nieuwsflash kamerplanten 14 - Verstopping filters door watervlo.pub

PCS - Onderzoeksteam en TAD Water:
M. Vissers, P. Goeman, B. Haleydt, P. Van Parys en M. Dierickx
i.s.m. A. Saverwyns, Vlaamse Overheid
(Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling)
Tel 09/353.94.85, Fax 09/353.94.95
NIEUWSFLASH KAMERPLANTEN
DE SNELLE
E-MAIL-SERVICE VAN HET PCS
Verstopping van filters door watervlooien:
Ervaringen
Enkele weken terug kwam een vraag binnen op het PCS rond watervlooien in
waterbassins. Bij het uitvoeren van een gietbeurt verstopten de filters van de
pompen door het talrijke voorkomen van watervlooien in het water. Gevraagd
werd hoe dit probleem kon verholpen worden.
Hier volgt een bundeling van de antwoorden evenals een beschrijving van de
watervlooien..
Uitgever
Flash 14
juli 2006
Het probleem:
Watervlooien, ook wel Daphnia’s genoemd, behoren tot de kreeftachtigen. Ze kunnen zich heel snel voortplanten waardoor ze soms knap lastig kunnen zijn. De grootste watervlooien worden zo'n halve centimeter
groot waardoor de filters van de pompen kunnen verstoppen. Ook kunnen watervlooien zorgen voor verstopping van langzame zandfilters.
De morfologie van watervlooien:
Watervlooien eten bacteriën en algen die ze uit het water filteren door met hun poten water onder hun
pantser te pompen. Op hun poten zitten een soort borstels die als filter dienen. Ze bezitten 2 paar antennen. Het eerste, veel kleinere paar, gebruiken ze om te ruiken en proeven. Met een slag van hun tweede
paar antennes bewegen ze omhoog, daarna zakken ze omlaag, terwijl ze voedsel vergaren. Zo bewegen
ze op en neer door het water. Het aantal vrouwtjes is veel groter dan het aantal mannetjes. Doordat de
mannetjes geen broedruimte hebben in hun lichaam zijn ze veel kleiner dan de wijfjes.
De levenscyclus van watervlooien:
Watervlooien kunnen eieren ontwikkelen zonder dat er een mannetje aan te pas komt
(parthenogenese). Hierbij gebeurt er geen uitwisseling van erfelijk materiaal. In de eierstokken van de wijfjes ontstaan uit de moedercellen telkens vier eicellen. Slechts één daarvan krijgt een dooiermassa; bovendien zuigt hij de drie andere eieren uit, die dus slechts als
voeding dienst doen. Dat ene ei komt terecht in een holte aan de rugzijde van de watervlo,
de broedholte, waarin vaak eieren van verschillende ouderdom zitten. Uit zo'n ei ontwikkelt
zich in de zomer een volledige jonge watervlo, die de broedholte aan de achterzijde verlaat.
Zolang de milieuomstandigheden gunstig zijn, gaat de ontwikkeling op deze wijze door.
flash 14
Pagina 1
Als de omstandigheden slechter worden (bv. in het najaar), dan ontwikkelen zich veel grotere eieren waaraan wel een mannetje te pas komt. Er gebeurt dan wel uitwisseling van erfelijk materiaal. Uit een deel
van het rugschild van het wijfje ontwikkelt zich nu een verdikking, die de eieren omgeeft. Bij de eerstvolgende vervelling scheurt dat omhulsel los van de oude huid. De vorm lijkt een beetje op een zadel. Dankzij dit zadel kunnen de wintereieren drijven. Zij raken daardoor gemakkelijk tussen de veren van watervogels. Ongewild worden zij de transporteurs voor de eieren, die nu de kans krijgen in ander water terecht te
komen. Zelfs bij uitdrogen van de sloot, zal de wind de eieren naar andere (gunstiger) plaatsen brengen
en de soort tegen uitsterven behoeden. De weg via de watervogels is wel zekerder dan door de wind.
Bij slechte omstandigheden in de zomer (voedseltekort, uitdroging) ontstaan er ook 'wintereieren', die evenals in de winter, een ruststadium
moeten doormaken vóór zij zich gaan ontwikkelen. Deze eieren kunnen
weerstaan aan UV-stralen, bevriezen,... Door bleekwater te gebruiken
kunnen ze wel afgedood worden. In de zomer varieert die rustpauze van
enkele dagen tot enkele weken, en soms zelfs nog langer. Als de omstandigheden opnieuw gunstig zijn, gaan ze opnieuw volwassen watervlooien
vormen.
Hartelijk dank aan:
Mieke Planckaert, Erwin De Rocker, Koen Delforge, Paul Dupas, Kristof Dierckens en de andere mensen
die gereageerd hebben.
Tips ter voorkoming van problemen met watervlooien:
• Daphnia's eten vooral algen, zodat ze indirect licht nodig hebben. Toch is dat relatief, omdat er, als er
voldoende bacteriën aanwezig zijn in het water, ook watervlooien kunnen ontwikkelen in donkere plaatsen. Door het afdekken van een bassin zullen 'wintereieren' gevormd worden. Als het zeil wordt verwijderd zijn de omstandigheden opnieuw gunstig en treedt het probleem met de volwassen watervlooien opnieuw op. Als een deel van een vijver is afgedekt, zullen ze neiging vertonen dit deel te vermijden
(schaduweffect), maar 100% effectief is dat veelal niet. De densiteiten zullen alleszins veel minder zijn
zodat dit een tamelijk goede oplossing biedt.
• Een andere mogelijkheid om watervlooien te bestrijden is het houden van vissen. Hiervoor worden
best vorens of goudwindes gebruikt, deze soorten eten plankton. Deze vissen kunnen perfect in het
donker leven maar bij een vlottend zeil is de vraag of er nog voldoende zuurstof aanwezig is voor de
vissen. Het is aangewezen om in het bassin een groot net te hangen waarin de vissen zitten zodat ze
er steeds terug kunnen uitgehaald worden. De mazen van dit net moeten voldoende klein zijn vermits
goudwindes slanke vissen zijn en ze niet mogen ontsnappen.
• Padden en kikkers eten ook watervlooien, maar dit is niet altijd een haalbare oplossing.
• In Nederland bestaat er een firma die water filtert waardoor de problemen met watervlooien verdwijnen.
• Bij verstopping van zandfilters door watervlooien wordt aangeraden om water langs onder in de zandfilter te brengen zodat de Daphnia's gaan bovendrijven (zij zijn lichter dan het zand).
• Watervlooien verdragen geen insecticiden.
Voor alle kleine en grote vragen rond watergebruik op uw bedrijf
kan u steeds beroep doen op de Adviesdienst Water van het PCS!!!
Contacteer Marijke Dierickx (09/353.94.81) of mail naar [email protected]