Microbioom - PIT Actief

Een goede start
Laat de darmen floreren
Deel I:
Ontwikkeling microbioom essentieel voor latere
westerse ziekten
Inhoud
•
•
•
•
•
•
Introductie
Wat is het microbioom
Functie microbioom
Voorbeelden rol microbioom en ziekte
Kolonisatie van de darm
Adviezen in de praktijk
van baarmoeder tot opgroeiend kind
1
Introductie
Eerste 1.000 dagen
• Vanaf geboorte tot 2e verjaardag
• Fundering gelegd voor gezondheid later in leven
• ‘Window of opportunity’
• Immuunsysteem geprimed, opbouw microbioom
• Voeding essentiële rol (maar ook medicatie, ziekte,
omgeving)
2
“Critical windows”
Prenataal
Postnataal
Risicofactoren
Exogeen
vs
Genetisch
Een stimulus in een “critical
window”
heeft een permanent effect op de
structuur en functie
3
Microbiota: wat is het?
• Darm: 100.000.000.000.000 (100 biljoen) bacteriën
• > 1.000 verschillende species
• 60% feces, totaal gewicht 1,5 kg
• Mens 23.000 genen
• Humaan microbioom > miljoen genen
4
Human microbiome project (NIH)
• Human genome
project
• 3.109 baseparen
• 25.000 genen
• Human microbiome
project
• 4.106 genen !!
“Bacteria rule the world !”
5
Diversity of the
human microbiome
Eckburg et al. Science 2005
6
Samenstelling humane microbiota
7
Functie microbiota
• Waarom zo belangrijk?
- Vroege ontwikkeling microbiota belangrijk voor
gezondheid later in leven
- Invloed vroege kolonisatie op uiteindelijke
samenstelling microbiota grotendeels nog niet begrepen
Palmer 2007
8
Functie microbiota
• Vertering, opname voedingsstoffen, barrièrefunctie
tegen pathogenen,
• inductie mucosale en systemische tolerantie (preventie
allergie): afweer!
• Productie vitamines
• Allerlei metabole processen
Clemente 2012
9
Microbioom bij ziekten
10
The role of the gut microbiota in nonalcoholic fatty
liver disease
Ahmed Abu-Shanab & Eamonn M. M. Quigley
11
Zelfs wisselwerking microbiota met brein
• 100 miljoen neuronen rond darm die neurotransmitters
produceren.
• 95% serotonine in darm  Darm-brein-as.
• 70-80% immuuncellen in darm
Maes 2008, Berk 2013
12
Gut microbes cause obesity
Ley et al., 2006, Owen 2005
13
14
Ontwikkeling microbioom
• Niet alleen ‘academische interesse’
• Microbioom is orgaan met enorme potentie om
gezondheid later in leven al vroeg te beïnvloeden
Paler 2007
15
Kolonisatie
• Vroege kolonisatie bepaalt uiteindelijke samenstelling
microbioom
• Eerste ontwikkeling al in baarmoeder!
• Veranderingen soms blijvend (antibiotica), wees er dus
zuinig op…
Tanaka 2009
16
Factoren die een rol spelen bij kolonisatie
Rodriquez 2015
17
Kolonisatie vindt al plaats in baarmoeder
• In baarmoeder: genetische factoren, gewicht, voeding
en gezondheid (roken) moeder
• Blootstelling bacteriën: In navelstreng, placenta,
meconium pasgeborene aangetoond, dus niet steriel
• Toename in amnionvocht bij prematuren, relatie met
zwangerschapsduur
Aagaard 2014
18
Zwangerschap en microbioom moeder
• Hormonale, immunologische, metabole veranderingen
• Toename vetmassa als voorbereiding op borstvoeding
en toegenomen energieverbruik
• Insulineresistentie verandert
• Hiermee gepaard enorme shifts in microbioom moeder,
in algemeen afname diversiteit
• Invloed op immunologische status moeder en foetus
19
Kolonisatie bij geboorte
• Kolonisatie darm pasgeborene direct gevolg van directe
blootstelling aan bacteriën
- Vagina
- Huid moeder
- Perianale huid moeder
Houghteling and Walker 2015
20
Kolonisatie en wijze geboorte
• Vaginale partus:
- Microbioom kind lijkt op combinatie bacterien vagina en
darm moeder
• Keizersnede:
- Microbioom kind lijkt op huid moeder en
ziekenhuisomgeving (apparatuur, andere kinderen,
personeel)
- Minder diversiteit, minder totaal aantal bacteriën, lagere
Bifidobacterium aantallen
21
Reid 2011
22
Microbioom: keizersnede versus vaginaal
• Na enkele jaren minder verschillen waargenomen in
diversiteit en samenstelling tussen keizersnede en
vaginaal partus
• Maar: juist eerste fase veel invloed op tal van metabole
en immunologische processen   kwaad al
geschied?
