Tentoonstelling `Oorlog, Wetenschap en Technologie` in La Coupole

Tentoonstelling ‘Oorlog, Wetenschap en Technologie’ in La Coupole
Tekst en foto’s: Eric R.J. Wils
La Coupole is een tunnelcomplex onder een betonnen koepel in het Noord-Franse dorp Wizernes,
ten zuiden van de stad Saint-Omer (www.lacoupole-france.com). De locatie werd in de Tweede
Wereldoorlog door de Duitsers gebouwd om V2-raketten af te vuren richting Londen. De locatie was
echter nog niet klaar toen de geallieerden in de zomer van 1944 oprukten naar de Belgische grens.
De ontwikkeling van de V2-raket, onder de wetenschappelijke leiding van Wernher von Braun, is wel
een voorbeeld bij uitstek waartoe wetenschap en technologie in tijden van oorlog kunnen leiden. In
La Coupole is tot 31 maart 2017 een wisseltentoonstelling ingericht over dit thema waarbij de lijn van
de Eerste Wereldoorlog wordt doorgetrokken naar de Tweede Wereldoorlog. Het tijdperk 1914-1945
samengevoegd met een uitspraak van Paul Painlevé, Frans minister van onderwijs in 1915, als
leidraad: ‘Naarmate de oorlog vordert, neemt hij meer en meer het karakter aan van een strijd om
wetenschap en machines’.
Op het affiche staat evenwel een Franse soldaat met één van de eerste gasmaskers uit 1915 en de
tentoonstelling richt zich ook op uitvindingen om de effecten van wapens tegen te gaan. ‘Gas en
tegengas’ in letterlijke en figuurlijke zin.
De tentoonstelling begint in de entreehal van La Coupole, gaat verder in de hoofdtunnel en eindigt in
de ruimte onder de betonnen koepel. De tentoonstelling is voor het grootste deel opgebouwd uit
borden met veel teksten en foto’s (zie als voorbeeld hierboven een bord over ‘De speciale artillerie’).
De teksten staan in het Frans en enigszins verkleind in het Engels en Nederlands. Het is dus heel wat
lezen en het is jammer dat er geen boekje over de tentoonstelling is uitgebracht. Er zijn uiteraard ook
voorwerpen te zien zoals het bekende Franse 75 mm kanon dat in de entreehal staat. Voor eenieder
die een goed overzicht wil krijgen van de ontwikkelingen van wapensystemen tijdens de beide
1
wereldoorlogen is een bezoek aan te raden. En wie alleen komt voor de wisseltentoonstelling mag
gratis naar binnen. Maar men is gewaarschuwd dat er een veelvoud aan informatie wordt
gepresenteerd.
In de entreehal hangen zes borden over de ontwikkeling van de artillerie in de oorlogen. Het wapen
dat in de Eerste Wereldoorlog verantwoordelijk was voor meer dan 70% van alle slachtoffers. De
tendens om sterk grotere kanonnen te bouwen, waarbij ook het Parijse kanon wordt genoemd dat in
1918 vanaf 120 kilometer afstand Parijs kon beschieten. Het idee om steden van grote afstand te
bestoken, werd in 1944 gematerialiseerd in de V2-raket.
In de entreehal wordt tevens op zes borden ingegaan op de ontwikkelingen in de militaire luchtvaart.
In 1914 nog in de kinderschoenen maar razendsnel geëvolueerd van verkenningsvliegtuigen naar
steeds snellere jachtvliegtuigen. In 1918 was de technologie zover gevorderd dat steden vanuit de
lucht werden gebombardeerd. Een oorlog verder kreeg dat een enorm vervolg. In 1945 stonden er
weinig Duitse steden meer overeind.
In de hoofdtunnel hangen naast elkaar de twee nieuwe wapensystemen uit de Eerste Wereldoorlog.
Aan de evolutie van de tank worden maar liefst elf borden gewijd waarvan negen over de periode
1916-1918. Van de Britse Mark I tank uit 1916 naar de Franse Renault FT-17 met een draaibare
koepel uit 1918. Van stormram om door loopgraven heen te breken tot het aanvalswapen van de
mobiele oorlogvoering.
De chemische wapens moeten het doen met vijf borden. Gifgas waarvan het gebruik beperkt bleef
tot het eerste wereldconflict en dat vaak als het symbool wordt beschouwd van de barbarij
veroorzaakt door de moderne wapens. Daarnaast hangen drie borden over individuele
infanteriewapens zoals mitrailleurs, loopgraafmortieren en vlammenwerpers.
De oorlog op zee komt er met drie borden wel enigszins bekaaid af. Met de opkomst van de
onderzeeboten werd in beide wereldoorlogen toch een grote ravage aangericht aan de Britse
koopvaardijvloot.
Informatieborden over de ontwikkeling van de tank in de hoofdtunnel van La Coupole.
2
In een zijtunnel wordt veel aandacht besteed aan de ontwikkelingen op het gebied van detectie,
waarneming, transmissie, communicatie en cryptologie. Wat doet de vijand en hoe krijgt men
informatie over het verloop van de strijd? Op zes borden wordt uiteengezet wat er op het gebied van
detectie gebeurde. Van waarneming vanuit ballonen boven loopgraven en luchtfotografie tot de
ontwikkeling van radar en sonar.
Aan het onderwerp communicatie worden zelfs zeven borden gewijd. Van de inzet van postduiven
tot het gebruik van optische signalen, veldtelefoons, draadloze telegrafie tot de walkietalkie uit de
Tweede Wereldoorlog. Het middel dat zo node werd gemist voor de communicatie in de Eerste
Wereldoorlog wanneer de troepen ten aanval trokken. Tot de frontlijn kon een veldtelefoon worden
geplaatst, maar daarna was het voor de commandanten meestal tasten in het duister.
Als laatste uit deze reeks komt het coderen en decoderen van boodschappen aan de orde,
gepresenteerd op zes borden. Van de relatief eenvoudig te ontcijferen berichten uit de Eerste
Wereldoorlog tot de Duitse Enigma en het kraken daarvan in Bletchley Park tijdens de Tweede
Wereldoorlog.
Op de voortgang in de oorlogsgeneeskunde wordt in de koepel ingegaan aan de hand van twaalf
borden. Een veelheid van onderwerpen wordt behandeld zoals hoe om te gaan met de enorme
stroom gewonden waarop de gezondheidsdiensten in 1914 totaal niet waren voorbereid, de strijd
tegen infecties, het gebruik van verdovingsmiddelen zoals lachgas in fronthospitalen, de inzet van
röntgenapparatuur aan het front met een grote rol van Marie Curie, hoe bloed houdbaar te houden
voor bloedtransfusies, de toepassing van plastische chirurgie, de behandeling van de psychische
patiënten en de ontwikkeling van protheses. Om te besluiten met de grootschalige productie van
penicilline, ontdekt door Alexander Fleming in 1928, in de Tweede Wereldoorlog. Een probaat middel
tegen bacteriële infecties waarmee gewonde soldaten konden worden behandeld tegen gangreen en
amputaties niet nodig waren.
Vitrine met een röntgenfoto
gemaakt door Marie Curie in
december 1916 in het Edith
Cavell hospitaal te Parijs
3