Door de tijd heen 2

Door de tijd heen 2
Examen havo 2013-I vraag 1
Opdracht 35
De volgende grafmonumenten staan in willekeurige volgorde:
1 Voor de Romeinse keizer Augustus werd een mausoleum gebouwd op het Marsveld in Rome.
2 De boeren van de Trechterbekercultuur in Drenthe bouwden hunebedden voor hun doden. Omdat
ze geen geschreven bronnen nalieten, weten we niet precies hoe ze de hunebedden maakten.
3 Na de moord op Willem van Oranje lieten de Staten-Generaal van de Republiek der Nederlanden
een praalgraf maken in de Nieuwe Kerk in Delft.
4 Na zijn dood werd Mohammed, de stichter van de islam, begraven in Medina, in de Moskee van de
profeet met een groene koepel.
5 De kruisridder Godfried van Bouillon kreeg een graf in de Basiliek van het heilig graf in Jeruzalem,
zijn zwaard en sporen werden in een kastje tentoongesteld.
6 Isaac Newton, lid van The Royal Society of London for the Improvement of Natural Knowledge (het
koninklijk genootschap voor de verbetering van de kennis van de natuur) werd begraven in
Westminster Abbey in Londen. Op zijn grafmonument werden allerlei verwijzingen naar zijn bijdrage
aan de wetenschappelijke revolutie aangebracht.
2p Zet deze zes grafmonumenten in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later.
Noteer alleen de nummers.
Examen havo 2013-I vraag 17
Opdracht 36
De volgende vrouwen met politieke invloed staan in willekeurige volgorde:
1 Marga Klompé was minister voor de Katholieke Volks Partij. Zij hield zich bezig met het begin van
de Europese eenwording.
2 Aletta Jacobs vocht als aanhangster van het opkomende feminisme voor stemrecht en gelijke
rechten van vrouwen.
3 Dorothy Lawrence was een Engelse journaliste die tien dagen als man vermomd in de loopgraven
had gezeten, om verslag te doen van het frontleven in de Eerste Wereldoorlog.
4 Nancy Reagan drong er bij haar man, de Amerikaanse president Ronald Reagan, op aan, contact te
zoeken met Michael Gorbatsjov, de leider van de Sovjet-Unie. Dit was het begin van het einde van de
Koude Oorlog.
5 Hannie Schaft vervalste bonnen en persoonsbewijzen tijdens de Duitse bezetting van Nederland en
pleegde aanslagen op nazi’s en collaborateurs.
1
6 Penelope Barker protesteerde aan de vooravond van de democratische revolutie tegen de Engelse
overheersing van de Amerikaanse kolonie. Zij riep op tot een boycot van Engelse producten zoals
thee en wol.
2p Zet deze zes vrouwen in de juiste volgorde van vroeger naar later. Noteer alleen de nummers.
Examen vwo 2013-I vraag 1
Opdracht 37
De volgende vrouwen met politieke invloed staan in willekeurige volgorde:
1 Marie Dentière, een Franse voormalige non, vond het belangrijk dat vrouwen zich inzetten voor de
Reformatie.
2 De Frankische koningin Brunhilde heerste na het vertrek van de Romeinen over het noorden van
Gallië.
3 Tijdens de oorlog tussen verschillende feodale heersers over de troonopvolging in Engeland
steunden de burgers van Londen koningin Mathilde. Maar toen de koningin weigerde de belasting te
halveren, sloten de burgers de stadspoorten en werd Mathilde niet gekroond.
4 Elpenice was, voor zover bekend, de enige vrouw die openlijk kritiek durfde te leveren op het
beleid van de Atheense staatsman Perikles.
5 Madame de Pompadour had als maîtresse van de absolute koning Lodewijk XV invloed op politieke
beslissingen in Frankrijk.
6 Agrippina oefende veel invloed uit op het bestuur van het Romeinse imperium doordat zij veel
gedaan kreeg bij haar echtgenoot keizer Tiberius en later bij haar zoon keizer Nero.
2p Zet deze vrouwen in de juiste volgorde, van vroeger naar later. Noteer alleen de nummers.
