Exoplaneet wordt elke 111 dagen even

Exoplaneet wordt elke 111 dagen even 'gekookt'
allesoversterrenkunde.nl, februari 2009
Beeld uit een computersimulatie van de verdeling van warmtestraling van de exoplaneet HD 80606b tijdens zijn dichtste nadering tot zijn
moederster.
Sterrenkundigen hebben temperatuurmetingen verricht aan een exoplaneet op 190 lichtjaar afstand van de aarde, die elke
omloop gedurende enkele uren extreem sterk wordt verhit door zijn moederster. De planeet, HD 80606b geheten, beweegt in
een zeer langgerekte baan met een omlooptijd van 111,4 dagen. In het verste punt van zijn baan bevindt hij zich op ca. 130
miljoen kilometer afstand van de ster (bijna even ver als de afstand tussen de zon en de aarde); in het binnenste punt van zijn
baan bedraagt de afstand slechts 4,5 miljoen kilometer. Daar is de baansnelheid ook het hoogst. In minder dan een dag slingert
hij zich rond de ster, maar tijdens die periastronpassage neemt de temperatuur enorm snel toe. Uit de metingen, verricht met de
Spitzer Space Telescope door astronomen van de Universiteit van Californië in Santa Cruz, blijkt dat de temperatuur van de
planeet in zes uur tijd stijgt van ruim 500 graden tot ruim 1200 graden. De planeet is in 2001 ontdekt op basis van
schommelingen in de positie van de moederster. Hij weegt ongeveer vier keer zoveel als de reuzenplaneet Jupiter. Uit het feit dat
de planeet zo snel opwarmt (en na de passage van de ster weer relatief snel afkoelt) kunnen de astronomen informatie afleiden
over de opbouw van de dampkring. Uit modelberekeningen blijkt dat er door de plotselinge temperatuurtoename enorm
krachtige stormen ontstaan, met windsnelheden van maar liefst vijf kilometer per seconde. De metingen zijn zo nauwkeurig
doordat de planeet tijdens de dichtste nadering achter de ster langsbeweegt, gezien vanaf de aarde. Omdat tijdens die bedekking
alleen de straling van de ster wordt waargenomen, is het via een simpele aftreksom vrij eenvoudig om de warmtestraling van de
planeet zelf te achterhalen. De exacte baanoriëntatie is niet bekend; het is mogelijk dat de planeet op 14 februari voor de ster
langsbeweegt. Waarnemingen van die overgang maken het mogelijk om de afmetingen nauwkeurig vast te stellen. De resultaten
worden deze week gepubliceerd in Nature .