Visie op de Samenleving

Visie op de Samenleving
gemeente T i e l
Inhoud
Inleiding
5
Tiel voor elkaar
7
Van het wat naar het hoe
11
Onze opgaven
15
Bijeenkomst Visie op de Tielse Samenleving
18
3
Inleiding
We leven in een tijd van grote veranderingen. De Nederlandse verzorgingsstaat wordt grondig verbouwd.
Mensen kunnen minder een beroep doen op de overheid en moeten meer voor zichzelf zorgen. Tegelijk groeit,
onder invloed van bijvoorbeeld de vergrijzing, de extramuralisering en de economische crisis, het aantal mensen
dat op een of andere manier ondersteuning nodig heeft. Bijvoorbeeld omdat zij anders niet meer zelfstandig
kunnen wonen. Of omdat zij er niet op eigen kracht in slagen betaald werk te vinden. Zij kloppen aan bij de
gemeente. Want gemeenten helpen hun inwoners om op eigen kracht mee te doen aan de samenleving en op
de arbeidsmarkt. Gemeenten hebben deze verantwoordelijkheid in het kader van bijvoorbeeld de Wmo en de
Wwb, en krijgen er nog meer verantwoordelijkheden bij door bijvoorbeeld de decentralisatie van de Awbz en de
transitie van de Jeugdzorg. De gemeenten moeten "Bruggen slaan" in de terminologie van het nieuwe
Regeerakkoord.
Tegelijk is voor het bieden van ondersteuning steeds minder geld beschikbaar. Gelukkig zien we dat mensen ook
een beroep kunnen doen op elkaar en bereid zijn zich voor elkaar in te zetten. Hoewel sommige burgers bij
tegenspoed al snel naar de overheid kijken, begrijpen burgers over het algemeen heel goed dat de gemeente
niet alles voor hen kan oplossen en dat ze elkaar nodig hebben. Tegen de achtergrond van al deze
ontwikkelingen is de vraag relevant, wat voor een gemeente Tiel wil zijn. Hoe kijkt de gemeente Tiel aan tegen
haar inwoners? Wat verwachten we van hen en wat mogen zij van ons verwachten? Welke bijdrage wil de
gemeente Tiel leveren aan de samenleving en waar geven we ons geld aan uit? Hoe zien we de relatie met de
organisaties die ons beleid tot uitvoering brengen, rekening houdend met de positie van Tiel in Rivierenland?
Deze visie geeft daar een antwoord op. De visie is mede tot stand gekomen na consultering van diverse
maatschappelijke organisaties op 25 oktober 2012 en na advisering door de WMO-raad.
5
Tiel voor elkaar
Hoe kijkt de gemeente Tiel aan tegen haar inwoners?
Tiel vandaag
Kijken we naar Tiel, dan zien wij een bruisende stad met ambitie. Waar het gaat om de kracht van het sociale
domein, zien we volop kansen voor onze samenleving, maar ook de nodige aandachtspunten.
Een relatief groot aantal inwoners van Tiel is lager opgeleid en werkt in eenvoudige banen voor een laag
inkomen. Hun sociaal-economische situatie (SES) is laag. Dat is historisch zo gegroeid. Een lage SES betekent
over het algemeen ook: een slechtere gemiddelde gezondheid. In Tiel is dat niet anders. Vergeleken met andere
gemeenten van vergelijkbare omvang, hebben de inwoners van Tiel een ongezondere leefstijl en meer
gezondheidsklachten.
Toch is er reden genoeg om trots te zijn op Tiel. Kijken we goed naar onze samenleving, dan zien we dat een
lage SES niet automatisch leidt tot een lage sociale cohesie. Tiel kent juist een rijk verenigings- en vrijwilligersleven. Initiatieven als Appelpop, het Fruitcorso, musicals en braderieën bewijzen dat de samenleving beschikt
over (zelf)organiserend vermogen. De vrijwilligers van Humanitas zijn op tal van terreinen actief. Mama’s club
Tiel is een mooi voorbeeld van eigen kracht. Een initiatief als de Voedselbank laat goed zien dat er vrijwilligers
zijn die zich willen inzetten voor Tielenaren die het moeilijk hebben. Ook de etnische gemeenschappen zijn
hecht. Scholieren volgen maatschappelijke stages en leren zo onze samenleving en gemeente beter kennen. Veel
ondernemers tonen zich bereid tot maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ook valt het in positieve zin op
dat ‘arm’ en ‘rijk’ niet gescheiden wonen in Tiel, maar veelal gemengd in dezelfde wijken. En ook economische
ontwikkelingen (nieuwe bedrijventerreinen) in relatie tot het onderwijsaanbod (ROC Rivor) bieden volop
mogelijkheden. Er zijn dus kansen genoeg om de samenredzaamheid en de inzet van sociale (informele)
netwerken in onze gemeente verder te ontwikkelen en te versterken.