Examen vwo 2013-I vraag 9
Opdracht 38
Hieronder staan zes politieke denkers (1 tot en met 6), met daaronder zes van hun uitspraken (a tot
en met f), in willekeurige volgorde:
1 Paus Gregorius VII, als hoofd van de rooms-katholieke kerk verwikkeld in de Investituurstrijd
2 Jean-Jacques Rousseau, een verlicht denker
3 Benito Mussolini, de Italiaanse fascistische leider
4 Aristoteles, een Griekse filosoof
5 Thomas Hobbes, een van de verdedigers van het absolutisme
6 Friedrich Engels, een van de grondleggers van het marxistisch socialisme.
2
a "Het is niet mogelijk dat de soeverein het verdrag verbreekt. Om die reden kan geen van zijn
onderdanen, met het excuus dat het verdrag niet meer geldt, zich onttrekken aan zijn onderwerping
aan de soeverein."
b "Regeringsvormen die alleen het persoonlijk belang van de heersers dienen, zijn verkeerde
regeringsvormen of corrupte vormen van goede constituties. Zulke corrupte vormen zijn despotisch,
aangezien de stadstaat een vereniging van vrije mensen is."
c "Het volk dat aan de wetten onderworpen is, moet er de maker van zijn. Alleen aan hen die een
samenleving vormen, komt het toe de voorwaarden van die samenleving te regelen."
d "Heerschappij vraagt om discipline, het coördineren van alle krachten (…); dit verklaart (…) veel
aspecten van het praktische functioneren van de staat en de noodzakelijke strenge maatregelen die
moeten worden genomen tegen degenen die zich verzetten tegen deze spontane en onvermijdelijke
beweging."
e "Industrie concentreert eigendom in de handen van weinigen. Het vereist veel kapitaal om de
kolossale vestigingen op te zetten die de kleine handelsbourgeoisie ruïneren."
f "Twijfelt ook maar iemand eraan dat de priesters van Christus moeten worden beschouwd als de
vaders en meesters van koningen en vorsten en alle andere gelovigen?"
2p Zet bij elk politieke denker (1 tot en met 6) de daarbij passende uitspraak (a tot en met f). Noteer
alleen de nummers en letters.
Let op! Bij elke uitspraak past één denker.
Examen vwo 2013-I vraag 10
Opdracht 39
Gebruik nogmaals de hierboven staande denkers 1 tot en met 6.
De zes denkers staan in willekeurige volgorde.
2p Zet deze denkers in de juiste volgorde, van vroeger naar later. Noteer alleen de nummers.
Examen havo 2014-I vraag 1
Opdracht 40
De onderstaande vorsten kregen in de overlevering de toevoeging 'de Grote' bij hun naam en staan
in willekeurige volgorde:
1
Karel werd na zijn dood vereerd vanwege zijn betekenis voor de verspreiding van het
christendom in geheel Europa.
3
2
Herodes van Idumea trad onder het Romeinse bestuur op als koning over Judea ten tijde
van de geboorte van Jezus van Nazareth.
3
Frederik II van Pruisen voerde als verlicht vorst in zijn koninkrijk godsdienstige tolerantie
door.
4
Flavius Constantinus liet zich als eerste Romeinse keizer bekeren tot het christendom en
was verantwoordelijk voor het stichten van de Heilige Grafkerk in Jeruzalem en de St.
Pietersbasiliek in Rome.
5
Alexander III van Macedonië verenigde de Griekse stadstaten in zijn rijk en veroverde
gebieden ten oosten daarvan tot in het huidige India.
6
De Russische tsaar Peter I Romanov reisde voor studie naar Zaandam en Amsterdam. Hij
had bewondering voor de buitengewone economische bloei van de Nederlandse Republiek in
deze periode.
2p 1 Zet deze historische personen in de juiste volgorde, van vroeger naar later. Noteer alleen de
nummers.
Examen havo 2014-I vraag 10
Opdracht 41
De volgende historische gebeurtenissen vonden plaats in het paleis van Versailles in Frankrijk en
staan in willekeurige volgorde:
1
De Franse president De Gaulle leidde tijdens de Koude Oorlog de Sovjetleider Chroesjtsjov
rond. De Gaulle ergerde zich, omdat hij vond dat Chroesjtsjov niet genoeg onder de indruk
was van het paleis.
2
De nieuwe leiders van de Republiek van Weimar werden gedwongen een vredesverdrag te
tekenen in het paleis.
3
Het paleis werd gebruikt door de absolute koning Lodewijk XIV om zijn adel aan het hof te
binden. Zo kon hij alle touwtjes in handen houden.
4
Toen de Franse democratische revolutie het paleis bereikte, probeerde koningin Marie
Antoinette door een geheime gang te vluchten.
5
6
Het Duitse Keizerrijk werd uitgeroepen in de spiegelzaal van Versailles.
Tijdens een staatsbezoek dineerde de Sovjetleider Michael Gorbatsjov met de Franse
president in de spiegelzaal van Versailles.
2p 10 Zet deze gebeurtenissen in de juiste volgorde, van vroeger naar later.
Noteer alleen de nummers.
4
Examen vwo 2014-I vraag 1
Opdracht 42
De volgende historische sterrenkundigen staan in willekeurige volgorde:
1
Nicolaas Copernicus stelde vast dat de zon centraal stond in ons sterrenstelsel, wat bijdroeg
aan de verandering van het middeleeuwse mens- en wereldbeeld.
