Lichtste exoplaneet blijkt rond lichtste ster te draaien

Lichtste exoplaneet blijkt rond lichtste ster te draaien
NRC, 8 juni 2008
Astronomen hebben bij een verre ster een planeet ontdekt met een massa van slechts driemaal die van de
aarde, zo werd afgelopen maandag tijdens een bijeenkomst van de American Astronomical Society in St. Louis
bekendgemaakt. De planeet, met de ingewikkelde aanduiding MOA-2007-BLG-192b, is daarmee de lichtste van
de tot nu toe meer dan tweehonderd planeten die bij andere sterren dan de zon zijn ontdekt (zogenoemde
exoplaneten). Dat wettigt de hoop dat het misschien niet zo lang meer zal duren voordat er een exoplaneet
wordt gevonden die even zwaar is als de aarde.
De planeet werd op 24 mei 2007 ontdekt met een telescoop in Nieuw-Zeeland die elk uur een opname van sterren in de richting
van het centrum van het melkwegstelsel maakt. Door deze opnamen onderling te vergelijken, worden veranderingen in de
helderheid van die sterren opgespoord. Als zo’n verandering uit een éénmalige toe- en afname bestaat, zou die veroorzaakt
kunnen zijn door een – in eerste instantie onzichtbare – ster die precies voor de verre ster langs schoof. Het gravitatieveld van
de ster op de voorgrond fungeert dan als ‘microlens’, die de helderheid van de ster op de achtergrond tijdelijk vergroot.
Deze keer werd behalve zo’n voorgrondster een extra ‘piekje’ in de lichtvariatie ontdekt die op het effect van een planeet bij deze
ster wees. En wel de lichtste van de zeven exoplaneten die nu met behulp van deze techniek zijn gevonden. Waarnemingen op de
Europese Zuidelijke Sterrenwacht in Chili lieten daarna zien dat de ster ofwel een rode dwergster is, ofwel een bruine dwerg. De
eerste kan nog net via kernfusie zelf energie opwekken, maar de tweede niet. Zelfs rond de lichtste of misschien wel ‘mislukte’
sterren kunnen zich dus planeten vormen.
Impressie van de exoplaneet en
de rode of bruine dwerg waar hij omheen draait. (Illustratie Nasa exoplanet exploration program)
De planeet staat net zo ver van zijn ster als Venus van de zon. Doordat de rode of bruine dwerg echter veel minder licht en
warmte uitstraalt dan de zon, is het op de exoplaneet waarschijnlijk kouder dan op Pluto.
Toch denken David Bennett en zijn collega’s dat er aan het oppervlak van de planeet ook veel hogere temperaturen zouden
kunnen heersen. Dat zou mogelijk zijn als in het inwendige van de planeet door het verval van radioactieve isotopen warmte
ontstaat die door een waterstofrijke atmosfeer wordt vastgehouden. In dat geval zouden er zelfs temperaturen boven het
vriespunt kunnen heersen.