Welkom bij de themabijeenkomst vrouwen, mannen en

Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Welkom bij de themabijeenkomst
vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in bijwerkingen
Mannen, vrouwen en geneesmiddelen
Programma
Tijd
Programmaonderdeel
13.30 – 13.45
Welkom en kennismaking
13.45 – 14.30
Deel 1: is er een probleem?
- bewustwording ahv discussie over stellingen
- verdieping van onderwerp ahv plenaire presentatie
14.30 – 14.45
Pauze
14.45 – 15.15
Deel 2: de praktijk
- uitwerken casuïstiek in groepen
- plenaire terugkoppeling ahv presentatie
15.15 – 15.30
Afronden
vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Stellingen-1
• Medicijnen worden getest op vrouwelijke
en mannelijke proefpersonen
• Vrouwen slikken net zoveel
geneesmiddelen als mannen
vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Stellingen-2
• Vrouwen reageren altijd anders dan
mannen op geneesmiddelen
• Aspirine beschermt vrouwen minder
goed tegen een eerste hartinfarct dan
mannen
• Vrouwen worden vaker opgenomen
vanwege een bijwerking dan mannen
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Mannen en vrouwen in klinische trials
• Tot de jaren ’90 klinisch onderzoek voornamelijk met mannen
• Begin jaren ’90 verschijnt ICH-richtlijn:
• trialpopulatie (fase III) moet afspiegeling zijn van gebruikerspopulatie
• farmacokinetiek moet apart beschreven worden voor ♂ en ♀
• kritische beschouwing van geslacht in registratiedossier
• FDA: ICH-richtlijn wordt in wetgeving omgezet. Verbod inclusie ♀ in fase 1 en
2 wordt opgeheven
• EMA: is van mening dat geen aparte wetgeving nodig is.
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Mannen en vrouwen in klinische trials
Participatie van vrouwen in klinische trials
Bron: US Food and Drug Administration
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Mannen en vrouwen in klinische trials
Participatie vrouwen in cardiovasculaire trials
27% !!
* sekse-specifieke analyse
Kim ES et al. J Am Coll Cardiol 2008;52:672-3
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Mannen en vrouwen in klinische trials
Productinformatie nieuwe middelen EU
Stofnaam
Merknaam
Indicatie
%
vrouwen
genoemd?
Kinetiek
per
geslacht?
Behandeleffect per
geslacht?
enzalutamide
Xtandi®
Prostaatkanker
Nvt
Nvt
Nvt
atosiban
Tractocile®
Dreigende
vroeggeboorte
Nvt
Nvt
Nvt
pertuzumab
Perjeta®
Borstkanker
Nee
Ja
Nee
lomitapide
Lojuxta®
Hypercholesterolemie
45%
Ja
Nee
ocriplasmine
Jetrea®
‘aging eyes’
Nee
Nee
Nee
bosutinib
Bosulif®
Chronische myeloide
leukemie (CML)
Nee
Ja
Nee
ponatinib
Iclusig®
CML / ALL
47% / 57%
Ja
Nee
vismodegib
Erivedge®
Basaalcelcarcinoom
39%
Ja
Nee
axitinib
Inlyta®
Niercelcarcinoom
Nee
Ja
Nee
regorafenib
Stivarga®
Colorectaal ca / GIST
39% / 36%
Ja
Ja
nalmefeen
Selincro®
Alcohol verslaving
Nee
Ja
Nee
SPC-teksten EMA 2013
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Mannen en vrouwen in klinische trials
Stelling:
Medicijnen worden getest op vrouwelijke en mannelijke
proefdieren en personen
vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in gebruik
Aantal receptgeneesmiddelen per jaar
Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen
vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in gebruik
Top 5 gebruik bij vrouwen (pil uitgezonderd)
n voorschriften
vrouw
n voorschriften
man
Verhouding
vrouw - man
1. Benzo’s
7.681.000
3.578.000
2,15
2. NSAIDs
4.087.000
2.578.000
1,59
3. Antidepressiva
3.699.000
1.775.000
2,08
4. Bètablokkers
3.018.000
2.288.000
1,32
5. Ulcus middelen
2.985.000
2.114.000
1,41
Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen
vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in gebruik
Relevanter: gebruik per indicatie
% diuretica
% betablokkers
% CCB
% ACE
% ARB
Vrouwen
46,7
41,4
18,0
27,8
7,1
Mannen
31,7
41,0
24,3
36,7
8,2
Vb studie naar prevalentie van gebruik bij hypertensie in 100 Nldse
huisartspraktijken. J Hypertension 2004;22: 2209-2215.
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in gebruik
Stelling:
Vrouwen slikken net zoveel geneesmiddelen als mannen
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in farmacologisch effect
Kan iemand een voorbeeld noemen?
Waarom is dit zo moeilijk?
