de aarde beschadigen is moreel onjuist

HET IDEE
POLLY HIGGINS | OVER ECOCIDE
‘DE AARDE BESCHADIGEN
IS MOREEL ONJUIST’
‘A DVOCAAT VAN DE AARDE’ POLLY HIGGINS wil dat
het veroorzaken van ernstige milieuschade wordt opgenomen
in de misdaden van het Internationaal Strafhof in Den Haag.
‘De juridische wereld heeft een inhaalslag te maken.’
TEKST
TIKKENDE
TIJDBOM
‘Ons economische systeem
is gegrond op
het vergroten
van winst,
terwijl de consequenties
daarvan op de
tweede plaats
komen.’
38 Vrij Nederland 6 AU G U STU S 20 1 6
ELKE VAN RIEL FO T O ’ S WOUTER VANDENBRINK
D
E AVOND ERVOOR
HEEFT ZE NA EEN
FEEST haar auto
in een greppel gereden. Die moest
er
vanochtend
eerst door een
boer met een tractor worden uitgehaald, dus de Skype-afspraak werd wat later.
Maar nu de auto gered is, neemt de Schotse juriste en ‘advocaat van de aarde’ Polly Higgins
de tijd om uit te leggen waarom ecocide volgens haar een misdaad moet worden voor het
Internationaal Strafhof.
Bij ecocide gaat het om de grootschalige beschadiging of verwoesting van ecosystemen,
zodat de leefbaarheid sterk afneemt. Denk
aan grote olielekken, ontbossing, schaliegaswinning door fracking, de vervuiling en verwoesting van de Athabasca-teerzanden in
Canada en de ramp met de Fukushima kernreactor in Japan. En dichter bij huis: het leegvissen van de Noordzee en de uitstoot van
GenX door teflonfabriek Chemour in Dordrecht.
Higgins’ doel is van ecocide de vijfde misdaad
te maken die het Internationaal Strafhof in
Den Haag kan berechten. Dit in 2002 opgerichte hof berecht nu vier misdaden die zijn
opgenomen in het Statuut van Rome: misdaden tegen de menselijkheid, genocide, oorlogsmisdaden en misdaden van agressie.
Het Statuut van Rome is geratificeerd door
124 landen, waaronder alle EU-lidstaten. Enkele tientallen landen, waaronder de Verenigde Staten en Rusland, hebben het wel ondertekend, maar (nog) niet geratificeerd. Op dit
moment is het toebrengen van ernstige schade aan het milieu volgens het Statuut alleen
strafbaar wanneer dit plaatsvindt tijdens een
internationaal gewapend conflict.
Waarom is een ecocidewet volgens u nodig?
‘Omdat het ontbrekende wetgeving is. Het
probleem is dat ons hele economische systeem nu gegrond is op het vergroten van
winst, terwijl de consequenties daarvan op de
tweede plaats komen. Doordat we voorrang
geven aan economische winst hebben we
schade aan de natuur en aan ecosystemen genormaliseerd. In het Verenigd Koninkrijk is
het zelfs de wettelijke taak voor CEO’s en directeuren om het belang van aandeelhouders
voorop te zetten en dus winst te maximaliseren. Maar dit veroorzaakt veel schade en verwoesting en het is een tikkende tijdbom voor
toekomstige generaties en de aarde.’
Volstaat de bestaande internationale milieuwetgeving niet?
‘Nee, je hoeft maar om je heen te kijken om
dat te zien. Wetenschappelijk is het ook aantoonbaar dat het er in veel opzichten slechter
6 AUGUSTUS 2016 Vrij Nederland 39
DE ZAAK VAN
URGENDA TEGEN DE
NEDERLANDSE STAAT
IS ONTZETTEND
BELANGRIJK.
HET LAAT ZIEN DAT
WAAR DE POLITIEK
FAALT, DE WET
KAN ZEGEVIEREN.