2
De sterrenkundige Abu Rayhan al-Biruni, die in dienst was van de eerste islamitische vorst in
Perzië, berekende de straal van de aarde.
3
De Griekse geleerde Anaxagoras werd gedwongen de stadstaat Athene te verlaten, omdat
hij onderwees dat zon en maan geen goden waren maar uit vaste materie bestonden.
4
De astronoom Ptolemaeus ontwikkelde vanuit het Romeinse cultuurcentrum Alexandrië een
naar hem genoemd model van ons sterrenstelsel.
5
De verlichte Fries Eise Eisinga bewees door de bouw van een schaalmodel van het
zonnestelsel dat de paniek voor een dreigende botsing van planeten ongegrond was.
6
Johannes Fabricius nam voor het eerst met behulp van een telescoop de zonnevlekken en
de rotatie van de zon waar. Zijn observaties leverden een bijdrage aan de wetenschappelijke
revolutie.
2p 1 Zet deze zes historische personen in de juiste volgorde, van vroeger naar later. Noteer alleen de
nummers.
Examen havo 2014-I vraag 21
Opdracht 43
De volgende historische gebeurtenissen hebben te maken met vredesinitiatieven tijdens de Koude
oorlog en staan in willekeurige volgorde:
1
Sovjetleider Breznjev en de Amerikaanse president Carter ondertekenden een verdrag
waarin zij overeenkwamen het aantal atoomraketten te beperken.
2
De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Marshall kondigde aan dat de Verenigde
Staten wilden investeren in de wederopbouw van de Europese economie.
3
De leiders Kennedy en Chroesjtsjov besloten na afloop van de Cubacrisis om een directe
telefoonverbinding tussen het Witte Huis en het Kremlin in te stellen.
4
De Amerikaanse president Reagan riep zijn collega Gorbatsjov op om in verband met zijn
hervormingsbeleid de Berlijnse Muur neer te halen.
5
Tijdens de conferentie van Potsdam beslisten de regeringsleiders Stalin, Churchill en
Truman dat ter verzekering van de vrede Duitsland in bezettingszones verdeeld werd.
5
6
Sovjetleider Chroesjtsjov kondigde na de dood van Stalin aan, dat de Sovjet-Unie in haar
buitenlands beleid een politiek van vreedzame coexistentie ging voeren.
2p 21 Zet deze zes gebeurtenissen in de juiste volgorde, van vroeger naar later.
Noteer alleen de nummers.
Examen havo 2014-I vraag 22
Opdracht 44
Gebruik de gebeurtenissen uit vraag 21 opnieuw.
Van deze gebeurtenissen kun je zeggen dat ze niet hebben geleid tot duurzame vrede.
4p 22 Toon dit aan voor vier van deze gebeurtenissen.
Examen havo 2014-II vraag 1
Opdracht 45
De volgende historische beschrijvingen hebben te maken met verdedigingswerken en staan in
willekeurige volgorde:
1 Bij het begin van de Nederlandse Opstand die leidde tot de stichting van de Republiek, gaf Willem
van Oranje opdracht een aarden versterking aan te leggen bij de rede van Texel, de Schans.
2 Bisschop Godewald verleende, in ruil voor trouw, stadsrechten aan de stad Utrecht. De stad kreeg
hiervoor enkele privileges, zoals het recht om markten te houden en het recht een stadsmuur te
bouwen.
3 Fort Zeelandia bij Paramaribo werd door de Zeeuwse slavenhandelaars ingericht als steunpunt voor
hun schepen in de transatlantische slavenhandel.
4 Keizer Hadrianus liet in de Romeinse provincie Brittania een muur bouwen die onderdeel werd van
de limes (versterkte grens) van het Romeinse Rijk.
5 De volksvergadering van de Griekse stadstaat Athene besloot tot het bouwen van de Lange Muren,
een systeem van vestingmuren dat Athene met de haven van Piraeus verbond, om zichzelf tegen
aartsvijand Sparta te beschermen.
6 Toen de islamitische Moren het huidige Spanje en Portugal veroverden, bouwden zij een groot fort
vlakbij Lissabon om het omliggende gebied te beschermen.
2p Zet deze zes beschrijvingen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later. Noteer
alleen de nummers
Examen havo 2014-II vraag 12
6
Opdracht 46
Deze zes schilders met hun kunstwerken staan in willekeurige volgorde:
1 In De dood van Marat werd deze revolutionair door Jacques-Louis David vereeuwigd als een
martelaar die stierf voor de idealen van de Franse Revolutie.
2 Met Het straatje schilderde Johannes Vermeer een weergave van de eigen leefwereld van de
burgers van de Republiek.
3 Met zijn schilderij De Vrijheid leidt het volk interpreteerde François Delacroix de volksopstand van
de Franse burgerij op een nationalistische manier.