Een breed scala aan organisaties en instellingen draagt zorg voor de maatschappelijke ontwikkeling,
maatschappelijke ondersteuning en maatschappelijke zorg in Tiel. Samen vormen zij het lokale sociale domein.
Voorbeelden zijn welzijnsorganisatie Mozaïek, stichting Thuiszorg en Maatschappelijk werk Rivierenland STMR,
de woningcorporaties, het RIBW en Dynamiek. Ook de gemeente zelf is actief in de uitvoering. Bijvoorbeeld door
haar betrokkenheid bij Dynamiek.
De blik op Tiel is positief, weliswaar een lage sociaal-economische situatie, maar veel organiserend vermogen,
en een redelijke sociale cohesie. Verder is er een goede infrastructuur voor wat betreft maatschappelijke
ondersteuning, - ontwikkeling en - zorg.
Ook Tiel verandert
Tiel verandert, net als de rest van Nederland. Onze gemeente heeft te maken met demografische en sociaaleconomische ontwikkelingen zoals ontgroening en vergrijzing. Mensen worden steeds ouder en blijven langer
vitaal. Door de extramuralisering van de zorg blijven ouderen langer zelfstandig wonen. Dat geldt ook voor
mensen met een fysieke of geestelijke beperking. Op de arbeidsmarkt spelen de flexibilisering en verschuiving
van de pensioenleeftijd een belangrijke rol. We moeten langer werken, maar een baan voor het leven is voor
steeds minder mensen een vanzelfsprekendheid. Onze economie en arbeidsmarkt stellen bovendien steeds
hogere eisen aan het opleidingsniveau en de competenties van werknemers. Wie in de competitie niet goed mee
kan komen, staat al snel op grote achterstand. Ook in de persoonlijke levenssfeer zien we veranderingen. Zoals
in de relatie tussen ouders en hun kinderen. Opgroeien en opvoeden zijn voor velen in het Nederland van de 21e
eeuw een echte uitdaging geworden. Respect voor autoriteit is allang niet meer vanzelfsprekend.
7
Dat alles heeft gevolgen voor hoe onze samenleving zich ontwikkelt. Gevoelens van sociale samenhang
en gevoelens van veiligheid worden in hoge mate bepaald door het vermogen van mensen om nieuwe
sociale verbanden aan te gaan. Onder invloed van de digitalisering, individualisering en informalisering
van de maatschappij ontstaan nieuwe netwerken van mensen met gedeelde interesses en belangen.
Naast de traditionele verbanden gaan mensen ook op een andere wijze nieuwe verbanden aan.
Overigens blijken de meer traditionele gemeenschappen gebaseerd op bijvoorbeeld geloof of
verbondenheid aan de eigen buurt ook nog springlevend. Veel Tielenaren zoeken elkaar op en zetten
zich in voor elkaar – als vrijwilliger, als mantelzorger, als familielid of als goede buur. We begrijpen dat
we elkaar nodig hebben in Tiel. We zijn er in Tiel voor elkaar.
De gemeente Tiel moet, voor het stimuleren en onderhouden van netwerken, rekening houden met
zowel de traditionele als de nieuwe sociale verbanden.
De gemeente die Tiel wil zijn
In onze visie verandert de verhouding tussen burger en overheid onvermijdelijk. Dat is niet voor
iedereen een aangename gedachte, maar het is een ontwikkeling die zich gegeven bovenstaande
tendensen in hoge mate autonoom voltrekt. De vraag is niet, of wij deze ontwikkeling kunnen
omdraaien, maar hoe we erin kunnen meegaan.
