Bodem en landbouw - Provincie Antwerpen

Het belang van bodem voor
landbouw
Gert Van de Ven – An Schellekens
Bodem als basis voor ecosysteemdiensten
26 november 2016
Bodemgebruik
Enkele cijfers
Vlaams
Gewest
% cultuurgrond/
totale opp.
46%
Provincie Provincie Provincie
Provincie
Antwerpen Vlaams
WestOostBrabant Vlaanderen Vlaanderen
32%
41%
65%
50%
Provincie
Limburg
35%
Verdeling areaal voedergewassen Provincie
Antwerpen vs Vlaanderen
Vlaanderen
niet-voedergewassen of korrelmaïs
7%
blijvend grasland
tijdelijk grasland
29%
33%
67%
20%
voedermaïs
korrelmaïs
0%
voederbieten
11%
andere voedergewassen
Antwerpen
niet-voedergewassen of korrelmaïs
34%
15%
13%
blijvend grasland
tijdelijk grasland
voedermaïs
87%
0%
9%
korrelmaïs
29%
voederbieten
andere voedergewassen
NIS 2013
Bodemgebruik
Uit LARA 2014
Bodemvruchtbaarheid
Bodemvruchtbaarheid
bemesting
Chemische
Chemische bodemvruchtbaarheid
• Nutriënten
• N, P, K, Mg, S, Ca, …
• Streven naar evenwichtsbemesting
Afvoer = aanvoer (kringlopen)
+ in rekening brengen : bodemreserve,
mineralisatie, verliezen
• Wet van het minimum (Liebig):
• Voor plant : opbrengst, kwaliteit
• Voor dier : vb. smakelijkheid Na
• Voor bodem(leven) : …
• Kunstmest versus organische mest
Enkelvoudig mogelijk, werking 100%
Samengesteld > mestbe- verwerking,
mestraffinage?
(nutrienten)Kringlopen
Nutriëntenaanvoer beperkt
• Mestwetgeving
• vnl. op perceelsniveau
• Enkel N, P
meer en meer beperkt:
voorbeeld maïs, zand
jaar
Ndier
Nkunstmest
Ntot
1993
2003
2008
2011
225
250
170
170
130
150
150
35
275
275
265
205
Nwerkz
135
I
+. diff volgens nitraatresidu
2015
170
2016
170
35
P205tot
205
135
205
135
100
140
85
80
II III
IV
70
100 80 70 55
Nutriëntenaanvoer beperkt
• Prijs meststoffen
N ≈ energie
P, K : delfstoffen schaarser < >
nutrientenoverschot Vlaanderen
Waarde drijfmest?
• Adhv prijs meststoffen : m3 rundermengmest =
4,5 x 1,09 EUR/kg N + 1,5 x 1,04 EUR/kg fosfaat + 4,5 x 0,65 /kg K = 9,39 EUR/m3
• Kost mestafzet in Vlaanderen :
Bron : Vanderstraeten B.
pH
• pH = zuurtegraad van de bodem
• Op peil brengen met bekalking
• Chemisch:
Opneembaarheid/uitspoeling
voedingselementen
• Fysisch
Positieve invloed op bodemstructuur
CaCO3 “cement” voor bodemdeeltjes
Minder verslemping zaaibed
• Biologisch
Actief bodemleven : optimale pH afh van grondsoort en teelt
• Organische stof
Kalk bevordert afbraak OS
Bodemvruchtbaarheid
bemesting
Chemische
bodemstructuur
Fysische
Fysische bodemvruchtbaarheid
• Structuur
• Bodem
• Substraat voor wortels
• Aanvoer/afvoer water
• Aanvoer/afvoer lucht
rol humus
• ‘kleef’stof
• > beoordeling :
• Kruimel, afgerond, scherpblokkig
Bodemvruchtbaarheid
bodemstructuur
bemesting
Chemische
Fysische
Biologische
bodemleven
Biologische bodemvruchtbaarheid
• Bodemvoedselweb
tot 2 koeien/ha
‘begraven’
• = nutrient + verhoogt beschikbaarheid ervan
• = humus/OS > structuur
• ‘biodiversiteit’
Home field advantage
grasland
runderstalmest
Mest
S:zand
DS-afbraak
P: veen
N afbraak
Mest van bedrijf A
Mest van bedrijf B
Afbraak het grootst bij eigen mest op eigen land
Rashid et al, 2013
Bodemvruchtbaarheid
bodemstructuur
bemesting
Chemische
Fysische
Biologische
bodemleven
Organische stof gehalte : evolutie
% C x 1,724 = organische stof gehalte
grondsoort
zand
zandleem
leem
klei
limietwaarde°
1
0,9
0,9
1,2
Niveau België
Bron: Bodemkundige Dienst van België
OS balans
Afvoer via
oogst
Afbraak
• Mineralisatie
• Rotting
Aanvoer
effectieve
organische
koolstof
• Dierlijke mest
• Compost
• Groenbemester
• Oogstresten
OS < > nitraatresidu?
