Vernieuwend duurzaam Moerdijkse Hoek: kiezen voor

Provincie Noord-Brabant
Notitie
Onderwerp
Aan
Vernieuwend duurzaam Moerdijkse Hoek: kiezen voor ambities
-samenvatting-
Leden Commissie
Moerdijkse Hoek
Datum
12 januari 2005
Van
Drs. M.F.A. van Diessen
Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant hebben de ambitie de ontwikkeling van het
bedrijventerrein Moerdijkse Hoek op een vernieuwend duurzame manier gestalte te
geven. Deze ambitie is onder meer vast gelegd in:
1. het besluit van Provinciale Staten van 23 maart 2001, waarin om een studie
inzake het concept vernieuwend duurzaam wordt gevraagd;
2. het advies voor richtlijnen voor het MER.Vernieuwend duurzaam
bedrijventerrein Moerdijkse Hoek van 21 februari 2002;
3. Het Bestuursakkoord 2003-2007, waarin is vastgelegd dat er sprake moet zijn
van een duurzame inrichting, april 2003.
Bij de invulling van het begrip Vernieuwend Duurzaam is in het project Moerdijkse
Hoek aangesloten bij het begrippenkader van Telos, meer specifiek het rapport
“Vernieuwend Duurzaam? Een analyse van de plannen voor Moerdijkse Hoek” van
februari 2003. Telos maakt een onderscheid tussen het economische, ecologische als
sociaal-culturele kapitaal (‘profit’, ‘planet’ en ‘people’) en definieert duurzame
ontwikkeling als een evenwichtige groei van deze drie kapitalen. De groei van het ene
kapitaal mag niet worden afgewenteld op een ander kapitaal en mag ook niet worden
afgewenteld op de toekomst.
Telos formuleert in haar rapport een aantal basisprincipes van Vernieuwende Duurzaam:
 Toepassen van de lagenbenadering;
 Een goede afstemming met de bestaande kwaliteiten en identiteit van het
gebied;
 Het inpassen van het bedrijventerrein en bedrijfsfuncties in de omgeving;
 Duurzaam (en flexibel) bouwen;
 Segmentering: zorgen voor afstemming met de economische structuur in de
regio en tussen bedrijven op het terrein;
 Industriële symbiose en ecologie (samenwerking tussen bedrijven met
wederzijds voordeel);
 Het invoeren van parkmanagement: zorgen voor bestendige kwaliteit van het
terrein;
 Duurzaam ondernemen.
In vervolg hierop heeft het concept vernieuwend duurzaam de volgende invulling
gekregen:
a) in iedere fase van beleids- en planontwikkeling voor Moerdijkse Hoek een hogere
ambitie wordt nagestreefd dan bij de ontwikkeling van soortgelijke projecten in
Nederland. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de ontwerpfase, de
Directie
E&M
Telefoon
(073) 6812983
Paraaf
Bureauhoofd
Afdelingshoofd
1/1
realisatie en de beheersfase. Deze notitie heeft vooral betrekking op de
ontwerpfase.
b) er voortdurende aandacht is voor het zoeken naar mogelijkheden om qua
duurzaamheid beter te presteren en vernieuwende oplossingen te zoeken waarbij
vooral de organisatie en het proces van groot belang zijn (cyclische benadering);
1.
Beoordelingskader vernieuwend duurzaam: 19 aspecten
GS hebben om het begrip vernieuwend duurzaam tastbaar te maken (in november 2003)
een Beoordelingskader vernieuwend duurzaam vastgesteld. Op basis van de studie van
Telos zijn 19 duurzaamheidsaspecten geselecteerd die richtinggevend zijn voor het
vernieuwend duurzame karakter van Moerdijkse Hoek. Deze 19 duurzaamheidsaspecten
worden onderverdeeld binnen de 3 kapitalen van Telos (people-planet-profit) evenals de
later toegevoegde “p” van proces. De duurzaamheidaspecten zijn verwerkt in tabel 1 en
2.
Het beoordelingskader is een algemeen beoordelingskader voor Moerdijkse Hoek. Ook
voor het ruimtelijk ontwerp wordt dit gebruikt, zij het dat specifiek voor de ruimtelijke
planfase een verbijzondering van het beoordelingskader is opgesteld. De notitie
“Bedrijventerrein Moerdijkse Hoek; beoordelingskader ontwerpfase” is op 20 juli 2004
vastgesteld door GS. In de uitgangspunten voor het ruimtelijk ontwerp hecht de
provincie aan de Lagenbenadering, waarbij aansluiting wordt gezocht bij kenmerken van
het plangebied: ondergrond, infrastructuur en bestaande bebouwing.