Die vraag is eens temeer van belang, omdat synchroon aan de veranderende samenleving de
Nederlandse verzorgingsstaat ook een fundamentele transformatie ondergaat. Mensen krijgen een
steeds grotere eigen verantwoordelijkheid voor hun welzijn, inkomen, gezondheid en oude dag. Alleen
wie het niet redt op eigen kracht of met hulp van z’n omgeving, kan nog een beroep doen op de
gemeente. De veranderende verhouding tussen burger, gemeente en uitvoerders laat zich visualiseren
in onderstaand plaatje.
Burger
Overheid
Netwerk
Burger
Uitvoerder
Uitvoerder
Overheid
8
Steeds meer taken in het sociale domein verschuiven van het Rijk en de provincie naar de gemeente.
De gemeente moet er dus voor zorgen dat onze inwoners zoveel mogelijk zelfredzaam zijn en blijven, en dat zij
kunnen deelnemen aan de samenleving.
Tegelijkertijd is er per saldo steeds minder geld beschikbaar voor de ondersteuning van bijvoorbeeld chronisch
zieken, ouderen en mensen met een beperking, voor de activering en reïntegratie van werkzoekenden, of voor
de hulpverlening aan mensen in de maatschappelijke opvang of cliënten in de openbare geestelijke
gezondheidszorg. Ook de middelen voor ondersteuning bij opvoeden en opgroeien nemen af. Dat heeft gevolgen
voor de relatie tussen de gemeente en haar inwoners, de gemeente en haar maatschappelijke partners, en de
inwoners en professionals.
De verhouding tussen burger en overheid verandert. Taken in het Sociaal Domein worden gedecentraliseerd, van
burgers wordt meer eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid gevraagd. De verhouding tussen burgers en
uitvoerders verandert; de burger treedt steeds meer zelf op als opdrachtgever en neemt initiatieven in het
sociale netwerk. Ook de verhouding tussen de gemeente en maatschappelijke partners wordt een andere.
Complicerende factor daarbij is, dat hiervoor minder middelen beschikbaar zijn.
In onze visie is de burger zelfredzaam en zelfstandig. Hij participeert in de samenleving op eigen kracht. Zonodig
doet hij een beroep op anderen in zijn directe omgeving om dit voor elkaar te krijgen. Mensen zijn bereid tot
inzet voor elkaar. Tiel kent een samenleving die is gericht op samenredzaamheid en burgerschap. Dat noemen
wij het sociale netwerk. Alleen waar het sociale netwerk het laat afweten biedt de gemeente een vangnet. Zij
ondersteunt mensen die niet zelfredzaam of zelfstandig zijn, niet participeren in de samenleving of op de
arbeidsmarkt én geen netwerk hebben dat hen afdoende kan ondersteunen om deze problemen op te lossen.
Dat doen wij samen met onze maatschappelijke partners: organisaties die op tal van manieren ondersteuning
bieden aan onze inwoners. Daar sluiten wij contracten mee af of we gaan er een subsidierelatie mee aan. Zij
leveren zoveel mogelijk ondersteuning die effectief, doelmatig en efficiënt is.
We willen dat onze inwoners primair van hun sociale netwerk, en secundair van dat vangnet gebruik maken om
zo snel mogelijk weer het heft in eigen hand te nemen. Die verandering hebben wij schetsmatig weergegeven in
onderstaande afbeelding. We willen af van bureaucratische omgang met onze burgers, en toe naar een netwerk
waarin de gemeente een gelijkwaardige partner is van haar burgers en maatschappelijke partners; partners die
samen werken aan oplossingen. Daarbij staat niet het wettelijke recht op een voorziening centraal
(claimgedrag), maar de inzet om beperkingen te compenseren die de zelfredzaamheid en participatie van onze
inwoners in de weg staan.
We willen toe naar een relatie tussen zorgvragers en zorgaanbieders die is gebaseerd op het idee dat de burger
in het sociale netwerk, zelf- of tenminste samenredzaam is. In die relatie ondersteunt en stimuleert de
hulpverlener de zelfstandigheid van de cliënt. Hij neemt geen verantwoordelijkheid over, maar sluit aan bij het
sociale netwerk rondom de zorgvrager.
Netwerken
Co-creatie
compensatie
Bureaucratie
Regels
Rechten
Tiel: visie en richting
Zorgen voor de
cliënt
Uit handen nemen
Professionals
Zorgen dat de cliënt
Handen op de rug
Eigen netwerk
Deze visie op de samenleving zal het uitgangspunt zijn bij het ontwikkelen van beleid in het Sociaal Domein en
de WMO.