4 Pablo Picasso schilderde Guernica als protest tegen het fascisme naar aanleiding van het
bombardement op deze Spaanse stad.
5 Piet Mondriaan schilderde Victory Boogiewoogie tijdens zijn verblijf in New York, waar hij naartoe
was gegaan om de Duitse bezetting van Nederland te ontlopen.
6 Sandro Botticelli sloot aan bij de herleving van de belangstelling voor de klassieke oudheid in zijn
tijd, door zijn schilderij De Geboorte van Venus, een thema uit de Griekse mythologie.
2p Zet deze zes kunstwerken in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later. Noteer
alleen de nummers
Examen 2014-II vwo vraag 1
Opdracht 47
De volgende historische gebeurtenissen staan in willekeurige volgorde:
1 Bewoners van het noorden van Spanje decoreerden de grotten in hun leefomgeving met bizons,
paarden en andere wilde dieren waarop zij joegen voor hun voedsel.
2 De Atheense burger Phidias maakte op de Akropolis een standbeeld van de godin Athena als
beschermster van de Griekse stadstaat Athene.
3 De Franse ridder Payen le Bouteiller liet een kruisvaardersburcht bouwen in de Jordaanse stad
Kerak.
4 De Romeinse keizer Hadrianus liet uit bewondering voor de Griekse cultuur verschillende tempels
in Griekenland herbouwen.
5 Koning Nebukadnezar II liet de muur om de stad Babylon voorzien van een poort bekleed met
mozaïeken, gewijd aan de Mesopotamische godin Ishtar.
6 Onder de eerste Arabische heerser over Spanje, Abd al-Rahman I, werd in de Spaanse stad Cordoba
begonnen met de bouw van de Mezquita, de grote moskee.
2p Zet deze zes gebeurtenissen in de juiste volgorde, van vroeger naar later.
7
Noteer alleen de nummers
Examen 2014-II vwo vraag 10
Opdracht 48
De volgende historische gebeurtenissen hebben plaatsgevonden in en bij Berlijn en staan in
willekeurige volgorde:
1 Een groep jonge communisten kwam in opstand tegen de nieuwe Weimarrepubliek en probeerde
een radenrepubliek op te richten in Berlijn.
2 De blokkade van West-Berlijn werd na de instelling van een luchtbrug met Amerikaanse vliegtuigen
opgeheven.
3 De Amerikaanse president Kennedy sprak vlak na de bouw van de muur de legendarische woorden:
"Ich bin ein Berliner."
4 In een villa aan de Wannsee, vlak buiten Berlijn, werden afspraken gemaakt over de oprichting van
vernietigingskampen voor het joodse deel van de bevolking van de bezette gebieden.
5 Rinus van der Lubbe, een Nederlandse communist, werd gearresteerd voor het in brand steken van
het Rijksdaggebouw.
6 Verschillende afgevaardigden van Westerse landen komen bij elkaar in Berlijn om afspraken te
maken over de verdeling van het Afrikaanse continent.
2p Zet deze zes gebeurtenissen in de juiste volgorde, van vroeger naar later.
Noteer alleen de nummers.
Opdracht 49 (h, 2015, 1 - 69) (v 2015, 1 - 83 )
De volgende historische beschrijvingen hebben te maken met de medische wetenschap en staan in
willekeurige volgorde:
1 Christiaan Barnard voerde in Kaapstad de eerste geslaagde harttransplantatie uit die door de
televisie over de hele wereld bekend werd.
2 De Griekse arts Hippocrates legde na onderzoek het verband tussen trommelstokvingers en
longaandoeningen en toonde aan dat dit geen straf van de goden was.
3 Edward Jenner infecteerde de zoon van zijn tuinman met koepokken om hem immuun te maken
voor pokken. Daarmee ontdekte hij het pokkenvaccin, dat in de Britse industriesteden veel arbeiders
het leven zou redden.
4 Egyptische artsen begonnen na de uitvinding van het schrift hun recepten op te schrijven voor
volgende generaties.
5 Nicolas Rolin, een rijk lid van de opkomende stedelijke burgerij, stichtte in Beaune (Frankrijk) een
hospitaal voor de armen: het Hôtel-Dieu.
8
6 William Harvey deed onderzoek naar de bloedsomloop door bij vrijwilligers een ader te openen en
leverde daarmee een bijdrage aan de wetenschappelijke revolutie.
2p Zet deze beschrijvingen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later. Noteer alleen
de nummers.
Opdracht 50 (h, 2015, 16 - 66)
Landen voeren regelmatig overleg om samen afspraken te maken. De volgende voorbeelden van
overleg staan in willekeurige volgorde:
1 In Münster maakten de Spanjaarden afspraken met de Republiek over vrede.
2 In Jalta maakten de Geallieerden afspraken over de verdeling van Duitsland na de overwinning.
3 In Moskou ondertekenden de Amerikaanse president Nixon en Sovjetpresident Brezjnev SALT I,
een verdrag ter vermindering van de kernwapenwedloop.
