Milieu Effect Rapport Milieu Effect Rapportage Axia® (versie 1.9-2011) Milieu Effect Rapport Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. BMA Algemeen 2.1 Achtergrond 2.2 Waarom? 4 4 5 3. Het milieu bij BMA 3.1 Speerpunten 5 5 4. Optimaliseren materiaalgebruik 4.1 Energie-inhoud 4.2 Recycling 4.3 Giftige stoffen 4.4 Verpakking 6 7 9 11 11 5. Optimaliseren recycling 12 5.1 Kringloop 12 5.2 Demontage 13 6. Bijlagen 17 Bijlage 1: Samenstellingslijst Bijlage 2: Rekenvoorbeeld GER waarde transport Bijlage 3: Certificaten FEIT: In Nederland staan ongeveer een half miljoen BMA stoelen. Dat is 9 miljoen kg materiaal. Dat is ook meer dan 2,8 miljoen kg aan kunststof. Milieu Effect Rapport 1. Inleiding Vanaf de oprichting van BMA Ergonomics BV in 1988 als ergonomisch adviesbureau tot aan haar huidige status als producent van ergonomisch zitmeubilair heeft BMA Ergonomics zich ten doel gesteld om zich maximaal in te zetten voor ontlasting van het milieu. Daarbij is als uitgangspunt genomen dat iedereen die bij BMA Ergonomics werkt hieraan kan bijdragen. Dit varieert van de keuze voor zuinige vrachtwagens bij de afdeling logistiek, de beschikbaarheid van papiercontainers in de productie tot veel aandacht bij het ontwerpproces op de afdeling ontwikkeling. De Milieu Effect Rapportage (MER) die voor u ligt is een korte beschrijving van de meest belangrijke stappen die BMA gezet heeft richting een optimale ontlasting van het milieu. Doel van dit rapport is om inzicht te verschaffen over de milieuimpact van het productieproces bij BMA. Het zal duidelijk worden dat een assemblagebedrijf als BMA nauw moet samenwerken met zijn leveranciers om daarin een goed resultaat te krijgen. Vooral op de afdeling ontwikkeling, waar de producten van BMA ontworpen worden, is er in een integrale ontwerpaanpak veel aandacht om alles te doen wat binnen het bedrijf mogelijk is. Dit rapport geeft eerst een beknopt bedrijfsprofiel van BMA. Vervolgens wordt uitgelegd dat bij de ontwikkeling van producten twee speerpunten worden gehanteerd om de milieubelasting te minimaliseren. Elk van deze speerpunten zal in een eigen hoofdstuk de revue passeren. Daarin zal stap voor stap duidelijk worden gemaakt wat het betekent om hier concreet invulling aan te geven. 3 Milieu Effect Rapport 2. BMA Algemeen Wat schuilt er achter de naam BMA Ergonomics en wat drijft dit bedrijf om op een duurzame manier de bedrijfsvoering aan te pakken? Dat zijn de vragen waarop in dit hoofdstuk antwoord wordt gegeven. Er wordt gestart met een korte beschrijving van het ontstaan van BMA om vervolgens in te gaan op het ‘waarom’ van duurzaam ondernemen. 2.1 Achtergrond In 1988 startte BMA als Biomechanisch Adviesbureau. Op basis van ergonomische uitgangspunten analyseerde en adviseerde BMA over industriële werkplekken en kantoorwerkplekken. Nadat geconstateerd werd dat er relatief weinig goede ergonomische hulpmiddelen op de markt voor handen waren, maakte men in 1996 de overstap van adviesbureau naar producent van professionele beeldschermstoelen. De Axia’s, die zich inmiddels succesvol hebben bewezen, zijn door BMA zelf ontwikkeld in samenwerking met wetenschappers, medici, Arbo-specialisten en vormgevers. De combinatie van ergonomische, biomechanische en technische kennis is daarmee uniek in de markt. Tegenwoordig is BMA Ergonomics BV een grote en snelgroeiende marktspeler. In Zwolle worden jaarlijks rond de 80.000 producten geassembleerd. Het totale personeelsbestand ligt tussen de 100 en 200 werknemers. De producten vinden via eigen vestigingen hun weg in Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Groot-Brittannië. Daarnaast worden veel stoelen in Scandinavië verkocht via een licentiepartner in Finland. Het assortiment van BMA bestaat uit ergonomische beeldschermstoelen, waarbij een duidelijke specialisatie naar de uit te voeren werkzaamheden is gemaakt. Dit resulteert in de volgende driedeling: kantoorstoelen, 24/7 stoelen en ESD veilige stoelen. Alle producten zijn klantspecifiek en kunnen door de klant naar eigen wensen samengesteld worden. In figuur 1 staat een aantal producten uit het BMA-assortiment. 4 Milieu Effect Rapport Axia Profit Axia Invite Axia Office Axia Focus 24/7 Axia Flex Footform Axia ESD Figuur 1: Producten uit het BMA-assortiment 2.2 Waarom Zoals eerder aangegeven wil BMA haar activiteiten op een duurzame wijze invulling geven. BMA is ervan overtuigd dat zij verantwoordelijkheid moet nemen voor haar eigen werknemers, maar ook voor haar klanten en hun omgeving. Daarnaast streeft BMA ernaar om haar bedrijfsprocessen zo doordacht en efficiënt mogelijk in te richten. Om de term “duurzaam” meer concreet te maken wordt er een onderverdeling gemaakt in drie aandachtsgebieden, de drie P’s: Profit, ofwel de economische belangen. People, dat staat voor de sociale belangen en Planet als kernwaarde voor alle ecologische belangen. Als deze drie gebieden binnen de onderneming in balans zijn, kan men spreken van een duurzame bedrijfsvoering. Het Milieu Effect Rapport gaat specifiek in op de ecologische belangen. 3. Het milieu bij BMA In dit hoofdstuk wordt verder ingegaan op de wijze waarop BMA Ergonomics concreet invulling geeft aan de aandacht voor het milieu. 3.1 Speerpunten Het milieukenniscentrum binnen BMA is de afdeling Productontwikkeling. Hier wordt in grote mate bepaald wat de impact van het product op het milieu is tijdens zijn complete levenscyclus. Bij het maken van een productontwerp worden alle technische details door BMA zelf uitgewerkt. Hierbij worden de geometrie, de materialen, de productietechnieken, assemblage en demontage van het product volledig vastgelegd. 5 Milieu Effect Rapport Elk product doorloopt tijdens zijn levenscyclus drie te onderscheiden fases. Dat zijn de productiefase, de gebruiksfase en de afdankingsfase. In elk van deze fases is sprake van een milieueffect. Bij de productie van een bureaustoel worden bijvoorbeeld (fossiele) grondstoffen gebruikt, energie toegevoegd en ontstaat er afval. Tijdens het gebruik is de belasting minimaal en tijdens de afdanking ontstaat er een afvalstroom die eventueel te recyclen is. Met deze constatering worden er binnen de afdeling Productontwikkeling twee speerpunten gehanteerd: - Optimaliseren materiaalgebruik - Maximaliseren recycling Deze twee speerpunten vormen de leidraad voor de verdere opbouw van dit rapport. Elk van de punten wordt beschreven in een eigen hoofdstuk. Daarbij is helder gemaakt wat dit in de praktijk betekent bij BMA Ergonomics. FEIT: 80% van de inkoopomzet wordt gerealiseerd bij 10 leveranciers. Dit zijn voor BMA Ergonomics dus duurzame partners! 