9
Van het wat naar het hoe
Deze visie gaat vooral over het ´wat´. Het is een antwoord op de vraag wát voor een gemeente Tiel wil zijn. Maar
aan het ´wat´ is onverbrekelijk ook de vraag verbonden naar het ´hoe´: hoe gaat de gemeente Tiel invulling
geven aan deze visie? Voor een belangrijk deel ligt het antwoord in de inrichting van ons lokale sociale domein.
Op de betekenis van deze visie voor ons sociale domein gaan we zo nog verder in. Maar eerst stellen we vast dat
ook het domein van de economie en de ruimtelijke ordening een bijdrage leveren aan de kracht van onze
samenleving. Denk aan het geschikt maken van de openbare ruimte voor maatschappelijke initiatieven. Denk
aan ondernemers die maatschappelijk betrokken zijn, bijvoorbeeld omdat zij mensen met een arbeidshandicap
in dienst nemen. Of zich inzetten voor de wijk waarin zij zijn gevestigd. Het gaat erom dat we als gemeente
faciliterend en stimulerend optreden waar we kansen tot versterking van de gemeenschap zien wanneer de
samenleving dat van ons vraagt overal waar mensen vanuit hun eigen verantwoordelijkheid inzet tonen voor
elkaar en werken aan hun zelfredzaamheid, samenredzaamheid en participatie.e.
Het sociale domein
Dat gezegd hebbende gaan we nu wat dieper in op het sociale domein in onze gemeente. Het lokale sociale
domein omvat het geheel aan maatschappelijke ontwikkeling, maatschappelijke ondersteuning en
maatschappelijke zorg in onze gemeente.
• Tot de maatschappelijke ontwikkeling rekenen we bijvoorbeeld het welzijnswerk, vrijwilligerswerk en de
mantelzorgondersteuning.
• Tot de maatschappelijke ondersteuning rekenen we bijvoorbeeld de individuele voorzieningen en
verstrekkingen in het kader van de Wmo, activerings- en reïntegratietrajecten en informatie, advies en
doorverwijzing door professionals.
• Tot de maatschappelijke zorg rekenen we begeleiding, opvang en hulpverlening, bijvoorbeeld voor mensen
met een fysieke of geestelijke beperking, Oggz-cliënten, daklozen, verslaafden en mensen die slachtoffer zijn
van huiselijk geweld.
Maatschappelijke ondersteuning, maatschappelijke on en maatschappelijke zorg vormen samen een breed en
diffuus terrein. De lijst met beleidsthema’s die hiermee een verbinding hebben is zeer breed. Denk aan zaken als
leefbare samenleving (sociale cohesie, burgerkracht), welzijn, vrijwilligerswerk, mantelzorg, maatschappelijke
opvang, jeugdbeleid en jeugdzorg, inburgering en volwasseneducatie, onderwijs, activering en re-integratie,
inkomen, armoedebeleid en schuldhulpverlening, veiligheid, eerstelijnsgezondheidszorg en lokaal gezondheidsbeleid, sport, recreatie, cultuur en vrije tijd, volkshuisvesting, accommodatiebeleid en de inrichting van de
openbare ruimte.
Veel van deze thema´s zijn uiteraard onderling met elkaar verbonden. Inzet op het ene thema versterkt de
resultaten op een ander thema. Door de informele ondersteuning goed te regelen, valt bijvoorbeeld winst te
behalen op het thema participatie, eenzaamheid en schuldhulp. Of: investeren in sport en recreatie leidt tot
winst in termen van welzijn en gezondheid. En zo zijn er nog meer voorbeelden denkbaar van wederzijdse
effecten.
Op genoemde thema’s heeft de gemeente een aantal wettelijke taken te vervullen, maar ook haar eigen
ambities. Onze wettelijke taken hangen bijvoorbeeld samen met de uitvoering van de Wet maatschappelijke
ondersteuning, de Wet werk en bijstand, de Wet Publieke Gezondheid, de Wet Educatie Beroepsonderwijs, de
Wet Inburgering en de Wet Schuldhulpverlening. Onze ambities staan globaal in het Coalitieprogramma
2010 - 2014 verwoord, en zijn verder uitgewerkt in diverse beleidsnota’s.