4 In de Spaanse plaats Tordesillas werden na de eerste ontdekkingsreizen afspraken gemaakt over
de verdeling van de wereld tussen Spanje en Portugal.
5 In Augsburg werd afgesproken dat in het Duitse Rijk de vorst het geloof van zijn onderdanen
voortaan bepaalde (cuius regio eius religio).
6 In Versailles overlegden de Geallieerden over de bepalingen die ze Duitsland wilden opleggen in
het Vredesverdrag van Versailles.
2p Zet deze zes gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later. Noteer
alleen de nummers.
Opdracht 51 (v, 2015, 16 - 57)
In de volgende (auto)biografieën komen thema's naar voren die op dat moment actueel zijn:
1 In haar Dagboek beschreef Anne Frank hoe ze voor de Duitse bezetter onderduikt in Amsterdam.
2 In De duizend dagen, John F. Kennedy in het Witte Huis beschreef Arthur M. Schlesinger het
bezoek van president Kennedy aan Berlijn.
3 In Indonesian Patriot beschreef Mohammad Hatta zijn rol bij het uitroepen van de
onafhankelijkheid van Indonesië.
4 In Oorlogsroes beschreef Ernst Jünger de waanzin van de loopgravenoorlog.
5 In Springtij beschreef Ton Regtien zijn bijdrage aan het studentenverzet tegen de Vietnamoorlog.
6 In Het revolutionaire Kommunisme, zijn beginselen en zijn taktiek beschreef de anarchist Christiaan
Cornelissen hoe de sociale kwestie zijn opvattingen veranderde.
2p Zet de thema's uit deze zes (auto)biografieën in de juiste chronologische volgorde, van vroeger
naar later. Noteer alleen de nummers.
9
(Opdracht 52, h 2015 II, 1)
De volgende zes voorbeelden van invasies staan in willekeurige volgorde:
1 Het Duitse invasieplan van generaal Von Schlieffen mislukte door de Slag bij de Marne.
2 Julius Caesar trok Gallië binnen en voegde het toe aan het Romeinse Imperium.
3 Tijdens de derde kruistocht viel het leger van de Engelse koning Richard Leeuwenhart het noorden
van het huidige Israël binnen en veroverde de stad Akko.
4 De Duitse generaal Christiansen werd na de succesvolle invasie van Nederland bevelhebber van de
Duitse troepen.
5 Tariq Ibn Zayid viel met zijn Arabische troepen het Iberisch schiereiland (het huidige Spanje en
Portugal) binnen en verspreidde daar de islam.
6 Francisco Pizarro veroverde direct na de ontdekking van Amerika het Incarijk in Peru voor de
Spaanse koning.
2p Zet deze zes invasies in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later. Noteer alleen
de nummers.
maximumscore 2
De juiste volgorde is: 2, 5, 3, 6, 1, 4
Opmerking
Als door het wegstrepen van één foutief geplaatst nummer een verder foutloze reeks ontstaat, wordt
1 scorepunt toegekend.
(Opdracht 53, h 2015 II, 14)
In Duitsland zijn verschillende opstanden uitgebroken. De volgende zes gebeurtenissen die daarmee
te maken hebben, staan in willekeurige volgorde:
1 Adolf Hitler leidde een opstand tegen de Republiek van Weimar. Hij wilde gebruikmaken van de
onrust die was ontstaan door de zware inflatie ten gevolge van de herstelbetalingen. De opstand
mislukte en Hitler werd tot gevangenisstraf veroordeeld.
2 Matrozen in Kiel kwamen in opstand tegen de slechte omstandigheden op de Duitse schepen. De
opstand sloeg over op het Duitse leger en veroorzaakte het aftreden van de keizer.
3 De hoge militair Von Stauffenberg besloot een aanslag te plegen op Hitler nadat hij had gehoord
dat de SS begonnen was Joden in Rusland massaal om te brengen. Hij werd samen met
medeopstandelingen geëxecuteerd nadat de aanslag was mislukt.
4 In Berlijn brak de Spartakus-opstand uit.
5 Na de Rijksdagbrand werden duizenden communisten gearresteerd die volgens de nazi's van plan
waren een opstand tegen het bewind te beginnen.
10
6 Na enkele aanslagen op de keizer liet Bismarck wetten aannemen die gericht waren tegen de
socialistische partij in Duitsland.
2p Zet deze zes gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later. Noteer
alleen de nummers.
maximumscore 2
De juiste volgorde is: 6, 2, 4, 1, 5, 3
Opmerking
Als door het wegstrepen van één foutief geplaatst nummer een verder foutloze reeks ontstaat, wordt
1 scorepunt toegekend.