4. Optimaliseren materiaalgebruik Tijdens de ontwikkeling van een stoel wordt vastgelegd welke onderdelen er in de stoel komen en op welke manier deze geproduceerd worden. Daarbij is de keuze van een goed materiaal van wezenlijk belang. Naast de mechanische en visuele eigenschappen wordt een drietal duurzame criteria gebruikt: - Minimaliseren energie-inhoud - Optimaliseren recycle-eigenschappen - Toepassing van niet-schadelijke stoffen In de komende paragrafen worden deze drie criteria behandeld en wordt uitgelegd hoe dat bij de Axia tot uiting komt. 6 Milieu Effect Rapport 4.1 Energie-inhoud Om de impact van een materiaal goed in te kunnen schatten heeft de Nederlandse overheid een standaard gehanteerd. Dit is de GER-waarde, wat staat voor de totale energetische waarde van een product (Gross Energy Requirement). In tabel 1 is schematisch weergegeven hoe een dergelijke waarde tot stand komt. Elk materiaal heeft een unieke energetische inhoud per hoeveelheid materiaal (MJ/kg). Deze energie-inhoud is hiermee dus een directe maat voor de milieubelasting van een product. In figuur 2 is een productieketen van de productie en verbranding van de kunststof PE (polyethyleen) weergegeven. De pijlen geven aan of er energie toegevoegd moet worden of dat er energie vrijkomt. De som van de getallen vormt de GER-waarde. In tabel 1 staan van een aantal veelvoorkomende materialen binnen BMA deze waarden weergegeven. ruwe olie transport raffinage PE productie transport verbranden Figuur 2: productieketen Tabel 1: GER-waarden van veelvoorkomende materialen Materiaal Leer Karton Staal (gewalst profiel) Aluminium (hoge druk gieten) PP(spuitgieten) PA 6 (spuitgieten) MJ/KG 40,80 27,54 29,96 147,70 82,00 165,00 Uit bovenstaande tabel blijkt hoe belangrijk de materiaalkeuze is tijdens het ontwikkelen van een product. Hiermee wordt voor het overgrote deel de energie-inhoud van het uiteindelijke product bepaald. Daarnaast is het zo dat de mogelijkheden om een materiaal te kunnen recyclen veel impact hebben. De GER-waarde van recyclaat kan namelijk sterk afwijken van dat van “virgin” materiaal. Dit wordt verderop in dit hoofdstuk besproken. De samenstellingslijst in bijlage 1 vermeld uit welke materialen de Axia kantoorstoelen bestaan. 7 Milieu Effect Rapport Door de waarden uit tabel 1 te vermenigvuldigen met de materiaalgewichten in een stoel en vervolgens alles bij elkaar op te tellen, ontstaat de totale energie-inhoud van een stoel. Een voorbeeld hiervan staat in de volgende tabel. Tabel 2: GER-waarde Axia Office Axia Office Aluminium gecoat Stoffering Mechaniek Onderstel Armleggers Totaal MJ/KG 293,20 353,90 258,60 134,50 1040,20 In tabel 3 zijn verschillende producten naast elkaar gezet. Door middel van deze tabel kan de klant de milieu-impact van een type stoel laten meewegen in de uiteindelijke keuze. Een lagere energiedichtheid staat voor minder belasting van het milieu. Tabel 3: GER-waarden BMA producten Axia Office Profit Focus 24/7 Max Visit Invite Footform GER-waarde Gewicht MJ kg 1040 18,00 1050 17,00 1214 23,40 993 19,70 406 9,50 491 7,90 248 6,00 Energie dichtheid MJ/kg 57,80 61,80 51,90 50,40 42,70 62,20 41,30 Ook de wijze van transport is in GER-waarden uit te drukken. In de volgende tabel staat een aantal waarden weergegeven. Tabel 4: GER-waarden transport GER-waarde MJ/ton/km Transportwijze Bestelwagen Goederentrein Vliegtuig Schip (container) Vrachtwagen 10,70 0,60 7,00 0,70 2,00 8 Milieu Effect Rapport Doordat de BMA trucks zijn uitgerust met de mogelijkheid voor een extra laadvloer ontstaat een dubbele transportcapaciteit. Deze laadvloer kan bij retourtransporten weggehaald worden, waardoor onderdelen van leveranciers op standaard pallets mee terug te nemen zijn. Op deze manier is het mogelijk om op een uitermate efficiënte wijze de transporten te organiseren. Figuur 3: Dubbele laadvloer in de BMA trucks Door de stoelen op deze wijze te transporteren is de milieu-impact van transport uitgedrukt in GER-waarde zeer gering. Uitgedrukt in GER-waarden komt dit neer op 10 MJ per stoel. Deze berekening staat kort uitgewerkt achterin dit rapport. 