Wikipedia artikel “Kwaliteit van Leven”

==Definitie kwaliteit van leven==De kwaliteit van leven wordt gedefinieerd als het functioneren van een
persoon op [[fysiek]], [[psychisch]] en [[sociaal]] gebied en de [[subjectief|subjectieve]] evaluatie daarvan. Het
bestaat uit relatief [[objectief|objectieve]] en subjectieve aspecten. Objectieve aspecten gaan over het feit of
iemand als gevolg van zijn [[gezondheid]] bepaalde beperkingen heeft. Subjectieve aspecten zeggen iets over
het oordeel van de persoon over (aspecten van) zijn gezondheid. <ref>Morrison, V., Bennet, P., Helm, G., &
Bruijn, J. (2010). Gezondheidspsychologie. Pearson Education</ref>
Kwaliteit van leven bestaat uit meerdere domeinen: het fysieke, psychische en sociale domein. Deze domeinen
kunnen worden onderverdeeld in kleinere domeinen. Het lichamelijke domein kan onderverdeeld worden in het
functioneren en [[pijn]]. Het psychische domein in psychische klachten, zoals [[angst|angstige]] en
[[depressie|depressieve]] [[gevoel|gevoelens]] en tenslotte het sociale domein in de mate waarin een [[ziekte]]
afbreuk doet aan de mogelijkheid om [[sociale rol|sociale rollen]] te vervullen (functioneren in een [[gezin]],
werk en vriendenkring). <ref>Morrison, V., Bennet, P., Helm, G., & Bruijn, J. (2010). Gezondheidspsychologie.
Pearson Education</ref>
De kwaliteit van leven kan door veel factoren worden beïnvloed, en deze factoren kunnen ook elkaar
beïnvloeden. Ook de domeinen kunnen elkaar beïnvloeden. Zo kan het hebben van een lichamelijke beperking,
wat een factor is van het fysieke domein, ook het psychische en het sociale domein beïnvloeden.
In veel studies over kwaliteit van leven wordt er ook gesproken over een vierde domein, het
[[omgevingsdomein]]. In figuur 1 is een schematische weergave zichtbaar van deze vier
domeinen.[[File:Kwaliteit van Leven.png|thumb|right|500px|Figuur 1. De vier domeinen van kwaliteit van
leven]]'''Factoren die van invloed zijn op de kwaliteit van leven'''
*[[Demografie|Demografische]] factoren: leeftijd, [[cultuur]] en [[gender]];*Psychosociale factoren: [[emoties]]
(angst, depressie), [[coping]];*Eventuele aanwezigheid van een
[[aandoening]];*[[Behandeling]].<ref>Morrison, V., Bennet, P., Helm, G., & Bruijn, J. (2010).
Gezondheidspsychologie. Pearson Education</ref>
__TOC__
== Geschiedenis == [[File:Arthur-cecil-pigou-british-economist.jpg|thumb|Afbeelding 1. De Engelse econoom,
Arthur Cecil Pigou]] De term kwaliteit van leven ([[w:Quality of Life|Quality of Life]]) werd voor het eerst
geïntroduceerd in 1920 door een Engelse econoom, [[Arthur Cecil Pigou]]. (Afbeelding 1)
[[File:Lbj2.jpg|thumb|right|Afbeelding 2. De president van de Verenigde Staten,Lyndon B. Johnson]]De
president van de Verenigde Staten, [[Lyndon B. Johnson]] (Afbeelding 2), gebruikte de term kwaliteit van leven
in zijn presidentiële campagne in 1964 en later in een toespraak tijdens de [[State of the Union]].<ref> Knecht,
Alban (2010): Lebensqualität produzieren. Eine Ressourcentheorie und Machtanalyse, Wiesbaden: VS-Verlag.
S. 18</ref>
De term werd in Nederland door [[J. P. Groot]] in 1964 beschreven en gebruikt bij een
[[methodologie|methodologische studie]] naar het wonen op het
platteland.<ref>http://edepot.wur.nl/292377</ref>
In de [[geneeskunde]] heeft de term kwaliteit van leven vanaf 1980 een belangrijke rol gekregen. Dit terwijl de
[[WHO]] de term kwaliteit van leven in 1949, met betrekking tot de gezondheid, beschreef. In de jaren negentig
werd veel onderzoek gedaan naar de betekenis van de term kwaliteit van leven, met als doel, meer duidelijkheid
creëren over de term. Men wilden onderzoeken of het begrip multidimensionaal is en hoe het begrip gemeten
kan worden.<ref>http://essay.utwente.nl/57850/1/scriptie_Moonen.pdf</ref> In 2002 gaf het [[Sociaal en
Cultureel Planbureau]] de volgende omschrijving van kwaliteit van leven: ''Het samenspel tussen fysieke
kwaliteit, sociale kwaliteit, sociale kenmerken en veiligheid van de omgeving.''
