Verzekeren tegen ziekte en arbeidsongeschiktheid

Samenvatting
Privaatverzekerdebedrijvenpresterentotnutoenietbeterophetvlakvanpreventieenre‐
integratiedanniet‐privaatverzekerdebedrijven.Bijdeinvoeringvandeonderliggende
wetgevingwasdatweldeverwachtingomdatprivateverzekeraarseensterkeprikkel
hebbenombedrijventotschadelastbeperkingtebewegen.Verzekeraarslatenvooralsnogna
omdeafzonderlijkeverzekeringsmarktenvoordeloondoorbetalingbijziekteende
WerkhervattingsregelingGedeeltelijkArbeidsgeschikten(WGA)goedteintegrereninhun
polisaanbod.Zodoendetrekkenzijnogsteedsnietdefinanciëleverantwoordelijkheidnaar
zichtoevoordevolledigeperiodewaarvooreenwerkgevermoetzorgenvoorpreventieen
re‐integratie.
Hetbeleidvandeafgelopendecenniaiseffectiefgeweestinhetterugdringenvan
ziekteverzuimendeinstroominarbeidsongeschiktheidsuitkeringen.Detoegenomen
financiëleenre‐integratieverplichtingenvoorwerkgevershebbenhierbijeenbelangrijkerol
gespeeld.Voorstellendiedezeverplichtingengeheelofgedeeltelijkterugdraaien,leidentot
eenhogerziekteverzuimeneengroteraantalarbeidsongeschiktheidsuitkeringen,metop
termijnhogerepremiesenminderwerkgelegenheid.
Tochkaneenaantalzakenbeter.Nogsteedsvoerennietallebedrijvenbeleidgerichtophet
voorkómenvanziekteverzuimenarbeidsongeschiktheid.Privaatverzekerdebedrijven
behalenophetvlakvanpreventieenre‐integratiegeenbetereresultatendanniet‐privaat
verzekerdebedrijven.Ditwasweleenbelangrijkbeleidsdoel.Ookdeverwachteintegratie
vandedeelmarktenvoorverzekeringvanloondoorbetalingendievandeWGAisniettot
standgekomen.
Hetinitiëreneninstandhoudenvanverzekeringsmarktenvoorloondoorbetalingbijziekte
endeWGAisgeendoelopzich.Zezijneenmiddelomverzekeringtebiedenénpreventieen
re‐integratietebevorderen.Investeringeninpreventieeninre‐integratiezijnvoorallonend
vooreenpartijdiedefinanciëleverantwoordelijkheiddraagtvoordevolledigetwaalfjaar
waarvooreenwerkgeververantwoordelijkkanzijnvooreenziekewerknemer(tweejaar
loondoorbetalingbijziekteentienjaarWGA).
BijnatienjaarnaintroductievandeWetWerkenInkomennaarArbeidsvermogen(WIA)
zijnverzekeraarsaanzetomhuntoegevoegdewaardeopdezeverzekeringsmarktente
demonstreren.Mochtnaenigetijdblijkendatprivaatverzekerdebedrijvennogaltijdniet
beterpresterenoppreventieenre‐integratiedanniet‐privaatverzekerdebedrijven,dan
vervalteenvandeargumentenvoordehybrideWGA‐markt.