Praktijkonderzoek @bodem
Praktijkonderzoek
@bodem
bemesting
Chemische
Mestsoorten en K-bemesting op
gemaaid grasland
• 2012-2014 – LCV
• 3 mestsoorten rundermest
• Mengmest (2 niveau’s): RDM, RDM+
• Dunne fractie (mestscheider) > minder P, minder OS, hoger N/P
• Digestaat (pocketvergister) > minder OS, evenveel N, P
• Zelfde N-niveau
DS-Opbrengst
relatief 100 = RDM 250N
Invloed mestsoort
Mestsoorten en K-bemesting op
gemaaid grasland
• 2012-2014 – LCV
• Zelfde N-niveau
• Wel en geen aanvulling K
chemisch:
DS-Opbrengst
relatief 100 = geen K kunstmest
Nutriënten op juiste plek in bodem
brengen
• Kunstmest via rijenbemesting
• Wat?
• Efficiëntere benutting
• P : toe te dienen kunstmest P2O5/ha – 50%
• N : toe te dienen kunstmest-N/ha – 25% tot max. 40 eenh.
• K : omwille van Cl schade beperken tot max. 30 eenh
• Goede resultaten – innovaties op vlak van meststofsoorten oa huminezuren, …
Nutriënten op juiste plek in bodem
brengen
• Rijenbemesting met mengmest in combinatie met grondbewerking
2 werkgangen:
Werkgang 1:
toedienen drijfmest
via aangepaste
cultivator met RTKGPS
Werkgang 2: maïs
zaaien via RTK-GPS
vlaak naast drijfmest
Proeven 2012-2013
te Tongerlo en
Heppen
met medewerking van Agropak bvba en Agrometius bvba
Nutriënten op juiste plek in bodem
brengen
• Resultaten Rijenbemesting met mengmest in combinatie met
grondbewerking
DS Opbrengst Tongerlo-Heppen
- Geen meeropbrengst
- Nitraatresidu
vergelijkbaar
- Rijden over geploegd
land en onder nattere
omstandigheden?
- Effect van “bewerkte
mest”?
- Gesplitste toepassing?
Praktijkonderzoek
@bodem
bemesting
Chemische
bodemstructuur
Fysische
Bodemwerkingen
• Bandenspanning: laag vs hoog
101,0%
rel DS opbrengst
100,0%
99,0%
98,0%
97,0%
96,0%
95,0%
0,8 bar
2 bar
LCV-project zaaibedbereiding maïs 2009-2011 (HH ism Thomas
More en Agropak/Maschio Gaspardo Benelux)
Bodembewerkingssystemen bij maïs
opbrengst 2007-2013
adviesbemesting zandgrond
Hoe is gesteld met de Bodem?
Opbrengst 16,5 ton DS
Opbrengst 12,7 ton DS
Strip-TILL: beloftevol alternatief?
Invloed stoppelbewerking op
opbrengst groenbemester/gras??