== Fysiek domein ==
Het fysieke domein omvat de lichamelijke toestand van mensen. Dit kan onderverdeeld worden in lichamelijke
beperkingen en pijn. In het algemeen heeft iedereen recht op zorg van kwaliteit, zoals
[[Gezondheidspromotie|gezondheidsbevordering]] en gezondheidsbescherming.<ref>Zorgleefplanwijzer.
(2013). zorgleefplanwijzer.nl. Opgeroepen op December 18, 2014, van Wat is een ZLP:
http://www.zorgleefplanwijzer.nl/zlp-informatie/wat-is-een-zlp.html</ref> Iedereen in Nederland is verplicht
om door middel van een [[Zorgverzekering_(Nederland)|zorgverzekering]] zorgkosten te betalen, zodat je
verzekerd bent van zorg van een [[huisarts]] of een [[Medisch_specialisme|specialiste]] en deze de juiste zorg
kunnen aanbieden.Het fysieke domein bevat alle lichamelijke aandoeningen, zoals een [[verwonding|wond]] of
een versleten heup. Dit beslaat dus een groot en veelzijdig gebied.
Door het fysieke domein kan gekeken worden hoe kwetsbaar een persoon is. Hierbij wordt gekeken naar de
voeding, evenwicht, mobiliteit, kracht, [[zintuig|zintuiglijke]] functies en het uithoudingsvermogen. Het
lichamelijk functioneren geeft de belangrijkste criterium om kwetsbaarheid te meten. Bij oudere mensen is het
lichamelijk functioneren zelfs de enige maatstaf om de kwetsbaarheid te meten.<ref>Sociaal en Cultureel
planbureau. (sd). Opgeroepen op December 18, 2014, van scp.nl:
www.scp.nl/dsresource?objectid=27734&type=pdf</ref>
=== Factoren die van invloed zijn op het fysieke domein===* Lichamelijke gezondheid;*
[[Vermagering|Gewichtsverlies]];* Verminderde mobiliteit;* Verstoord evenwicht;* Verminderd
zintuigelijkvermogen;* Verminderde grijpkracht; * Lichamelijke vermoeidheid.<ref>Fysiotherapie Swalmen.
(2014). geriatrie-fysiotherapie. Opgeroepen op December 10, 2014, van fysio-swalmen.nl: http://www.fysioswalmen.nl/geriatrie-fysiotherapie/faq</ref>
== Psychisch domein ==Het psychische domein omvat, zowel positieve als negatieve gevoelens. Positieve
gevoelen omvatten gevoelens van [[welzijn|welbevinden]] en negatieve gevoelens omvatten gevoelens van
angst, [[woede|boosheid]] en depressie.<ref>Schölzel-Dorenbos, C., & Lange, J. d. (2005). Wat is kwaliteit van
leven? Verschillen in perspectief tussen mensen met dementie en zorgverleners. Denkbeeld(17), 43-45.</ref>
Daarnaast bestaat het psychische domein ook uit [[cognitie|cognitieve]] klachten, zoals
[[aandacht|concentratie]]- en [[geheugen|geheugenstoornissen]]. <ref>Locandia, M., & Sprangers, M. (2006).
Kwaliteit van Leven. In A. Kaptein, R. Erdman, J. Prins, & H. v. Wiel, Medische psychologie (pp. 155-160).