4.2 Recycling Een goede mogelijkheid om het milieu te ontlasten is het gebruik van zogenoemd recyclaat of regeneraat. Deze grondstof is afkomstig van eerder gebruikte producten. Doordat het materiaal niet de complete productieketen hoeft te doorlopen is het vaak lager in energieniveau dan het originele materiaal. Een goed voorbeeld hiervan is aluminium. Het weer smelten en hergebruiken levert een voordeel op van 90%. Zie tabel 5 voor een aantal GER- waarden van recyclaat. 9 Milieu Effect Rapport Tabel 5: GER-waarden en eigenschappen recyclaat Materiaal Staal Aluminium PP PA 6 +30% GV Schuim “Virgin” MJ/kg 35,00 147,70 82,00 165,00 93,90 Recyclaat MJ/kg 23,00 12,00 60,00 - Mechanische eigenschappen UITSTEKEND UITSTEKEND GOED MATIG SLECHT Het is vaak zo dat bij veel materialen de mechanische eigenschappen minder worden tijdens het regenereren. Hierdoor ontstaat een grotere bandbreedte in de specificaties van het materiaal. Daarom wordt vaak een beperkt percentage regeneraat aan het “Virgin” materiaal toegevoegd. Aluminium is daarop een mooie uitzondering. Het heeft de eigenschappen om eindeloos hergebruikt te kunnen worden. Een andere reden voor beperkte percentages is simpelweg de beperkte beschikbaarheid van deze materialen. Om toch de mogelijkheid te hebben om maximaal gebruik te maken van deze materialen is het belangrijk om het onderdeel zo te ontwerpen dat variaties in specificaties de functie niet belemmeren. In de volgende tabel is van een viertal BMA producten het aandeel recyclaat weergegeven. Tabel 6: Percentage Recyclaat Axia Office Zwart Staal PP PA 6 +30% GV Aluminium Schuim Stoffering Totaal Materiaal kg 7,40 2,90 2,60 3,40 1,40 0,30 18,00 Recyclaat kg 3,70 1,10 1,60 3,40 0,00 0,00 9,80 Percentage % 50 38 70 100 0 0 54 FEIT: De Europese kunststofmarkt is 43 miljoen ton (=1000 kg). Daarvan is ongeveer 7% gerecycled plastic. Het staalgebruik is 146 miljoen ton per jaar, ongeveer 15 procent daarvan is gerecycled. 10 Milieu Effect Rapport 4.3 Giftige stoffen Het Duitse testinstituut LGA, heeft voor BMA onderzocht of er schadelijke vluchtige stoffen in de stoel aanwezig zijn (Schadstoffprüfung). Dit wordt gedaan door de stoel een bepaalde tijd in een afgesloten ruimte te plaatsen en vervolgens alle stoffen te analyseren. Het certificaat van deze test is achterin dit rapport te vinden. Naast vluchtige stoffen is de Axia ook gecontroleerd op kankerverwekkende stoffen die in weekmakers van kunststoffen kunnen zitten. Alle zwarte kunststofdelen waarmee de gebruiker veel in aanraking kan komen zijn daarom door de LGA ook gecontroleerd op Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAK’s). Deze test is een onderdeel van het vooral in Duitsland zeer bekende GS-certificaat (Geprüfte Sicherheit). Een derde norm waaraan de stoel voldoet is de EN 71-3. Dit is een norm die migratie van schadelijke stoffen controleert. De Nederlandse overheid gebruikt deze norm bij haar beleid om al haar inkopen op een duurzame wijze te organiseren. Ook dit certificaat is bij dit rapport gevoegd in de bijlagen. 4.4 Verpakking Bij de assemblage van een stoel is er goed gekeken naar alle verpakkingen waarin de onderdelen vervoerd worden. In onderstaande figuur (4) staat een aantal manieren van verpakken zoals die binnen BMA voorkomen. Voor al deze verpakkingen geldt dat ze opnieuw bruikbaar zijn. Waar mogelijk is de lege retourverpakking nestbaar of inklapbaar om het volume van de retourstroom zoveel mogelijk te beperken. Hiervoor is vaak een initiële investering nodig die na een bepaalde periode weer wordt terugverdiend. Figuur 4: Veelgebruikte verpakkingen binnen BMA 11 Milieu Effect Rapport 5. Maximaliseren recycling Het tweede speerpunt binnen BMA in het kader van Duurzaam Ondernemen is het maximaliseren van de recycling. BMA wil de stoelen die aan het einde van hun levensduur zijn graag terugkopen om de reclycling zo optimaal mogelijk te laten verlopen. In dit hoofdstuk wordt uitgelegd hoe dit proces binnen BMA is georganiseerd. 