Stukje voor de website

ZIEKENHUIS NIJ SMELLINGHE START ALS EERSTE ZIEKENHUIS IN FRIESLAND MET
FOTODYNAMISCHE THERAPIE VOOR DIVERSE VORMEN VAN HUIDKANKER
Huidkanker en voorstadia daarvan komen in toenemende mate voor waarbij met name
blootstelling aan UV straling (zonlicht, zonnebank) een belangrijke oorzaak vormt. Veel van
deze aandoeningen kunnen uitstekend behandeld worden op de gebruikelijke wijze zoals
onder andere wegsnijden (dermatolochirurgie), bevriezen (cryotherapie) en soms bestraling.
De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar nieuwe methoden om (voorstadia van)
huidkanker te behandelen met een speciale zalf en laserbehandeling. Deze medische
behandeling heet fotodynamische therapie.
In speciale gevallen kan hiervoor gekozen worden. Juist omdat deze behandeling nog geen
standaard behandeling is, is de afdeling dermatologie van ziekenhuis Nij Smellinghe in
samenwerking met zorgverzekeraar “de Friesland” gestart met fotodynamische therapie als
zorgvernieuwingsproject, waarbij op een protocolleerde wijze de behandeling en follow-up
plaatsvindt en na 2 jaar een evaluatie wordt uitgevoerd. Aan de hand van de opgedane
ervaringen en de resultaten kan PDT verder (elders) uitgebreid worden.
Wat is fotodynamische therapie (PDT)?
De “P” in PDT is een afkorting van het engelse woord “Photo”. Fotodynamische therapie is
een moderne behandeling waarbij de kwaadaardige huidcellen extreem gevoelig worden
gemaakt voor licht met een bepaalde golflengte (frequentie): nl rood licht. Dit gevoelig
maken gebeurt door het aanbrengen van een speciale soort crème (5-methyl-ALA crème) en
deze laten we 3 uur intrekken. Vervolgens vindt de belichting plaats waarbij de structuur van
de huidkankercellen wordt aangetast en deze afsterven. Na enkele weken worden de
afgestorven cellen vervangen door nieuwe, gezonde huidcellen.
PDT kan dus beschouwd worden als een speciale vorm van lichttherapie (laserbehandeling)
in combinatie met locale aanbrengen van medicijnen. Het grote voordeel van PDT op
speciale indicatie is de goede effectiviteit in combinatie met een prima cosmetisch resultaat
waar dat anders moeilijker was geweest. Daarnaast wordt de behandeling meestal goed
verdragen en zijn er slecht weinig bijwerkingen. De methode is wel arbeidsintensief en vergt
een speciale opleiding en training.
Welke aandoeningen komen in aanmerking voor de behandeling met PDT?
PDT dringt ongeveer 3 mm diep in de huid door. Daarom zijn met name oppervlakkige
vormen van huidkanker en voorstadia van huidkanker geschikt voor deze behandeling.
Actinische Keratosen (AK) worden ook wel zonlichtbeschadigingen genoemd of
“zonnewratten”. Het zijn meestal kleine, vaak ruw aanvoelende verhoornde plekjes op de
huid. De plekjes ontstaan vooral op plaatsen die aan de zon zijn blootgesteld (geweest),
zoals gelaat en handruggen.
AK worden vooral op oudere leeftijd gezien, echter mede door veranderde
vrijetijdsbesteding, zonnebanken, worden AK ook op steeds jongere leeftijd gezien.
Personen die in de tropen zijn geweest of een licht huidtype hebben, of personen die
langdurig met immuunsysteem onderdrukkende middelen zijn behandeld, lopen meer risico
op het krijgen van AK. Met het ouder worden kan het vóórkomen van AK oplopen tot 80% bij
mensen met een licht huidtype (blond / rossig haar).
Naarmate de AK langer aanwezig is, zal de kans dat er huidkanker ontstaat duidelijk
toenemen. Bij 40-60% van de mensen boven 60 jaar komen actinische keratosen voor
waarbij een 10% kans bestaat om in één jaar maligne te ontaardeni. AK zijn beschadigingen
van de huid en vormen een mogelijk voorstadium van huidkanker. Behandeling van AK is
daarom zinvol om het gevaar op huidkankerontwikkeling te voorkomen.
Het basaalcelcarcinoom (BCC) is de meest voorkomende vorm van huidkanker. De
kwaadaardige veranderingen ontstaan in de basale cellen van de opperhuid. Andere
benamingen zijn basocellulair-carcinoom of basalioom. Per jaar wordt in Nederland bij meer
dan 20.000 mensen een basalioom vastgesteld en dit aantal groeit de laatste jaren nog
steeds. Basaalcel-carcinomen zijn goed te behandelen. Indien de behandeling op tijd wordt
gestart is altijd genezing te krijgen.
Omdat naast zonlicht ook veroudering van de huid een belangrijke oorzaak is voor het
ontstaan van deze vorm van huidkanker, kan de afwijking ook op meerdere plaatsen
ontstaan. Dit is ook de reden dat patiënten in ieder geval 5 jaar onder dermatologische
controle blijven, maar ook vaak levenslang omdat er toch soms weer een nieuwe afwijkingen
ontstaat.
Er bestaan verschillende soorten basaalcel-carcinomen, welke soms een ander behandeling
nodig hebben. Met name oppervlakkige vormen, die soms uitgebreid kunnen zijn, zijn uiterst
geschikt voor PDT.
Hoe gaat fotodynamische therapie in de praktijk?
Op dit moment vindt in Friesland alleen nog PDT plaats in het kader van een
zorgvernieuwingsproject in Ziekenhuis Nij Smellinghe. Vanwege dit project vindt de
behandeling extra zorgvuldig plaats en worden er meer gegevens gedocumenteerd. Na 2
jaar worden de resultaten geëvalueerd.
Als de dermatoloog PDT geschikt acht voor de behandeling, wordt de patiënt volledig
geïnformeerd over fotodynamische therapie. Hiervoor zijn speciale patiëntenfolders
ontwikkeld. Afhankelijk van de diagnose zal er 1 of 2 sessies PDT worden uitgevoerd. De
behandeling vindt in het ziekenhuis plaats in dagbehandeling. De gehele voorbereiding,
uitvoering en nazorg duurt bijna 4 uur en vindt volgens een vast protocol plaats. Vast
onderdeel van het PDT protocol is goede digitale documentatie, een voorbereiding van de te
behandelen huidafwijkingen en insmeren met speciale zalf (Metvix®). Daarna wordt dit
luchtdicht en donker afgedekt. Na 3 uur vindt de belichting plaats met speciale apparatuur
gedurende 10 minuten per behandelingssessie (soort rood laserlicht). Nadien vindt
gedurende de eerste jaren een geprotocolleerde nacontrole plaats. Alle gegevens worden in
een speciaal computerprogramma geregistreerd en bewerkt ten behoeve van de
eindevaluatie na 2 jaar van dit zorgvernieuwingsproject.
Meer informatie nodig?
Voor meer informatie en/of vragen kunt u contact opnemen met het secretariaat van de
afdeling dermatologie en flebologie: Telefoonnummer: 0512-588888 of
[email protected]
i
Glogau RG, the risk of progression to invasive disease. JAAD 2000;42:23-4