Bohn Stafleu van Loghum.</ref>
===Factoren die van invloed zijn op het psychische domein===Het psychische domein kan worden beïnvloed
door verschillende factoren. Een van deze factoren is de [[Materieel|materiële]] [[welzijn]], gemeten door het
inkomen, de kwaliteit van het huis en de bezittingen. Een volgende factor is de gezondheid. Deze kan gemeten
worden aan de hand aan de hand van [[handicap|handicaps]] en [[invaliditeit]] en de medische voorziening. De
productiviteit omvat activiteiten in werk, onderwijs en vrije tijd. Contact met vrienden, de beschikbaarheid van
ondersteuning, van familie en naasten zijn onderdelen van de factor [[intimiteit]]. Het ervaren van [[veiligheid]]
en geborgenheid (thuis), de kwaliteit van de slaap en het piekeren, bepalen ook de kwaliteit van leven op het
psychische domein. Je plaats in de [[samenleving]], het deelnemen aan sociale activiteiten,
verantwoordelijkheden nemen en het geven van advies wanneer dat gevraagd wordt, bepalen mede de kwaliteit
van leven. De laatste factor, die van invloed is op het psychische domein, is het emotionele welzijn. Deze factor
omvat de mogelijkheid om iets te ondernemen en het genieten van het leven.<ref>Morrison, V., Bennet, P.,
Helm, G., & Bruijn, J. (2010). Gezondheidspsychologie. Pearson Education</ref> Omdat het psychische
domein nog onderverdeeld kan worden in kleinere domeinen, als angst en depressie, kunnen deze onderdelen
ook worden beïnvloed door verschillende factoren.
====Factoren die van invloed zijn op angstige gevoelens====*Onderliggende angst voor de [[dood]] of
pijn;*Angst voor controle verlies;*De gevoeligheid voor angsten;*Ingrijpende
gebeurtenissen;*[[Opvoeding]]; *[[Klassieke conditionering|Klassieke]] en [[operante conditionering]]<ref>
Verhulst, J. (2006). Psychologie voor de gezondheid. Groningen/Houten, The Netherlands: Noordhoff
Uitgevers.</ref>
==== Factoren die van invloed zijn op depressieve gevoelens ====*Angsten die een lange tijd
aanhouden;*Ingrijpende life-events, een ingrijpende (nare) gebeurtenis of situatie;*Geestelijke of lichamelijke
uitputting;*Gevoelens van [[onzekerheid]] en hulpeloosheid;*De gevoeligheid voor depressie;*Factoren van
‘binnenuit’ (biologische en neurochemische factoren);*Factoren van ‘buitenaf'; *Lichamelijke en sociale
veranderingen;*Na een [[bevalling]] ([[post-partumdepressie|postnatale depressie]]);*Wanneer het gevoel
optreed dat je ‘het niet gemaakt hebt’;*Hormonale veranderingen.<ref> Verhulst, J. (2006). Psychologie voor de
gezondheid. Groningen/Houten, The Netherlands: Noordhoff Uitgevers.</ref>
== Sociaal domein ==Wanneer de kwaliteit van leven vanuit het sociale domein wordt belicht, wordt er naar
alle factoren, die van invloed zijn op een individu van buitenaf, gekeken. Hoe beweegt een individu zich in de
maatschappij (objectief) en hoe ervaart een persoon dat (subjectief). In de [[Sociale Staat Nederland]](SSN)
wordt gebruik gemaakt van de termen [[welvaart]] en [[welzijn]]. Over het algemeen lopen de objectieve en de
subjectieve gegevens gelijk. Mensen met een goed inkomen en een groot [[sociaal netwerk]] voelen zich hier
ook goed bij. <ref> De sociale staat van Nederland, 2013, Rob Bijl, Jeroen Boelhouwer, Evert Pommer,
Nathalie Sonck </ref>
Er zijn verschillende factoren, die het sociaal welbevinden beïnvloeden. Het [[Sociale Productie Functie (SPF)
theorie]] hanteert drie factoren, die direct van invloed zijn op het sociaal welbevinden:
*Status: Dit kan verworven worden door bijvoorbeeld goed te zijn in een sport of werk.<br
/>*Gedragsbevestiging: Dit krijgt men onder anderen door het volgen van de geldende normen of door tot een
groep te behoren.<br />*[[Affectie]]: Hierbij gaat het om het krijgen van emotionele ondersteuning,
bijvoorbeeld van de partner. <br /> <ref>Kappen, S. (2013) Mindfulnesstraining en kwaliteit van leven van
mantelzorgers. De rol van ervaren druk, ervaren grip op het leven, sociaal functioneren, hulp vragen en sociale
steun</ref>
Daarnaast wordt in het artikel over de ontwikkeling en betrouwbaarheid van de Zelfredzaamheid-Matrix
<ref>Fassaert, T., Lauriks, S., van de Weerd, S., de Wit, M., & Buster, M. (2013). Ontwikkeling en
betrouwbaarheid van de Zelfredzaamheid-Matrix. Tijdschrift voor gezondheidswetenschappen, 91(3), 169177.</ref> gesproken over een andere factor, die van invloed is op het sociale domein van kwaliteit van leven,
de [[Algemene_dagelijkse_levensverrichtingen|zelfredzaamheid]]. Onder de zelfredzaamheid verstaat men
hetrealiseren van een acceptabel niveau van functioneren op de belangrijke domeinen van het leven, al dan niet
door adequaat en tijdig informele en/of formele hulp te organiseren. Men spreekt ook wel van algemene
dagelijkse levensverrichtingen.<ref>Fassaert, T., Lauriks, S., van de Weerd, S., de Wit, M., & Buster, M.