11
Het lastige is overigens dat het sociale domein breder is dan het gebied waar de gemeente formele zeggenschap
over heeft. Zo raken op het terrein van volkshuisvesting, veiligheid, gezondheid en onderwijs onze bevoegdheden en verantwoordelijkheden die van andere partijen. De ambities en taken van de gemeente overlappen
met die van de corporaties, de eerstelijnsgezondheidszorg, (huisartsen, fysiotherapeuten, apotheken), en zorginstellingen, scholen waaronder het ROC en politie en justitie. De gemeente ziet hen als belangrijke partners in
het realiseren van samenhang in het beleid. De afstemming binnen de jeugdpreventienetwerken 12- en 12+ is
een schoolvoorbeeld van goede samenwerking. Samenwerking is op veel meer plekken mogelijk – en is de
komende jaren hard nodig om al onze doelstellingen op het sociale domein te realiseren.
Het Tielse sociale domein
Volkshuisvesting
Onderwijs
Gemeentelijke
sociale domein
Veiligheid
Medische zorg
*) Maatschappelijke ondersteuning, maatschappelijke ontwikkeling, maatschappelijke zorg en hulpverlening.
Preventie
De gemeente Tiel hecht groot belang aan preventie. Preventie heeft een meervoudige betekenis. Enerzijds gaat
het bij preventie om het voorkomen dat mensen in een professioneel circuit van zorg en hulpverlening terecht
komen. Het is belangrijk dat mensen zo lang mogelijk op eigen kracht of zonodig met ondersteuning van
anderen uit hun eigen netwerk zelfredzaam blijven en participeren in de samenleving en op de arbeidsmarkt.
Dat is niet alleen ‘goedkoper’ dan wanneer zij hiervoor een beroep moeten doen op ‘dure’ professionele
ondersteuning of voorzieningen die door de gemeente worden betaald. Het is vooral ook ‘beter’ in termen van
persoonlijk welbevinden. Professionals mogen niet accepteren dat zij zich als enigen bekommeren om mensen
met een zorgvraag.
Anderzijds gaat het bij preventie ook om het verder helpen van onze inwoners. Zeker in een gemeente als Tiel,
met een groot aantal inwoners met een lage SES is het belangrijk te investeren in talentontwikkeling. Het
aanspreken van de eigen capaciteiten van mensen vergroot hun kansen en hun eigen kracht en versterkt hun
gevoel van eigenwaarde. Preventie heeft daarom ook te maken met het versterken van de sociale netwerken van
onze inwoners, en in de afstemming tussen formele- en informele netwerken.
12
Tiel en de regio
De visie biedt tot slot een kader om stelselwijzigingen en bezuinigingen die van Rijkswege op Tiel afkomen op te
vangen. Het gaat om de decentralisatie van Awbz-taken (begeleiding en persoonlijke verzorging), de transitie
van de Jeugdzorg en nieuwe wetgeving rondom werk en inkomen. Ook nieuwe wetgeving rondom passend
onderwijs en de verwachte ontwikkelingen rondom het scheiden van wonen en zorg kunnen vanuit onze visie
worden opgepakt.
De decentralisatie van Awbz-taken en de transitie van de Jeugdzorg leiden tot groepen cliënten die ‘nieuw’ zijn
voor de gemeente. Tiel heeft samen met onze buurgemeenten in de regio Rivierenland "De Samenredzame
Samenleving" opgesteld, een visiedocument dat binnenkort voor vaststelling aan de Raad wordt aangeboden.
Hierin zijn negen uitgangspunten geformuleerd die aansluiten op onze visie op de samenleving.
De Samenredzame samenleving
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Burger, huishouden en buurt centraal
Wereld terug naar de burger (zelfstandige mensen en een teugtredende overheid)
Ondersteuning integraal en ontschot.
Krachtige burgers en krachtige professionals
Meer nadruk op preventie en tijdige signalering
Verminderen afhankelijkheid burgers
Terugdringen bureaucratie
Voorkomen schrijnende gevallen
Kostenbeheersing
Samenwerking
Tiel is onverbrekelijk onderdeel van de regio Rivierenland; bijvoorbeeld doordat een aantal regionaal werkende
instellingen voor de maatschappelijke opvang binnen onze gemeente zijn gevestigd. Maar eveneens omdat grote
organisaties als STMR en Mozaiek die ook in opdracht van onze gemeente werken, op een regionale schaal
opereren. Samenwerking met andere gemeenten is daarom nodig, en een herkenbare eigen positie is daarbij
gewenst. De opgave is die eigenheid de komende jaren te bewaren en de regionale samenwerking te zoeken
waar deze voor onze gemeente van meerwaarde is.
