Meer bewegen, minder kans op kanker

meer
bewegen
minder kans op kanker
Inhoud
Voor wie is deze brochure?
pagina 3
Oorzaken en risicofactoren van kanker
pagina 4
Relatie tussen bewegen en kanker
pagina 6
Wat is gezond bewegen?
pagina 8
Meer informatie
pagina 10
De Nederlandse Kankerbestrijding/Koningin Wilhelmina Fonds (KWF) is het enige en
grootste particuliere gezondheidsfonds dat zich sinds 1949 richt op het totale veld
van kankerbestrijding. Het KWF heeft als missie: ‘minder kans op kanker, meer kans op
genezing en een betere kwaliteit van leven voor mensen met kanker en hun naasten’.
Van elke euro die het KWF van de Nederlandse bevolking ontvangt, besteedt het
87 eurocent aan de financiering van kankeronderzoek, onderwijs en opleiding, geeft
het voorlichting aan publiek en patiënten en steunt het KWF patiëntenverenigingen en
de begeleiding van kankerpatiënten.
Nederlandse Kankerbestrijding/Koningin Wilhelmina Fonds (KWF)
Postbus 75508, 1070 AM Amsterdam
Telefoon:
020 - 5 700 500
Fax:
020 - 6 750 302
KWF Geverslijn: 0900 - 2020041 (€ 0,01/pm)
giro 26000
Hulp- en Informatielijn (gratis) 0800 - 022 66 22
www.kankerbestrijding.nl
Is deze brochure ouder dan 3 jaar, informeer dan of er een nieuwe uitgave bestaat.
© KWF, voorjaar 2003
© KWF voorjaar 2003
2
Voor wie is deze brochure?
Deze brochure is bedoeld voor iedereen die meer wil
weten over de relatie tussen bewegen en het ontstaan
van kanker. Iedereen weet dat bewegen gezond is. Maar
dat bewegen ook een beschermend effect heeft op het
ontstaan van bepaalde soorten kanker, wist u waarschijnlijk nog niet.
Vijftig jaar geleden was er nog maar weinig bekend over
de oorzaken van kanker. De afgelopen tientallen jaren
heeft wetenschappelijk onderzoek een verband aangetoond tussen het ontstaan van kanker en ons eigen
gedrag. Daar kunt u nu uw voordeel mee doen.
Een manier van leven die kanker gegarandeerd voorkómt,
is er niet. Wel kunt u er zelf veel aan doen om de kans op
kanker te beperken. Zoals: niet roken, gezond eten, matig
zijn met alcohol, verstandig zonnen én voldoende bewegen.
Onderzoek naar de relatie tussen bewegen en kanker
heeft vooral de laatste tien jaar tot nieuwe inzichten
geleid: een actieve leefstijl heeft een beschermend effect
op het ontstaan van borstkanker en dikke darmkanker.
Of dat ook voor andere soorten kanker geldt, wordt nog
nader onderzocht.
De informatie in deze brochure is beknopt. Wilt u meer
informatie, dan heeft de Nederlandse Kankerbestrijding
over een groot aantal onderwerpen (zoals bijvoorbeeld
over gezond eten en verstandig zonnen) uitgebreide
brochures beschikbaar. U kunt ook contact opnemen met
ons Voorlichtingscentrum. Het adres en telefoonnummer
staan achter in deze brochure.
Deze brochure is een uitgave van de Nederlandse
Kankerbestrijding/KWF en is tot stand gekomen met
medewerking van deskundigen uit diverse beroepsgroepen, waaronder artsen, onderzoekers, voorlichters
en preventiemedewerkers.
3
© KWF voorjaar 2003
Oorzaken en risicofactoren van kanker
Er zijn meer dan honderd soorten kanker, die op verschillende plaatsen in het lichaam kunnen ontstaan. Bij kanker
is er schade opgetreden in het erfelijk materiaal (DNA),
waardoor cellen zich zonder noodzaak blijven delen.
Overmatige celdeling leidt tot een gezwel of tumor.
Brochure
In de brochure Kanker
in de familie, hoe zit
het met erfelijkheid?
van de Nederlandse
Kankerbestrijding
komt erfelijkheid uitgebreid aan bod.