(Opdracht 54, v 2015 II, 1)
Sinds het schrift bestaat, worden boeken bewaard in bibliotheken. De volgende zes gebeurtenissen
hebben te maken met bibliotheken en staan in willekeurige volgorde:
1 De paus stichtte een bibliotheek in het Vaticaan waarin veel humanisten de vele Griekse en
Romeinse werken lazen die er bewaard werden.
2 In Ebla (in het huidige Syrië) openden de bestuurders van de stad een bibliotheek waarin
tienduizenden kleitabletten met spijkerschrift werden bewaard. Veel tabletten bevatten de
administratie die zij gebruikten om de stad te besturen.
3 De hellenistische heerser van Egypte wilde alle boeken die door Griekse en Romeinse wijsgeren
werden geschreven, verzamelen en stichtte daarvoor een grote bibliotheek in Alexandrië.
4 In de Duitse stad Görlitz werd de Oberlausitzische Bibliothek der Wissenschaften gebouwd. Vele
verlichte denkers juichten de bouw toe.
5 Het eerste betonnen gebouw dat in Hiroshima werd neergezet na het ontploffen van de
atoombom, was een bibliotheek voor kinderboeken.
6 De eerste openbare bibliotheek werd opgericht in Engeland om de fabrieksarbeiders te beschaven
en hen in staat te stellen hun positie te verbeteren.
2p Zet deze zes gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later. Noteer
alleen de nummers.
maximumscore 2
De juiste volgorde is: 2, 3, 1, 4, 6, 5
Opmerking
11
Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder foutloze reeks ontstaat, wordt 1
scorepunt toegekend.
(Opdracht 55, v 2015 II, 15)
De volgende zes gebeurtenissen hebben te maken met nationalisme in de negentiende en twintigste
eeuw in Europa:
1 In Wenen negeerden de staatslieden tijdens het Congres het opkomend nationalisme doordat zij
de situatie van vóór de Franse Revolutie zoveel mogelijk herstelden.
2 Na de val van de Muur maakten veel volkeren zich los uit de Sovjet-Unie en stichtten een eigen
staat.
3 Met een beroep op hun nationale gevoelens liet de Franse legerleiding Parijse taxichauffeurs
soldaten aanvoeren om de Slag bij de Marne uit te vechten.
4 In Frankfurt kwam een parlement bijeen waarin werd geprobeerd door onderhandelingen de
Duitse eenheid tot stand te brengen.
5 In Brussel brak een opstand uit tegen koning Willem I.
6 In de Spiegelzaal van het paleis van Versailles werd het Duitse keizerrijk uitgeroepen.
2p Zet deze zes gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later. Noteer
alleen de nummers.
maximumscore 2
De juiste volgorde is: 1, 5, 4, 6, 3, 2
Opmerking
Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder foutloze reeks ontstaat, wordt 1
scorepunt toegekend.
Opdracht 56
Opdracht h 2016, 1,1 (p-waarde=89)
Door de eeuwen heen zijn er beroemde dieren geweest. De volgende beroemde
(huis)dieren staan in willekeurige volgorde:
1 Karel de Grote kreeg een witte Indische olifant van Haroen ar-Rashid, de leider van
het Arabische rijk waarin de islam zich had verspreid.
2 Over de Romeinse keizer Caligula deed het verhaal de ronde dat hij zijn paard
12
3
4
5
6
Incitatus tot consul wilde benoemen.
Het Russische hondje Laika was het eerste levende wezen dat rond de aarde
cirkelde in een ruimtevaartuig.
Het hondje Pompey van Willem van Oranje is vereeuwigd op diens praalgraf
omdat hij het leven van Willem zou hebben gered door 's nachts te
waarschuwen voor de komst van Spanjaarden.
Via haar computer en internet verspreidde Paris Hilton, filmster en societyster,
foto's van haar chihuahua Tinkerbell.
Markies de la Fayette, die meestreed in de Amerikaanse en Franse democratische
revoluties, gaf een alligator aan de Amerikaanse president John Adams. De
president hield het dier in een badkuip om er zijn gasten mee te laten schrikken.
2p Zet deze gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger
naar later. Noteer alleen de nummers.
1
maximumscore 2 De juiste volgorde is: 2, 1, 4, 6, 3, 5
Opmerking
Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder foutloze
reeks ontstaat, wordt 1 scorepunt toegekend.
Opdracht 57
Opdracht h 2016, 1,16 (p-waarde=58)
De volgende gebeurtenissen speelden zich af in Berlijn:
1
2
3
4
5
6
In zijn bunker maakte Adolf Hitler een einde aan zijn leven.
Vlak bij de pas gebouwde Muur hield president Kennedy een beroemde
redevoering. Daarin riep hij: "Ich bin ein Berliner".