3
1
Inleiding
Bedrijvenlopenaanzienlijkerisico’salserziekeofarbeidsongeschiktewerknemerszijn.Zij
betalentweejaarloondoorbijziekteenmoetengedurendedieverzuimperiodeactief
werkenaanre‐integratie.Daarnaastbetalen(middel‐)grotewerkgeverstottienjaarlangeen
hogerepremieindieneenwerknemereenuitkeringkrijgtinhetkadervande
Werkhervattingsregelingvoorgedeeltelijkearbeidsgeschikten(WGA).1Bedrijvendragenhet
risicobijloondoorbetalinginprincipezelf,maarkunnenzichhiervoorverzekeren.Hetrisico
voordeWGAisinbeginselpubliekverzekerdbijhetUWV,maarbedrijvenkunnenerook
voorkiezenomhetrisicozelftedragen,doorgaansmeteenprivateverzekering.In
vergelijkingmetanderelandenkentonslandeenstelselmetforsewerkgeversprikkelsen
relatiefhogeuitkeringen.Vooralhetmidden‐enkleinbedrijfervaartde
verantwoordelijkheidvoordeloondoorbetaling,preventieenre‐integratiealsbelastend.2
Hetwettelijkkadervoorloondoorbetalingbijziekteenarbeidsongeschiktheidbestaatnu
tienjaar.Heeftdatkaderderesultatengeleverddiebijintroductiewerdenverwacht?De
verwachtingwasdestijdsdatverzekeraarsdefinanciëlerisico’svoorwerkgeverszouden
beperkenéndatzijzoudenbijdragenaanpreventieenre‐integratie.3Bijdekeuzevooreen
gecombineerdepubliek‐privateuitvoeringvandeWGAwaseenbelangrijkeoverwegingdat
deprikkelvoorschadelastbeperkingvoorprivateverzekeraarssterkis.Zodoendezou
privateuitvoeringmeerwaardehebben,omdatercontinuïteitindere‐integratieontstaatals
zowelloondoorbetalingalsWGAdooréénprivateverzekeraarwordtuitgevoerd.4Doorook
dezorgverzekeraartebetrekken,kannogmeersynergiewordenbereikttussende
verschillendeverzekeringenophetterreinvanarbeid(loondoorbetalingenWGA)enzorg
(deZorgverzekeringswet).5Devoordelenvanprivateuitvoeringzoudennaarverwachting
opwegentegendeschaalnadelenvandeversnipperingvandeuitvoeringovermeerdere
uitvoerders.
Gegevenderegelingenvoorloondoorbetalingbijziekteenarbeidsongeschiktheid6,isde
vraaghoedeverzekeringsmarktkanbijdragenaanpreventieenre‐integratie?Erblijven
uitdagingen,ondanksdatdeverzekeringsmarktvoorloondoorbetalingbijziekteen
arbeidsongeschiktheidalsinds2006inhaarhuidigevormbestaat.Teneerstevoerenniet
allebedrijvenbeleidgerichtophetvoorkómenvanziekteverzuimeninstroominde
regelingenvoorarbeidsongeschikt(Panteia,2014,APE,2014).Daarbijpresterenprivaat
verzekerdebedrijvennietbeterophetgebiedvanpreventieenre‐integratiedanniet‐privaat
verzekerdebedrijven(Hassinketal.,2015,Astri,2013),terwijlconcurrentieweleen
belangrijkonderdeelisvandevormgevingvandeverzekeringsmarktvoordeWGA(Tweede
Kamer,2005).Totslotbestaantwijfelsoverdestabiliteitvandehybrideverzekeringsmarkt.
1
De Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) bestaat uit de Inkomensverzekering voor volledig en duurzaam
arbeidsongeschikten (IVA) en de Werkhervattingsregeling voor gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA). De IVA en de WGAuitkeringen vanaf tien jaar worden door collectieve werkgeverspremies gefinancierd.
2
Zie Panteia (2014) voor knelpunten die bedrijven ervaren naar bedrijfsgrootte en APE (2014) voor de verzekeringsgraad
en de kosten van verzekeren voor het midden- en kleinbedrijf.
3
Bij de discussie over de hybride uitvoering van de WGA claimde het Verbond van Verzekeraars bijvoorbeeld dat private
re-integratie 30% effectiever zou zijn dan publieke re-integratie (CPB, 2005).
4
Zie Kist en Keuzenkamp (2003) en Tweede Kamer (2005), blz. 77.
5
Zie bijvoorbeeld Verbond van Verzekeraars (2010).
6
Voor varianten ter versobering van de regelingen voor ziekte en arbeidsongeschiktheid, zie CPB (2015a).