‘
W I E Polly Higgins (1968)
B E K E N D VA N haar boek Eradicating
Ecocide. Laws and governance to prevent the destruction of our planet
(2010), waarvoor ze de Peoples Book
Prize 2011 kreeg.
Daarna schreef ze Earth is our Business.
Changing the rules of the game (2012)
en I Dare You to be Great (2014).
Higgins spande aan het Britse Hooggerechtshof een fictief ecocideproces aan:
The Mock Ecocide trial, 30 september
2011. Zie vn.nl/ecocideproces.
WA A R O M Higgins is aanjager en het
gezicht van een internationale beweging
om ecocide (ernstige schade aan het
milieu) strafbaar te maken.
E N Z VPRO’s Tegenlicht wijdde in
november 2015 een uitzending aan
Higgins: zie vn.nl/higgins.
Higgins staat in de World’s Top 10
Visionary Thinkers van The Ecologist en
op nr. 35 op de wereldlijst 2016 van de
honderd meest inspirerende vrouwen
van Salt Magazine.
voorstaat met de aarde dan vijftien, vijftig of
honderd jaar geleden. Er is grote schade toegebracht aan het milieu, en de klimaatverandering door menselijk toedoen leidt steeds
vaker tot ongewone weersomstandigheden
en uiteindelijk tot rampen. Er wordt al meer
dan twintig jaar over het klimaat gepraat,
met te weinig resultaat. Er zijn wel verdragen
en afspraken, maar het ontbreekt aan handhavingsmiddelen.’
Er is toch ook nationale milieuwetgeving?
‘Dat zijn vooral ‘pak-me-als-je-kunt’-wetten.
Als je schade ondervindt, ben jij degene die
het veroorzakende bedrijf moet aanklagen.
Dat kan jaren of decennia duren, kost veel
geld en levert veel te laat veel te weinig op.
Dat de staat je hierin niet ondersteunt door
namens jou actie te ondernemen of eraan
mee te betalen, is een grote onrechtvaardigheid. De staat verbiedt de schadelijke activiteiten niet en faciliteert bepaald gedrag door te
weigeren om het te voorkomen. En als je een
bedrijf aanklaagt, krijgt het hooguit een boete, maar kan het doorgaan met de schadelijke
activiteiten, want die gelden niet als misdaad.
Bovendien is ecocide vaak ook staatsmisdaad,
omdat veel multinationals staatseigendom
zijn. Of de staat is medeplichtig door vergunningen te geven om te vervuilen, een oogje toe
te knijpen of de rechten van inheemse volkeren niet te erkennen. Het is dus een groot probleem als de staat zijn inwoners niet beschermt.’
Met ecocidewetgeving verandert dit?
‘Ja, als ecocide een misdaad is, net als diefstal,
moord en genocide, wordt het in de meeste
landen de wettelijke plicht van de staat om bij
40 Vrij Nederland 6 AU G U STU S 20 1 6
ecocide actie te ondernemen en iemand te
vervolgen uit naam van de burgers. De overheid heeft dan zorgplicht, ook in geval van natuurrampen, en overheidsvertegenwoordigers komen onder vuur als ze nalaten de
bevolking te beschermen.
Als de overheid het laat afweten of een rol
speelt in de ecocide, kunnen gedupeerde burgers terecht bij het Internationaal Strafhof.
Daarmee is een ecocidewet ook een controlerend mechanisme tegen staatscorruptie. Je
kunt degenen die de beslissingen nemen in de
top dan persoonlijk aansprakelijk stellen. Dat
is heel belangrijk.’
In oktober vindt in Den Haag het tribunaal tegen
Monsanto plaats vanwege schending van mensenrechten en ecocide. In 2017 volgen meer volkerentribunalen: over fracking, megadammen en tegen
oliemaatschappijen. Komt ecocidewetgeving hiermee hoger op de agenda?
