Vitamine D - Academisch netwerk PrimEUR

Vitamine D
Essentieel prohormoon
Biochemie en fysiologie
• Vit D in voeding: D3 (cholecalciferol, dierlijk)
D2 (ergocalciferol, plantaardig).
• Belangrijkste bron is de aanmaak id huid oiv zonlicht:
>90% vd Vit D status
• Lichte huidskleur (Type I-II) met regelmatige
zonblootstelling: 2/3 zonlicht- 1/3 voeding
• Advies Gezondheidsraad: tussen mrt en nov 15-30 min
zonblootstelling tussen 11-15 h met onbeschermd hoofd
en onderarmen
• Winterspiegel: 20-40nmol/L lager, dieptepunt feb/mrt
• Vaststellen vit D status: 25-hydroxyvitamine D (calcidol)
1.25-dihydroxyvitamine D (calcitriol) alleen bij
ernstige nierinsufficientie
• Ca. 3% van onze genen bevatten Vit D respons element
-> synthese van eiwitten
Vitamine d deficientie
•
•
•
•
<25 nmol/l ernstig deficient
25-50 nmol/l insuffiecient
>50 nmol/l voldoende voor botaanmaak
>75-100 nmol/l mogelijk additionele pos
effecten
• >250 nmol/l toxisch
Risicogroepen
Ouderen: >70 jr, mn na opname in verpleeg-/ verzorgingshuis
• Oorzaak: verminderde zonexpositie en minder efficiente aanmaak
door de oudere huid
- Zelfstandig wonen: 50 % <50 nmol/L
- Verzorging/ verpleging: 85-90% < 50 nmol/L
Niet-westerse allochtonen, mannen en vrouwen
• Oorzaak: rel calciumarme voeding, bedekkende kleding, donkere
huid en zonmijdend gedrag
• 37-66% <25 nmol/L
Obesitas
• Oorzaak: een belangrijk deel vh aangemaakte vit D verdwijnt id
vetmassa en is niet meer direct beschikbaar
Beoordeling Gezondheidsraad obv
wetenschappelijke onderbouwing
+ Botgezondheid
• Vit d verkleint het risico op botbreuken/ rachitis
• 400-800 IE >65 jr in combinatie met calcium geeft een relatieve
reductie niet-wervelfracturen van 10-20 %
+ Beschermende rol bij vallen
• Vit D tekort veroorzaakt osteomalacie en osteoporose
• Voorafgaand: spierzwakte en spier-/ botpijn
- Beschermende functie bij:
kanker (prostaat-, colon-, borstkanker)
Hart- en vaatziekten
Auto-immuunziekten( DM, MS, RA)
infectieziekten
Gebaseerd op observationeel onderzoek, meer dubbel-blind
gerandomiseerd onderzoek nodig
Voedingsnorm
• 1 microgram = 40 IE
• Aanvaardbare bovengrens van inname
EFSA:
volwassenen 100 ug/ dag, (4000IE)
0-1 jr: 25 ug/ dag (1000 IE)
1-10 jr: 50 ug/ dag (2000 IE)
Suppletieadvies
• 0-4 jr: 10 ug/ dag (400 IE)
• >70 jr: 20 ug/ dag ( 800 IE) -> >50 nmol/l
met 1200 mg calcium
• 4-70jr: -> > 30 nmol/l
Suppletie:
- Weinig zonblootsteling: 10 ug (400 IE)
- Donkere huidskleur: 10 ug (400 IE) aanname even hoge
vit D behoefte
- Vrouwen 50-70 jr: 10ug (onvoldoende onderzoek)
Diabetes en Vitamine D
Observationeel onderzoek:
Vit D is betrokken bij:
• de dysfunctie van de B-cel id pancreas
• Insuline resistentie
• Systemic inflammation
Bovengenoemde factoren kunnen leiden tot de
ontwikkeling van DM.
Behandeling van deficientie verbeterd de DM
zwangeren
• Geen verhoogde behoefte
• Niet-westers: 75 %: < 30 nmol/l
• Vit D spiegel vd pasgeborene = 2/3 vd moeder
• Donkere huid/ weinig zonblootstelling:
10 ug/ dag ( 400 IE)
Advies GZR: preconceptie starten met 10ug/ dag
NHG-standaard M32: Het gebruik van extra vitamine D wordt niet
aanbevolen, tenzij daarvoor ook buiten de zwangerschap een
indicatie is
Recent onderzoek Weisse: voedselallergie bij baby bij hoog maternaal
Vit D (onduidelijk: gem serum waarde is 22, wat is hoog?)
• Colecalciferol: 50.000IE/ ml
• Eenmalig doseren met 100.000 IE geeft een
gemiddelde stijging van de 25-hydroxyvitamine
D-serumwaarde met circa 35 nmol/l na 1 week.
• het positieve effect hiervan is na 2-3 maanden
verdwenen.
• Suppletie met 25 µg of 50 µg dd (1000
respectievelijk 2000 IE) leidt tot een eindniveau
van 40-70 respectievelijk 80-100 nmol/l 25hydroxyvitamine D in het serum.
• Controle na 2 maanden dagelijkse suppletie
blijkt in de praktijk noodzakelijk vanwege
wisselende therapietrouw.
Vit d overdosering
• Zonlichtexpositie in badkleding totdat licht
erytheem ontstaat, levert 10.000-20.000 IE
vitamine D op, ver boven de ‘aanvaardbare
bovengrens van inneming’ van 50 µg dd (2000
IE dd).
• Doseren met 25.000 IE/week cholecalciferol
FNA bleek effectief en veilig. Meta-analyses
vonden geen hypercalciëmie bij concentraties
tot circa 650 nmol/l 25-hydroxyvitamine D, maar
veiligheidshalve wordt een bovengrens van 250
nmol/l geadviseerd.
Bij wie bepalen vit D spiegel?
•
•
•
•
•
Alle zwangeren
> 70 jr
Vrouwen > 50 jr
Mensen met een donkere huidskleur
Weinig zonblootstelling
Voorstel screenen Vit D
• Bij spreekuurbezoek risicogroepen Vit D laten
bepalen?
• Doseren op geleide van de spiegel
• Controle na 2-6-12 maanden? (therapietrouw)
• Zwangeren alleen bij aangetoonde deficientie?
• Diabeten screenen?
• Standaard schema afspreken of individueel?
maar dan goed gedocumenteerd in dossier voor
ass