4
2
Effectief beleid
Beleidshervormingenindeafgelopendecenniahebbenmeerverantwoordelijkheidbij
werkgeversgelegdendatheeftbijgedragenaanminderverzuimenminderinstroominde
regelingenvoorarbeidsongeschiktheid.Hetgeheelofgedeeltelijkterugdraaienvande
hervormingenleidtdusnaarverwachtingtotmeerverzuimenarbeidsongeschiktheid,met
optermijnhogerepremiesenminderwerkgelegenheid.7
Figuur 1
6
Ziekteverzuimpercentage (links) en instroom arbeidsongeschiktheid (rechts)
120
% ziekteverzuim
5
100
4
80
3
60
0 1996
Forse daling door verschillende
hervormingen vanaf 1998
40
2
1
personen
x 1000
Na daling relatief
stabiel ziekteverzuim
20
2014
20
0 1996
2014
Bron: CBS Statline. Het ziekteverzuimpercentage is het totaal aantal ziektedagen van werknemers in procenten van het totaal
aantal beschikbare (werk-/kalender)dagen in de verslagperiode, exclusief zwangerschap- en bevallingsverlof.
DeinvoeringvandeWIA(2006)washetsluitstukvaneenreekshervormingenwaaronder
premiedifferentiatie(1998),WetVerbeteringPoortwachter(2002),aanscherping
schattingsbesluit(2004)endeWetverlengingloondoorbetalingsverplichtingbijziekte
(2004).Werkgevershebbenmeerverantwoordelijkheidenmoetenkeuzesmakenvoorhet
verzekerenvandeloondoorbetalingbijziekteenarbeidsongeschiktheid(ziekader‘De
keuzesvoorwerkgevers).Dewerkgeverisenblijft(ookbijeenprivateverzekering)formeel
verantwoordelijkvoordere‐integratievanzijnziekewerknemers.Eenverzekeraarkanvia
premiestellingenmetcontractueelvastgelegdeafsprakendewerkgeverprikkelenomaan
preventieenre‐integratietedoen,endaarnaastzelfgerichtinterventiesinzetten,zoals
arbozorg,casemanagement,re‐integratietrajectenofhetaanvragenvaneenherbeoordeling.
Hetziekteverzuimisindejaren2003en2004gedaaldnaarongeveer4%enissindsdien
relatiefconstant(Figuur1,links).OndanksdezedalingblijfthetziekteverzuiminNederland
hoogininternationaalperspectief(OESO,2010enTNO,2014a),ookalsrekeninggehouden
wordtmetderelatieflangeloondoorbetalingsperiodeinNederland.Deinstroominde
regelingenvoorarbeidsongeschiktheidisindejaren2001tot2006gedaald(Figuur1,
rechts)ensindshetjaarvandeinvoeringvandeWIAweerlangzaamgestegen,onderandere
vanwegeopbouweffecten.8Deinstroomisechternogsteedsaanzienlijklagerdanindejaren
ronddeeeuwwisseling.VoorhettotaalvandeWIAligtdestructureleinstroomindebuurt
7
Zo leidt een verkorting van de loondoorbetalingsperiode naar één jaar bijvoorbeeld tot meer instroom in de WIA, hogere
WIA-premies en een lager arbeidsaanbod op lange termijn (zie CPB 2015b).
8
Bij de invoering van een nieuwe uitkeringsregeling ontstaan altijd opbouweffecten. De instroom is in het begin van de
regeling laag en neemt vervolgens toe tot het structurele niveau. Dit is het gevolg van de doorlooptijd van een aanvraag en
van de groei van het aantal mensen dat een heropening of heraanvraag indient, zie UWV (2013).
5
vandestructureleinstroomdiebijinvoeringvandewetwerdverwacht,maardeverdeling
tussendeverschillendecategorieënarbeidsongeschiktenisanders.Deinstroomvanvolledig
arbeidsongeschiktenindeWGAisgroterdanverwachtenjuistdezegroepisniet
gemakkelijktere‐integreren.9HethogetotaleaantalarbeidsongeschikteninNederland
(OESO,2010)isdeelstoeteschrijvenaanhetuitgebreidebereikinclusief‘risquesocial’van
deNederlandseverzekering.10
De keuzes voor werkgevers
Werkgevers zijn verantwoordelijk voor de inkomensbescherming, preventie en re-integratie van hun
(oud-)werknemers bij ziekte en arbeidsongeschiktheid. Deze verplichtingen leiden tot aanzienlijke
financiële risico’s. Werkgevers kunnen zich hiertegen verzekeren en doen dat ook op grote schaal.