‘Ja, want hoewel het gaat om een volkerentribunaal, ziet het publiek hierdoor dat een
misdaad als ecocide behandeld kan worden in
een rechtszaal. Dat zorgt voor meer bewustwording en vergroot de druk, want het werpt
licht op de onhoudbare situatie die we nu hebben waarin bedrijven zoveel schade teweegbrengen, terwijl ze wettig handelen.’
Waarom?
‘Wereldwijd zijn enkele duizenden personen
verantwoordelijk voor de schade aan en vernietiging van ecosystemen. Door deze mensen persoonlijk aansprakelijk te stellen, ga je
naar de bron van het probleem. Internationaal humanitair strafrecht hanteert in deze
context soms het principe van superiority responsibility: strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor leidinggevenden.
Als je stroomopwaarts iets verandert, verandert het stroomafwaarts ook. Nu is het moeilijk voor individuen stroomafwaarts om de
manier waarop zij handelen te veranderen. Zo
wil ik liever niet in een vervuilende auto
rijden, maar ik woon in een land waarvan de
regering het moeilijk maakt om elektrische
auto’s te gebruiken.’
Kan een ecocidewet ook een rol spelen te aanzien
van TTIP?
‘Ja, want internationaal strafrecht zit boven in
de juridische hiërarchie. Een ecocidewet zou
dus boven alle andere internationale en nationale wetten gaan en ook boven internationale handelsverdragen zoals TTIP. Alles daarin
dat niet strookt met ecocidewetgeving is dan
dus niet wettig, en als een multinational ecocide pleegt in verband met TTIP is dat een misdaad.’
Groepen burgers proberen steeds vaker samen hun
recht te halen. Soms met succes, zoals in de klimaatzaak van Urgenda vorig jaar, waarbij geëist
werd dat de Nederlandse staat meer zou doen om
de effecten van klimaatverandering tegen te gaan.
Beschouwt u dit als een mijlpaal?
‘Dat is een ontzettend belangrijke zaak. Allereerst omdat het nieuw is dat een collectief van
eisende individuen de overheid ter verantwoording roept om meer te doen tegen klimaatverandering. Daaruit blijkt hoezeer de
publieke bewustwording van de verantwoordelijkheid die staten hierin hebben, is toegenomen.
Verder is burger-empowerment erg van deze
tijd: collectieven in andere landen volgen dit
voorbeeld. Deze zaak laat ook zien dat waar
de politiek faalt, de wet kan zegevieren. De
uitspraak in het hoger beroep komt waarschijnlijk pas over twee tot drie jaar. Maar
hoe dan ook betekent het veel voor de erkenning van het falen in de zorgplicht van de
staat.’
Uit het rapport ‘Dangerous Ground’ dat Global
Witness eind juni publiceerde, bleek dat in 2015
gemiddeld drie natuurbeschermers per week werden gedood. Kan ecocidewetgeving hun veiligheid
bevorderen?
‘Zeker, want het loont niet meer om natuurbeschermers het zwijgen op te leggen als zij de
wet en de overheid achter zich hebben. Een
ecocidewet zorgt ervoor dat zij veilig het politiewerk kunnen doen dat de staat nalaat te
doen. Het is tragisch dat individuen die opstaan tegen misstanden zo vaak gedood worden.’
In het VPRO-programma ‘Tegenlicht’ beschreef u
het fenomeen ‘Solastalgia’ als de pijn van het hart
als je leefomgeving ernstig wordt beschadigd en
natuur onherroepelijk verloren gaat. Ervaart u dit
zelf ook?
‘Ja, in de documentaire zie je mij op bezoek bij
de Sami, een inheems volk in Lapland. In
Noord-Zweden wordt hun manier van leven
bedreigd door bodemverontreiniging door
nikkelmijnen. Dat gaat mij erg aan het hart.
Ecocide veroorzaakt vaak een trauma. Mensen ervaren niet alleen veel pijn en stress als
hun leefomgeving daadwerkelijk beschadigd
of vernietigd is, maar ook al als die bedreigd
wordt. We krijgen er steeds meer oog voor dat
ecologische ecocide vaak resulteert in culture-
‘
ECOCIDE
VEROORZAAKT
VAAK EEN TRAUMA.
