Omgaan met Inteelt in Fokprogramma`s

Omgaan met Inteelt in Fokprogramma’s
Piter Bijma
Leerstoelgroep Fokkerij en Genetica
Wageningen
Animal Breeding
& Universiteit
Genomics Centre
Animal Breeding &
Genomics Centre
De boodschap
1.
Enige inteelt is normaal; veel inteelt is riskant
2. Inteelt is een keuze
3. Inteeltbeperking vereist organisatie op
rasniveau
Animal Breeding &
Genomics Centre
1. Wat is inteelt
Animal Breeding &
Genomics Centre
1. Wat is inteelt?
Inteelt = paring van dieren die familie van elkaar zijn
Alle DNA bestaat in tweevoud
~ 25.000 genen, twee van elk
AB
CD
Deze twee honden zijn verwant
AC
AD
Deze pup is ingeteeld (25%)
AA
De kans is 25% dat deze pup AA, BB, CC of DD is
Animal Breeding &
Genomics Centre
Inteelt: individu en rasniveau
Individueel
Een hond is ingeteeld als de vader en moeder familie
van elkaar zijn.
Inteeltnivo is niet erfelijk!
• Een ingeteelde reu geeft niet perse een ingeteelde pup
• Gebruik gerust een ingeteelde reu of teef
Rasniveau
In elk ras bestaat een geleidelijke toename van het
inteeltniveau.
Hoe kleiner het ras des te sneller inteelt toeneemt
Animal Breeding &
Genomics Centre
Inteelt en familiegraad (verwantschap)
Verwantschap tussen dieren
Deel van het DNA dat overeenkomt tussen de dieren
•
•
•
•
•
•
Ouder – kind
Grootouder – kind
Overgrootouder – kind
Volle broer – zus
Half boer - zus
Neef – Nicht
0.5
0.25
0.125
0.5
0.25
0.125
Inteelt van een dier
Deel van DNA dat homozygoot is in het dier
• Inteelt = 0.5 * verwantschap tussen de ouders
• Vader-dochter: Inteelt = 0.5 * 0.5 = 25%
• 25% van het DNA vertoont geen variatie meer.
Animal Breeding &
Genomics Centre
Inteelt op dierniveau
Oorzaak
Gevolg
Inteeltdepressie in het dier
Dit is een korte termijn probleem
Oplossing
Paring van (nauwe) verwanten
Door familierelaties tussen de ouders krijgt een dier zo nu en dan twee
dezelfde genen.
Gebruik volgende keer een andere reu
Inteelt op diernivo is een keuze van de individuele fokker
Animal Breeding &
Genomics Centre
Inteelt op rasniveau
Oorzaak
In een klein ras wordt iedereen familie van elkaar.
Oorzaak: een hond heeft
•
•
•
•
2 ouders
4 grootouders
8 overgrootouders
…etc.
Verwantschap is wel erfelijk
Gevolg
Inteelt wordt onvermijdelijk
• “Er bestaat geen reu die geen familie is van uw teef”
Afname van de erfelijke variatie
Animal Breeding &
Genomics Centre
2. Gevolgen van inteelt
Animal Breeding &
Genomics Centre
2. Gevolgen van inteelt
Inteeltdepressie
Achteruitgang van het ras
Vooral gezondheid en vruchtbaarheid
Komt in vrijwel alle (dier)soorten voor.
Animal Breeding &
Genomics Centre
Inteeltdepressie in Schotse schapen
Lichaamsgewicht
vader x dochter
=
12% afname
Animal Breeding &
Genomics Centre
Inteeltdepressie in Schotse schapen
Bevruchtings%
vader x dochter
=
11% afname
Animal Breeding &
Genomics Centre
Inteeltdepressie in Schotse schapen
Aantal lammeren
vader x dochter
=
20% afname
Animal Breeding &
Genomics Centre
Inteeltdepressie in Schotse schapen
Levensduur ooien
vader x dochter
=
8% afname
Animal Breeding &
Genomics Centre
Inteeltdepressie in koeien
Effect van 1% inteelttoename
kenmerk
leeftijd 1e afkalven
productieve levensduur
1e lact. melkproduktie
1e lact. vetproduktie
1e lact. eiwitproduktie
levensproduktie melk
levensproduktie vet
levensproduktie eiwit
effect van 1% inteelttoename
+0,5 d
–6d
– 27 kg
– 0,9 kg
– 0,8 kg
– 177 kg
– 6,0 kg
– 5,5 kg
Animal Breeding &
Genomics Centre
Inteeltdepressie bij mensen
Effect vader x dochter (25% inteelt)
Geboorte gewicht
Lichaamslengte
IQ
Overleving tot voortplanting
– 0.675 kg
(Japan)
– 0.213 kg (VS)
– 7 cm (Hutterites, VS)
– 4 mm (Italie)
– 2.5 cm (Japan)
– 5 punten (Japan)
– 9 punten (Japan)
– 5 punten (VS)
– 8.75%
Animal Breeding &
Genomics Centre
2. Gevolgen van inteelt
Inteeltdepressie
Achteruitgang van het ras
Vooral gezondheid en vruchtbaarheid
Opduiken van erfelijke gebreken
Koeien: BLAD, CVM, gladde tong
Schapen: erfelijke blindheid
Friesch paard: dwergfactor
Honden: cataract, doofheid, hemofilie, Von Willebrand
Animal Breeding &
Genomics Centre
Erfelijke gebreken
Inteelt brengt reccesieve erfelijke gebreken aan het licht
Oorzaak reccesieve gebreken: defect gen
Het voorkomen van
AB
CD
erfelijke gebreken is normaal.