Tabel 1. De 19 duurzaamheidsaspecten
Planet/ecologie
People/sociaal-
Profit/economie
Proces
Gezondheidsbelasting op
Versterking van de economie
Betrokkenheid van
lokaal en regionaal niveau
(kwantitatief)
belanghebbenden
Voorzienigen en sociale
Versterking van de economie
Communicatie
cohesie
(kwalitatief)
Grond-, hulp- en
Kwaliteit van de leefomgeving
Versterking van de
Afvalstoffen
op lokaal en regionaal niveau
werkgelegenheid
Ruimtegebruik en
Cultuurhistorische waarden
Voldoende ruimte van
cultureel/mens
Energie
Water(systeem)
landschappelijke
Cyclische benadering
Symbiose
voldoende kwaliteit
inpassing
Natuurwaarden
Bereikbaarheid en
multimodaliteit
Financiële haalbaarheid
Het beoordelingskader Vernieuwend Duurzaam is specifiek voor Moerdijkse Hoek
ontwikkeld. De ambities worden lopende het planproces voor de locatie Moerdijkse
Hoek en omgeving uitgewerkt en concreet gemaakt. Hierbij wordt een onderscheid
gemaakt tussen drie schaalniveaus: het regionale niveau, het terreinniveau en het
2/6
bedrijfsniveau. In deze fase van het planproces zijn vooral het regionale en terreinniveau
relevant.
Op (boven)regionaal niveau is uit oogpunt van duurzaamheid al een belangrijke keuze
gemaakt. Dit betreft de in het streekplan gemaakte keuze voor concentratie en keuze
voor de locatie. Door concentratie wordt duurzaamheidwinst geboekt. Deze winst
bestaat onder meer uit het:
verminderen van overlast elders in West-Brabant (maximaliseren milieuwinst
elders);
creëren van ruimte in dicht bevolkte stedelijke centra;
meer mogelijkheden voor industriële symbiose en synergie, minder totale
milieugebruiksruimte, mogelijkheden voor positieve verandering in modalsplit; en
betere landschappelijke inpassing op meerdere schaalniveau’s.
Voordelen van concentratie kunnen zowel optreden door de verplaatsing van bestaande
bedrijvigheid, als bij de bundeling van nieuwe activiteiten.
2.
De relatie met de milieueffectrapportage (m.e.r.)
In de relatie met de m.e.r. zijn twee zaken van belang:
De Cmer adviseert de provincie om prioriteiten te stellen in de
duurzaamheidsaspecten;
De provincie doet in de MER-procedure meer dan wettelijk vereist en gangbaar
is.
In de eerste plaats heeft de Commissie voor de m.e.r. geadviseerd om verder uitwerking
te geven aan het concept vernieuwend duurzaam. De Commissie vindt dat in aanvulling
op de startnotitie MER goede stappen zijn gezet om te komen tot een toetsingskader
“vernieuwend duurzaam” waaraan de alternatieven in het kader van de m.e.r.
beoordeeld worden. Tevens stelt de commissie dat nog moet worden uitgewerkt hoe de
toetsing precies gaat plaatsvinden en hoe tussen de kapitalen zal worden afgewogen.
Aangegeven moet worden welke prioriteiten qua vernieuwend duurzaam worden
gesteld en in welke mate de duurzaamheideisen verder gaan dan het regulier wettelijk
kader. Dit is nodig om in het m.e.r. te kunnen komen tot een meest-milieuvriendelijk
alternatief (MMA), waarbij de maximalisatie van de milieuwinst elders en de keuzes die
hierbij worden gemaakt van invloed zijn op het MMA. Een vernieuwend duurzaam
bedrijventerrein Moerdijkse Hoek betekent onder meer dus dat in elke fase van de
ontwikkeling van het project een hogere ambitie wordt nagestreefd dan bij soortgelijke
projecten. Het is echter niet zo dat op elk element van duurzaamheid de ambities even
hoog moeten of kunnen zijn. Er zullen accenten gelegd moeten worden of keuzes
worden gemaakt.
Bij keuzes over het ontwerp groeit het inzicht dat het realiseren van een
duurzaamheidsaspect positieve of negatieve effecten kan hebben voor andere ambities.
Ambities uit het ecologisch kapitaal zoals energie kunnen ambities in het economisch
kapitaal versterken. Samenwerking tussen bedrijven (symbiose) of besparing op
3/6
energiegebruik betekent economisch voordeel. Goede arbeidsomstandigheden
(kinderopvang, fitnessfaciliteiten) kunnen ook te goede komen aan de leefbaarheid voor
omwonenden die mede gebruik van deze voorzieningen mogen maken. Anderzijds
groeit het inzicht dat de realisatie van bepaalde ambities ook negatieve effecten voor
andere ambities kunnen hebben
Maatregelen om bijvoorbeeld natuur- en landschapswaarden te optimaliseren kunnen
nadelige, of de lagen benadering toe te passen kunnen negatieve gevolgen hebben voor
bijvoorbeeld de externe veiligheid, geluidhinder en/of gezondheid. Er is een verdere
prioritering en afweging nodig die mede een politiek-bestuurlijk karakter draagt.
In de tweede plaats hebben GS in aanvulling op de wettelijke verplichte MER-procedure
enkele aanvullende trajecten in werking gesteld:
Begin 2004 een zogenaamde Gezondheid Effectscreening (GES) gestart die
parallel loopt aan het MER en als bijlage in het MER wordt opgenomen. Het
uitgangspunt van GS is dat de gezondheidsbelasting niet mag toenemen door de
komst van Moerdijkse Hoek;
Er is voor gekozen om geen aparte duurzaamheidstudie te verrichten naar de
leefbaarheid, maar dit thema integraal mee te nemen in het MER-traject. Dit
houdt in dat in het toetsingskader voor het MER een aantal criteria voor
leefbaarheid is toegevoegd (voorzieningenniveau, woningen, etc);
3.