MENSEN ERVAREN
VEEL PIJN EN
STRESS ALS HUN
LEEFOMGEVING
VERNIETIGD IS, OF
WORDT BEDREIGD.
juridische systemen deugen niet en zetten
mensen aan tot schadelijke beslissingen,
maar dat kan worden verholpen met ecocidewetgeving. Omdat ik denk dat het ligt aan ons
systeem, geloof ik sterk dat dit oplosbaar is.’
Waaruit put u inspiratie?
‘Voor mij is een leidend principe: do no harm,
berokken geen schade. Dat klinkt simpel,
maar het is natuurlijk erg moeilijk voor ons
allemaal om toe te passen, ook tussen mensen.
Verder inspireren me alle mensen die ik wereldwijd ontmoet die zich inzetten voor een
betere wereld. Maar ook gewoon die boer die
vanmorgen mijn auto uit de greppel trok. Hij
verbindt zich diepgaand met zijn land en koeiGETTY
‘
POLLY HIGGINS | OVER ECOCIDE
‘
POLLY HIGGINS | OVER ECOCIDE
T E E R Z A N D E N ‘Als ecocide een misdaad is, moet de staat haar burgers beschermen.’
le ecocide: leefgemeenschappen vallen uiteen.
In Noord-Montana in de VS zag ik hoe fracking
niet alleen het land binnen enkele jaren totaal
verwoestte en vervuilde, maar ook dat het
enorme implicaties heeft voor het welzijn van
de bevolking. Het zelfmoordpercentage is er
hoog. Langs de snelweg zag ik grote borden
met: “Weerhoud onze kinderen van het plegen van zelfmoord”. Heel triest.’
Is uw mensbeeld niet erg zwart geworden, doordat
u steeds geconfronteerd wordt met ecologische
misstanden?
‘Nee, ik geloof dat de mens inherent levensbevestigend is, niet levensvernietigend. Onze
en en heeft nooit pesticiden gebruikt. Boeren
zijn erg ondergewaardeerd, terwijl ze vaak bewust beslissen om met in plaats van tegen de
natuur te werken.’
VI JFDE M I S DAAD
Zelf ontwikkelde Higgins haar liefde voor de
natuur doordat ze opgroeide in een landelijke
streek in West-Schotland, grenzend aan de
Schotse Hooglanden. Als kind bracht ze veel
vakanties door in ongerepte natuurgebieden.
Tijdens haar studietijd raakte ze geïnspireerd
door de Oostenrijkse kunstenaar en ecoloog
Friedensreich Hundertwasser, op wiens werk
ze afstudeerde. Ze werd bedrijfsjurist in Lon6 AUGUSTUS 2016 Vrij Nederland 41
E V E RT N I E U W E N H U I S
POLLY HIGGINS | OVER ECOCIDE
Hebt u al een bepaald staatshoofd om een wijzigingsvoorstel in te dienen op het oog?
‘Ja, dat heb ik. Maar daar kan ik verder weinig
over zeggen, want dat is niet handig. Haha, ik
ben wel een jurist, hè.’
N I E T OF, MAAR WAN N EER
Ecocide stond al eerder op de VN-agenda. Nadat de toenmalige Zweedse premier Olof Palme in 1972 ecocide noemde in zijn openingstoespraak tijdens de VN Milieuconferentie in
Stockholm kwamen er VN-commissies om de
strafbaarheid van ecocide te onderzoeken.
Dit leidde begin jaren ’90 tot een concreet
voorstel om ecocide te verbieden in de voorloper van het Statuut van Rome, het verdrag
van het Internationaal Strafhof. Dit werd in
1996 ingediend.
Waarom is dat toen niet aangenomen?