Aanleg, toeval en leefstijl
Meestal is kanker het gevolg van een samenloop van
omstandigheden. Soms heeft iemand aanleg om een
bepaalde soort kanker te krijgen, doordat hij bij zijn
geboorte een verandering in zijn erfelijk materiaal (DNA)
heeft meegekregen. Dit geldt voor ongeveer 5% procent
van alle mensen met kanker. Soms zijn er geen oorzaken
aan te wijzen. Iemand die altijd gezond heeft geleefd, kan
tóch kanker krijgen. En iemand die altijd heeft gerookt,
kan oud worden zónder kanker te krijgen. Blijkbaar is de
één langer bestand tegen de schade door roken dan de
ander. Probleem is dat je dat nooit van tevoren weet.
Erfelijkheid en toeval spelen echter een kleine rol als je
het vergelijkt met leefstijl. Bij ongeveer 50 tot 70% van
de mensen die aan kanker overlijden, heeft namelijk een
ongezonde leefstijl een belangrijke rol gespeeld bij het
ontstaan van de ziekte.
Brochure
De brochure Kanker,
wat moet je ervan
weten? van de Nederlandse Kankerbestrijding geeft meer informatie over oorzaken
van kanker en hoe de
risico’s op kanker te
beperken zijn.
Risicofactoren
Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat bepaalde
leefgewoonten en/of -omstandigheden een ongunstige
invloed hebben op het ontstaan van bepaalde soorten
kanker. Dit worden risicofactoren genoemd. Voorbeelden
hiervan zijn: roken, ongezond eten, overmatig alcohol
drinken, onvoldoende lichaamsbeweging en overmatig
zonnebaden. Maar ook: werken met kankerverwekkende
stoffen, bijvoorbeeld asbest. De meeste factoren beïnvloeden het risico pas bij langdurige blootstelling.
© KWF voorjaar 2003
4
Stop-kanker-top-5
Een garantie om kanker helemaal te voorkómen, bestaat
niet. Maar met een gezonde leefwijze beperkt u wel het
risico.
1. Niet roken - Niet roken of stoppen met roken is verreweg de belangrijkste maatregel die u kunt nemen om
het risico op kanker te beperken.
2. Gezond en gevarieerd eten - Dit verkleint het risico
op bepaalde soorten kanker en is goed voor uw
algehele gezondheid. Gevarieerd eten en dagelijks
minstens 2 ons groente en 2 keer fruit is belangrijk.
3. Matig zijn met alcohol - Als u alcohol drinkt, drink
dan niet dagelijks en niet meer dan twee tot drie
glazen per dag.
4. Voldoende bewegen - Dagelijks minimaal een half uur
fietsen of wandelen (of tweemaal een kwartier) is voor
iedereen gezond. Meer en intensiever bewegen mag
natuurlijk altijd.
5. Verstandig zonnen - Overmatige blootstelling aan
UV-straling door de zon of zonne-apparatuur kan
huidkanker veroorzaken. Laat uw huid daarom altijd
voorzichtig wennen, voorkom zonnebrand (zeker bij
kinderen) en overdrijf het zonnen niet.
5
Brochure
In de brochure
Gezond eten, minder
kans op kanker van
de Nederlandse Kankerbestrijding worden
goede voeding en
alcoholgebruik uitgebreid besproken.
Brochure
In de brochure
Verstandig zonnen,
minder kans op huidkanker van de Nederlandse Kankerbestrijding wordt uitvoerig
aandacht besteed aan
verstandig zongedrag
en beschermende
maatregelen.
© KWF voorjaar 2003
Relatie tussen bewegen en kanker
Alledaagse lichamelijke activiteiten zoals fietsen en wandelen kunnen bijdragen aan het voorkómen van bepaalde
aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, botontkalking en
overgewicht. Een actieve leefstijl blijkt óók beschermend
te werken tegen bepaalde soorten kanker. Volgens kankerdeskundigen is duidelijk aangetoond dat voldoende
lichaamsbeweging de kans op dikke darmkanker en
borstkanker vermindert. Of dat ook voor andere soorten
kanker geldt, wordt nog nader onderzocht.
Brochure
Wilt u meer weten
over het ontstaan,
het onderzoek en de
behandeling van dikke
darmkanker, dan kunt
u bij de Nederlandse
Kankerbestrijding de
brochure Dikke darmkanker aanvragen.
Brochure
Wilt u meer weten
over het ontstaan,
het onderzoek en
de behandeling van
borstkanker, dan kunt
u bij de Nederlandse
Kankerbestrijding
de brochure Borstkanker aanvragen.
