Astma, wat is - Ziekenhuis St Jansdal

Longgeneeskunde
Wat is astma?
Inhoudsopgave
WAT IS ASTMA?������������������������������������������� 4
Een nieuwe naam������������������������������������������ 4
Hoe werken de luchtwegen?������������������������ 5
Ontsteking van de luchtwegen�������������������� 7
Verschil met longontsteking�������������������������������������������������7
Soorten klachten�������������������������������������������������������������������8
Aanvallen en periodes�����������������������������������������������������������8
Oorzaken van benauwdheid������������������������ 9
Allergische, specifieke prikkels���������������������������������������������9
Niet-allergische, aspecifieke prikkels���������������������������������10
Inspanning, spanning of emotie������������������������������������������11
Erfelijkheid�������������������������������������������������� 12
Verdere informatie������������������������������������� 13
Vragen��������������������������������������������������������� 14
3
WAT IS ASTMA?
Astma is een nog ongeneeslijke chronische ontsteking van
de luchtwegen. Mensen met astma kunnen soms moeilijk
ademhalen: zij worden kortademig, ademen ‘piepend’ of
moeten hoesten.
Dit komt doordat hun luchtwegen snel geprikkeld raken
door allerlei stoffen. Veel mensen met astma zijn allergisch.
De aanleg voor astma en allergieën is erfelijk. De een krijgt
bijvoorbeeld problemen door huisstofmijt, de ander kan niet
tegen huisdieren of pollen. Vaak ontstaan er klachten door
niet-allergische prikkels zoals sigarettenrook, parfum en mist.
Een nieuwe naam
Astma, longemfyseem en chronische bronchitis werden vaak
met één naam aangeduid: CARA (chronische aspecifieke
respiratoire aandoeningen). Ze hebben allemaal te maken met
ontstekingen van de luchtwegen. Maar de ontsteking bij astma
heeft een andere oorzaak dan die bij chronische bronchitis
en longemfyseem. Ook de behandeling is anders. Vandaar
dat nu wordt gesproken over astma en COPD (chronic
obstructive pulmonary disease). COPD is de nieuwe naam
voor chronische bronchitis en longemfyseem. Bij COPD is
roken de belangrijkste oorzaak. Chronische bronchitis komt
bij kinderen niet voor. Wanneer kinderen bronchitis hebben,
komt dat meestal door een virusinfectie.
4
Hoe werken de luchtwegen?
Bij astma is er sprake van een ontsteking van de luchtwegen.
De uitleg over deze ontsteking is makkelijker te begrijpen als
u weet hoe de luchtwegen werken.
De lucht die we inademen gaat via de neus of mond naar
binnen, langs de keel en stembanden door de luchtpijp naar
de linker- en rechterlong. De luchtpijp splitst zich in twee
takken (bronchiën) naar de twee longen. De bronchiën
vertakken zich op hun beurt in steeds nauwer wordende
takjes. Aan de uiteinden van de kleinste takjes zitten de
longblaasjes.
In de luchtpijp, de bronchiën en de eerste vertakkingen
zit kraakbeen in de wand, zodat deze doorgangen altijd
open blijven. De longen zijn qua bouw te vergelijken met
een bloemkool: een stronk die zich vertakt en vertakkingen (bronchiën) die eindigen in bloemkoolroosjes (trosjes
longblaasjes). Om de longblaasjes heen lopen kleine
5
bloedvaatjes. De ingeademde zuurstof komt hier vanuit de
longblaasjes in het bloed. Het bloed vervoert de zuurstof
vervolgens door het hele lichaam. Het bloed geeft afvalstoffen terug aan de longblaasjes, namelijk koolzuur. Dit koolzuur
ademen we uit.
De meeste mensen ademen in door hun neus. De haartjes en
het slijm in de neus verwarmen en bevochtigen de ingeademde lucht en ze houden al veel stofjes uit de lucht tegen. Het
reukzintuig in de neus keurt de binnenstromende lucht en
waarschuwt het lichaam als er stinkende gassen in zitten.
Ook de longen zijn bekleed met een slijmvlies waarop
ingeademd vuil neerslaat. Dat vuil moet weg uit de longen.
Hiervoor zorgen de trilhaartjes, die het slijm naar de keel
vervoeren.
Het slijm wordt dan opgehoest of ingeslikt (ingeslikt slijm gaat
met de ontlasting naar buiten).