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in farmacologisch effect
Soms wordt lang getwijfeld:
Soms wordt lang getwijfeld over verschil in effect
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in farmacologisch effect
Gedocumenteerde voorbeelden van farmacologische verschillen:
Gnm
Effect
Meest waarschijnlijke oorzaak
Aspirine
Primaire preventie hartinfarct
onvoldoende bij ♀
Bij ♂ minder effectief tegen CVA
Verschil in kinetiek
Verschil in rol bloedplaatjes bij
verschillende aandoeningen
Effect van oestrogenen op
reactiviteit van bloedplaatjes
-blokkers
Grotere daling BD en hartslag bij ♀
Verschil in absorptie en
metabolisme
Calciumantagonisten
Grotere daling BD bij ♀
Lager gewicht, verschil in
drugtransporter en metabolisme
SSRIs
Effectiever bij ♀
Grotere absorptie / meer
bindingsplaatsen
Antipsychotica
Effectiever bij ♀
Oestrogenen versterken effect
Opiaten
Effectiever bij ♀
Oestrogenen versterken effect
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in farmacologisch effect
Stelling:
Vrouwen reageren altijd anders dan mannen op
geneesmiddelen
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen bij aspirine
Resultaten van 2 meta-analyses:
Meta-analyse van 6 RCTs, primaire preventie HVZ:
- Vrouwen (n=51.342):
relatief risico op CVA: 0,83 (0,70-0,97)
relatief risico op MI en mortaliteit niet statistisch significant
- Mannen (n=44.114):
Relatief risico op MI: 0,68 (0,54-0,86)
Relatief risico op CVA en mortaliteit niet statistisch
significant
Meta-analyse van 6 RCTs, primaire preventie HVZ:
- Vrouwen: RR CVA 0,77 (0,59-0,99), MI 0,95 (0,77-1,17)
- Mannen: RR CVA 1,01 (0,74-1,39), MI 0,77 (0,67-0,89)
Berger JS et al. JAMA 2006;295:306-313
ATT Collaboration. Lancet 2009;373:1849-60
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen bij aspirine
Stelling:
Aspirine beschermt vrouwen minder goed tegen een
eerste hartinfarct dan mannen
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in bijwerkingen
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in bijwerkingen
Zopf Y et al. Eur J Clin Pharmacol 2008;64:999-1004
Relatief risico op een bijwerking voor vrouwen tov mannen: 1,60 (95%CI 1,31-1,94)*
Bijwerkingen bij vrouwen vaak dosis-gerelateerd, en betrof vaak gnm tegen HVZ (!)
Heinrich J et al. 2001 http://www.gao.gov/cgi-bin/fetchrpt?rptno=GAO-01-286R
8 vd 10 geneesmiddelen die in USA van de markt zijn
gehaald tussen 1997-2000 lieten grotere risico’s
bij vrouwen zien (Torsade de Pointes, leverfalen)
* Correctie voor verschil in leeftijd, gewicht en aantal gnm in gebruik
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in bijwerkingen
Geneesmiddel
Geslachtsspecifieke bijwerking
Statines
Oa spierpijn bij oudere ♀ met lagere BMI
Anticoagulantia / fibrinolytica
Verhoogd bloedingsrisico bij ♀
Digoxine
Verhoogde mortaliteit bij ♀
Anti-aritmica
Verhoogd risico QT-verlenging en TdP bij ♀
Calciumantagonisten
Verhoogde incidentie oedeem bij ♀
ACE-remmers
Verhoogde incidentie prikkelhoest bij ♀
Diuretica
Verhoogd risico hyponatriemie bij ♀
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in bijwerkingen
Risico op ziekenhuisopname door bijwerking (V/M)
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Geslachtsverschillen in bijwerkingen
Stelling:
Vrouwen worden vaker opgenomen vanwege
een bijwerking dan mannen
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Samenvatting
• Nieuwe gnm worden niet uitsluitend getest op mannen
• Sekse-specifieke analyses naar effectiviteit en bijwerkingen door
farmaceutische industrie nog steeds beperkt
• Bij bestaande gnm aantal voorbeelden bekend van sekse-specifieke verschillen in
effectiviteit, maar mn bijwerkingen
• Diverse factoren dragen hier mogelijk aan bij
• Kennis heeft zich niet vertaald in dosisaanpassingen of aanpassing
behandelrichtlijnen
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Vergeet niet: vrouwen letten op andere details..
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Casus 1
De 78-jarige mevrouw Westerveld gebruikt al jaren een thiazide diureticum
tegen haar verhoogde bloeddruk.
De huisarts heeft haar een week geleden citalopram voorgeschreven.
Ze belt nu naar de apotheek met klachten over verwardheid.
Welke problematiek speelt hier?
Hoe ziet de interventie eruit en wie betrek je daarbij?
Wie maakt een plan en wat is het doel?
Hoe evalueer je?
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Casus 2
De 48-jarige mevrouw Suijkertuin gebruikt sinds 6 weken 40 mg simvastatine.
Ze staat nu bij u aan de balie voor een product tegen spierpijn.
Welke problematiek speelt hier?
Welke interventie doe je?
Hoe geef je voorlichting aan mevrouw?
Hoe evalueer je?
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Casus 3
Meneer De Vries, 57 jaar, staat met een recept voor prucalopride (Resolor®)
aan de balie. U ziet in zijn medicatiehistorie dat hij eerder lactulose en macrogol
heeft gehad.
Welke problematiek speelt hier?
Bewaakt het apotheeksysteem hierop?
Welke interventie doe je?
Hoe geef je voorlichting aan meneer?
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Aan de slag
Opdracht:
Ga uiteen in 3 subgroepen
Oefen met casuïstiek
3 tafels: rouleer, ca 10 min per casus
Beantwoord vragen, schrijf ideeën en te nemen stappen
duidelijk op zodat andere groepen kunnen aanvullen
Vrouwen, mannen en geneesmiddelen
Meer weten?
Why medicine often has dangerous side effects for women
http://www.ted.com/talks/alyson_mcgregor_why_medicine_often_ha
s_dangerous_side_effects_for_women?utm_source=tedcomshare&ut
m_medium=email&utm_campaign=tedspread