Zindelijkheid voor ontlasting

ZINDELIJKHEID VOOR ONTLASTING
Wanneer spreken we van zindelijkheid voor ontlasting?
De meeste kinderen worden tussen 1½ en 3 jaar zindelijk voor
ontlasting. Sommige kinderen worden wat later zindelijk. Vanaf 4 jaar
spreken we van broekpoepen of encopresis. Bij een deel van de
broekpoepers komt de ontlasting geheel of gedeeltelijk in het
ondergoed. Bij andere kinderen is er sprake van vuile broeken ofwel
'strepen'.
Hoe vaak komt het voor?
Bij 2 à 3% van de kinderen tussen de 4 en 6 jaar is er sprake van
broekpoepen. Bij 7-jarigen is dat nog ongeveer 1% en bij 10-jarigen een
½ %. Boven de 12 jaar komt broekpoepen nog maar zelden voor.
Broekpoepen komt bij jongens veel vaker voor dan bij meisjes. De helft
van de kinderen die in de broek poepen is nooit zindelijk geweest voor
ontlasting. De andere helft is nadat ze kortere of langere tijd zindelijk
waren weer in de broek gaan poepen.
Wat is de oorzaak van broekpoepen?
Bij een groot deel van de broekpoepers speelt verstopping een rol. Het
naar de WC gaan voor de ontlasting is onaangenaam of zelfs pijnlijk. Ze
onderdrukken het aandranggevoel en houden de ontlasting op. Hierdoor
wordt de ontlasting nog harder. In de loop van de tijd wordt de darm
langzaam maar zeker wat uitgerekt en het aandranggevoel neemt af.
Door de harde ontlasting kunnen ook aambeien en kloofjes rond de
anus ontstaan waardoor het naar de WC gaan nog vervelender wordt.
Ze komen zo in een vicieuze cirkel.
Als het kind de ontlasting niet meer kan ophouden komen er strepen in
het ondergoed. Bij sommige kinderen komt vervolgens de ontlasting
geheel of gedeeltelijk in de broek. Er zijn ook kinderen waarbij er
dunnere ontlasting langs de verstopping naar buiten komt. Ze voelen dit
vaak niet goed aankomen en kunnen het daardoor ook niet ophouden.
Heel vaak is er geen duidelijke oorzaak te vinden voor het ontstaan van
broekpoepen. Dit geldt zowel voor de kinderen waar het broekpoepen
samengaat met verstopping als voor de kleine groep broekpoepers
zonder verstopping.
Sommige kinderen gunnen zichzelf geen tijd om naar de WC te gaan. Ze
houden het op en kunnen op den duur in de vicieuze cirkel terecht
komen.
Bij een klein deel van de broekpoepers is er sprake van medische
problemen. Soms ontstaat broekpoepen door een ziekte of afwijking aan
de darm die verstopping of juist diarree veroorzaakt. Dit geldt vooral bij
kinderen die nooit zindelijk geweest zijn. Aambeien of kloofjes bij de anus
(fissuren) kunnen ook een rol spelen bij het ontstaan of het blijven
bestaan van broekpoepen.
Er zijn ook kinderen waarbij het broekpoepen door psychische oorzaken
ontstaat. Zo kan bijvoorbeeld scheiding, ziekte of overlijden van een
gezinslid maar ook de geboorte van een broertje of zusje kan bij
sommige kinderen leiden tot broekpoepen. Dat geldt ook voor problemen
op school zoals gepest worden of leerproblemen. Ook problemen die in
de ogen van volwassenen niet zo groot zijn kunnen dat voor kinderen wel
zijn. Bij kinderen, die nooit zindelijk geweest zijn, kan er ook iets in de
zindelijkheidstraining verkeerd gegaan zijn.
Gevolgen voor het kind en zijn ouders
Bij ouders is er op den duur vaak sprake van irritatie, boosheid en gevoel
van machteloosheid.
Kinderen die broekpoepen worden nogal eens gepest of buiten gesloten
doordat ze vies ruiken en vies ondergoed hebben. Ze schamen zich en
durven bijvoorbeeld niet mee te doen met gym of zwemles.
Om het ontstaan van psychische problemen te beperken is het belangrijk
om het broekpoepen tijdig aan te pakken.
Wat kan er aan broekpoepen gedaan worden?
Het is belangrijk om u te realiseren dat het kind niet expres onzindelijk is
voor ontlasting. Bijna alle broekpoepers vinden het vreselijk dat ze een
broekpoepprobleem hebben. Ze willen graag geholpen worden om dit
probleem op te lossen.