Als er per ongeluk iets groots in de luchtpijp komt, zoals een
broodkruimel, dan gaan mensen hoesten. Daarbij schiet een
luchtstoot de kruimel uit de luchtpijp. Om de luchtwegen
heen zitten spiertjes die tijdens hoesten samentrekken. Zo
voorkomen ze dat iets groots nog dieper in de longen komt.
Als de spieren zich ontspannen, krijgen de luchtwegen weer
hun normale doorgang.
6
Ontsteking van de luchtwegen
Astma is een chronische ontsteking van de luchtwegen. Deze
ontsteking is een soort irritatie, te vergelijken met de reactie
van de slijmvliezen in uw mond wanneer u te hete soep eet.
Door deze prikkel beschadigen de slijmvliezen en deze raken
ontstoken. Bij astma gebeurt ook zoiets door de ontsteking
aan de luchtwegen:
• De slijmvliezen aan de binnenkant van de luchtwegen
zwellen op
• De spiertjes om de luchtwegen trekken samen en raken
verkrampt
• De slijmvliezen produceren meer slijm en vocht dan
normaal
• De doorgang voor de lucht wordt kleiner, dit maakt de
ademhaling moeilijker
• De longen raken overvol met lucht. De lucht wordt niet
genoeg ververst, wat leidt tot benauwdheid
Bij astma gaat het om een ontsteking in de lagere luchtwegen:
de longen. De neus en keel worden de bovenste luchtwegen
genoemd.
Verschil met longontsteking
De ontsteking bij astma is wat anders dan longontsteking.
Longontsteking is een infectie met bacteriën van de longen.
Iemand die longontsteking krijgt, wordt meestal acuut erg
ziek, krijgt last van een snelle ademhaling en hoge koorts.
De koorts houdt meestal een paar dagen aan. Soms moet
de patiënt ervan hoesten, mede door extra slijmproductie.
Longontsteking wordt doorgaans behandeld met antibiotica.
7
Soorten klachten
De volgende klachten kunnen optreden bij astma:
• piepend, zagend of brommend ademhalen
• hoesten, waarbij soms slijm wordt opgehoest
• ‘volzitten’
• kortademigheid, in aanvallen of perioden, of bij inspanning
Aanvallen en periodes
Het opvallende aan astma is dat de benauwdheid en andere
klachten optreden in aanvallen en in periodes. Een aanval
komt vaak ‘s nachts of ‘s morgens vroeg. Meestal hebben
mensen met astma tijdens korte of langere periodes geen
of weinig klachten. Toch blijven de luchtwegen dan ook iets
ontstoken. Vandaar dat astma een chronische aandoening is.
8
Oorzaken van benauwdheid
Mensen met astma hebben luchtwegen die heel erg prikkelbaar zijn. Ze worden ‘geprikkeld’ door het inademen van
bijvoorbeeld uitwerpselen van de huisstofmijt, stuifmeel, rook,
geuren en mist. Deze prikkels zijn te verdelen in allergische
en niet-allergische prikkels. Niet alle mensen met astma
hebben last van alle mogelijke prikkels en ze hebben ook
niet evenveel last. Het verschilt zelfs per persoon hoe en
wanneer iemand reageert op een bepaalde prikkel: de ene dag
wordt iemand sneller benauwd dan de andere dag en ook per
seizoen verschillen de klachten vaak.
Allergische, specifieke prikkels
Stoffen waarvoor mensen allergisch kunnen zijn, noemen we:
allergenen. Veel mensen zijn allergisch voor één of meer van
de volgende prikkels:
• de huisstofmijt in huisstof;
• huidschilfers van dieren, zoals katten, honden, cavia’s en
vogels;
• stuifmeel of pollen van sommige soorten grassen, bomen
of planten;
• schimmelsporen.
Sommige mensen zijn ook allergisch voor dierlijk eiwit in
voedsel (vis, koemelk, noten) of voor bepaalde geneesmiddelen, maar dat komt minder vaak voor.
9
Mensen met astma kunnen van deze prikkels benauwd
worden of gaan ‘piepen’. Dat kan binnen een half uur
gebeuren, maar ook pas na 24 uur. Daarom is het vaak lastig
te achterhalen waardoor iemand benauwd is geworden.
Niet-allergische, aspecifieke prikkels
Er zijn ook prikkels waarvan iedereen last kan hebben,
zoals rook of bepaalde luchtjes. Mensen met astma kunnen
hier zo sterk op reageren dat ze er benauwd van worden.
