Platentektoniek

Platentektoniek
Door: Emine Sogukcesme, Görkem Akay, Nikki Valkenborgh en Lotte van Haarst
04-11-2014
Dhr. Drs. R. Afman
Inhoud
Voorwoord ................................................................................................................................. 3
Inleiding ...................................................................................................................................... 4
Theoretisch kader....................................................................................................................... 5
Hoofdtekst .................................................................................................................................. 7
Methode ................................................................................................................................. 7
Onderzoeksverslag ................................................................................................................. 7
Conclusie .................................................................................................................................... 8
Bronnen ...................................................................................................................................... 8
Bron 3: De gevolgen van een aardbeving. Bekeken op 1 oktober 2014. ................................... 8
Bijlage ......................................................................................................................................... 8
Samenvatting.............................................................................................................................. 8
2
Voorwoord
Wij zijn; Görkem Akay, Lotte van Haarst, Nikki Valkenborgh & Emine Sogukcesme.
Samen zitten wij op Bc Broekhin.
In de voorgaande twee modules hebben we het gehad over de module heelal en materie.
Deze waren interessant voor de NG-/NT- profielen.
In de derde en laatste module hebben we gekozen voor biosfeer. Drie van de vier leerlingen
in ons groepje heeft het profiel NG/ NT. Er bleven na de eerste twee modules nog 2 modules
over: leven en biosfeer.
We zouden weer leven kunnen kiezen omdat dit bij de meeste in het profiel zou passen,
maar we hadden ook de mogelijkheid om voor afwisseling te zorgen, binnen het vak ANW,
en hebben daarom voor de module biosfeer gekozen.
Dit werkstuk wordt mede mogelijk gemaakt door: Görkem Akay, Lotte van Haarst, Nikki
Valkenborgh, Emine Sogukcesme & dhr. Drs. R. Afman
Met dank aan Dhr. Drs. R. Afman.
3
Inleiding
Naar aanleiding van de module biosfeer, vonden wij het interessant om het te hebben over
platentektoniek. Wij willen u met dit verslag meer informeren over het gekozen onderwerp:
platentektoniek.
De platentektoniek houdt in dat de platen van de aarde, de lithosfeer, drijven op de mantel
die ontstaan is door de hitte van de aardlagen.
Deze platen verschuiven jaarlijks een paar centimeter. Als gevolg hiervan, kunnen vulkanen,
aardbevingen, bergen en convectiestromingen ontstaan.
Omdat aardbevingen het enige onderwerp is waar wij, hier in limburg, mee te maken
kunnen hebben, zijn wij hierop doorgegaan.
In het begin van dit verslag lichten we het onderwerp een beetje toe d.m.v. het theoretisch
kader. Hierop volgt de hoofdtekst waar de methode en het onderzoeksverslag is inbegrepen.
Het onderzoek is niet werkelijk uitgevoerd, waardoor het kopje onderzoeksverslag, zich leeg
bevindt.Tenslotte hebben we nog een korte samenvatting.
4
Theoretisch kader
Het buitenste starre korstje van de aarde (de lithosfeer) is enkele kilometers tot meer dan
honderd kilometer dik. Het bestaat niet uit één geheel, maar uit een aantal grote stukken,
die platen genoemd worden.
De platen verschuiven langzaam ten opzichte van elkaar, met hooguit een paar centimeter
per jaar.
Onder de lithosfeer ligt de aardmantel. Deze bestaat niet uit starre gesteenten maar uit een
heet, zeer viskeus, stroperig geheel. Door de hitte van de aardlagen eronder ontstaan trage
convectiestromen in de mantellaag. De platen van de lithosfeer drijven op die mantel en
blijven door de stroming daarin, zelf ook continu in beweging. Dit verschijnsel van drijvende
platen noemen we platentektoniek. Een gevolg van de drijvende platen is een aardbeving.
(Bron 1)
Een aardbeving is een trilling in de aardkorst. Ze worden meestal veroorzaakt door een
beweging van de platen die samen de aardkorst vormen.
Aardbevingen hebben vaak te maken met het schuiven van de platen die samen de
aardkorst vormen.
Op de plaats waar twee of meer platen aan elkaar grenzen kunnen verschillende dingen
gebeuren: de platen bewegen uit elkaar, ze worden samengedrukt of ze bewegen langs
elkaar.
Wanneer twee platen die naast elkaar liggen uit elkaar bewegen, komt er in de ruimte die
tussen de platen vrijkomt lava naar boven uit de onderliggende laag.