• Indien u denkt dat medische factoren een rol spelen is het
verstandig om met de huisarts of de jeugdarts te overleggen.
Ernstige verstopping, langdurig diarree en pijn of bloed bij de
ontlasting zijn zeker redenen om een arts te raadplegen.
• Ga na of er een psychische oorzaak voor het broekpoepen kan
zijn. Praat hierover met uw kind. Als er problemen zijn die een rol
spelen bij het broekpoepen kan u die in een aantal gevallen
samen met het kind oplossen. Het kan ook zijn dat u hulp nodig
heeft. Schakel zo nodig hulp in van bijvoorbeeld de school, de
jeugdarts of jeugdverpleegkundige, de huisarts.
• Boos worden of straffen heeft geen zin. De kinderen doen het
niet expres. De meeste broekpoepers vinden het zelf ook erg
vervelend en schamen zich ervoor.
• Als uw kind een vieze broek heeft, besteedt u er zo min mogelijk
aandacht aan. Door boos te worden, het probleem te bespreken
of het kind uitgebreid wassen krijgt het kind aandacht. Deze
aandacht, ook al is het negatieve aandacht kan werken als een
soort beloner voor het in de broek poepen. Jonge kinderen
zonder commentaar verschonen. Iets oudere kinderen zichzelf
laten verschonen en de vuile was op een afgesproken plaats
laten neerleggen. Dit is niet als straf bedoeld maar om ze zelf de
consequenties te laten dragen en zichzelf verantwoordelijk te
laten voelen.
• Omdat bij bijna alle kinderen met een broekpoepprobleem
verstopping een rol speelt, is het heel erg belangrijk om na te
gaan of er bij uw kind ook sprake is van verstopping.
Harde ontlasting, weinig naar het toilet gaan voor ontlasting of
juist vaak voor kleine beetjes, persen bij het produceren van
ontlasting of buikpijn kunnen wijzen op verstopping. Om het
broekpoepen aan te pakken moet eerst de verstopping
verholpen zijn.
• Verstopping proberen te voorkomen door voldoende
lichaamsbeweging, voldoende drinken en gezonde voeding.
Rauwe groente, fruit, bruin brood en allerlei volkoren producten
stimuleren de stoelgang.
• Stimuleren dat het kind regelmatig naar het toilet gaat, bij
voorkeur op een vast moment van de dag. Veel mensen hebben
kort na het eten een natuurlijke aandrang, hier kan gebruik van
gemaakt worden. Zorg ervoor dat het toilet een prettige
omgeving is (voetenbankje, boekjes, niet te koud enz.) en dat
het kind even rustig gaat zitten.
• Zonodig kan voor 2 à 3 weken gebruik gemaakt worden van
Lactulose voor kinderen. Dit laxans is bij de apotheek
verkrijgbaar.
• Als de verstopping ondanks deze maatregelen blijft bestaan
kunt u het beste advies aan de huisarts vragen.
• Geef het kind complimentjes en positieve aandacht als het goed
gaat.
• Om de vicieuze cirkel te doorbreken kan gebruik gemaakt
worden van een beloningsprogramma dat hier verderop
beschreven wordt.
Beloningsprogramma
Het is de bedoeling om met behulp van een beloningssysteem de
vicieuze cirkel van moeizame ontlasting->ophouden van de ontlasting>uitzetten van de darmen, nog hardere ontlasting, minder
aandranggevoel -> nog moeilijker naar de WC/broekpoepen te
doorbreken. Een soepele stoelgang, goed gebruik van het toilet en het
niet in de broek poepen moet op een positieve manier aangeleerd
worden. Het programma is ook geschikt voor kinderen met broekpoepen
zonder verstopping.
Om met dit beloningsprogramma te beginnen moet aan
een aantal voorwaarden voldaan zijn.
 Het is belangrijk om medische en psychische oorzaken zoveel
mogelijk uit te sluiten. Bij deze kinderen moet namelijk eerst de achterliggende
oorzaak behandeld worden. Wanneer u denkt dat er misschien medische en/of
psychische oorzaken een rol spelen dan kunt u contact opnemen met de GGD.
De jeugdarts zal de onzindelijkheid voor ontlasting dan metu en uw kind bespreken.
Zo nodig doet de jeugdarts een lichamelijk onderzoek.