• keizersnede geassocieerd met type 1 diabetes,
obesitas, allergie, eczeem, IBD
23
Antibiotica bij keizersnede
• Nieuwe internationale richtlijn ab-profylaxe rond SC: van
na afklemmen navelstreng naar voor incisie  minder
risico endometritis moeder naar blootstelling kind ab via
navelstreng  invloed kolonisatie kind?
• Wat zijn korte- en langetermijneffecten?
• Geen goede studies effecten kind!
Mackeen 2014. Cohrane reviiew
24
Kolonisatie 0-12 maanden
• Direct na geboorte blootstelling aan huid ouders,
pathogenen ziekenhuis, maar ook geïnhaleerde microorganismen hebben invloed op intestinaal microbioom
• Dieet belangrijkste factor kolonisatie
• Oligosachariden in melk bereiken colon, selectieve groei
bacteriën, positieve bijdrage aan gezondheid
25
Kolonisatie via moedermelk
• > 200
•
-
verschillende soorten geïsoleerd uit moedermelk
Kernmicrobioom moedermelk
Bifidobactrium
Lactobacillus
Staphulococcus
Lactococcus
- Stabiel over tijd, bron is darm van moeder!
- Afhankelijk van afkomst, socio-economische status, dieet,
medicatie moeder
- Dragen bij aan kolonisatie en dus gezondheid kind
26
Bacteriën in moedermelk
• Bacteriën in moedermelk
• Meer diversiteit van ‘gezondheidsbevorderende’
Bifidobacteria
• Eerste levensmaanden steeds diverser, stabieler, unieker
microbioom
• Grote verandering rond introductie bijvoeding. Granen,
groente, fruit bevatten veel niet-oplosbare koolhydraten,
enorme voedingsbron voor je microbioom
• Complexer dieet  complexer microbioom
27
Arrieta. The intestinal microbiome in early
life: health and disease. Front. Immunol 2014
28
Microbioom 1-3 jaar
• Geleidelijk aan richting ‘volwassenheid’ qua
samenstelling en stabiliteit.
• Leeftijd 3 jaar ‘volwassen’?
• Verschil met jaargetijden als gevolg van dieet
• Naast dieet ook andere invloeden rol: genetisch,
familiegrootte, huisdieren, cultureel, geografisch,
medicatie, sanitair
29
Intestinal Microbiota:
Alterations During Human Life Cycle
Ottman, N. Front Cell Infect Microbiol. 2012;2:104
30
Microbiota
omgevingsfactoren en immuunrespons
31
Microbioom en adviezen in de praktijk??
Dit is discussie onder leiding van de
avondvoorzitter met de deelnemers. De
arts beantwoordt de vragen die naar
voren komen.
In de discussie komt naar voren
- Wat vind je hiervan
- Wat kan je hiermee
- Wat moet je hiermee
32
Microbiota en adviezen in de praktijk
Deze sheet volgt pas na afloop van de discussie en kan eventueel aangevuld worden.
- Microbiota eerste levensjaren van belang
voor gezondheid op volwassen leeftijd
(dit is geen hype!)
Voor goede ontwikkeling microbiota zijn
o.a. van belang:
- vaginale partus
- borstvoeding
- tijdige en gevarieerde bijvoeding
- zo weinig mogelijk antibiotica
33