Een overzicht van mondiale problemen kenmerkend voor

1
Een overzicht van mondiale problemen kenmerkend voor de 21-e eeuw
Ton Olgers voor Seneca maart 2015 versie 4
Deze tabel is ontwikkeld door Ton Olgers en onder andere in een eerdere versie gepubliceerd in het
handboek didactiek maatschappijleer. Den Haag 2010. Verder met toestemming in het handboek
didactiek Aardrijkskunde Meulenhof Educatief 2010
Ton Olgers geldt als dé expert op het gebied van maatschappijleer en maatschappijwetenschappen.
Hij heeft meerdere internationale publicaties op zijn naam. Hij ontwikkelde met lokale docenten een
lesboek maatschappijleer voor de zelfstandig geworden Oekraïne. Verder is hij de hoofdauteur van
het handboek vakdidactiek maatschappijleer. Hij ontwikkelde een methode voor zelfstandig denken
over politiek en maatschappij voor leerlingen van vmbo, havo en vwo. Daarbij is volop aandacht
voor waardenontwikkeling bij leerlingen vanuit diens eigen waarden, uniek. Deze methode bouwde
hij samen met Lennart Schra en Marco Veldman uit tot de lesmethode Seneca, de meest innovatieve
methode voor maatschappijleer in Nederland.
Mondiale vraagstukken
Institutionalisering van de
wereldgemeenschap
Deelvraagstukken:
voorbeelden
• VN
• Wereldbank
• Wereld Handels Organisatie
• IMF
• G-20
• Enzovoorts
Actualiteit:
voorbeelden
Nieuwe mensenrechtenraad van de VN
Organisatie en macht van de VN
VN ingrijpen in Darfur
Nederland aanwezig bij G-20
Rol IMF in Eurocrisis
Enzovoort
VS satellietscherm in Europa
Gaspijplijnen Europa
Chinese economische aanwezigheid
Afrika
Enzovoorts
2
Een overzicht van mondiale problemen kenmerkend voor de 21-e eeuw
Ton Olgers voor Seneca maart 2015 versie 4
Mondiale vraagstukken
Vorming van nieuwe
coalities en machtsblokken
Deelvraagstukken:
voorbeelden
Actualiteit:
voorbeelden
• Unilateralisme
Toenemend protectionisme
• Organisatie van Afrikaanse staten:
Afrikaans Unie
Samenwerking Afrikaanse Unie en VN
in Soedan
Optreden Afrikaanse Unie in Libië
Houding van VS t.o.v. VN
• EU
• EU en Rusland
Europese Energie Unie
VS satellietscherm in Europa
Gaspijplijnen Europa
Enzovoorts
• Zuid Amerika
• China en India
• Rusland en China
Mondialisering van
economie en handel
Islam versus Islam versus
Westen
Islam versus Westen
Mondiale economische crisis
• liberalisering of regulering?
• consumptie in 1-e wereld afhankelijk van Verplaatsing van europese productie
arbeid in 3-e wereld
• Enzovoorts
naar Azië
Enzovoorts
• Islam en democratie in islamitische
Iran en kernwapens
Soennieten versus shiiten
Salafisme
India, grote religieuze meerderheid in
een democratie
landen
• Modernisering van de Islam
• Israël - Palestina
• Jihadistische terreur
• Enzovoorts
Maakbaarheid van staten?
Democratie door ingrijpen
van buiten?
Chinese economische aanwezigheid in
Afrika
IS in Iran
Libië
Nigeria Boko Haram
Spotprentenproblematiek
Charlie Hebdo
Aanslagen Antwerpen
Aanslagen Dk feb 2015
• Islam in de 1-e wereld (bv in de EU)
Ontstaat er een Europese Islam?
Aanslagen in EU
Boerkaverbod openbare ruimte in
Frankrijk
Hoofddoekjes toegestaan in BRD mrt
2015
Hoofddoekjes in Nederland
Moskeeën in Nederland
Enzovoorts
• Bosnië
• Afghanistan
• Irak
• Corrupte staten
• Enzovoorts
Troepen van NL in Afghanistan
Militaire aanwezigheid in Irak;
bomaanslagen in Irak
Politiek situatie van Zimbabwe
Politiek situatie in Somalië
Enzovoorts
3
Een overzicht van mondiale problemen kenmerkend voor de 21-e eeuw
Ton Olgers voor Seneca maart 2015 versie 4
Mondiale vraagstukken
Deelvraagstukken:
voorbeelden
Actualiteit:
voorbeelden
Grondstoffenpolitiek en
macht
• Afhankelijkheid van energiebronnen
Afhankelijkheid van grondstofrijke landen
• Waterproblematiek
• Enzovoorts
Gasafsluiting Oekraïne
Pijpleiding Rusland Duitsland North
stream
South stream pijplijn
Nabucco pijplijn
Transadria pijplijn vanaf Azerbeidjan
Afhankelijkheid EU en Rusland
Europese Energie Unie
Waterverdeling/-strijd Israel - Palestina
VS en olie
OPEC beleid
Enzovoorts
Groei van economie en
bevolking
• Bevolkingspolitiek
• Grondstoffenschaarste
• Broeikasgassen/opwarming aarde
• Enzovoorts
Verdrag van Kyoto;
Alteratieve energiebronnen
Electrische auto
Enzovoorts
Explosieve groei van
wetenschap en techniek
• Explosieve groei van telecommunicatie
• Olie uit voedsel
• Genetische manipulatie van gewassen
• Nieuwe geneeskundige technieken en
Internet en staatsingrijpen
Invoerverbod in EU van gemanipuleerde
granen?