(Het A-gen bestaat; dragers hebben
een gezond “reserve” gen)
AC
AD
Door te veel inteelt komen
de gebreken plotseling veel voor.
AA
Inteelt veroorzaakt de erfelijke gebreken niet
Toename fractie dieren met AA →
ziekte komt meer voor
Animal Breeding &
Genomics Centre
3. Omgaan met inteelt
- op diernivo
- op rasnivo
Animal Breeding &
Genomics Centre
3.1 Omgaan met inteelt op diernivo
Relatief eenvoudig
Voorkom sterk ingeteelde combinaties
Broer-zus
Vader-dochter
Neef-nicht
Hou de afstamming bij
Liefst 3 generaties geen familie
Betekent: 8 verschillende overgrootouders van de te fokken pup
Gebruik ieder jaar een vader met andere achtergrond
Maak een database en gebruik een computer
Animal Breeding &
Genomics Centre
3.2 Beheersing van de inteelttoename op rasniveau
Organiseren op rasniveau
Wat “het beste is” hangt af van wat “de rest doet”
• “Niet allemaal hetzelfde doen”
Langere termijn
Inteelt is verwantschap tussen de ouders van een dier
Inteelttoename = toename van verwantschap
Kernpunt: beperk toename van de verwantschap
Voorkom dat alle dieren sterk familie van elkaar
worden
Animal Breeding &
Genomics Centre
3.2 Beheersing van de inteelttoename
Verwantschap komt voor de inteelt
Voorbeeld bij melkvee
BLAD, CVM gaat terug op de stier Bell
Geboren 1974
Problemen openbaarden zich rond 1990 en 2000
• Bell intussen al heel veel gebruikt
Als je inteelt ziet ben je te laat
Fokverbod voor ingeteelde reuen heeft geen zin
Beperk de verwantschapstoename!
Animal Breeding &
Genomics Centre
3.2 Beperken van de verwantschapstoename
Spreiding in de bloedvoering (stamboom)
Het grootste deel van inteelt komt via de reuen
Omdat er minder reuen zijn
Keuze van de reuen
Aantal reuen
Afstamming van de reuen
• Beperk de verwantschapsgraad tussen de reuen.
De mode is vaak de grootste bedreiging
Iedereen wil dezelfde reu
Inteeltcoefficienten van reuen zijn niet van belang
Niet publiceren?
Animal Breeding &
Genomics Centre
3.2 Beperken van de verwantschapstoename
Wat werkt niet?
Vermijden van ingeteelde paring is geen oplossing voor
het ras
Er zijn geen onverwante dieren meer als het aantal
voorouders klein is geweest
Het gaat dus niet op de combinatie van reu en teef
Maar om de keuze van de fokreuen.
Animal Breeding &
Genomics Centre
Praktische oplossingen: Wat is ongeveer vereist?
Doel
Inteelttoename max ~0.5 tot 1% per generatie
Benodigd:
Streef naar ~50 reuen per generatie (~6 jaar)
Ongeveer gelijke bijdrages van iedere reu
Voorkom dominante stamouders zo veel mogelijk
Vermijd maatregelen waardoor het aantal daalt
• Sterke fokkerij voor zeldzame uiterlijke kenmerken
• Te veel uitsluitingen van de fok
Animal Breeding &
Genomics Centre
Conclusies
Inteelt ontstaat door verwantschap
Inteelt is goed te beheersen
Gespreid gebruik van reuen
Organisatie en registratie is het belangrijkst
Verwantschap is erfelijk, inteelt niet
Gebruik van internet?
Streef naar ~50 reuen per generatie
Animal Breeding &
Genomics Centre