10 duktie van nieuwe groei en de produktie van bloemen en fruit

duktie van nieuwe groei en de produktie van bloemen en
fruit. Een overproduktie van nieuwe, sappige scheuten
zal ten koste gaan van het fruit. Aan de andere kant gaan
te veel vruchtknoppen ten koste van nieuwe, gezonde
scheuten, waardoor de boom geleidelijk aan verzwakt
en slechter fruit gaat opbrengen. Het ideaal is uiteraard
een gulden middenweg te vinden. En het bereiken van dit
evenwicht is zo belangrijk, dat ik er hier nog wat nader
op wil ingaan. Elke plant vormt een energiereserve voor
zijn groei; extra energie voor de vorming en ontwikkeling
van wortels, takken, bladeren, bloemen en vruchten. Deze
energie wordt door de wortels geleverd - die niet alleen
de taak hebben de plant te verankeren, maar ook in het
grondwater opgeloste voedingsstoffen omhoog voeren en tevens door de bladeren, die verdere voedingsstoffen
aanmaken door de lichtenergie met behulp van het bladgroen (chlorofyl) om te zetten volgens het zogenaamde
fotosyntheseproces. We kunnen deze energie vergelijken
met de energiebron van een auto, een accu, die de stroom
levert voor het starten van de motor, het onderhouden
van de ontsteking en voor het laten branden van de verlichting e.d.
Een plant heeft slechts één doel in het leven en dat is niet
ons te plezieren met zijn schoonheid (al heeft de Almachtige
ons deze zegening dan gegeven als een erfdeel). Alles dat de
plant wil is zich vermeerderen - gewoonlijk door middel van
zaden, die in sommige gevallen zijn ingesloten in eetbare
vruchten. Zolang de plant nog jong is stopt hij al zijn energie
in het uitbreiden van het wortelstelsel en het opbouwen van
een ‘geraamte’ van stammen en takken, twijgen en scheuten
waarop hij dan bloemen kan produceren en vruchten. Naarmate de plant ouder wordt gaat hij een steeds groter deel van
zijn energie in de vorming van bloemen en vruchten stoppen. De groei neemt af, totdat die op een bepaalde leeftijd
geheel stopt, waarbij de batterij alle reserves gebruikt voor
de vrucht/zaad-produktie. Dat is het normale, natuurlijke
patroon, zoals dat ook voor ons zelf geldt. Maar net als bij
de mens en bij automobielen, kan er iets fout gaan. Om te
beginnen kan een ‘gezonde’ batterij uitgeput raken. De reden
10
Opslag van energie door een plant
te veel bloemen
en fruit
te veel nieuwe
scheuten
kan dan zijn dat er niet voldoende voeding is of om in plantentermen te spreken, hij verkommert. Daarvoor zijn twee
hoofdoorzaken aan te wijzen, (1) gebrek aan voedingsstoffen
in de grond, of (2) te weinig licht - waardoor de aanmaak
van voedsel in de bladeren terugloopt. De kuur ligt voor de
hand: bijmesten of de grond op een andere manier rijker aan
voeding maken, en de hoeveelheid licht vergroten (het is te
vergelijken met het bijladen van een accu voor een paar uren
of de vloeistof in de cellen bijvullen).
Er is nog een derde mogelijkheid van achteruitgang van
een plant, namelijk te sterk snoeien, waarmee de plant van
te veel bladeren wordt beroofd. Snoeien op zich heeft een
krachtiger groei tot gevolg, maar terwijl nieuwe scheuten
worden gevormd, moet het tekort worden aangevuld door
een extra verrijking van de grond.
Maar zelfs als de accu van de plant prima in orde is, hoeft alles
nog niet goed te gaan. Er kan te veel energie in de vorming
van nieuwe scheuten gaan zitten en te weinig in de produktie
van bloemen en vruchten - of omgekeerd. De grondoorzaak
daarvan is gewoonlijk een onbalans van de voedingsstoffen in
de grond - een overmaat stikstof kan de vorming van scheuten
afremmen. Het is echter lang niet altijd eenvoudig om een
juiste samenstelling te verkrijgen. Dan is het zaak, dat een
juiste snoei een belangrijke rol gaat spelen.