Enzovoorts
middelen
• Enzovoorts
Migratie door armoede,
oorlog, natuurrampen
• Noodzaak van migratie voor EU
economie?
• Asielbeleid van EU
• Enzovoorts
Asielzoekers in NL
Bootvluchtelingen mediterranee
EU hek om Spaanse enclave in Marokko
‘Illegalen’ in VS en EU
Enzovoorts
Processen van
staatsvorming versus
etnische en culturele
verbanden
• Zwakke staat, mafiastaat,
• Tribale conflicten
• Enzovoorts
Darfur
Irak
Bosnië
Servië
Afghanistan
Enzovoorts
• Ontstaan van federale staten
• Twee regeringen in Libië.
Referendum Schotland, Federalisering
UK?
Federalisering Oekraïne?
Catalonië, Baskenland en Spanje
Federalisering Libië?
Amsterdam Ton Olgers. Versie maart 2015
© Copyright Seneca. Niets van deze tabel mag zonder toestemming van de auteur vermenigvuldigd worden. Deze
tabel mag voor niet-commerciële onderwijsdoelen met bronvermelding gebruikt worden. Voor commercieel
gebruik gelieve contact op te nemen met Seneca. Zie www.seneca.nu
Een overzicht van mondiale problemen kenmerkend voor de 21-e eeuw
Ton Olgers voor Seneca maart 2015 versie 4
4
Verslag LIO dag 30 maart 2015
Ton wijst er op dat er in Duitsland een heuse wetenschappelijke vakdidactische studie.
Wat is het verband tussen Charlie Hebdo, ongrondwettelijk verklaren van hoofddoekjesverbod,
moslimgelovigen in Rotterdam die moskee terugeisen van het bestuur dat de moskee had betaald
gekregen door de VAE? Secularisatie, Islam versus Westen.
Ton noemt een nieuw groot vraagstuk, nl. staatsvorming, met als deelprobleem federalisering van
staten. Ton noemt dit een nieuw type staat. Hobsbawm noemt al dat de nationale staat na de Tweede
Wereldoorlog verdwijnt. Neem bijv. Oekraïne, enige kans om het land te laten bestaan.
Vraag: is hier niet sprake van framing als u bijv. 'islam versus Westen' opschrijft? Ton: zo wordt dit
grote vraagstuk genoemd in de media. Maar je moet kritisch blijven en vooral artikelen sorteren.
Gaandeweg ga je de categorieën anders benoemen, anders opschrijven. Blijf er dus regelmatig mee
bezig zodat het je denken scherpt.
Vraag: hoe bewaak je dat je niet kritisch wordt naar de media? Ton: door je kennis! Op gegeven
moment weet je meer van een vraagstuk dan de journalist. Waarom? Omdat je meerdere artikelen
en kranten leest, omdat je ook weet wat er een jaar geleden speelde, terwijl journalisten in het nu
leven. En je leest achtergrondartikelen en boeken.
Twee valkuilen bij behandelen actualiteit in de klas:
1) oppervlakkigheid bij leerlingen => kennis opdoen als docent, overdragen aan leerlingen
2) emoties bij leerlingen => laat leerlingen zelf reageren op elkaar en laat leerlingen de waarden
achter hun standpunten proberen te achterhalen, wees neutraal als docent
Wat er op het spel staat bij elk maatschappelijk vraagstuk, zijn de vier basiswaarden voor de
inrichting van de samenleving. Voor elke samenleving geldt dat er vier basisdilemma's zijn, 2x4
waarden waar mensen (politici) uit moeten kiezen (anders dan de vier basisdilemma's die zijn
genoemd in de PDF):
vrijheid vs. onderdrukking
gelijkheid vs. ongelijkheid
cohesie vs. ontbinding / oorlog
welvaart vs. armoede
En als je kiest voor veel vrijheid, kan dat ten koste gaan van de cohesie, het kan zijn dat 1 groep
mensen dan te machtig of te rijk wordt. En daar zou een samenleving op stuk kunnen lopen.
Er zijn enkele grote processen die steeds weer tot een crisis leiden. Maar een crisis is niet alleen een
bedreiging, maar ook een kans. In Seneca worden enkele van de grote processen behandeld (h.4
Derde Editie) waarin wordt verteld welke oplossingen er in de loop van de geschiedenis zijn
bedacht om zo te zorgen voor meer maatschappelijk geluk (meer invloed op de basiswaarden). In
termen van Maatschappijwetenschappen: door rationalisering kwam er democratisering
(vrijheid+gelijkheid) en institutionalisering (meer regels, afspraken, oplossingen) met als gevolg
een moderne samenleving: rechtsstaat, parlementaire democratie, verzorgingsstaat en pluriforme
samenleving.
Een overzicht van mondiale problemen kenmerkend voor de 21-e eeuw
Ton Olgers voor Seneca maart 2015 versie 4
Schema 12 dynamiek van maatschappelijke verandering (Seneca, Derde Editie).
5