‘Vooraf bleken 50 van de 54 landen bereid dit
te tekenen. Heel opmerkelijk. Maar op het
allerlaatste moment is die tekst, na een besloten zitting van de VN-werkgroep voor milieumisdrijven, uit het voorstel gehaald. Dit ge42 Vrij Nederland 6 AU G U STU S 20 1 6
‘
Evert Nieuwenhuis houdt duurzaamheidsclaims tegen het licht.
WE HEBBEN
ALS MENSELIJKE
SOORT EEN MORELE
ZORGPLICHT
TEGENOVER DE
AARDE. DIE MOETEN
WE VERTALEN NAAR
EEN JURIDISCHE
ZORGPLICHT.
DUTCHSINSE.COM
‘
den en werkte vanaf 2006 voor het mede door
haar opgerichte DESERTEC, een bedrijf voor
zonne-energie.
Toen ze tijdens de klimaatonderhandelingen
in Kopenhagen in 2009 iemand in het publiek
zich hoorde afvragen waarom ecocide geen
misdrijf was, besloot ze dat dit haar missie zou
worden: de aarde een stem geven. Ze nam ontslag en noemt zich sindsdien ‘advocaat van de
aarde’. Stap één was het opstellen van een Universele Verklaring van de Rechten van de Aarde. Stap twee het uitwerken van een wetsvoorstel om ecocide als vijfde misdaad tegen de
vrede op te nemen in het Statuut van Rome.
Dit diende ze in 2010 in bij de VN.
Om ecocide als vijfde misdaad opgenomen te
krijgen in het Statuut van Rome moet ten
minste één staatshoofd een voorstel voor een
amendement indienen bij het Internationaal
Strafhof. Vervolgens moeten 82 staatshoofden (tweederde) vóór stemmen. Niet onhaalbaar, want de 52 Kleine Eilandstaten, oftewel
Small Island Developing States (SIDS), vertegenwoordigen ruim de helft van de ondertekenaars. Door de klimaatverandering ondervinden zij steeds meer schade door heftige
stormen en dreigen zij – geheel of gedeeltelijk – onder de zeespiegel te verdwijnen. Ecocidewetgeving zou de internationale gemeenschap verplichten deze eilanden te
helpen.
F R A C K I N G ‘Binnen enkele jaren was het land
totaal verwoest en vervuild.’
beurde zonder toelichting en ondanks
protesten van veel landen.
Pas onlangs vonden wij in de kelder van het
VN-gebouw verslagen van VN-rapporteurs die
bij die bijeenkomst waren. Daaruit bleek dat
dit het resultaat was van de lobby van vier landen: Frankrijk, Engeland, de VS en Nederland.’
Waarom wilden zij het eruit hebben?
‘De informatie die wij vonden, is niet gedetailleerd, maar vermoedelijk vanwege gelobby
achter de schermen door grote bedrijven. Volgens Christian Tomuschat, werkgroeplid van
1985 tot 1996, ging het vooral om de kernwapenindustrie. Hij schrijft dit in een artikel dat
hij in 1996 publiceerde.’
Denkt u niet dat multinationals erin zullen slagen
ecocidewetgeving te blijven blokkeren?
‘Nee, want bedrijven bepalen niet welke internationale strafwetten er gelden. Daarbij gaat
het om morele onjuistheden. Er is een Latijnse zin die dit uitdrukt: Wanneer malum in se,
HET GEWETEN
wordt het malum prohibite: als iets slecht is in
zichzelf, wordt het verboden. De aarde beschadigen en vernietigen is moreel onjuist.’
Hebt u er vertrouwen in dat deze wetgeving er
komt?
‘Er zijn natuurlijk geen garanties, maar het besef dat we als menselijke soort onze planeet
aan het beschadigen zijn en dat we een morele zorgplicht tegenover de aarde hebben en die
moeten vertalen naar een juridische zorgplicht, wint terrein. Het inzicht dat slavernij
niet moreel is, moest ook groeien. En wetgeving tegen genocide en apartheid is er ook pas
recent gekomen.