(2013). Ontwikkeling en betrouwbaarheid van de Zelfredzaamheid-Matrix. Tijdschrift voor
gezondheidswetenschappen, 91(3), 169-177.</ref>
Tenslotte bepaalt de hoeveelheid grip, die een individu op het leven heeft, ook het sociaal welbevinden. Hoe
meer iemand denkt zelf invloed te hebben op de dingen die hem of haar overkomt, hoe hoger het sociaal
welbevinden wordt ervaren. Daarnaast geldt dat hoe beter men in staat is om sociaal te functioneren, hoe hoger
het sociaal welbevinden. Met het sociaal functioneren wordt, de capaciteit van een persoon om te functioneren
in verschillende maatschappelijke rollen, zoals werknemer, familielid of vriend, bedoeld. In het kader van
kwaliteit van leven geldt: hoe hoger de ervaren grip op het leven en op het sociaal functioneren, hoe beter de
kwaliteit van leven is. <ref> Kappen, S. (2013) Mindfulnesstraining en kwaliteit van leven van mantelzorgers.
De rol van ervaren druk, ervaren grip op het leven, sociaal functioneren, hulp vragen en sociale steun</ref>
===Factoren die van invloed zijn op het sociale domein===* Sociaal-economische status: opleidingsniveau,
beroepsklasse/functieniveau, inkomensniveau.<ref>Kunst, A. E., Dalstra, J. A., Bos, V., Mackenbach, J., Otten,
F. W. J., & Geurts, J. J. M. (2005)</ref>. Ontwikkeling en toepassing van indicatoren van sociaal-economische
status binnen het Gezondheidsstatistisch Bestand. Centraal Bureau voor de Statistiek. * [[Etniciteit|Etnische]]
achtergrond;* [[Burgerlijke staat]];* [[Chronische_ziekte|Chronische]] [[stress]];* Ingrijpende
levensgebeurtenissen;* [[persoonlijkheid|Persoonlijkheidskenmerken]];* Sociale steun;* Belastende
omstandigheden bij jongeren;* Arbeidsomstandigheden.
== Omgevingsdomein ==Het omgevingsdomein omvat de invloeden van buitenaf op het individu. De omgeving
kan een belangrijke invloed hebben op de kwaliteit van leven.
Voorbeelden van invloeden van buiten af zijn, de fysieke veiligheid en beveiliging, dit omvat het gevoel van
fysieke veiligheid en beveiliging tegen lichamelijke schade. Deze factor draagt ook bij aan het gevoel van
vrijheid van de persoon. Het gevoel van veiligheid kan geschaad worden door andere mensen of politieke
onderdrukking.
De thuisomgeving, de omgeving waar het individu in woont, bepaald de kwaliteit van leven door het aantal
huisgenoten en wie deze huisgenoten zijn, de hygiëne, de privacymogelijkheden, de faciliteiten (gas, licht,
water) en de kwaliteit van het gebouw zelf (krakende vloeren, lekkend dak, etc.).
Het bezit van financiële middelen. Dit gaat om het zicht van het individu op zijn of haar financiële middelen en
voor hoever deze middelen en de benodigdheden voor een gezonde en comfortabele [[levensstijl]] tegemoet
komen. Het beeld van wat men zich kan veroorloven en wat men zich niet kan veroorloven, beïnvloedt kwaliteit
van leven.
De toegankelijkheid en kwaliteit de [[gezondheidszorg]]. Hiermee wordt bedoeld het zicht van het individu op
de gezondheidszorg in zijn of haar omgeving. Het gaat om de bereikbaarheid en toegankelijkheid van hulp
vanuit de gezondheidszorg en de kwaliteit en volledigheid, die hij of zij hiervan ontvangt of verwacht te
ontvangen.
Mogelijkheden tot het werven van [[kennis]] en [[vaardigheden]]. Hierbij gaat het om de kansen en het
verlangen om nieuwe vaardigheden te leren, nieuwe kennis te werven en het gevoel te hebben dat ze up-to-date
zijn. Voor sommigen is dat het wereldnieuws lezen, voor anderen is dat roddelen.