Dikke darmkanker
Uit onderzoek blijkt dat dikke darmkanker minder vaak
voorkomt bij mensen die voldoende bewegen. Mensen
met een actieve leefstijl hebben naar schatting 40 tot 50%
minder kans op het krijgen van dikke darmkanker.
Waarschijnlijk heeft lichamelijke activiteit via verschillende
wegen effect op het ontstaan van dikke darmkanker.
Lichaamsbeweging bevordert de doorgang van voedsel in
de darmen. Hierdoor hebben eventuele schadelijke stoffen in de voeding minder lang contact met het darmslijmvlies waardoor er mogelijk minder kans op schade is.
Borstkanker
Vrouwen met een actieve leefstijl blijken een lager risico
op borstkanker te hebben in vergelijking tot vrouwen die
weinig bewegen. Dit heeft met hormonen te maken. Het
is al langer bekend dat vrouwelijke geslachtshormonen
een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van borstkanker. Een actieve leefstijl verlaagt het gehalte aan vrouwelijke geslachtshormonen en vermindert op die manier de
kans op borstkanker.
© KWF voorjaar 2003
6
Overgewicht en kanker
Te veel eten en te weinig bewegen leidt op den duur
tot overgewicht. Een te hoog lichaamsgewicht vergroot,
net als inactiviteit, de kans op aandoeningen zoals harten vaatziekten en diabetes mellitus (suikerziekte). Maar
ook hier is er weer een relatie met kanker. Overgewicht is
een risicofactor voor baarmoederkanker, nierkanker en
slokdarmkanker. Bij vrouwen geeft overgewicht na de
overgang (menopauze) ook een iets grotere kans op
borstkanker. Bij mannen lijkt overgewicht de kans op
dikke darmkanker te vergroten. Een gezond gewicht
verkleint deze risico´s. Voldoende bewegen en goede
voeding maken het makkelijker om een gezond gewicht
te behouden.
7
Gezond gewicht
Er is een eenvoudige
manier om te bepalen
of u een gezond gewicht heeft. Meet met
een centimeter uw
taille tussen de onderkant van de onderste
rib en de bovenkant
van uw bekken. Trek
de centimeter niet te
strak aan. Vrouwen
met een omtrek van
minder dan 80 cm
hebben een gezond
gewicht. Voor mannen
is dat bij een omtrek
van minder dan 94 cm
het geval.
© KWF voorjaar 2003
Wat is gezond bewegen?
Iedereen weet dat bewegen gezond is. Toch blijkt uit
onderzoek dat slechts 40% van de Nederlanders voldoende actief is voor een gunstig effect op de gezondheid.
Gezond bewegen betekent overigens niet dat u aan sport
hoeft te doen. Vroeger heerste de opvatting dat drie keer
per week sporten het beste was. Tegenwoordig zijn
wetenschappers het erover eens dat de meeste gezondheidswinst valt te behalen als iemand dagelijks lichamelijk
actief is. Een stevige wandeling of een fietstocht maken,
tuinieren, vaker de trap nemen in plaats van de lift, stofzuigen, ramenlappen of een baan waarin u lichamelijk actief
bent: het is allemaal goed voor uw gezondheid.
Matig intensief
bewegen
U beweegt voldoende
intensief als u wat sneller gaat ademhalen en
uw hart sneller gaat
kloppen. U kunt nog
wel gewoon blijven
praten tijdens het fietsen, traplopen of dansen. Op den duur zult
u merken dat het u
steeds minder tijd kost
om op adem te komen
na een inspanning.
Volwassenen
Gezond bewegen betekent op een plezierige manier
lichamelijke activiteiten als vast onderdeel opnemen in
het dagelijks leven. Het beweegadvies is voor volwassenen: elke dag minimaal een half uur per dag matig
intensief bewegen. Hierbij maakt het niet uit of u deze
activiteit in één keer uitvoert of in bijvoorbeeld twee keer
een kwartier. Als u wilt afvallen en/of uw conditie wilt
verbeteren, is meer en intensiever bewegen noodzakelijk.
Voor niet-actieve mensen, met of zonder lichamelijke
beperkingen, is elke extra hoeveelheid lichaamsbeweging
meegenomen. Bewegen levert voor heel veel mensen een
positieve bijdrage aan de gezondheid, ook tijdens revalidatie en herstel.