Internationaal strafrecht is nog een relatief
jong terrein. Qua ecocide heeft de juridische
wereld een inhaalslag te maken. De klimaatverandering vergroot de urgentie. We staan
op een omslagpunt en het is tijd dat we als
mensheid een stap verder zetten. Voor mij is
de vraag niet of het gebeurt, maar wanneer.’
Welke obstakels zijn er?
‘Hmmm, daar moet ik over nadenken... Ik zie
het niet in termen van obstakels. Als het via
traditionele kanalen zou moeten gaan, zou
een ecocidewet snel wankelen, maar het gaat
nu om een burgerbeweging. Dankzij social
media leven we nu in een totaal andere wereld dan in 1996. Een idee dat eerst radicaal
lijkt, kan nu gemakkelijker mainstream en de
nieuwe norm worden.’
LE VE N SLA N GE T OEW IJ D IN G
Om dit proces te bespoedigen, reist Higgins de
wereld over. Ze sprak de Duitse Bondsdag toe,
ontmoet (oud)-politici, houdt TEDx Talks,
geeft lezingen op universiteiten en voor juristennetwerken, schrijft artikelen en boeken en
is medeoprichter van The Earth Law Alliance,
een internationaal netwerk van juristen. Met
advocaten uit het Verenigd Koninkrijk en Den
Haag adviseert ze ondermeer de Kleine Eilandstaten. Om onafhankelijk te blijven,
werkt ze alleen pro bono. Ze wordt financieel
ondersteund door onafhankelijke donateurs
en een stichting die ze mede oprichtte: The
Earth Community Trust.
Ook in de wetenschappelijke wereld groeit de
steun. Vorig jaar verschenen er boeken van
een Australische en een Franse rechtshoogleraar met uitgewerkte voorstellen voor ecocidewetgeving. In 2013 ontving Higgins een
eredoctoraat van de Business School van
Lausanne en werd ze benoemd tot honorair
hoogleraar aan de Universiteit van Oslo.
Paus Franciscus riep vorig jaar in zijn encycliek Laudate Si in het belang van huidige en
toekomstige generaties ook op tot meer ecologisch bewustzijn en een respectvolle omgang met de aarde. Ook is er de snel groeiende
internationale burgerbeweging End Ecocide
on Earth.
In Nederland wijdde Frank Wassenberg zijn
maidenspeech als Tweede Kamerlid van de
Partij voor de Dieren afgelopen november aan
ecocide. De partij diende ook een motie in
waarin minister van Buitenlandse Zaken
Koenders gevraagd werd te pleiten voor het
toevoegen van ecocide aan de misdrijven die
voor het Internationaal Strafhof gebracht
kunnen worden. Alleen GroenLinks en 50Plus
stemden voor.
De motie was mede het resultaat van de lobby
van de begin dit jaar opgerichte Nederlandse
stichting Stop Ecocide. Zij organiseren onder
meer in oktober een training voor advocaten
gericht op het ondersteunen van Kleine
Eilandstaten. ‘Het is een erg goed team. Dat is
belangrijk, want de schijnwerper staat gericht
op Nederland. Niet alleen zit het Internationaal Strafhof in Den Haag, daar zullen ook
veel bijeenkomsten plaatsvinden.’
U bent nu al zeven jaar bezig met uw queeste. Voelt
het niet soms als trekken aan een dood paard?
‘Helemaal niet, ik heb er juist steeds meer plezier in. Ik werk met geweldige mensen aan
een waardevolle zaak die een enorm verschil
kan betekenen. Voor mensen die opgesloten
zitten in kantoren en bezig zijn met snel veel
geld verdienen en daarbij veel schade veroorzaken, is dat een grote last om te dragen. Ik
vind het bevrijdend om iets te doen waar ik
echt achter kan staan.
Wel ben ik me gaan realiseren dat dit een
levenslange toewijding kan vragen. Maar de
afschaffing van slavernij kostte William Wilberforce ook het grootste deel van zijn leven.