[[Participatie|Participeren]] in [[recreatie]] en mogelijkheden voor [[vrije tijd|vrijetijdsbesteding]]. Dit facet
verkent iemands vermogen, kansen en neiging om deel te nemen in de vrije tijd, hobby's, sport en ontspanning.
De fysieke omgeving verkent het inzicht van de persoon op zijn of haar omgeving. Het gaat hierbij om lawaai,
vervuiling, klimaat en de algemene esthetiek van het milieu en of dit hun kwaliteit van leven verbetert of
vermindert.
Transport betekend, het beeld van de persoon, hoe beschikbaar of gemakkelijk het is om vervoer te vinden of te
gebruiken om zich te verplaatsen. Het gaat hierbij van het bezit of de mogelijkheid tot het gebruik van een auto,
fiets of bus om dagelijkse activiteiten te kunnen uitvoeren of juist de vrijheid om gekozen activiteiten te kunnen
uitvoeren. <ref> WHO. (1998; herziene versie 2012). Programme on Mental Health: WHOQOL User manual.
Genéve: WHO </ref>
== Het meten van de kwaliteit van leven ==Kwaliteit van leven wordt aan de hand van vragenlijsten gemeten.
Deze vragenlijsten worden als meetinstrument gebruikt en zijn onder verdeeld in drie verschillende
hoofdgroepen. Dit zijn generieke instrumenten, ziektespecifieke instrumenten en domeinspecifieke
instrumenten. ===Generieke instrumenten === Generieke instrumenten worden gebruikt voor het meten van
kwaliteit van leven voor de Nederlandse [[bevolking|populatie]], met of zonder aanwezigheid van ziekte. Het
[[Nationaal Kompas]] gebruikt voor deze groep de [[w:SF-36|SF-36]], [[SF-12]] en de [[EQ-6D]]. Andere
voorbeelden van generieke instrumenten zijn, [[ComQol-A5]], [[MQOL]] en [[WHOQOL]].
'''SF-36'''<br />''Short form 36 health survey'' is een vragenformulier, dat bestaat uit 36 vragen om de
verschillende aspecten van de kwaliteit van leven van een persoon in kaart te brengen. De SF-36 is een
vragenlijst voor algemene doeleinden, waarin leeftijd, ziekte of [[behandelingsmethode]] niet van belang zijn.
<ref>Ware, J. E. (n.d.). SF-36® Health Survey Update. Retrieved december 11, 2014, from SF-36.org:
http://www.sf-36.org/tools/SF36.shtml</ref>,De SF-36 meet acht domeinen: de geestelijke gezondheid, de
ervaring van de gezondheidstoestand, de beperking in sociale rollen door fysieke gezondheidsproblemen, het
[[Lichamelijke handicap|fysiek functioneren]], [[Vitale functies|vitaliteit]], het [[sociale functioneren]],
lichamelijke pijn en [[rouw|rouwverwerking]] door emotionele problemen.
'''SF-12'''<br /> De ''[[SF-12]]'' bestaat uit 12 vragen, die uit de SF-36 vragenformulier komen. Dit is een kortere
vragenlijst, wat leidt tot het sneller vormen van een conclusie over de kwaliteit van leven van een persoon.
'''EQ-6D'''<br />De ''EuroQol (6 dimensies)'', is een vragenlijst voor het meten van de kwaliteit van leven. Het
instrument meet, zoals de naam al zegt, 6 dimensies. Dagelijkse activiteiten, zelfzorg, pijn en andere
(lichamelijke) klachten, angst en depressieve gevoelens, cognitie en mobiliteit. Het is een uitbreiding van de
[[EQ-5D]] vragenlijst. Dit is een vragenlijst, dat 5 dimensies meet van de kwaliteit van leven (mobiliteit,
zelfzorg, dagelijkse activiteiten, pijn/andere klachten, angst/depressie). Elke dimensie bestaat uit één item
waarbij drie niveaus worden onderscheiden (geen problemen, enige problemen, veel problemen).
