Duurzaamheid, vlees, en kip als casus Hoe groen is

Duurzaamheid, vlees, en kip als casus
Hoe groen is de kip?
Hans Dagevos
Wageningen UR &
Hogeschool Inholland
Voeding Nu
Amsterdam
14 juni 2016
1
Duurzaamheid: definitiekwesties
 Brundtland (1987) Our Common
Future:
● Sustainable development is the
kind of development that meets
the needs of the present
without compromising the
ability of future generations to
meet their own needs.
 Elkington (1998) Cannibals with
forks:
● People, planet, profit
3
 Breed
● Niet eenduidig, eenvoudig, noch objectief
● Met respect voor mens, dier en milieu
● Aandacht / bewust / verantwoord
4
 Specifiek
● Gemeten in broeikasgassen / landgebruik /
biodiversiteit, e.d.
 Schijf van Vijf: meer plantaardig minder dierlijk
 Duurzaam & incl/excl gezondheid:
● Duurzaam dieet: “wat goed is voor mens is goed voor
planeet.”
● FAO: sustainable diet is milieu-impact & healthy life for
present en future generations
5
 Van heel belangrijk naar mee stoppen:
● “Duurzaam is een leeg container begrip geworden.”
“Duurzaam is gedefinitieerd conform business as
usual.” “Duurzaam is schaamlap voor optimalisatie van
het bestaande: Greenwashing.”
● “Duurzaam is topprioriteit.” “Alleen duurzame business
is toekomstbestendig.” “Een niet-duurzame oplossing
voor problemen is geen oplossing.”
6
Duurzaamheid: zwak & sterk
 ‘Zwakke’ duurzaamheid
● Product(ie)orientatie
● Verbetering efficiency
● Hybride ‘vlees’producten
● Hybride/elektr auto’s
● Slimme thermostaten
● Spaarlampen
● Zonneboiler
 Geen ‘radicale’ omslag in
consumptieve leefstijl &
onderliggende normen en waarden
 Groene groei / Meer met minder
 ‘Sterke’ duurzaamheid
● Consumptie orientatie
● Aanpassing bestaande leefstijlen
● Sufficiency als sociale norm / normaal in
consumptiecultuur
● Spaarzaam / sober / simpel leven (‘consuminderen’)
● Op consumptiegroei gerichte samenleving en markt ter
discussie stellen
“Het nastreven van een duurzame
maatschappij en economie is geen
vrijblijvende aangelegenheid, maar vereist de
bereidheid van alle betrokkenen om de
persoonlijke consumptieve verlangens,
begeerten en wensen ondergeschikt te maken
aan het algemene belang” (2015: p. 88)
“Een van de kernproblemen van de moderne
consumptiemaatschappij is dat een matiging
van levensstijlen en gedragingen niet als
attractief wordt beschouwd, en tot op heden
eerder een negatieve dan een positieve status
voor de burger oplevert.” (2015: p. 116)
10
 Buy- en boycotten
 Voluntary simplicity
● Oplopend gradaties: ‘downshifters’,
‘strong simplifiers’ en ‘holistic
simplifiers’: “holistic simplifiers adjust
their entire lifestyle to fit the voluntary
simplicity ethic”
● Elkaar helpen zonder geld /
wederdiensten (o.a freecycle)
● Freeganism / Dumpster diving
● ‘Vrekkenclub’ => Zuinigheid met stijl /
Tijdschrift ‘Genoeg’
Duurzaamheid: consumentenkant
De duurzame burger?
 Mens als
consument &
Burger
● Tweedeling of
twee-eenheid?
● Stoep vs schap?
 ‘Oude’ & ‘nieuwe’
consumenten
 Mengvorm: Burgerconsument
Hybride burger-consumenten
 Voedingsconsumenten
●
●
●
●
Prijsbewust - Milieubewust
Onverschillig – ongerust
Eigenbelang – collectief belang
Veranderingsgezind – behoudzucht
 Duurzame keuzes ook gemotiveerd door:
● Eco-chic / Green to be seen
● Gezondheid
● Feel good, e.d.
Defra’s duurzame profielen
Andere duurzame consumentenprofielen

Donkergroen naar Lichtgroen en
Onduurzamen

Van ‘Greens’ naar ‘Potential
greens’ tot ‘Non-greens’