 Het kind moet het beloningssysteem goed begrijpen. U kunt desgewenst
contact opnemen met de jeugdarts of jeugdverpleegkundige om het
beloningsprogramma goed te laten uit te leggen.
 Ouders én kind moeten gemotiveerd zijn het beloningsprogramma te
doen. Het kind moet zichzelf verantwoordelijk voelen voor het
broekpoepen en moet zelf zijn best willen doen om zindelijk te
worden. De ouders moeten het kind daarbij helpen en steunen.
 De stoelgang moet gemakkelijk gaan. Aambeien of kloofjes (fissuren)
moeten behandeld worden Als het kind last heeft van verstopping
moet gebruik gemaakt worden van bij de apotheek verkrijgbare
laxantia voor kinderen. Met deze laxantia kan het programma de
eerste 2 weken ondersteund worden. Wanneer er sprake is van
hardnekkige verstopping en/of niet goed genezende aambeien of kloofjes
dan kunt u het beste contact opnemen met de huisarts.
 Kies een rustig moment. Drukke, spannende tijden zoals de
verjaardag of rond Sinterklaas zijn niet geschikt om het
beloningsprogramma succesvol te laten verlopen.
Hoe werkt het beloningsprogramma?
Eén van de ouders bespreekt het broekpoepen uitgebreid met het kind.
Uitleggen hoe het broekpoepen gebeurt en wat je er aan kan doen. Het
beloningsprogramma wordt met het kind besproken. Als het kind
gemotiveerd is wordt er samen met het kind een kalender gemaakt
waarop aangegeven wordt hoe het gaat.
Het kind gaat 3x per dag op een vast tijdstip naar de WC, bij voorkeur
na de maaltijd om van de natuurlijke aandrang na het eten gebruik te
maken. Het kind mag wel aan de afspraak herinnerd worden maar moet
niet gedwongen worden. Ongeveer 5 minuten op de WC blijven.
Als het kind een vuile broek heeft moet hij/zij zelf een schone regelen.
Vuile kleding wordt op een daarvoor afgesproken plaats neergelegd. De
ouders reageren neutraal en bemoeien zich zo min mogelijk met de
vieze broeken. Als het kind zich stiekem verschoont of de vieze broeken
verstopt wordt dit op een neutrale manier besproken. Het is belangrijk
om het probleem bespreekbaar te houden.
Op het kalendertje worden dagelijks de volgende zaken genoteerd:
 Is het kind op de afgesproken tijden naar het toilet geweest?
 Heeft het kind ontlasting op de WC gehad?
 Heeft het kind vuile broeken gehad?
Als het goed gegaan is krijgt het kind complimentjes, positieve aandacht
én punten op zijn/haar kalender. Wanneer een van tevoren afgesproken
aantal punten gehaald is krijgt het kind een beloning. Een beloning kan
een klein cadeautje zijn, maar kan ook bestaan uit samen iets leuks
doen.
Steeds vooraf afspreken hoeveel punten het kind moet verzamelen en
wat daar tegenover staat. Als het goed gaat kan het aantal punten dat
het kind halen moet uitgebreid worden. Het moet wel haalbaar blijven.
Op een gegeven moment kan het geven van punten voor het naar de
WC gaan en/of het doen van ontlasting op de WC achterwege blijven.
Resultaat
Door het beloningsprogramma én de behandeling van de verstopping
worden veel kinderen zindelijk. Soms met name bij spanning, kan er wel
een terugval zijn. Zo’n terugval moet snel op dezelfde manier aangepakt
worden.
Indien het niet lukt om het kind met de bovengenoemde maatregelen
zindelijk te laten worden, is het raadzaam om naar de huisarts te gaan.
Kinderen met een hardnekkig broekpoepprobleem kunnen verwezen
worden naar de kinderarts. Sommige ziekenhuizen hebben daarvoor
een speciale polikliniek.
Voor vragen of informatie kunt u contact opnemen met de jeugdarts of jeugdverpleegkundige
van het CJG in uw woonplaats.
Voorbeeld kalender
Naar toilet
geweest
Maandag
Ochtend
Middag
Avond
Dinsdag
Ochtend
Middag
Avond
Woensdag
Ochtend
Middag
Avond
Donderdag
Ochtend
Middag
Avond
Vrijdag
Ochtend
Middag
Avond
Zaterdag
Ochtend
Middag
Avond
Zondag
Ochtend
Middag
Avond
SUCCES!!!
Ontlasting
op toilet
Schone
broek