© KWF voorjaar 2003
8
Jeugd
Het beweegadvies voor de jeugd ligt hoger: dagelijks een
uur matig intensief bewegen. Daarnaast moet ten minste
twee uur per week worden besteed aan gerichte motorische ontwikkeling en fitheid. Dit betekent bijvoorbeeld
gymnastiekles of aan sport doen. Zij moeten dus elke dag
voldoende gelegenheid krijgen om op een leuke manier,
lichamelijk actief te zijn.
9
© KWF voorjaar 2003
Meer informatie
Heeft u vragen naar aanleiding van deze brochure, blijf
daar dan niet mee lopen.
Voorlichtingscentrum Nederlandse Kankerbestrijding
De Nederlandse Kankerbestrijding beschikt over een voorlichtingscentrum. Dit is open op werkdagen van 9.00 tot
17.00 uur. U kunt er met een voorlichter spreken of
boeken, tijdschriften en brochures inzien. Voor beknopte
informatie kunt u zo binnenlopen. Komt u voor een persoonlijk gesprek, maak dan liefst van tevoren een afspraak.
Voorlichtingscentrum Nederlandse Kankerbestrijding
Sophialaan 8, 1075 BR Amsterdam
U kunt ook bellen met de gratis Hulp- en Informatielijn:
0800 – 022 66 22 (op werkdagen tussen 10.00 – 12.30 uur
en 13.30 – 16.00 uur).
Uw gesprek komt binnen op een telefonisch antwoordsysteem. Dit systeem is bedoeld om zo veel mogelijk
mensen zo snel mogelijk te woord te staan.
Brochures bestellen kan zonder tussenkomst van een
voorlichter, 24 uur per dag, ook in het weekend.
U kunt ook bestellen via onze site.
Organisaties en instellingen kunnen uitsluitend schriftelijk
of via internet bestellen.
Op onze site: www.kankerbestrijding.nl vindt u onder
meer informatie over preventie van kanker, over onderzoek en behandeling bij verschillende soorten kanker en
over verwerking en begeleiding.
Suggesties voor deze brochure kunt u schriftelijk doorgeven aan het Voorlichtingscentrum.
© KWF voorjaar 2003
10
Brochures
De Nederlandse Kankerbestrijding heeft over verschillende
onderwerpen gratis aparte uitgaven beschikbaar, waaronder:
• Kanker, wat moet je ervan weten?
• Gezond eten, minder kans op kanker
• Verstandig zonnen, minder kans op huidkanker
• Kanker in de familie, hoe zit het met erfelijkheid?
• Veilig werken met kankerverwekkende stoffen
Over een groot aantal soorten kanker en de behandeling
ervan heeft de Nederlandse Kankerbestrijding ook brochures uitgebracht, zoals over borstkanker, longkanker en
dikke darmkanker.
Brochures van de Nederlandse Kankerbestrijding zijn vaak
ook te vinden in onder andere ziekenhuizen, apotheken,
bibliotheken en bij huisartsen.
Andere nuttige adressen:
STIVORO voor een rookvrije toekomst
Met vragen over (stoppen met) roken kunt u terecht bij
de Roken-Infolijn: 0900 - 9390
(ma t/m vrij van 9.00 – 17.00 uur, € 0,10 pm).
Internet: www.stopeffectief.nl
Voedingscentrum
Met algemene vragen over gezond en veilig eten kunt u
terecht bij de Voedingstelefoon van het Voedingscentrum:
070 - 306 88 88 (ma t/m vrij van 9.00-17.00 uur)
Internet: www.voedingscentrum.nl
E-mail: [email protected]
11
© KWF voorjaar 2003
Voorlichtingscentrum
Nederlandse Kankerbestrijding
In dit centrum kunt u terecht voor:
• documentatie o.a. brochures, tijdschriften en video’s
• een persoonlijk gesprek (bij voorkeur op afspraak)
Adres
Sophialaan 8
1075 BR Amsterdam
U kunt ook bellen:
Gratis Hulp- en Informatielijn
0800 - 022 66 22
Of kijk op:
Internet: www.kankerbestrijding.nl
Bestellingen door organisaties:
Fax verzendhuis: 013 - 5 953 566
Internet: www.kankerbestrijding.nl
bestelcode G69