Op sommige plaatsen waar twee platen elkaar raken schuiven de randen van de platen langs
elkaar.
De grenzen tussen twee platen van de aardkorst worden ook wel breuklijnen genoemd. In
gebieden van de aarde waar dergelijke breuklijnen voorkomen, ontstaan vaak aardbevingen.
Een aardbeving vindt dus altijd plaats op een specifiek punt in de aardkorst (het
'epicentrum-), maar de trillingen die daarbij ontstaan verspreiden zich door de aardkorst.
Een aardbeving vindt niet altijd aan de oppervlakte van de aardkorst plaats, soms is het punt
waar de beving ontstaat vele kilometers diep onder de grond. (Bron 2)
Omdat de platen in de aardkorst steeds bewegen is de aarde voortdurend aan het
veranderen. Veel aardbevingen vinden plaats onder het water van de grote oceanen. De
platen bewegen daar meestal van elkaar af. Tussen de breuklijn komt dan vloeibaar
gesteente (lava) uit de tweede laag van de aarde naar boven. Dit gesteente wordt nieuwe
grond en daardoor is de oceaan een paar centimeter groter geworden. Het gevolg van deze
kleine aardbevingen is dus dat de continenten naar elkaar toe bewegen en de kleine
oceanen en zeeën (bijvoorbeeld de Middellandse zee) alleen maar kleiner worden.
Tot aan een kracht van 5 op de schaal van Richter zal een aardbeving weinig schade tot
gevolg hebben. Het kan zijn dat men het gevoel heeft dat er een vrachtwagen langs rijdt en
in sommige gevallen zullen lichte voorwerpen bewegen. Als de aardbeving krachtiger wordt
dan 5 op de schaal van Richter, dan zullen de gevolgen groter zijn in de vorm van schade en
slachtoffers. (Bron 3)
5
Aardbevingen worden geregistreerd met een seismograaf en kan aardbevingen registreren
die niet door mensen kunnen worden waargenomen. Met een Seismograaf kan ook worden
waargenomen hoe groot de kracht van een aardbeving is.
Tot 1935 was er geen betrouwbare methode om de kracht van aardbevingen te meten.
Charles Richter, een Amerikaan die aardbevingen bestudeerde (seismoloog), heeft in dat
jaar samen met Beno Gutenberg een schaal ontworpen, waarop aardbevingen in
verschillende categorieën verdeeld konden worden. Hierdoor was het mogelijk om de kracht
van verschillende aardbevingen te vergelijken met elkaar. Dit is de schaal van Richter. (Bron
4)
In Nederland is er ook een aardbeving gemeten van 5,8 op de schaal van Richter. Dit is de
sterkste aardbeving in Nederland en vond plaats in Roermond. Hein Haak was het hoofd van
seismologie bij het koninklijk Nederlands meteorologisch instituut toen de aardbeving in
Roermond plaatsvond.
Drs. Haak heeft samen met de rest van zijn team, en in totaal 129 anderen, de aardbeving in
Roermond bekeken. Hij heeft de aardbeving ook verder onderzocht en is er toen achter
gekomen dat de aardbeving niet langs de Feldbiss-Breuk maar langs de Peelranddbreuk
plaats vond. (Bron: 5 en 7)
Hieruit leidde we onze probleemstelling en deze luidt als volgt:
Roermond is al een paar keer getroffen door aardbevingen. De 2 belangrijkste aardbevingen
die hebben plaatsgevonden zijn die van in 1992 (5,8 op schaal van richter) en die van in 2013
(3,4 op schaal van richter). Niet alleen hieruit, maar ook uit onderzoek blijkt dat Roermond
op een breuklijn ligt, namelijk de Peelrandbreuk. Deze breuklijn loopt noordwest-zuidoost.
Roermond heeft hierdoor, vergeleken met andere regio’s in Nederland, meer kansen op
aardbevingen.
6
Hoofdtekst
Methode
Uit de voorgaande probleemstelling leiden we de volgende onderzoeksvraag:
Hoe groot is de kans op een volgende aardbeving, en kan het veel schade aanrichten?