'''ComQol-A5'''<br />De ''Comprehensive Quality of life Scale – Adult'' (ComQol-A5) is een meetinstrument
voor de mentale kwaliteit van leven. De ComQol-A5 bestaand uit 24 vragen verdeeld over verschillende
thema’s als, de leefsituatie, de financiën, de vrije tijd, de familie, het sociaal leven, de gezondheid en de toegang
tot de gezondheidszorg.<ref>Cummins, R. A. (1997). Comprehensive quality of life scale - adult. Retrieved
december 11, 2014, from acqol.com.au: http://www.acqol.com.au/instruments/comqol-scale/comqola5.pdf</ref>
'''MQOL'''<br />De ''McGill quality of life questionnaire'' (MQOL) is een meetinstrument voor de kwaliteit van
leven van mensen met een levensbedreigende ziekte in de verschillende fases van de ziekte <ref> McGill
university. (1995, Juli). Retrieved December 11, 2014, from
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7582177</ref> De MQOL bestaat uit vier onderzoek onderdelen, als
lichamelijke symptomen, psychische symptomen, levensopvatting en zinvol bestaan. <ref> Cohen, R. (1997).
McGill quality of life questionnaire. Retrieved December 11, 2014, from
http://www.npcrc.org/files/news/mcgill_quality_of_life.pdf </ref>
'''WHOQOL'''<br />De WHO ([[Wereldgezondheidsorganisatie]]) heeft in 1998 het meetinstrument, de
''WHOQOL'', opgesteld dat het psychische, het lichamelijke, het sociale en het omgevingsdomein omvat. Per
domein en per factor zijn hiervoor vragen opgesteld.<ref> WHO. (1998; herziene versie 2012). Programme on
Mental Health: WHOQOL User manual. Genéve: WHO </ref>
===Ziektespecifieke instrumenten===Ziektespecifieke meetinstrumenten meten de gevolgen van een bepaalde
ziekte. Dit instrument kan gebruikt worden om verschillende componenten van een aandoening te meten.
Hierbij kan gedacht worden aan het meten van pijn of stijfheid bij [[artrose]]. Voorbeelden van deze groep
instrumenten zijn de ''EORTC Quality of life questionnaire'' (EORTC QLQ-C30) voor [[kanker]]patiënten en de
''Asthma Quality of life questionnaire'' (AQLQ), voor [[astma]]patiënten. <ref>Bolman, C. A. W. (2010).
Gezondheidspsychologie bij patiënten. Uitgeverij Van Gorcum.</ref>
===Domeinspecifieke instrumenten===Domeinspecifieke instrumenten richten zich op één dimensie of op
meerdere dimensies van de kwaliteit van leven. De ''Groningen Activiteiten Restrictie Schaal'' (GARS) meet de
[[zelfzorg]] activiteiten van de patiënt. De ''Multidimensionale Vermoeidsheidsvragenlijst'' (MVI-20) meet het
welbevinden,zoals [[vermoeidheid]]. Voor het psychisch domein bestaan er verschillende vragenlijsten.
Voorbeelden hiervan zijn, de ''General Health Questionnaire'' (EHQ), De ''Center for Epidemiological Studies
Depression Scale'' (CES-D6) en vragenlijsten, die specifieke aspecten meten, zoals angst. Een voorbeeld van
een meetinstrument voor het sociale domein is, de ''Groningen Sociale Beperkingen schaal'' (GSB)<ref>
Erdman, R. A. M., Prins, J. B., & Van de Wiel, H. B. M. (2006). Medische psychologie. Bohn Stafleu van
Loghum</ref>
== Kwaliteit van leven in Nederland == In vergelijking tot de andere Europese landen, is de kwaliteit van leven
van de Nederlandse bevolking relatief hoog. <ref>
http://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2013/De_sociale_staat_van_Nederland_2013 </ref>.
Zij behoort maar liefst tot de top 5 van de gelukkigste landen van [[Europa]]. In Nederland hebben mannen een
beter kwaliteit van leven ten opzichten van vrouwen. Dit ten aanzien van het lichamelijk en psychisch aspect
meld het [[Nationaal Kompas Volksgezondheid]]. [[Alleenstaanden]] hebben een verminderd kwaliteit van
leven dan mensen die samenwonen. <ref> Sprangers & Snijders, Wat is de kwaliteit van leven van mensen in
Nederland?, 2014 </ref> De niet-westerse [[migrant|migranten]] in Nederland ervaren een verminderd
kwaliteit van leven. Kwetsbare groepen, zoals laag opgeleiden, mensen met een laag inkomen of mensen die
ervaringen hebben met een verminderd gezondheidstoestand, geven aan het minst gelukkigst te zijn. Ondanks de
[[economische crisis]] is het geluk van de Nederlander niet minder geworden in de afgelopen jaren. <ref> Bijl,
Boelhouwer, Pommer, & Sonck, 2013 </ref>
==Externe link==* http://www.nationaalkompas.nl* http://www.rivm.nl * http://www.who.nl
{{Appendix}}