PowerPoint Presentation - Werkgroep Veranderlijke Sterren

HADS et al.
Animatie: R.J. Buchler
Het HADS-Project
en andere (mogelijke) waarnemingsprojecten
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren - Patrick Wils
1
Dwerg-Cepheïden / RRs
• Delta Scuti sterren
– Op of nabij hoofdreeks
• Pre- (T Tau) + post-MS
• Cepheid instability strip
– Spectraaltype A-F
– Multiperiodiek:
• periode 1 - 5 uur
– Algemeen: kleine
amplitude < 0.1 mag
– Niet-radiale pulsaties
• High Amplitude DS
– Amplitude > 0.2-0.3 mag
– Radiale pulsaties
– Kleinere rotatiesnelheid
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
• SX
–
–
–
–
Phe-sterren
Populatie II (Halo)
Oude sterren
Weinig metalen
Kleinere massa
2
HADS Lichtcurven
• Asymmetrisch
• Snelle verheldering
trage verzwakking
• Scherp maximum
breed minimum
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
3
Hoe waarnemen?
• Doel: periodeveranderingen
– O-C diagram
• Observed - Calculated
• Evolutie periode
• Eens per maand
– Eén (bijna) volledige cyclus (één “nacht”) per ster
• Nauwkeurige bepaling tijdstip maximum
– Visueel, fotografisch: niet nauwkeurig genoeg
– Juiste tijd is belangrijk
• Meer dan 1 minuut afwijking is zichtbaar (en niet te corrigeren)
• Verschil UT/LT (meestal te corrigeren)
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
4
Oorzaken van periodeveranderingen: 1. Evolutie
• H -> He
– Pulsation constant
• Q = P ρ1/2
– Ster zet uit
– Dichtheid daalt
– Periode stijgt
• Langzaam < 10-10 d/jaar
of: 1 ms/eeuw
O-C = 6 min/eeuw
• Periode meestal toenemend,
behalve korte tijd na
hoofdreeks
• Parabool in O-C-diagram
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
M. Templeton, 2005, JAAVSO
5
DY Peg
• Evolutie?
–
–
–
–
Net zo veel periode-afnames als -toenames
Zeker geen constante toename
Veel (100-1000 x) groter dan voorspeld
Eerder abrupte veranderingen, met constante periode
tussenin
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
6
Oorzaken van periodeveranderingen: 2. Dubbelster
• SZ Lyn: dubbelsysteem
– Bevestigd door radiële snelheidsmetingen
– Omloopperiode: 1190d
– Pulsatieperiode neemt ook langzaam toe
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
7
AD CMi: Het zijn niet allemaal dubbelsterren!
•
•
•
•
Waarnemingen vanaf 1959
1987: toenemende periode 2x10-8 d/jaar ~ 2 ms/jaar
1996: periode 30 jaar + toenemende periode
2007: periode 43 jaar + toenemende periode
•
Te vaak wil men cyclische
periodeveranderingen
(dubbelster, exoplaneten, ...)
zien die er gewoon niet zijn
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
8
DW Psc: Toch een dubbelster?
• Periode ~3 jaar
• “Voorspelling” gemaakt eind 2008
• Klopt begin 2011 de voorspelling nog?
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
9
Oorzaken van periodeveranderingen: 3. ?
• Abrupt
– Interne veranderingen
– Convectie?
– Geen goede theoretische
basis
• V1162 Ori
– Grote
periodeveranderingen
• ~1 seconde
– Ook
amplitudeveranderingen
– Niet-radiale pulsaties?
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
10
V1162 Ori Bonus
Opname: Paul Van Cauteren
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
11
GSC 2977-238 (Lynx)
• Constante periode tussen 2007 en begin 2010
• Wat is er voor 2007 gebeurd?
• Wat komt er nog?
– Laatste waarnemingen: periode neemt terug toe!
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
12
Double-mode HADS + niet-radiale pulsaties
• Invloed op tijdstip maximum
Animaties: T. Bedding
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
13
Multiperiodiciteit
• Tijdstip maximum sterk afhankelijk van extra pulsaties
• Veel meer waarnemingen noodzakelijk
• O-C methode vrijwel nutteloos
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
14
HADS -> CVs
• It’s a small step from
HADS to superhumps
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
15
PHL 1445
• Spectrum: 6dF
Galaxy Survey
• Dubbele
emissielijnen
• -> Eclipsen?
• Waarnemingen
Tom Krajci
• Periode: 76.3 min
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
16
VY Scl-type in Gemini
• “Anti-dwergnova”
– VY Scl
– TT Ari
– MV Lyr
– KR Aur
– ...
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
17
Nog een VY (in Ursa Minor) ?
• Omloopperiode?
• Data: Paul Van Cauteren
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
18
RFO: V616 Aql
• Korte intrede + uittrede
• Lange totaliteit
• Compact object?
• Zeer blauw
– interstellaire extinctie
• 2XMM: röntgenbron
• Periode = 1 dag + 4.5 minuten
• “Eclipsseizoen” voor België in 2010
– van begin mei (uittrede bij steropkomst)
– tot half juni (intrede bij zonsopkomst)
• Herhaalt zich na 10-11 maanden
• Secundaire eclips? (oktober-november in België)
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
19
Hete subdwerg in Camelopardalis
• Begeleider: rode dwerg
• Reflectie-effect
• Periode: 0.195d
• Data: Josch Hambsch
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
20
Wat voor object is 1RXS J072816.3+751559?
• Röntgenbron
• “Uitbarstingen” om de 3 maanden
• Spectraaltype F-G (2MASS, APASS)
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
21
CSS091110:060919-064155: FU Ori?
Mira, 3 april 2010
VVS Werkgroep Veranderlijke Sterren
22