Loondoorbetaling bij ziekte: Werkgevers betalen twee jaar loon door bij ziekte van werknemers (a).
Werkgevers kunnen het risico zelf dragen, of zich privaat verzekeren. Het totale doorbetaalde loon
aan zieke werknemers is ongeveer 9 miljard euro per jaar.
WGA-vast: werkgevers zijn verantwoordelijk voor (oud-)werknemers die gedeeltelijk of nietduurzaam volledig arbeidsongeschikt zijn. Ze kunnen kiezen tussen publiek verzekeren en het
zogenaamde ‘eigenrisicodragerschap’, meestal in combinatie met een private verzekering (b). De
uitkeringslasten van publiek verzekerde bedrijven en eigenrisicodragers zijn ongeveer 0,4 en 0,3
miljard euro (UWV, 2015).
ZW-flex: werkgevers blijven ook financieel verantwoordelijk voor werknemers met een aflopend
contract die de Ziektewet (ZW) instromen. Werkgevers kunnen weer kiezen tussen publiek
verzekeren en het eigenrisicodragerschap. De uitkeringslasten van publiek verzekerde bedrijven en
eigenrisicodragers zijn ongeveer 0,4 miljard en 50 miljoen euro (UWV, 2015, Tweede Kamer,
2014).
WGA-flex: werkgevers zijn ook verantwoordelijk voor arbeidsongeschiktheid van (oud-)werknemers
na een flexibel contract. De uitkeringslasten zijn ongeveer 0,4 miljard euro (UWV, 2015). Op dit
moment kunnen werkgevers geen eigenrisicodrager worden. Vanaf 2017 worden WGA-vast en
WGA-flex samengevoegd zodat één markt ontstaat.
De bedragen geven het potentieel van de verzekeringsmarkt weer, waarbij de markt voor
loondoorbetaling geringer is omdat grote bedrijven zelf het risico kunnen dragen. De markt voor de
WGA gaat in omvang toenemen aangezien de regeling in opbouw is.
(a) Voor tijdelijke werknemers geldt dit tot aan het einde van het contract met een maximum van twee jaar.
(b) Alleen bedrijven met een garantieverklaring, of overheidsinstellingen kunnen zelf het risico dragen.
Hetisaannemelijkdatinspanningenvanbedrijveneengroterolhebbengespeeldbijde
dalingvanhetziekteverzuimenhetaantalarbeidsongeschiktheidsuitkeringen.Zolaten
onderzoekersvanPanteia(2014)ziendatwerkgeverszichbewustzijnvanhun
verantwoordelijkheidenbijvoorbeeldpersoonlijkcontactonderhoudenmetzieke
werknemers.OnderzoekvanTNO(2014b)toontaandatwerkgeversintoenemendemate
maatregelentreffenvoorhetlangerdoorwerkenvanhunwerknemers.Indeliteratuur
bestaatenigeconsensusdatdeloondoorbetalingbijziekteheeftgeleidtotminder
ziekteverzuim(LindnerenVeerman,2003)enmeerbegeleidingvanlangdurigziekenen
9
Volgens Tweede Kamer (2005) blz. 117 werd een structurele instroom van 42.000 voorzien, waarvan 18.000 in de IVA en
24.000 in de WGA met 18.000 gedeeltelijk en 6.000 niet-duurzaam volledig arbeidsongeschikten. De instroom van de
laatste groep ligt momenteel rond de 20.000, de instroom van de andere twee groepen is juist aanzienlijk lager.
10
In de meeste landen zijn niet-werk gerelateerde risico’s niet meeverzekerd en in Nederland wel, zie Euwals et al. (2014)
en CPB (2015a).