Van Transformers naar Likers tot
Sceptics

Van Plichtsgetrouwen naar
Verantwoordelijken tot
Ontplooiers

Van Hierarchisten naar
Egalitaristen tot Individualisten
16
Duurzaamheid: vlees
Duurzaamheid & voedsel => vlees
“Als er onder de voedselschrijvers
een ding is waar ze het over eens
zijn, dan is het dat de
overproductie en –consumptie van
vlees verantwoordelijk is voor
vrijwel ieder
duurzaamheidsprobleem in de
voedselketen.” (2016: p. 159)
18
Duurzame voedselconsumptie: minder
dierlijk, meer plantaardig
Tegen mondiale trend in: nutrition transition =
minder plantaardig, meer dierlijk
Nutrition transition 2.0 nodig = minder dierlijk,
meer plantaardig (GZ, PBL, WRR, etc.)
● gezond, duurzaam, dierenwelzijn,
voedselzekerheid
19
(Onder)Zoeken naar vleesminderaars
Vinden van Flexitariers
(N=800 / N = 1253)
Vlees eten: consumptie in Nederland
Duurzaamheid: productiekant
Hoe groen is de kip?
 1) In vergelijking met houderij buiten NL zijn
kippen in NL eerder bofkippen ipv plofkippen
● Plofkip uit vleesschap in diverse supermarkten (2016)
● Duurzaam is dierenwelzijn
● 35% NL pluimveehouders houdt langzaam groeiende kip
● Uniek in de wereld
25
 Campagne Wakker Dier
 Tijdschrift Onze Taal: woord van
het jaar 2012
26
2) In verg met rund en varken is kip duurzamer in
energieconversie => lichtere ecologische voetafdruk

Kip heeft een gunstige CO2-footprint vanwege de efficiëntie
waarmee voer wordt omgezet in vlees.

Spanningsveld tussen dierenwelzijn en milieu blijft:
● Bij welzijnsvriendelijke stalconcepten (langzamere groei,
een lagere bezetting per vierkante meter of door
uitloopruimte naar buiten) loopt milieuwinst terug =
dilemma
● CO2-footprint, energieverbruik en het landverbruik zijn
voor gangbare kippenvlees alle het laagst voor gangbaar en
het hoogst voor biologisch & scharrelkip er tussenin.
● Voor dierenwelzijnsfactoren (voetzoolontstekingen, sterfte)
scoort scharrel weer beter dan gangbaar
27
Hoe groen is de kip?
3) Intensief & Extensief  Duurzaam & Dierenwelzijn
 Enkele realisatiepunten
● Groter vs klein is fijn & plofkip vs
bofkip: niet alleen een feitendiscussie
● Ook extensief gaat gepaard met
efficient
● Ook intensief maalt om dierenwelzijn
● Zoals gradaties in duurzame
consumptie, ook gradaties in
duurzame kip (van gangbaar naar 3
sterren)
28
Productiesystemen in Nederland
Wetgeving
(EU)
Keurmerk
Merken
Gangbaar
Binnen
Uitloop
Biologisch
Productie ‘groene’
kip:
intensivering &
extensivering
Consumptie ‘groene’ kip in NL: aandeel bio en BL in
huishoudelijke aankopen (% waarde)
Biokipfilet: 26,= p/kg
Scharrelkipfilet: ca. 13,=
p/kg
Kipfilet gangbaar: 8,=
Tot wel 5 a 6,= in
reclame
Vergroening van kip: Nepluvi & RIDL&V

Ondernemers in de vleeskuikensector vernieuwend
op weg naar 2020 (2014)

Kip, het meest complexe stukje vlees (2013)
● Gunstige ecologische voetafdruk
● Hightech & internationale concurrentiepositie
pluimveevleessector
● Vervreemding consument en maatschappelijk
contact


Taal en toon heel verschillend
Innovatie gericht op exportpositie (efficiency,
kostprijs, voedselveiligheid)
32
Twitter mee!
#vnbigfive
Hans Dagevos
LEI Wageningen UR & Hogeschool Inholland
Conclusies
 Duurzaam: meerdere ‘dimensies’ & tinten ‘groen’
 Duurzaam en vlees (‘vaststaande’ zaken):
● Mondiale vleesconsumptie stijgt stevig door
● Flexitarisch/vegetarisch dieet is meest duurzaam en
ook goed voor de gezondheid
● Kip: ecologisch efficienter dan varken en rund
● Kip is afgebeeld in Schijf van Vijf (rund niet)
● Kip: duurzaam en dierenwelzijn verhouden zich
lastig tot elkaar => zoeken naar balans
34
 Duurzaam en vlees (‘lopende’zaken):
● Empirische indicaties voor flexitarisme
en peak meat vs. grote vleesvraag
● Groene kip gediend bij standaardisatie
en optimalisatie of extensivering?
● Consumentenvraag: kipfilet in de
reclame werkt en productieketen en
logistiek is hierop ingericht –
kunnen/willen we dit doorbreken?
● Duurzaamheid in de kern: waarden die
groter zijn dan jezelf / je eigenbelangen
/ je business (as usual) vs. dominante
denken/doen dat prijs/profit gedreven is
35