BKW Vroegste rooimoment vruchtbomen bijna ontdekt 11-2001

Vroegste rooimoment
Het huurland is nog maar net
Samenwerking
Relatie tijdstip rondsteken en afname geleidbaarheid
geploegd voor de winter, en de
80
Foto: Praktijkonderzoek Plant & Omgeving Sector Bomen.
afnemer roept de bomen al af.
doende zijn afgehard en te
weinig reserves hebben opgebouwd. Gevolg is dat de knop-
waarde EC (mS/cm)
Nogal wat vruchtbomen gaan
de grond uit als ze nog niet vol-
60
50
40
30
pen in het voorjaar slecht of
20
helemaal niet uitlopen. Hoe
10
kan het optimale rooitijdstip
bepaald worden? Onderzoek
komt steeds dichter in de
buurt van het antwoord.
controle
week 35
week 37
week 39
70
0
37
39
43
41
weeknummer EC meting
45
47
Relatie tussen het rondsteektijdstip en de afname van de geleidbaarheid, gemeten in het veld
aan de toppen van tweejarige appelbomen. De bomen werden in week 35, 37 en 39 rondgestoken. De gegevens van bomen die in week 43 en 45 zijn rondgestoken, ontbreken in deze grafiek.
Door het rondsteken treedt vervroegde bladval op, waardoor de vruchtboom eerder afrijpt (rechtse rij).
Door tijdig rond te steken wordt de
groei eerder beëindigd.
Aan het einde van het groeiseizoen harden bomen af waardoor ze bestand zijn
tegen lage temperaturen in de winter.
Bruikbare stoffen uit het blad worden in
de knoppen, het hout en in de bast van de
boom opgeslagen als reservestoffen.
Deze reservestoffen zijn nodig voor de
start van de hergroei van de boom in het
volgende jaar.
Onder invloed van kortere daglengte
worden de eindknoppen aangelegd. Later in de herfst wordt de temperatuur belangrijker bij het afharden en bereidt de
boom zich voor op de komende winter.
Er wordt een zogenoemde ab-scissielaag
De Boomkwekerij 11 (16 maart 2001)
Geleidbaarheid en elektrolytenlekkage
16
Gemeten wordt de mate waarin de stengel elektriciteit geleidt. Naarmate de
boom verder afhardt, neemt de weerstand van het materiaal (door minder transport, verhouting) toe en de geleidbaarheid af. Om de geleidbaarheid te meten
wordt de weerstand gemeten tussen twee in de stengel gedrukte elektroden. De
weerstand is vervolgens om te rekenen naar geleidbaarheid.
Cellen sluiten zich naarmate de boom verder afhardt. Hierdoor lekken minder
elektrolyten door de membranen. De relatieve elektrolytenlekkage valt te meten
door knoppen eerst 24 uur in gedemineraliseerd water te leggen en vervolgens
de geleidbaarheid van het water te meten. Hierna worden de knoppen stukgekookt, waardoor de elektrolyten in de cellen vrijkomen. Door wederom de geleidbaarheid te meten en de eerste meting op de tweede te delen, is een maat verkrijgbaar van de relatieve elektrolytenlekkage. Deze geeft een indicatie van de afhardingsmate van de boom.
gevormd in de bladsteel zodat het blad
kan vallen.
Bladval vervroegen
Voordat de boom gerooid kan worden
en de bewaring in kan, moet het blad van
de boom gevallen zijn. Tijdens de bewaring kan de boom anders uitdrogen omdat het blad nog water verdampt. Daarbij vormt afgevallen blad een goede voedingsbodem voor schimmels.
Via allerlei teeltmaatregelen wordt geprobeerd het blad zo vroeg mogelijk te
laten vallen. Chemisch ontbladeren heeft
als nadeel dat de boom minder tijd heeft
voor de knopopbouw en de aanleg van
reserves, dan wanneer het blad op natuurlijke wijze van de boom valt. Ook is
de abscissielaag in de bladsteel nog niet
volledig gevormd. De wond dicht minder snel en de kans dat schadelijke organismen de boom binnendringen en dat
de boom uitdroogt is groter.
Hoe snel bomen afharden hangt sterk
af van het klimaat. Het kan per jaar verschillen. Over het algemeen bevorderen
zonnige dagen en lage nachttemperaturen in de herfst het afharden. Voor het afharden is het wel noodzakelijk dat de
groei tot stilstand is gekomen. Teeltmaatregelen hebben invloed op het moment van groeistilstand. Niet alleen tus-
sen de jaren, maar ook tussen kwekers is
dus een verschil in optimaal rooitijdstip
te verwachten. Daarnaast speelt de
grondsoort een rol. Bomen op zware
gronden harden over het algemeen later
af dan bomen op lichtere (zand)gronden.