13
Onze opgaven
In onze visie is het sociaal domein ingericht langs drie lijnen van ondersteuning: de nulde, eerste en tweede lijn;
ook in het regionale visiedocument ‘De Samenredzame samenleving’ worden deze lijnen genoemd. Iedere lijn
kent - als gevolg van deze visie - zijn eigen opgaven. Deze opgaven zijn ons grote uitdaging voor de komende
jaren.
Onderstaande tekening visualiseert het onderscheid tussen de nulde, eerste en tweede lijn. De piramide, dat is
de samenleving. Het wiebertje daarbinnen is de gemeente. Dat de gemeente (het wiebertje) op alle drie de
niveau’s aanwezig is, is in bovenstaande tekening geen toeval. Met haar aanbod aan voorzieningen is zij
vooral aanwezig in het gebied van de eerste lijn; maar voor mensen met een complexe ondersteuningsvraag
heeft zij ook goede contacten met de professionals in de tweede lijn. Met deze goede contacten voorkomt de
gemeente, als spin in het web, dat complexe ondersteuningsvragen tussen wal en het schip vallen of dat
verantwoordelijkheid wordt ontlopen.
Tweede lijn
Eerste lijn
Nulde lijn
De nulde lijn, dat is waar ´pakweg´ 80 procent van onze inwoners ´met elkaar en voor elkaar´ de samenleving
maken. De nulde lijn zijn de burgers en hun sociale netwerken zelf. We willen dat onze inwoners zoveel
mogelijk zelfstandig hun leven vormgeven en elkaar daarbij zonodig ondersteunen. Daar is een basisinfrastructuur van voorzieningen voor nodig. Die basisinfrastructuur is in onze gemeente redelijk op orde. De rol
van de gemeente binnen de nulde lijn is het faciliteren van de eigen kracht en de samenredzaamheid van
mensen onderling. Denk hierbij aan het faciliteren van voorzieningen en activiteiten gericht op informatie, advies
en ontmoeting.
Binnen de eerste lijn wordt eenvoudige, of eenmalige ondersteuning geboden bij niet-complexe vragen. Denk
bijvoorbeeld aan schuldhulp, huisartsenzorg en een traplift in een woning. Door de eigen kracht van inwoners
centraal te stellen verandert de relatie tussen en de rol van de overheid, burgers en professionals. De gemeente
is niet (meer) de sturende macht die via haar financiële instrumentarium bepaalt wat er gebeurt, maar de
regisseur op kosten en kwaliteit in een samenspel met haar burgers en maatschappelijke partners.
15
De tweede lijn, daar gaat het over een kleine groep van onze inwoners die worstelt met complexe problemen.
De tweede lijn is de gespecialiseerde hulpverlening. Doorverwijzing, indicatiestelling, langdurige ondersteuning
en complexe problematiek zijn termen die hierbij passen. We kiezen in de relatie tussen onze inwoners in hun
rol van zorgvrager en onze partners in hun rol van ondersteuner zoveel als mogelijk voor een integrale
cliëntbenadering. Dat betekent dat we streven naar het principe van één burger/gezin - één plan - één
casemanager, in ieder geval bij multiproblem cliënten. De rol van de gemeente binnen de tweede lijn is het
bewaken van de kwaliteit van de geboden specialistische zorg en hulpverlening.
Opgave 1: Eigen kracht en samenredzaamheid van onze inwoners faciliteren
De opgave is om samen met onze inwoners betekenis en invulling te geven aan begrippen als wederkerigheid,
het eigen netwerk en de eigen kracht van burgers. Tegelijkertijd zien we als opgave een goede balans te
bereiken tussen de inzet die we van onze inwoners zelf mogen verwachten, en de ondersteuning die
professionals leveren. De draagkracht van het informele netwerk kent zijn beperkingen, bijvoorbeeld in duur of
intensiteit. En sommige van onze inwoners hebben een zorgvraag, maar mijden de zorgverlening. We moeten
voorkomen dat zorgmijders buiten beeld verdwijnen of dat inwoners te laat in beeld komen bij professionals.