Criteria voor prioritering van de duurzaamheidsaspecten
Bij de prioritering van thema’s binnen de dimensies is gekeken naar:
a.
vernieuwend karakter: kansen voor vernieuwend duurzaam;
b.
procesfactoren: faal- en succesfactoren, resultaten workshops bedrijfsleven,
bestuurlijke ambities en de fase waarin het project zich nu bevindt.
c.
locatiekenmerken: locatie- en gebiedskenmerken, het ruimtelijk ontwerp;
In de analyse van de provincie is vooral aandacht gegeven aan het begrip “vernieuwend”.
Waarin verschilt een vernieuwend duurzaam bedrijventerrein van een duurzaam
bedrijventerrein?
In de eerste plaats betekent vernieuwend duurzaam dat de duurzame ontwikkeling in
elke fase van het planproces van Moerdijkse Hoek wordt nagestreefd.
In de tweede plaats wordt in navolging van het rapport van Telos zien de provincie het
menselijke aspect (de leefbaarheid, gezondheid, maatschappelijke processen, kortom het
sociale en culturele kapitaal) als dynamiserende factor. Waar het denken over duurzame
ontwikkeling is ontstaan vanuit een gerichtheid op een duurzaam milieu, is later de
afweging met economische waarden is toegevoegd: bijvoorbeeld door de ontkoppeling
tussen economische groei en milieubelasting. Thans is er sprake (o.a. Telos) van een
vernieuwingsslag waarin het sociale en culturele kapitaal (=people) als gelijkwaardig
moet worden aan het ecologische kapitaal (=planet) en het economische kapitaal
(=profit). Deze groeiende aandacht voor het menselijke aspect brengt ook een grotere
aandacht met zich mee voor communicatie met en betrokkenheid van belangen- en
ander maatschappelijke organisaties, andere overheden en burgers (=proces). Een
dergelijke weging betekent natuurlijk niet dat ander duurzaamheidaspecten niet meer
belangrijk zijn. Alleen is de provincie bereid in haar duurzaamheidaspecten voor op het
4/6
terrein van ‘people’ en ‘proces’ (a. en b. ) nog een stapje extra te doen. Daarnaast hecht
de provincie -zeker in de ontwerpfase waarin het project nu nog bevindt- belang aan de
hoogwaardige aansluitingsmogelijkheden op de bestaande infrastructuur (multimodale
aansluiting) en aan de ondergrond (water, ruimtegebruik, landschappelijke inpassing)
waarin wordt aangesloten bij locatiekenmerken. (= Lagenbenadering) (c.).
Deze accenten nemen uiteraard niet weg dat het bedrijventerrein ook financieel haalbaar
moet zijn, synergie-effecten voor zich vestigende bedrijven moet opleveren en op
regionaal niveau tot milieuwinst moet leiden.
Met behulp van deze prioritering wordt in de onderstaande tabel verschillende
‘wegingen’ gegeven aan de 19 duurzaamheidsaspecten uit bestaande Beoordelingskader
Vernieuwend Duurzaam Moerdijkse Hoek.
Tabel 2: De weging van de duurzaamheidsaspecten in de ontwerpfase
Duurzaamheidsaspect
Ambitieniveau
people/sociaal-cultureel/mens
Gezondheidsbelasting
Voorzieningen en sociale cohesie
Kwaliteit van de leefomgeving
+++
+++
+++
proces en organisatie
Betrokkenheid van belanghebbenden
Communicatie
Cyclische benadering
+++
+++
+++
profit/economie
Bereikbaarheid en multimodaliteit
++
planet/ecologie
Landschappelijke inpassing/ruimtegebruik
Water
Energie
+
+
+
overige profit/economie
Versterking van de economie (kwantitatief)
Versterking van de economie (kwalitatief)
Versterking van de werkgelegenheid
Voldoende ruimte van voldoende kwaliteit
Financiële haalbaarheid
0
0
0
0
0
overige planet/ecologie
Grond- hulp en afvalstoffen
Natuurwaarden
0
0
overige proces
Symbiose, synergie door samenwerking
0
overige people/sociaal-cultureel
Cultuurhistorische waarden
0
0 betekent: ambitieniveau van maatregelen en acties ligt op de huidige gangbare
maatregelen bij vormgeving en inrichting van bedrijventerreinen (Bron: menukaart
duurzame bedrijventerreinen)
5/6
+, ++, +++ betekent: ambitieniveau van maatregelen en acties ligt hoger dan de
huidige gangbare maatregelen bij vormgeving en inrichting van bedrijventerreinen (zie:
definitie van vernieuwend duurzaam). Er is sprake van intensivering/pluskwaliteit:
+++ is hoger dan ++, etc.
De vervolgstap op deze notitie is dat voor elk van de duurzaamheidsaspecten een
factsheet van een pagina wordt opgesteld.
6/6