Metingen uitgevoerd
Om de problemen rond het afharden in
beeld te krijgen, is onder vruchtboomkwekers een enquête verspreid. Uit de
antwoorden bleek dat de problemen
zich vooral voordoen bij de teelt van Malus ’Elstar’. Een duidelijk verband tussen
de aard van de problemen en de oorzaak
kwam niet naar voren uit de enquête.
Met een literatuurstudie en oriënterende
proeven bij Malus ’Elstar’ is onderzocht
hoe het afhardstadium kan worden gemeten en beïnvloed.
Op vier vruchtboombedrijven en op de
proeftuin in Horst zijn metingen uitgevoerd. Op de bedrijven ging het om tweejarige knipbomen. Op de proeftuin is gemeten aan eenjarige bomen. Tevens is gekeken naar de invloed van irrigatie op het
afharden van de bomen. De mate van afharden is bepaald aan de hand van de
stengelgeleidbaarheid en de elektrolytenlekkage van de knoppen. De stengelgeleidbaarheid werd in het veld zowel aan
de knoppen als aan de zijscheuten geme-
ten. In het laboratorium is de elektrolytenlekkage van de knoppen gemeten. Gedurende het gehele afhardseizoen, vanaf
eind augustus tot eind november, werd er
twee keer per week gemeten. De verwachte verschillen tussen de bedrijven
kwamen niet duidelijk naar voren.
Oriënterend is er gekeken naar het effect van wortelsnoei op het afhardproces. De proef werd uitgevoerd met eenjarige appelbomen op de proeftuin in
Horst, en met tweejarige appelbomen op
een kwekerij. Vanaf week 35 zijn elke
twee weken 25 bomen rondgestoken die
vervolgens tot week 47 werden gemeten
(grafiek Relatie tijdstip rondsteken en afname geleidbaarheid).
Rondsteken werkt
Rondgestoken bomen lieten een forse afname zien van de stengelgeleidbaarheid
in de eerste weken. Bij de tweejarige bomen die in week 39 werden rondgestoken, trad daarnaast eerder bladval op
dan bij onbehandelde bomen in dat veld.
Verder onderzoek moet uitwijzen of
wortelsnoei een mogelijk alternatief is
voor handmatig of chemisch ontbladeren. De eenjarige bomen op de proeftuin
in Horst lieten eenzelfde afname in stengelgeleidbaarheid zien als de tweejarige
bomen op de kwekerij. Bij het rondste-
Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met de leerstoelgroep Tuinbouwproductieketens van Wageningen Universiteit. Naast het gedane
veldwerk worden momenteel aanvullende metingen gedaan in het laboratorium in Wageningen. Zo ontstaat
een beter beeld van de achterliggende
processen die een rol spelen bij het afharden van vruchtbomen en het opbouwen van reserves.
ken in week 35 of 37 was er door uitdroging wel schade aan de toppen. Kennelijk vraagt de boom dan nog teveel water.
Tussen het geïrrigeerde blok en het nietgeïrrigeerde blok waren geen verschillen
in het effect van rondsteken op het afharden. Dit gold voor bomen die vroeg in
het seizoen werden rondgestoken.
Bij bomen die pas in week 43 werden
rondgestoken, was er weinig effect op de
geleidbaarheid in de toppen. Bij alle rondgestoken bomen was de geleidbaarheid in
week 47 tot hetzelfde niveau gedaald als
die van niet-rondgestoken bomen.
Vervolgonderzoek
Wat het meten van het afharden betreft
zijn beide toetsen veelbelovend. Door het
meten van de stengelgeleidbaarheid en
de elektrolytenlekkage is een goed beeld
te vormen van het afhardingsverloop. In
een vervolgonderzoek zullen de toetsen
worden gebruikt om te kijken naar de relatie tussen het afharden en de schade bij
het uitplanten. Het is dan de bedoeling te
zoeken naar een drempelwaarde waarbij
met zekerheid is te zeggen dat schade uitblijft als de boom wordt gerooid.
Het rondsteken van bomen heeft een
positief effect op het afharden van de
boom, vooral in de vroege herfst is
hiermee waarschijnlijk vervroeging van
het vroegste rooimoment te bereiken.
Later in het seizoen wordt het effect kleiner. Tijdens de proef is tevens vervroegde
bladval als gevolg van het rondsteken
geconstateerd. Het irrigeren van de bomen heeft geen effect op het afharden
van de bomen.
●
Paco van der Louw en P. Th. van der Louw is
Bernard Kunneman
student Plantenteeltwetenschappen aan Wageningen Universiteit. B.P.A.M.
Kunneman is onderzoeker kwaliteit uitgangsmateriaal bij het Praktijkonderzoek Plant & Omgeving,
Sector Bomen in Boskoop, telefoon (0172) 23 67 00
De Boomkwekerij 11 (16 maart 2001)
vruchtbomen bijna ontdekt
Gewas
vruchtbomen en -onderstammen
17