Niet-allergische prikkels zijn bijvoorbeeld:
• prikkelende stoffen die je inademt, zoals tabaksrook, de
‘lucht’ van een gasfornuis of geiser zonder afvoer, bak- en
braadluchtjes, parfum, de lucht van spaanplaat of isolatiemateriaal (formaldehydegas), de lucht van chloor en
schoonmaakmiddelen (boenwas, terpentijn), benzinedampen en drukinkt;
• prikkelende stoffen die je inneemt, zoals bepaalde
pijnstillers;
• weersomstandigheden, zoals mist, regen, vochtig weer,
sterke temperatuurswisselingen of koude lucht.
Tegen niet-allergische prikkels maakt het lichaam geen
afweerstoffen. Er bestaan geen afweerstoffen tegen mist, kou,
bakluchtjes of parfum. Zoals gezegd, niet alle mensen met
astma hebben evenveel last van al deze prikkels.
10
Inspanning, spanning of emotie
Mensen met astma kunnen ook benauwd worden door of na
lichamelijke inspanning, zeker als ze de inspanning niet rustig
opvoeren. Dit heet ‘inspanningsastma’. Verder kunnen stress
en heftige emoties het lichaam ook op zo’n manier ‘prikkelen’
dat iemand met astma er benauwd van wordt. Een luchtweginfectie bij verkoudheid of griep kan de astma ook tijdelijk
verergeren.
11
Erfelijkheid
Het staat vast dat de aanleg voor prikkelbare luchtwegen
erfelijk is. Een kind van ouders zónder astma of allergie loopt
een kans van ‘slechts’ 5 à 10 % om hier last van te krijgen.
Wanneer een van beide ouders astmatisch of allergisch is, is
de kans circa 50 % dat hun kind ook aanleg hiervoor heeft.
Wanneer beide ouders astma of allergieën hebben, is die kans
ongeveer 70 %.
Als een kind met die aanleg regelmatig in contact komt met
allergische prikkels (allergenen) zoals de huisstofmijt, of met
tabaksrook, dan kan hij of zij (langzaam) een allergie ontwikkelen. Een kind zal dus pas na een aantal jaren allergisch
gaan reageren op bijvoorbeeld huisdieren. Kinderen die
geen allergische aanleg hebben, kunnen nooit een allergie
ontwikkelen.
12
Verdere informatie
Voor verdere informatie verwijzen we u naar de volgende
adressen:
Stoppen met roken STIVORO
Voor meer informatie over stoppen met roken kunt u terecht
bij de stichting STIVORO. Ze bieden informatie en een cursus
‘Stoppen met roken’ aan. Voor inlichtingen kunt u de stoppenmet-roken-informatielijn bellen, telefoon 0900 9390 (10 cent
per minuut). Of kijk op internet: www.stivoro.nl
Stoppen met roken PAKJE KANS
Thuiszorg Icare biedt met regelmaat stoppen-met-roken
cursussen aan onder de titel ‘Pakje kans’. Informatie opvragen
en aanmelden kan bij polikliniek of Informatiecentrum.
Astmafonds
Postbus 5, 3830 AA LEUSDEN
tel: 033 434 12 12
Telefonische advieslijn: 0800 2272 596
(werkdagen tussen 10.00 en 14.00 uur)
www.astmafondsl.nl
Astma Patiëntenvereniging VbbA/LCP
Stationsplein 6
3818 LE AMERSFOORT
tel: 033 461 87 58
www.astmapatientenvereniging.nl
www.astmacopdnieuws.nl
13
Astmabehandelcentrum Salem
PB 17, 3850 AH ERMELO
Tel 0341 553744
www.astmacentrum-ermelo.nl
Vereniging Davos
Postbus 512, 2800 AM GOUDA
Tel: 0182 523834
www.nederland-davos.nl
Vragen
Heeft u na het lezen van dit boekje nog vragen, dan kunt
u contact opnemen met de longverpleegkundige, dhr. H.
Brouwer, telefoon (0341) 463954
14
Bron: www.allesoverastma.nl
Uitgave:
Patiëntencommunicatie
Harderwijk, februari 2013
CAZ LO 15.02.13
Ziekenhuis St Jansdal
Wethouder Jansenlaan 90
3844 DG Harderwijk
Postbus 138
3840 AC Harderwijk
Telefoon (0341) 463911
www.stjansdal.nl