5.1 Kringloop Bij het hergebruik van materialen wordt onderscheid gemaakt tussen de ecologische en technische kringloop. De natuur maakt optimaal gebruik van de ecologische kringloop. Het meest bekende voorbeeld daarvan zijn de bladeren aan een boom. Nadat ze zijn gebruikt in de zomer, vallen ze in de herfst op de grond, verteren en worden in de lente in de vorm van voedingsstoffen weer opgenomen. Materialen die in een Axia beeldschermstoel worden gebruikt passen in de technische kringloop. Binnen deze kringloop ligt er een verantwoordelijkheid voor de leverancier, BMA en haar klanten. De leverancier zet het materiaal om in onderdelen die aan BMA geleverd worden. BMA assembleert een stoel die aan een klant verkocht wordt. De klant heeft de mogelijkheid om na gebruik de stoelen weer te verkopen aan BMA. Na demontage komen de materialen zo weer bij de leverancier terecht, die er weer onderdelen van maakt. Hierdoor is de kringloop gesloten. e ve r a n c ier A Ergon om BM Axia® A BM s >L > E rg o n o m ic BMA Ergonomics koopt Axia stoelen terug voor een gegarandeerd minimumbedrag van 50 Euro Figuur 5: De gesloten keten 12 s ic > Klanten > Milieu Effect Rapport 5.2 Demontage Alle stoelen die retour komen worden op dezelfde wijze gedemonteerd als dat ze gemonteerd worden. Dit gebeurt op een speciaal daarvoor ontworpen en ingerichte demontageafdeling. In figuur 6 (op de volgende pagina)is dit afgebeeld. Hier bestaat de mogelijkheid om grote hoeveelheden retourstoelen te verwerken (tot 500 stuks per week). Doordat er tijdens de ontwikkeling van de Axia beeldschermstoel gebruik gemaakt is van Design for Disassembly is het mogelijk de stoel uitermate efficiënt te demonteren. Dit gebeurt met dezelfde hulpmiddelen die ook bij het monteren worden gebruikt. Schematisch zien de onderdeelstromen er op het station als volgt uit: BMA: samenstellingen Teruggekochte stoelen BMA: onderdelen Demontage afdeling Leverancier materialen BMA - Samenstellingen De meest optimale stroom is het hergebruiken van complete subsamenstellingen. Armleggers en onderstellen (stervoet met wielen) worden in overleg met de klant opnieuw gemonteerd. Dit gebeurt in de gerecyclede stoelen. BMA - Onderdelen De tweede stroom bestaat uit losse onderdelen die opnieuw gemonteerd kunnen worden. Dit zijn onderdelen die niet onderhevig zijn aan slijtage tijdens gebruik. 13 Milieu Effect Rapport FEIT: Een BMA stoel exclusief stoffering bestaat ongeveer uit 130 onderdelen die in ongeveer 10 minuten worden geassembleerd of gedemonteerd. Axia® stoelen blijven geld waard! Figuur 6: Demontage in beeld 14 Milieu Effect Rapport Leveranciers - Materialen De laatste stroom bestaat uit losse onderdelen waarvan de (visuele) kwaliteit niet meer gewaarborgd kan worden of die niet meer bruikbaar zijn door wijzigingen. Deze worden op materiaal gesorteerd en geretourneerd naar de betreffende leverancier waar het gerecycled wordt en in kleine percentages aan nieuw materiaal wordt toegevoegd. Om dit goed uit te kunnen voeren is elk onderdeel voorzien van een codering waarin het materiaal wordt gespecificeerd. Op de foto hieronder is daar een voorbeeld van gegeven. Het