Inhoudsopgave

Inhoudstafel
Voorwoord9
Inleiding
arkt, recht en samenleving: een oude eenheid
M
11
Hoofdstuk een
Handels- en economisch recht: van ideaal tot realiteit
19
1. De blijvende relevantie van het verleden
20
2. Handelsrechtbanken tussen heer en markt (middeleeuwen-vroegmoderne
periode)25
26
2.1. Twee modellen van handelsorganisatie (middeleeuwen)
2.2. Naar een grotere overheidscontrole op handelscorporaties
(dertiende-zestiende eeuw)
31
2.3. De Franse juridiction consulaire: een mengvorm en succesvol
exportproduct36
42
2.4. Staatsvorming, juridisering en de groei van het handelsrecht
3. Het internationale handelsrecht: lex mercatoria, vrijhandel en het
50
economisch liberalisme (zeventiende-achttiende eeuw)
4. De codificatie van het handels- en economisch recht onder Napoleon en
55
de terugkeer van de oude samenleving
5. Herstel van traditie en beginnende democratisering: de rechtbanken van
61
koophandel en de werkrechtersraden hervormd
6. Lex mercatoria in een nieuw kleedje (twintigste-eenentwintigste eeuw)
66
7. Het gemengde handelsrecht (late twintigste-vroege eenentwintigste eeuw)
69
Hoofdstuk twee
Traditie in de geschiedenis van faillissement en onvermogendheid
1. Het overwicht van nationale traditie en de autonomie van innovatie 1.1. Spraakverwarringen en het blijvend nationale karakter van faillissement
en insolventie 1.2. Het ongrijpbare van faillissement en onvermogendheid
1.3. Een gespannen driehoeksverhouding 1.4. Traditie en innovatie
2. De eerste collectieve procedures: het Romeinse recht
Maklu
73
73
73
75
77
81
82
5
Gedisciplineerde vrijheid
3.
4.
5.
6.
7.
2.1. Privaat strafrecht: de oudste procedures bij wanbetaling 83
2.2. Collectieve uitwinning
84
2.3. Aanzetten tot vrijwillig faillissement: cessio bonorum
87
2.4. Beperkte aanpassingen tijdens de Keizertijd
88
Een combinatie van Germaanse en Romeinse elementen: de middeleeuwen
(circa 500–circa 1400 n.C.)
90
Latere ontwikkelingen, grotendeels naar Italiaans model: Frankrijk en de
Nederlanden (circa 1400–circa 1790)
96
Continentaal Europa in de negentiende en twintigste eeuw: een langzame
102
restauratie van de onderhandelde oplossing
5.1. De Code de commerce (1807): een terugval
102
5.2. België (negentiende eeuw): van Franse vazal tot voorloper op het
continent107
Bankruptcy verruimd: de afzonderlijke ontwikkeling van faillissement
in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten
108
(negentiende-twintigste eeuw)
6.1. De Engelse traditie: een geleidelijke wettelijke steun aan
109
buitengerechtelijke oplossingen 6.1.1. Afschrikking en gebrek aan medewerking: de statutes van
109
1543 en 1571
6.1.2. Wettelijke ingrepen met het oog op medewerking door de gefailleerde 111
6.1.3. Naar een vrijwillig faillissement en faillissementsakkoord:
113
het Parlement aan zet (circa 1800–circa 1865)
6.1.4. Het ontstaan van een lobby van kooplieden: naar een gematigd
officialism en een voorkeur voor preventieve akkoorden
115
(circa 1865–circa 1885)
6.2. Naar een opgelegde doorstart: de Verenigde Staten
117
Een haperende convergentie
123
Hoofdstuk drie
Van groepsdenken naar kapitaal: vennootschapsrecht en beurs in het verleden 127
1. Een combinatie van oude en nieuwe elementen
128
2. De geleidelijke overgang van regels over bijzondere groepsverbanden naar
een algemeen verenigingsrecht (Romeinse periode-middeleeuwen)
131
3. Het toenemend belang van kapitaal (middeleeuwen-vroegmoderne periode) 137
3.1. De middeleeuwse handelspraktijk van expedities
137
3.2. Staatsgestuurde compagnieën en het ontstaan van aandelenhandel
(zeventiende-achttiende eeuw)
142
3.2.1. De compagnie als overheidsonderneming
142
6
Maklu
Inhoudstafel
3.2.2. Aandelenhandel: een nieuwe ontwikkeling in de zeventiende eeuw
144
4. Corporate governance: een nieuw probleem in de zeventiende eeuw
151
5. Rechtspersoon en overheidscontrole (negentiende-eenentwintigste eeuw)
154
5.1. De vereniging als lichaam en persoon: het laatmiddeleeuwse
canoniek recht
154
5.2. De rechtspersoon geconstrueerd (negentiende eeuw)
156
5.3. Overheidscontrole op aandelenhandel: de beurs gereguleerd
(negentiende eeuw)
162
5.4. De trage democratisering van aandelenbezit en een late aandacht
164
voor corporate governance (negentiende-eenentwintigste eeuw)
5.4.1. De eerste helft van de negentiende eeuw (tot circa 1860): beperkte
structuren voor vennootschappen op aandelen en geconcentreerd
eigendom165
5.4.2. Liberalisering van aandelenvennootschappen en oligarchische
168
tendenzen in de praktijk (circa 1860–circa 1914)
5.4.3. Hervorming van het beurswezen, versplintering van de
rechtspersoon-vennootschap en een bescheiden rol voor stakeholders
171
(circa 1914–circa 1980)
6. Een nieuwe aandacht voor corporate governance en een weerbarstige
traditie175
Gebruikte afbeeldingen
177
Personenregister179
Register van zaken, plaatsen, instellingen, wetten en rechtsfiguren
Maklu
181
7