Praktijkonderzoek
@bodem
bodemstructuur
bemesting
Chemische
Fysische
Biologische
bodemleven
Effect PRP Grasland
• Ism
L Bolk
Nederland
Effect PRP Grasland
toediening PRP in najaar, geen K kunstmest
• DS opbrengst gras :
+ 6 % (ns)
• Bodemleven
• Potentieel mineraliseerbare N –
geen verschil
• Wormen : 38% meer bij PRP
• K-export : hoger (1j)
• Effect bodemmineralen
• Hogere pH, Ca
• Meer Mg, B
• Minder Co, Zn
• Samenstelling zode
• Meer klaver
• Fysisch
Geen verschillen
• Wortelmassa 0-1 cm lager bij PRP
Uitgevoerd door L. Bolk Instituut
Vlinderbloemigen
• Gras-klaver
•
•
•
•
wit
rood
Reinteelt rode klaver
Reinteelt luzerne
(Erwten)
(Veldbonen)
• Symbiose tussen plant en
rhizobium bacterie
• Veel praktijkonderzoek grasklaver
• Meer opbrengst bij minder
kunstmest N
• Eiwitaanbreng beperkt
• Zaai na oogst maïs?
• Derogatie en gras-klaver
(eindelijk) combineerbaar
• Nog weinig praktijkervaringen
• Reinteelten
• Zowel teelt als voederwaarde
Praktijkonderzoek
@bodem
bodemstructuur
bemesting
Chemische
Fysische
Biologische
bodemleven
it a
lia
an
s
ra
ai
gr
as
+
la
at
oe
g
vr
oe
g
la
at
w
es
te
rw
w
es
ol
te
ds
rw
la
ol
at
ds
ra
ai
gr
as
+
...
w
es
te
rw
ol
ds
tri
tic
al
e
w
in
te
rb
la
dk
oo
l
tri
ti c
al
e
vr
oe
g
ra
ai
gr
as
vr
la
at
vr
oe
g
ro
gg
e
ra
ai
gr
as
it a
li a
an
s
it a
lia
an
s
ro
gg
e
kg DS/ha
Groenbemesters
1800
1600
1400
1200
1000
blad
800
wortel
600
400
200
0
Project groenbemesters 2010-2011 HH ism Thomas More
Groenbemesters
Nieuwe GLB
mengsels van groenbedekkers
Groenbemesters
Scheuren van grasland
• Scheuren =
• Doden grasland
• Bodembewerking
>
mineralisatie
>
N komt vrij
> te hoge nitraatresidu’s
Scheuren van grasland
• Is voorjaar scheuren een optie?
Locatie
Geel 2009
Geel 2010
RE gehalte (% op DS)
alleen maaien
grazen
0N
0N
140N
280N
14,5
14,5
16,7
17,1
20,4
22,4
24,1
24,5
RE opbrengst (kg/ha)
alleen maaien
grazen
0N
0N
140N
280N
569
806
1369
1756
825
1356
1556
1875
Scheuren van grasland
• Welke teelt na grasland?
Nitraatresidu in het najaar bij verschillende voedergewassen, ingezaaid na scheuren van
het grasland in het voorjaar
(..): standaarddeviatie
NO3--N kg/ha
(234 Nwerkz)
0N
170 NRM
MAP4 max
Merelbeke 2012
14 nov.
17 (1)
20 (2)
17 (1)
Merelbeke 2013
3 okt.
23 (6)
36 (8)
84 (17)
Geel 2013
nov.
12 (4)
14 (8)
30 (36)
(130 Nwerkz)
0N
170 NRM
MAP4 max
36 (17)
44 (12)
55 (10)
124 (53)
179 (38)
229 (12)
98 (27)
97 (21)
150 (26)
0N
170 NRM
MAP4 max
11 (2)
10 (2)
13 (2)
12 (2)
13 (4)
117 (71)
8 (0)
8 (0)
32 (35)
Voederbieten
Kuilmaïs
Engels raaigras
(300 Nwerkz)
Tabel 1: gemiddeld nitraatresidu bij maïspercelen in 2013 met verschillende hoofdteelten in 2011 en/of 2012
Hoofdteelt
2011
2012
Alle teelten Alle teelten
Maïs
Maïs
Geen gras
Gras
Gras
Gras
2013
Maïs
Maïs
Maïs
Maïs
0-30cm
28
27
37
53
Nitraat-N kg/ha
0-60cm
60-90cm
31
24
29
22
40
29
56
40
0-90cm
83
78
106
149
% Percelen
100
36
2
7
Bodem is en blijft belangrijk
voor landbouw
In al zijn aspecten
Bedankt
HOOIBEEKHOEVE
Hooibeeksedijk 1, 2440 Geel
T 014 85 27 07
[email protected]
www.provincieantwerpen.be