Opgave 2: Schaal waarlangs de dienstverlening wordt georganiseerd
De eerste lijn betreft laagdrempelige, eenvoudige of kortdurende vormen van ondersteuning. Zo integraal
mogelijk en zo toegankelijk mogelijk bij de burger. De opgave is na te gaan wat de meest effectieve schaal is
waarlangs en de wijze is waarop het dienstverleningsconcept ingericht kan worden. Op dit moment wordt op
verschillende plekken, zoals de WWZ gebieden en de gebiedsteams jeugd en gezin binnen het CJG, ervaringen
opgedaan met een wijkgerichte aanpak. Deze ervaringen worden meegenomen in de afweging voor de indeling
van de dienstverlening, waarbij we willen aansluiten bij de ontwikkeling richting een netwerksamenleving.
Naast bovengenoemd inrichtingsvraagstuk van het dienstverleningsconcept is het de opgave vorm te geven aan
de nieuwe positionering van de gemeente ten aanzien van haar burgers en maatschappelijke partners.
Samenhang binnen en tussen de 0e, 1e en 2e lijn wordt bevorderd door goede afstemming met het zorgkantoor
en de zorgverzekeraar. Met hen zal vanuit een gedeelde visie tot een gezamenlijke aanpak moeten worden
gekomen waarin verantwoordelijkheden, bevoegdheden en financiële inzet onderscheiden zijn.
In het licht van de op handen zijnde transities alsook de binnen onze visie aangegeven gerichtheid op preventie
(waaronder bevorderen van gezondheid), zou dit een regionale opgave moeten zijn.
Opgave 3: Bouwen aan vertrouwen
De gemeente Tiel wil de samenwerking met haar maatschappelijke partners scherper definiëren. Onze relatie
met de uitvoerders in het sociale domein is er een van opdrachtgever- en opdrachtnemerschap, maar tegelijk
ook een van partnerschap. De opgave is om innovatie in termen van kwaliteit (meerwaarde voor de burger) te
bereiken en efficiency in termen van lagere kosten. Dat kan bijvoorbeeld door nieuwe partners in het sociale
domein te verwelkomen, of ook door samenwerking tussen partijen te bevorderen.
Vertrouwen is daarbij belangrijk; dat moet gebaseerd zijn op bewezen doelmatigheid (effectiviteit, kostenefficiency) van de uitvoerder en op gedeelde doelstellingen: we verwachten dat de uitvoerders de doelstellingen
van de gemeente onderschrijven. Daarbij hebben we aandacht voor het onderscheid tussen wettelijke taken en
Tielse ambities. Waar zulk vertrouwen nog niet aanwezig is, heeft de gemeente een belangrijke sturende rol.
Daarom heeft de gemeente altijd de systeemregie. De casusregie is in handen van de uitvoerder. Soms is de
gemeente dat zelf.
Opgave 4: Preventie
Inspanningen zijn er zo veel mogelijk op gericht een afname van de zorgvraag te bewerkstelligen. Dit doen we
op twee manieren. Enerzijds door de inzet gericht op het voorkomen van probleemontwikkeling en anderzijds
door de inzet gericht op het behouden en bevorderen van wat goed gaat. De opgave is om hieraan gestalte te
geven.
Opgave 5: Integraliteit
Een integrale werkwijze realiseren we op verschillende niveaus. Dit doen we door de beleidsterreinen binnen
16
het Sociaal Domein onderling met elkaar te verbinden én deze te verbinden met de flankerende beleidsterreinen
daarbuiten. Ook dient het beleid en de uitvoering goed op elkaar te af te stemmen, zowel binnen de gemeentelijke organisatie zelf als daarbuiten. Er zal afstemming plaatsvinden tussen formele - en informele netwerken,
dat wil zeggen tussen vrijwilligers en professionals. Ook is er verbinding tussen de gemeente met haar
verantwoordelijkheden op het gebied van het Sociaal Domein en de stakeholders op het gebied van volkshuisvesting, veiligheid, gezondheid en onderwijs. De afstemming met de maatschappelijke partners/stakeholders
binnen het Sociaal Domein is er op gericht om vanuit een gedeelde visie tot een gezamenlijke aanpak te komen
waarin verantwoordelijkheden, bevoegdheden en financiële inzet zijn onderscheiden. De beschreven verbanden
zorgen voor samenhang in aanbod en preventief handelen waar nodig.