Laten we aannemen dat er te veel groei is, met niet voldoende vruchten. Zwaar snoeien veroorzaakt, zoals we hebben
gezien, een krachtige reactie in termen van groei. Dus niet
snoeien, of erg licht. In hardnekkige gevallen kan het nodig
zijn onze toevlucht tot andere methoden te nemen - door
wortelsnoei of door ringen van de bast (beide methoden
worden op blz. 16/17 besproken), of door gras onder de
boom te laten groeien om de overmaat stikstof op te nemen.
Laten we veronderstellen dat het omgekeerde het geval
is: te veel vruchtknoppen, die een massa kleine vruchten
produceren, maar onvoldoende gezonde nieuwe scheuten.
Er is dan behoefte aan een groeistimulans en dat betekent
krachtig snoeien en volop voeding, beide onmiddellijk en
voor lange duur. Als groei wordt verlangd moet het accent
liggen op stikstof, als vruchten gewenst zijn op kalium. Is
11
Rigoureus toppen kan een boom vernielen
12
de boom tot rust gekomen en voldoende ‘werkzaam’, dan
ook heeft hij jaarlijks zowel stikstof als kalium nodig, met
fosfaten eens per drie jaren of om het jaar. Als het mogelijk
is iedere herfst wat stalmest, waardoor niet alleen de grond
lang rijk aan voedsel blijft, maar deze ook structureel verbeterd wordt. U ziet dus dat snoeien steeds hand in hand
gaat met bijmesten – om de accu geladen te houden, moet
de energiestroom constant zijn en de verhouding van groei
en bloesem/vruchten in evenwicht.
Nog iets over het beperken van de grootte. De meeste bomen
en struiken kunnen tamelijk sterk worden gesnoeid, de een
meer dan de ander - om ze binnen de perken te houden.
Hegplanten, zoals taxus of liguster, worden jaar na jaar iedere zomer gesnoeid en doen het niettemin goed. Sommige
struiken, die op het hout van dat seizoen bloeien, worden
vrijwel tot op de grond ingesnoeid, ieder jaar opnieuw, en
overleven die behandeling zonder nadelige gevolgen. Een
mooie boom echter, die een natuurlijke groei en prachtige
vorm heeft, kan worden geruïneerd door het afzagen of kappen van zijn takken. Ook kan een eens prachtige en sierlijke
struik een raar en misvormd gedrocht worden als gevolg
van verkeerde behandeling met zaag en snoeimes. U kunt
dan wel zeggen: ‘0, ik heb maar een kleine tuin - hoe kan
ik hem anders binnen de perken houden?’ Mijn antwoord,
waarvan u misschien zult schrikken, is dat u beter zo snel
mogelijk die mishandelde boom of struik weg kunt doen,
dan te proberen hem nog te redden.
Het juiste antwoord op ruimteproblemen is uiteraard, dat
u van tevoren grondig moet overwegen wat u zult aanschaffen en hoe groot de betreffende aanwinsten kunnen
worden. Maar al te veel mensen hebben Atlantische ceders
of treurwilgen in hun voortuintje geplant om na een paar
eerste jaren, waarin ze een vreugde zijn geweest, al gauw
een hinder worden en zelfs een gevaar voor de fundering
van het huis. Ik zal zeker niet beweren, dat het niet mogelijk
is een boom of struik door snoeien in een gewenst formaat
te houden of te krijgen, maar ik wil er toch voor pleiten, dat
men de zaak van de andere kant gaat benaderen. Plant alleen
waar u ruimte voor heeft.
HOOFDSTUK 2
Het juiste gereedschap
en hoe dat te gebruiken
Zonder goed gereedschap kan men niet goed snoeien. Altijd
moet men goed en scherp gereedschap gebruiken en het juiste
instrument voor het juiste karwei. Bot gereedschap zal de
plant, de tak of scheut alleen maar kneuzen of breken, en een
plek achterlaten die allerlei ziektekiemen en bacteriën de kans
geeft hun vernielend werk te doen. Het is overigens ook veel
prettiger om met goed scherp gereedschap te werken. Maar
al te vaak leest men over ‘het snoeimes’, dat inderdaad het
ideale gereedschap is in handen van de vakman, de ervaren
tuinier. Die kan er de beste sneden mee maken, maar in de
handen van een amateur wordt het een gevaarlijk instrument.
