Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit in Europa

EUrbanis: Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit in Europa
PBL Ruimteconferentie 2009
Judith Borsboom-van Beurden, Stefan Berghuis,
Astrid Brauer, Rob Folkert, Henk Ottens
Europees beleid en andere initiatieven t.a.v. cohesie,
ruimtelijke en milieukwaliteit in Europese steden
2
 Lissabon Agenda, economische en sociale cohesie
 Investeringen in transportnetwerken in TEN
 Sustainable Development Strategy en Thematische
Strategie voor de Stedelijke Leefomgeving
 Territoriale Cohesie
 European Spatial Development Perspective (1998)
 Aalborg commitments, Leipzig Charter
 EEA rapporten over urban sprawl (2007, 2009)
 Doel: economisch vitale, sociaal coherente en gezonde
steden die op een duurzame manier groeien
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
Judith Borsboom, 3 november 2009
Opzet Eurbanis
3
 Op basis van grondgebruiksdata CORINE, ESPON
database en aanvullende informatie Eurostat zijn 3
typologieën ontwikkeld:
 Voor elk cluster in verstedelijkingstypologie
representatieve stad gekozen, ook in Urban Audit
 Leefomgevingskwaliteit uitgewerkt als concept
 Interviews case study steden
 Nadere analyses ontwikkeling grondgebruik en
stedelijk groen
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
Judith Borsboom, 3 november 2009
Samenhang tussen energieconsumptie voor
personenvervoer en stedelijke dichtheden
4
Source: Newman and
Kenworthy (1999)
American cities
Canadian and
Australian cities
European cities
Asian cities
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
Judith Borsboom, 3 november 2009
Ontwikkeling stedelijk grondgebruik in 1990-2000
5
Source: NEAA (PBL)
2009
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
Judith Borsboom, 3 november 2009
Ontwikkeling stedelijk grondgebruik en dichtheden
in 1990-2000
6
Source: NEAA (PBL)
2009
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
Judith Borsboom, 3 november 2009
Verstedelijkingspatronen
7
 Gemiddeld voor Europa toename stedelijk
grondgebruik (1% per jaar) en verdunning (-0.3%
per jaar), ook bij bevolkingsafname
 Voor het grootste gedeelte op landbouwgrond
(83%) en bos/natuurgebieden (15%)
 Toenemende polarisatie op verschillende
schaalniveau’s
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
Judith Borsboom, 3 november 2009
8
Grote lijnen
Europese
verstedelijking
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
8
Judith Borsboom, 3 november 2009
9
Duidelijk relatie
met migratie
•
urbanisation and
demography
•
clear relationship
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
9
Judith Borsboom, 3 november 2009
10
Complexe relatie
met
economische
groei
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
10
Judith Borsboom, 3 november 2009
Maar ook aanzienlijke verschillen binnen Europa
11
Planningscultuur &
efficiency planning
systemen
Vastgoedmarkt
Demografische
ontwikkeling
Woonvoorkeuren &
ruimteconsumptie
Mobiliteit
Economische groei en
connectie met globale
netwerken
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
Judith Borsboom, 3 november 2009
Stedelijke verandering in case study steden
12
 Erfurt: suburbanisatie naar omliggende dorpen maar ook reurbanisation, herstructurering nog niet af
 Madrid: suburbanisatie en congestie op ongekende schaal
ondanks grote investeringen in transport systeem
 Reims: weinig dynamiek, weinig problemen
 Vilnius: kwaliteit woningvoorraad in “Plattenbau”
 Rotterdam: herstructuring 60er-70er jaren hoogbouwwijken,
mismatch woningmarkt en arbeidsmarkt, voortgaande
suburbanisatie naar omliggende gemeente
 Bologna: compacte stedelijke groei
 Aarhus: succesvol compacte stad beleid
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
Judith Borsboom, 3 november 2009
Leefomgevingskwaliteit (Quality of place)
13
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
Judith Borsboom, 3 november 2009
Grootste problemen leefomgevingskwaliteit in case
study steden
14
 Erfurt: werkloosheid, ontvolking, voorzieningenniveau,
brownfields
 Madrid: luchtkwaliteit, congestie, behoud open ruimten,
stedelijk groen
 Reims: weinig problemen
 Vilnius: economische basis grootste zorg, kwaliteit
woningvoorraad
 Rotterdam: sociale uitsluiting en segregatie, werkloosheid,
brownfields & kosten herstructurering, criminaliteit,
luchtkwaliteit, congestie, stedelijk groen
 Bologna: betaalbare huisvesting, bereikbaarheid
middeleeuwse binnenstad en luchtkwaliteit
 Aarhus: draagvlak OV en voorzieningen in standVerstedelijkingsdynamiek
houden en
leefomgevingskwaliteit
Judith Borsboom, 3 november 2009
Waar zou beleid op in moeten zetten?
15
 “Tamelijk” compacte stad beste uitgangspunt :
 organisatie stedelijk transport en voorzieningen (congestie,
luchtkwaliteit, geluid, maar ook CO2)
 Bevordering aantrekkelijkheid herontwikkeling brownfields
 Tegengaan verdere selective migratie waardoor verlies aan sociale
cohesie en economische basis
 Fragmentatie habitats en aantasting cultuurlandschap
 Vanuit duurzaamheidscriteria beter voorsorteren op toekomstige
ontwikkelingen als electrificatie personenvervoer en andere
energievoorziening
 Ook ondergrenzen aan verdichting/compacte stad:
 Soil sealing, aanwezigheid en bereikbaarheid stedelijk groen
 Principes European Spatial Development Perspective
(1998) staan nog overeind: m.n. polycentrisme
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
Judith Borsboom, 3 november 2009
Wat kan Europees beleid doen
16
 Opzetten monitoringssysteem
 Bevorderen grotere rol ruimtelijke ordening
 TEN investeringen: accent verschuiven van Europa naar
agglomeratie/conurbatie – bijdrage zowel aan
leefomgevingskwaliteit als duurzaamheid
 Doorgaan met bronmaatregelen bij milieu maar ook
aandacht voor efficiëntie ruimtelijke organisatie
(milieu&ruimte label gebouwde omgeving?)
 Duidelijker keuzen in Territorial Cohesion policy
 Reanimatie Thematic Strategy Urban Environment?
 Ontwikkeling beleid voor landschap naast biodiversiteit
 Invullen kansen voor steden bij klimaat- en energiebeleid
Verstedelijkingsdynamiek en
leefomgevingskwaliteit
Judith Borsboom, 3 november 2009