Opgave 6: Financieel
En uiteindelijk gaat het ook in het sociale domein over geld. De uitgaven aan de maatschappelijke ondersteuning, maatschappelijke ontwikkeling en maatschappelijke zorg en hulpverlening zullen moeten passen
binnen onze/de gemeentelijke begroting.
Resumé en doorkijk naar wat ons te doen staat binnen het nieuwe Wmo beleid
In de hierboven beschreven visie heeft de Gemeente Tiel de volgende uitgangspunten geformuleerd:
1) mensen in principe zelfredzaam zijn
2) er zijn ook mensen die dat nauwelijks of niet zijn
3) de rol van de gemeente verandert van probleemoplosser naar ondersteuner bij het oplossen van problemen
4) de situatie van de burger is voor de inzet van de gemeente het uitgangspunt ( de kanteling), waardoor deze
op een integrale wijze wordt benaderd (dit betreft zowel de beleidsontwikkeling als de uitvoering binnen als
buiten het sociaal domein)
5) de inspanningen van de gemeente zijn gericht op preventie (onderhouden of bevorderen van wat goed gaat)
en op het bevorderen van de zelfredzaamheid van de burger, waar mogelijk door het sociale netwerk te
ondersteunen bij het bieden van ondersteuning van kwetsbare mensen in hun midden voor het oplossen van
zijn problemen (inspanningen zijn gericht op de beweging richting 0e lijn).
Op basis van de geformuleerde opgaven zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd:
6) een doorgaande zorglijn; samenhang en afstemming in aanbod bevordert de effectiviteit van handelen
7) een grotere betrokkenheid van burgers/patiënten/consumenten bij de beoordeling van kwaliteit
(eigenaarschap)
8) samenhang in aanpak tussen 0e, 1e en 2e lijn
9) afhankelijk van de situatie (0e, 1e of 2e lijn) neemt de gemeente een andere positie in ten opzichte van haar
burgers en de professionals (uitvoerders)
Op basis van de hierboven genoemde uitgangspunten zal het vervolg van het proces om te komen tot nieuw
Wmo beleid de volgende vragen worden beantwoord:
1) welke Wmo opgaaf ligt er per prestatieveld
2) welke opgaaf is wettelijk bepaald, welke aanvullend beleid
3) welke rolopvatting (dienstverleningsconcept en sturingsmodel) voor de gemeente Tiel, (andere) financiers,
partners, burgers is dienstbaar aan maximaal rendement per prestatieveld
4) welke opgaaf er ligt ten aanzien van de verbinding tussen 0e, 1e en 2e lijn
17
Op 25 oktober heeft de gemeente een bijeenkomst georganiseerd voor
maatschappelijke partners over de Visie op het Sociaal Domein.
De bijeenkomst werd druk bezocht door ongeveer 90 deelnemers uit
verschillende organisaties.
De bedoeling was om input te krijgen voor de ontwikkeling van de visie.
Van deze input is dankbaar gebruik gemaakt bij het opstellen van dit document.
Na een avond hard werken werden de resultaten gepresenteerd op grote sheets.
Hierbij vindt u een selectie van deze presentaties.
18
Het goed communiceren van de kanteling is essentieel,
zo lang mogelijk zelf je broek ophouden maar als je als
burger alles geprobeerd hebt is er daarna de gemeente
als vangnet, of in dit geval: bretels.
In veel werkgroepen wordt het belang van afstemming
en maatwerk benadrukt.
De visie op het Sociaal Domein is een puzzel met
verschillende onderdelen.
Het belang van maatwerk en het onderhouden van een
vangnet nogmaals benadrukt.
19
Uitstroom naar werk is belangrijk, ook voor minder
validen. Mensen die werken voelen zich meestal beter en
doen minder beroep op voorzieningen. Ook het
aanbieden van stages kan een opstap naar werk zijn.
Er gebeuren al veel goede dingen in Tiel, er wordt veel
georganiseerd. We moeten wel oog hebben voor
kwetsbare groepen.
Er kan veel meer als we wat soepeler met regels
omgaan. De overheid moet faciliteren.
We moeten meer weten van elkaar wat er alllemaal al is.
Communicatie met de burger is belangrijk.
20
Colofon
Gemeente Tiel
Achterweg 2
Postbus 6325, 4000 HH Tiel
Tel: (0344) 637 111
Fax: (0344) 637 299
e-mail: [email protected]
internet: www.tiel.nl
Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden
ontleend.
Druk: Repro gemeente Tiel
november 2012