Toch heeft u er wel een nodig om sneden die met de zaag zijn
gemaakt wat bij te werken of om gebroken en geknakte takken
of twijgen te verwijderen. Voor de meeste snoeikarweitjes kan
men het beste een goede en solide snoeischaar kopen.
Er zijn twee typen snoeischaren - de papegaaiesnavel (die
meestal niet zo ‘snavelachtig’ is als ze vroeger waren, maar
even goed) en het aambeeld-type, waarbij het snijblad tegen
een platvorm bijt, met een geringe rolbeweging. Als u het
niet te duur vindt, koop dan van ieder een. Het snaveltype is
meer geschikt voor zacht hout en het aambeeld-type beter
voor harder hout. Het aambeeld-type heeft nog het voordeel dat men er ook bindtouw gemakkelijk mee doorknipt.
Voordat u tot een aankoop van snoeischaren besluit, probeer eerst of ze goed in de hand liggen en of ze opgehangen
kunnen worden, en voorzien zijn van een sluiting om ze
dicht te houden als ze niet in gebruik zijn. Die sluiting moet
men gemakkelijk met de duim los en vast kunnen zetten.
Moet u er iets meer voor betalen, koop ze dan toch, u zult
er geen spijt van hebben. Vaak geldt voor de aanschaf van
Bijsnijden van een wond met een snoeimes
a.
b.
Snoeischaren: a. aambeeldtype, b. snaveltype
13
Snoeischaar met hefboomarmen
Groftandige snoeizaag
Langarmige snoeischaar voor bomen
14
goed gereedschap: goedkoop = duurkoop. Een snoeischaar
is het typische stuk tuinmansgereedschap waarop niet mag
worden bezuinigd. Een goede snoeischaar moet takken tot
ca. 20 mm dikte gemakkelijk kunnen snijden. Probeer dan
ook geen dikkere takken ermee te knippen, want dan zult
u de schaar zeker ontwrichten. Er zijn speciale snoeischaren
voor dikkere takken, zwaarder uitgevoerd en voorzien van
lange hefbomen om voldoende kracht te zetten. Gewoonlijk
is het echter beter om de dikkere takken met een snoeizaagje
te lijf te gaan. Beter schaft men twee verschillende zaagjes
aan, een voor zachter en een voor hard hout - de tanden van
de eerste staan verder uiteen, voor hard hout zijn ze fijner
en staan dichter bij elkaar. Er zijn ook zaagjes met twee
zaagkanten, voor beide doeleinden. Ik wil die echter afraden,
na er zelf een gebruikt te hebben - de kans bestaat namelijk,
dat men met de vrije zaagkant naburige takken beschadigt.
Het beste zijn de licht gebogen zaagjes, die voor vrijwel alle
werk kunnen worden gebruikt.
Voor bijzonder hoge bomen zal men ander gereedschap moeten hebben, wil men niet op een hoge trap of ladder moeten
gaan staan om er bij te komen. De ‘afstandsbediening’ van
de lange top-snoeischaar met de verlengde handgreep maakt
het mogelijk dat karwei vanaf de grond te doen. Een dergelijk
instrument zal men uiteraard alleen dienen aan te schaffen als
men hoge bomen in de tuin heeft staan.
Alle snoeigereedschap moet absoluut schoon worden gehouden om te voorkomen dat ziekten worden overgebracht. De
snijbladen moeten met fijn amarilpapier worden gereinigd als
dat nodig is en afgeveegd met een vet lapje (zuurvrije vaseline)
om roesten tegen te gaan. Van tijd tot tijd zullen ze op een
oliesteen moeten worden gewet (de bramen eraf slijpen). Laat
dat eventueel door de vakman doen. Voor grote snoeikarweitjes, zoals heggen en grote struiken, is een heggeschaar
onontbeerlijk. Kies ook nu weer een goed stuk gereedschap,
eventueel een elektrische als u een grote heg heeft. Er zijn
tegenwoordig ook op oplaadbare batterijen werkende (dus
zonder snoer) heggescharen. Ze besparen veel moeizame
arbeid, maar moeten wel zorgvuldig schoongemaakt en onderhouden worden.