In het niemandsland tussen Oost- en West-Berlijn kwamen duizenden jongeren
kijken en luisteren naar een uitvoering van The Wall van de Britse band Pink Floyd.
In Potsdam, een voorstad van Berlijn, vergaderden Stalin, Truman en de Britse
premier over de toekomst van Europa.
Berlin Alexanderplatz, de geschiedenis van Franz Bieberkopf van Alfred Döblin
beschreef het bruisende nachtleven van Berlijn in de jaren van het Dawesplan.
Het uitroepen van de koning van Pruisen tot keizer van Duitsland werd gevierd met
een grote parade door de Brandenburger Tor.
2p Zet deze zes gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger
naar later. Noteer alleen de nummers.
16
maximumscore 2 d e juiste volgorde is: 6, 5, 1, 4, 2, 3
13
Opmerking
Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder foutloze reeks
ontstaat, wordt 1 scorepunt toegekend.
Opdracht 58
Opdracht v 2016, 1, 1 (p-waarde=83)
De volgende beschrijvingen hebben te maken met verdedigingswerken en staan in
willekeurige volgorde:
1 Bisschop Godebald verleende in ruil voor trouw stadsrechten aan Utrecht. De stad
kreeg enkele privileges zoals het recht markten te houden en het recht een stadsmuur
te bouwen.
2 De Atheense volksvergadering besloot tot het bouwen van de Lange Muren, een
systeem van vestingmuren die het stadsgebied van Athene met de haven van Piraeus
verbinden, om de stad tegen aartsvijand Sparta te beschermen.
3 De Romeinse keizer Hadrianus liet in de Romeinse provincie Brittannia een muur
bouwen die onderdeel was van de limes van het Romeinse Rijk.
4 Jan Pieterszoon Coen liet een fort bouwen in Jacatra, dat hij Batavia noemde.
5 Portugese ontdekkingsreizigers vestigden een handelspost in Elmina aan de Goudkust
in Afrika. De handelspost werd beschermd door grachten, muren en hoektorens.
6 Toen de islamitische Moren het huidige Spanje en Portugal veroverden, bouwden zij
een groot fort vlak bij Lissabon om het omliggende gebied te beschermen.
2p Zet deze gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later.
Noteer alleen de nummers.
maximumscore 2
De juiste volgorde is: 2, 3, 6, 1, 5, 4
Opmerking
Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder foutloze reeks
ontstaat, wordt 1 scorepunt toegekend.
14
Opdracht 59
Opdracht v 2016, 1, 14 (p-waarde=88)
In Berlijn staat een gebouw dat dient als oorlogsmonument, de Neue Wache. De volgende zes
gebeurtenissen die hiermee te maken hebben staan in willekeurige volgorde:
1 Het gebouw van de Neue Wache raakte ernstig beschadigd door de zware
bombardementen die de Geallieerden uitvoerden op Berlijn.
2 Karl Friedrich Schinkel ontwierp het gebouw van de Neue Wache na de val van
Napoleon als een monument om oorlogsslachtoffers te herdenken.
3 Na de val van de Muur werd de Neue Wache het officiële monument van de Duitse
staat om alle slachtoffers van oorlog en tirannie te herdenken.
4 Heinrich Tessenow ontwierp een paar jaar na de Eerste Wereldoorlog bij de Neue
Wache een monument voor de slachtoffers van die oorlog.
5 Kort na de troonsafstand van de keizer moesten de keizerlijke gardisten hun
hoofdkwartier in het gebouw van de Neue Wache verlaten.
6 De leiders van de DDR maakten van de Neue Wache een monument tegen fascisme en
militarisme. De lichamen van een onbekende soldaat en van een onbekend slachtoffer
van een concentratiekamp werden er begraven.
2p 14 Zet deze zes gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger
naar later. Noteer alleen de nummers.
14 maximumscore 2
De juiste volgorde is: 2, 5, 4, 1, 6, 3
Opmerking
Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder foutloze reeks
ontstaat, wordt 1 scorepunt toegekend.
Opdracht 60 (havo 2016 tijdvak 2, 1)
De volgende gebeurtenissen die te maken hebben met de verspreiding van het christendom staan in
willekeurige volgorde:
1
Paus Pius XI riep enkele jaren na de Eerste Wereldoorlog missionarissen op, om zich bij de
verspreiding van het christendom in Afrika en Azië bezig te houden met de opleiding van
15
2
3
4
5
6
priesters uit het land zelf en de bevolking te helpen met het opzetten van eigen onderwijs en
gezondheidszorg.
Nadat Japan zijn havens moest openstellen voor westerse mogendheden die daar
grondstoffen en afzetmarkten voor hun industrie zochten, kwamen daar ook missionarissen
aan die de bevolking probeerden te bekeren.