En voor Raphael Lemkin, de jurist die werkte
aan het strafbaar stellen van genocide, was
dat ook een levenswerk. Ik ga door zolang het
nodig is.’
Etiketten op voedsel liegen, dat wist u al. Maar
wist u ook dat we er te weinig voor betalen?
W
GOED
Aan dit artikel werd meegewerkt door Femke
Wijdekop, senior expert environmental justice bij
IUCN NL voor het project Bescherm de Natuurbeschermer.
FOUT
IE ZO NU EN DAN het etiket leest op
een flesje vruchtensap, een blik
soep of potje jam, weet dat we belazerd worden waar we bij staan.
Laatst kocht ik limonadesiroop
van Karvan Cévitam met aardbeiframboos smaak, gemaakt van
maar liefst 75 procent fruit. Prachtig, maar de kleine lettertjes vertellen dat daarvan slechts 7,4 procent
aardbei is en 2,4 procent framboos. De andere 90,2 procent is appel, druif en vlierbes – waarom de
siroop ‘Aardbei Framboos’ heet, is
een raadsel. Het is een soort volksverlakkerij waar De Keuringsdienst
van Waarde wel raad mee weet.
Sinds kort is er eindelijk een etiket
waarop de onversneden, ongemakkelijke waarheid staat die u
ook moet weten: de werkelijke
kosten van wat u koopt. Die paar
euro die u in de winkel betaalt
voor uw vruchtensiroop, soep of
jam dekken lang niet alle kosten.
Als een boer landbouwgif koopt,
vertaalt zich dat in de winkelprijs.
Maar veel andere kosten blijven
uit zicht, zoals het zuiveren van
oppervlaktewater van het gebruikte gif. Wie betaalt dat? En als oerwoud wordt gekapt om soja voor
veevoer te verbouwen, wie draait
dan op voor de kosten van klimaatverandering die daarvan het
gevolg zijn? Deze werkelijke kosten, true cost in jargon, blijven buiten beeld.
Groothandel Eosta (levert onder
meer aan biologische supermarkt
Ekoplaza) toont sinds kort op een
etiket de ware kosten en baten van
groente en fruit. De verborgen klimaatkosten (kunstmest zorgt voor
veel broeikasgassen) van nietbiologische peren uit Argentinië
(volgens Eosta gaan daarvan grote
hoeveelheden naar de EU) bedra-
gen bijvoorbeeld 3144 euro per
hectare per jaar, die van watervervuiling 752 euro en bodemerosie 1163 euro.
‘Belastingbetalers moeten uiteindelijk de kosten betalen die de
overheid kwijt is voor waterzuivering, irrigatiesubsidies of kosten
die worden afgeschoven op de toekomst,’ schrijft Eosta. ‘Die kosten
zullen uiteindelijk betaald worden
door onze kinderen – met rente.’
Biologische peren uit Argentinië
leveren de maatschappij een voordeel op van 2287 euro per hectare
omdat deze teelt juist helpt bij het
tegengaan van klimaatverandering (de grond slaat bijvoorbeeld
meer CO2 op).
Worden we andermaal op een etiket voorgelogen? Waarop zijn deze
bedragen gebaseerd? Klinkt exact,
3144 euro, maar dit soort precisie
is al te vaak schijnzekerheid. Eosta
gebruikt een methode die door de
Wereldvoedselorganisatie van de
Verenigde Naties is ontwikkeld en
internationaal opgang maakt. Dat
schept vertrouwen, maar toch zou
ik de genoemde bedragen met een
korreltje zout nemen. Evengoed
staat één ding vast: als we de werkelijke kosten van voedsel zouden
moeten betalen, blijkt dat biologische groente en fruit niet te duur
zijn, maar ‘gewone’ veel te goedkoop. ■
[email protected]
6 AUGUSTUS 2016 Vrij Nederland 43