geretourneerde materiaal wordt bij leveranciers hergebruikt. Door deze methodiek systematisch door te voeren in alle producten is het mogelijk een stoel voor een zeer groot deel opnieuw te gebruiken. In de onderstaande tabel zijn de recycle percentages van de Axia Office uitgewerkt. Tabel 7: Recycle percentage Axia Office Materiaal Recycling Axia Office Staal 8,0 8,0 Kunststof 5,7 5,7 Aluminium 2,7 2,7 Schuim 1,2 1,2 Stoffering 0,2 0,2 Diversen 0,2 0 Totaal 17 16,8 % 100 100 100 100 100 0 98 In tabel 7 komt duidelijk naar voren dat alle materialen in de stoel goed te recyclen zijn. Onder diversen worden de restproducten verstaan die niet van elkaar te scheiden zijn en dus niet geretourneerd kunnen worden. Concreet gaat het hier om de verbinding van de stof aan de zitting en rug door middel van nietjes. In de afgelopen jaren zijn hier diverse oplossingen voor gevonden. Zo wordt bijvoorbeeld de rug van de Axia Visit niet meer vastgeniet, maar met behulp van strips vastgeklemd. Ook is het mogelijk een hoes met behulp van een touwtje rond een zitting of rug te spannen. Dit heeft geresulteerd in hogere recycle percentages bij de Axia Visit en de Axia Focus 24/7. 15 Milieu Effect Rapport Axia Recycle % Office 98 Max 87* Profit 98 Visit 99 Footform 100 Focus 24/7 100 * Hout van de rugschaal buiten beschouwing gelaten. 16 Milieu Effect Rapport 6. Bijlagen Bijlage 1: Samenstellingslijst Axia Office, Pro, Flex Materiaal kg % 7,26 3,13 2,92 2,52 1,37 0,25 17,45 41,64 17,92 16,71 14,44 7,85 1,43 100 kg % 7,40 3,40 1,80 2,70 1,40 0,30 2,50 0,20 19,70 37,56 17,26 9,14 13,71 7,11 1,52 12,69 1,02 100 Materiaal kg % Staal Aluminium Polypropyleen (PP) Polyamide (PA) Poly-urethaan (PUR) Textiel / leer Totaal 4,32 3,10 2,18 5,02 1,13 0,25 16 27,00 19,36 13,63 31,38 7,06 1,57 100 Materiaal kg % Staal Aluminium Polypropyleen (PP) Polyamide (PA) Poly-urethaan (PUR) Textiel / leer Totaal 3,45 1,08 1,92 0,68 1,34 0,32 8,79 39,25 12,29 21,84 7,74 15,24 3,64 100 Staal Aluminium Polypropyleen (PP) Polyamide (PA) Poly-urethaan (PUR) Texiel / leer Totaal Axia Max Materiaal Staal Aluminium Polypropyleen (PP) Polyamide (PA) Poly-urethaan (PUR) Texiel Hout Diversen Totaal Axia Profit Axia Invite Milieu Effect Rapport Axia Visit Materiaal kg % Staal Aluminium Polypropyleen (PP) Polyamide (PA) Poly-urethaan (PUR) Textiel / leer Total 2,00 1,40 2,20 0,34 1,10 0,25 7,29 27,43 19,20 30,18 4.66 15,09 3,43 100 Bijlage 2 : Rekenvoorbeeld GER-waarde transport Het afleveren van stoelen gebeurt met een eigen vrachtwagen die valt in de categorie 10-20 ton. Als er stoelen geleverd moeten worden, dan wordt de terugreis gebruikt voor het ophalen van onderdelen. Met behulp van de volgende formule kan nu de totale energie-inhoud van een gemiddeld transport uitgerekend worden. Etot = N*Mstoel*dgem*GER-waarde Waarbij: N = aantal stoelen per lading Mstoel = gewicht per stoel (in Ton) dgem = gemiddelde transport afstand Etot = 250 * 0,02(ton) * 250(km) * 2(Mj/tonkm) = 2500 (MJ) Per stoel komt dit neer op 10 MJ. Door de stoelen op deze wijze te transporteren is de milieu-impact van transport uitgedrukt in GER-waarde zeer gering. Milieu Effect Rapport Bijlage 3 : Certificaten ISO 9001 ISO 14001 EN-71-3 GS-Zeichens Schadstoffprüfung EN 3373 De Axia’s voldoen aan de criteria voor duurzaam inkopen van Kantoormeubilair zoals opgesteld door SenterNovem, in opdracht van het Ministerie van VROM. Milieu Effect Rapport Milieu Effect Rapport Milieu Effect Rapport Milieu Effect Rapport Milieu Effect Rapport Milieu Effect Rapport Milieu Effect Rapport Milieu Effect Rapport