veel spontane kolonisatie (ook houtachtigen), beetje mos
Focusproject PXL
4 condities PXL groendak
Vergelijking met groendaken rond
Diepenbeek
- Stadhuis Hasselt
- Centrum Duurzaam groen (Genk)
- Uhasselt
- Virga Jesse ziekenhuis
- UCLL
PXL natuurdak doet het qua
soortenrijkdom niet slecht
PXL natuurdak
23
Focusproject PXL
300
2020
R² = 0,201
250
2015
200
2010
150
2005
100
2000
50
1995
R² = 0,0236
0
Jaar van aanleg
Oppervlakte groendak
(m²)
Mogelijke verklaringen verschil in soortenrijkdom
1990
0
10
20
30
Soortenrijkdom
40
50
 Geen/zwak verband tussen soortenrijkdom en oppervlakte, ouderdom dak
Focusproject PXL
16
14
12
10
8
6
4
2
0
R² = 0,6871
R² = 0,1749
0
10
20
30
Soortenrijkdom
40
16
14
12
10
8
6
4
2
0
Hoogte groendak (m)
Dikte substraat (cm)
Mogelijke verklaringen verschil in soortenrijkdom
Vermoedelijk nog andere
factoren die een rol
spelen: vocht,
temperatuur, licht, wind,
locatie,…
50
 Wel sterk verband tussen soortenrijkdom en substraatdikte!
Focusproject PXL
Voorlopig besluit
•Groendaken zijn dynamische systemen
•Biodiversiteit blijven opvolgen doorheen de jaren om meer inzicht te krijgen in
belangrijkste factoren die biodiversiteit kunnen bevorderen
• Enkele biodiversiteitsbevorderende maatregelen:
◦ Dikker substraat; variatie in substraat
◦ Meer variatie in soortenaanbod vanaf aanleg
◦ Toevoeging hout, stenen,…
Vervolg project
A) Testen meerdere Vlaamse natuurtypes
B) Richtlijnen uitwerken met biologische en bouwtechnische randvoorwaarden
Enkele natuurtypes die in de
voorstudie geanalyseerd worden.
Linksboven: Droge heide.
Rechtsboven: Droog kalkgrasland.
Linksonder: Stroomdalgrasland
langs de Maas.
Rechtsonder: Plagplekken op
vochtige heidebodems
(bron:
www.natura2000.vlaanderen.be)
Vervolg project
Zeer nuttig want:
- Bescherming/behoud lokale biodiversiteit
- Kan dan geïmplementeerd worden op nieuwbouw- en renovatieprojecten
- Eventueel maatregel in omgevingsvergunning opnemen
Afsluiter: Stelling 1
De klanten staan niet voor open voor ‘biodiverse’
groendaken. Een groendak moet het jaarrond groen zijn.
Afsluiter: Stelling 2
Indien een dikker substraat (en dus zwaarder groendak) niet
mogelijk is, is een sedumdak de enige optie
Afsluiter: Stelling 3
Het is belangrijk dat voor een biodivers groendak
plantensoorten uit de nabije omgeving ingezet worden
Bedankt
Carmen Van Mechelen
Lector Groenmanagement
Hogeschool PXL
PXL Tech
e-mail: [email protected]
website: www.pxl.be