Onze verwachtingen hierover zijn:
Aangezien Roermond op een breuklijn ligt, kunnen er zo nu en dan aardbevingen
plaatsvinden. De schalen van deze aardbevingen kunnen verschillen, maar het hoogste wat
we tot nu toe hebben gehad is 5,8 op de schaal van Richter. In andere delen van de wereld
vinden er zwaardere aardbevingen plaats, maar wij denken dat het niet te voorspellen is om
de eerst volgende aardbeving (als die ooit komt) te meten. Tevens is de aardbeving die er in
Roermond is geweest in 1992, de zwaarste aardbeving die Nederland heeft gehad. Slechts
vorig jaar heeft er nog een aardbeving in Roermond plaatsgevonden. Wij denken dat
Roermond nog te maken zal krijgen met grote aardbevingen, aangezien het epicentrum
dicht in de buurt ligt. Deze aardbeving zou veel dingen kunnen verwoesten en slachtoffers
met zich meebrengen, maar we denken niet dat zo’n aardbeving, in vergelijking met andere
aardbevingen over de hele wereld, heel ernstig zal zijn.
Tot slot zijn we erachter gekomen dat er wel een methode is om de kansen te voorspellen.
Tot het heden kon je dit niet voorspellen.
Een internationale groep onderzoekers is erin geslaagd om de locatie, het tijdstip en de
grootte van aardbevingen en de naschokken daarvan in de nabije toekomst te voorspellen.
Dit met behulp van mesocopisch model, waarmee de vorming en de desintegratie van
netwerken van granulaire clusters op het raakvlak van tektonische platen (aardplaten)
beschreven en gemeten kan worden. (Bron 6)
Onderzoeksverslag
Dit is niet van toepassing, aangezien we het onderzoek zelf niet hebben uitgevoerd.
7
Conclusie
Een conclusie kunnen we pas trekken, wanneer we het onderzoek daadwerkelijk hebben
uitgevoerd.
Bronnen
Bron 1: Wat is platentektoniek. Bekenen op 29 september 2014.
http://www.natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i000939.html
Bron 2: Hoe werkt een aardbeving. Bekenen op 30 september 2014.
http://www.zowerkt.nl/natuur-dier/natuur/hoe-werkt-een-aardbeving/
Bron 3: De gevolgen van een aardbeving. Bekeken op 1 oktober 2014.
http://www.aardbeving.net/sites/de-gevolgen-van-een-aardbeving.html
Bron 4: De schaal van Richter. Bekeken op 3 oktober 2014.
http://www.aardbeving.net/sites/schaal-van-richter.html
Bron 5: Aardbeving treft Roermond. Bekenen op 4 oktober 2014.
http://www.dichtbij.nl/roermond/regionaal-nieuws/artikel/2607031/update-aardbevingtreft-roermond-34-schaal-richter.aspx
Bron 6: Mesocopisch model. Bekeken op 3 november 2014.
http://alumni.uva.nl/nieuws/content2/persberichten/2014/01/nieuw-model-voorspeltaardbeving-op-korte-termijn.html
Bron 7: Wetenschapper. Bekeken op 30 oktober02014.
http://beyondanw.wordpress.com/wetenschapper-biosfeer/
Bijlage
Niet van toepassing.
Samenvatting
Platentektoniek is het verschijnsel van drijvende platen, waarvan een aardbeving een gevolg
kan zijn. Een aardbeving is een natuurverschijnsel dat kan beschreven worden als een trilling
in de aardkorst en ontstaat door verschuiving van aardplaten. Een aardbeving vindt altijd
plaats op een specifiek punt in de aardkorst, het epicentrum. De trillingen die daarbij
ontstaan verspreiden zich door de aardkorst.
Veel van de aardbevingen die plaatsvinden, vinden plaats onder water van vooral grote
oceanen. De platen bewegen daar meestal van elkaar af.
Met een seismograaf kan worden waargenomen hoe groot de kracht van een aardbeving is.
De kracht van een aardbeving wordt aangegeven op de Schaal van Richter, met oplopende
8
krachten. Hoe hoger de aardbeving staat op de schaal van Richter, hoe zwaarder en
ernstiger.
Roermond is al eerder getroffen door aardbevingen, omdat de stad ligt op de
Peelrandbreuk. Dat is ontdekt door de wetenschapper Hein Haak, die de aardbeving van
Roermond heeft bestudeert. Deze aardbeving in Roermond was tevens ook de zwaarste
aardbeving die in Nederland heeft plaatsgevonden. Het is dus hoog waarschijnlijk dat
Roermond, door zijn ongunstige ligging op de Peelrandbreuk, weer getroffen zal worden
door een aardbeving. In ieder geval zijn de kansen op een aardbeving in Roermond groter
dan in andere gebieden in Nederland.
9