Tijdens de vervolgingen onder keizer Nero hielden de christenen in Rome zich schuil in de
onderaardse catacomben waar de Romeinen hun doden begroeven.
De missionaris Bonifatius werd in Dokkum vermoord toen hij probeerde de Friezen te
bekeren.
De verspreiding van de ideeën van Luther en Calvijn in Europa verliep sneller dankzij de
boekdrukkunst.
De kruisridders trokken naar Jeruzalem om de christelijke heilige plaatsen in het MiddenOosten te veroveren.
7
2p Zet deze gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later. Noteer
alleen de nummers.
De juiste volgorde is: 3, 4, 6, 5, 2, 1
Opdracht 61 (havo 2016 tijdvak 2, 22)
De onderstaande gebeurtenissen spelen zich af in Berlijn:
1
2
3
4
5
6
President Kennedy hield in Berlijn zijn ‘Ich bin ein Berliner’-toespraak.
Op de Conferentie van Potsdam werd Berlijn in bezettingszones verdeeld.
Tijdens de Marathon van Berlijn konden de hardlopers voor het eerst onder de
Brandenburger Tor van West- naar Oost-Berlijn lopen.
De Amerikaanse regering stelde een luchtbrug in als reactie op de Blokkade van Berlijn.
Russische soldaten plaatsten de vlag van de Sovjet-Unie op het kapotgeschoten gebouw van
de Rijksdag in Berlijn.
Oost-Duitse arbeiders begonnen met de bouw van de Muur in Berlijn.
2p
22
Zet deze gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later.
Noteer alleen de nummers.
De juiste volgorde is: 5, 2, 4, 6, 1, 3
Opmerking
16
Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder foutloze reeks ontstaat, wordt 1
scorepunt toegekend.
Opdracht 62 (vwo 2016 tijdvak 2, 1)
De volgende historische gebeurtenissen uit verschillende tijdvakken hebben te maken met
ontwikkelingen op bestuurlijk en politiek gebied in Frankrijk en staan in willekeurige volgorde:
1
2
3
4
5
6
De verkiezingsoverwinning van het Volksfront waarin de linkse partijen samenwerkten,
voorkwam een verdere opmars van het fascisme in Frankrijk.
De Franse revolutionairen voerden de algemene dienstplicht in om de revolutie te
verdedigen.
Frankrijk was de stuwende kracht achter het Verdrag van Parijs, dat de basis legde voor
verdere samenwerking op economisch en politiek gebied binnen Europa.
Griekse kolonisten stichtten in Zuid-Frankrijk de stadstaat Massillia, het latere Marseille.
Hofmeier Karel Martel beloonde zijn trouwe aanhangers door grond in leen te geven die hij
van de Kerk in beslag had genomen. Volgens sommige historici legde hij daarmee de basis
voor een nieuw bestuurlijk systeem.
Bisschop Jacques-Bénigne Bossuet werd belast met de opvoeding van de Franse kroonprins.
Hij beweerde dat koningen alleen verantwoording verschuldigd waren aan God.
2p Zet deze zes historische gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar
later. Noteer alleen de nummers.
De juiste volgorde is: 4, 5, 6, 2, 1, 3
Opmerking
Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder foutloze reeks ontstaat, wordt 1
scorepunt toegekend.
Opdracht 63 (vwo 2016 tijdvak 2, 15)
De volgende gebeurtenissen hebben te maken met de Verenigde Staten van Amerika en staan in
willekeurige volgorde:
1
De Nederlander Peter Stuyvesant werd de eerste gouverneur- generaal van de door de
Republiek gestichte handelspost Nieuw-Amsterdam.
17
2
3
4
5
6
De inaugurele rede van president Kennedy werd door miljoenen Amerikanen live gevolgd op
de televisie.
Na de aanleg van de spoorlijn voor de stoomtrein van de oostkust naar de westkust van
Amerika, trokken steeds meer landverhuizers naar het westen. Het Apache-opperhoofd
Geronimo verloor de strijd tegen hen.
President Roosevelt introduceerde zijn New Deal, waarmee hij de sociale problemen als
gevolg van de economische wereldcrisis hoopte te bestrijden.
Al tijdens de Tweede Wereldoorlog ontmoette de Amerikaanse president Roosevelt zijn
Britse en Russische collega's om na te denken over de toekomst van Duitsland.
Nadat de Engelse koning George III de belasting had verhoogd, werd de Engelse thee door
Amerikaanse burgers in zee gegooid. Dit was het beginpunt van de democratische revolutie
in Amerika.
2p Zet deze zes historische gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar
later. Noteer alleen de nummers.
De juiste volgorde is: 1, 6, 3, 4, 5, 2
Opmerking
Als door het weglaten van één foutief geplaatst nummer een verder foutloze reeks ontstaat, wordt 1
scorepunt toegekend.
18