6
aanpassingvandewerkplek(VandenBurgetal.,2010).VolgensVanSonsbeekenGradus
(2013)enBerendsenetal.(2007)hebbenvooralpremiedifferentiatie,deWetVerbetering
Poortwachter,deinvoeringvandeWIAendeverlengingvandeloondoorbetalingbijziekte
toteenlagereinstroomindearbeidsongeschiktheidgeleid.Ineenoverzichtsstudie
concluderenKoningenLindeboom(2015)datdebeleidshervormingeneffectiefzijngeweest
inhetterugdringenvandeinstroomindezeregelingen.
3
De verzekeringsmarkt
Deverzekeringsmarktvoordeloondoorbetalingbijziekteisvooralvanbelangvoorkleine
bedrijven.Zijkunnenhetrisicomoeilijkzelfdragen,zodatongeveervieropdevijfkleine
bedrijvenzichverzekeren.Grotewerkgeverslopenminderrisicodoordathetziekteverzuim
rondhetgemiddeldeblijft(‘wetvangroteaantallen’).Bedrijvenkunnenzichverzekeren
tegendefinanciëlelastenvandeloondoorbetalingenzevenvandetienkleinebedrijven
verzekerenzichooktegendekostenvandeverplichtingentotre‐integratie.
Bijgedeeltelijkeofniet‐duurzamevolledigearbeidsongeschiktheidbestaatherstelkans.
Daaromisbeslotendewerkgeverteblijvenbetrekkenbijdewerknemerdoordewerkgever
financieelverantwoordelijktemakenvoordeeerstetienuitkeringsjaren.De
verzekeringsmarktvoordeWGAishybride:werkgeverskunnenkiezentussenpubliek
verzekerenofhetzogenaamdeeigenrisicodragerschap,datmeestalgecombineerdwordt
meteenprivateverzekering.HetisonduidelijkofdehybrideWGA‐marktstabielis,datwil
zeggenofhetUWVendeprivateuitvoerdersnaastelkaarblijvenbestaan.Hetaandeel
privaatverzekerdebedrijvenisrecentafgenomenendoordehogerepremieszalditaandeel
waarschijnlijkverderafnemen.Privateverzekeraarshebbeneenstrategiegevolgdwaarbij
zijmetlagepremiesmarktaandeelnaarzichtoehebbengetrokken.Eengevolgdaarvanisdat
zeverlieshebbengeledenopverzekeringenvoordeWGA(DNB,2014).
Tussendepubliekeenprivateverzekeraarsbestaanbelangrijkeverschillen.Teneersteishet
UWVde‘default’verzekeraarmetacceptatieplicht.Dergelijkedefaultshebbeneeneffectop
demarktuitkomst(ziebijvoorbeeldThaler,2009).Werkgeversdiegeenexplicietekeuze
maken,ofnietbekendzijnmetdemogelijkheidtotkeuze,zijnautomatischverzekerdbijhet
UWV.Indepraktijkblijktbijvoorbeelddatveelkleinebedrijvennietbekendzijnmetde
mogelijkheidomeigenrisicotedragenvoordeWGA:35%vandekleinewerkgeversheeft
nognooitvandemogelijkheidgehoord,oferweleensvangehoord,maarweetnietwathet
inhoudt(Astri,2013).Privateverzekeraarsmoetenconcurrerenomklanten,maarhebben
geenacceptatieplicht.Hierdoorkunnenzeslechterisico’sweigerenofeenhogepremie
berekenen.Bijkleinebedrijvenontstaathierdoorhetrisicovanaverechtseselectie.Deze
bedrijvenbetalenbijhetUWVeenpremiegebaseerdophetgemiddeldesectorrisico.Ook
privateverzekeraarsbepalenhunpremievoorkleinebedrijvenopbasisvanhetgemiddelde
sectorrisico,maarnaafloopvanhetcontractkunnenzedepremiewelaanpassen.
7
De verzekeringsmarkt bij ziekte en arbeidsongeschiktheid in Nederland
Werkgever zorgt voor:
binnen 6 weken:
advies werkhervatting
binnen 8 weken:
plan van aanpak
2 jaar loondoorbetaling bij ziekte:
de Wet Verbetering Poortwachter
kortdurend ziek
uiterlijk na 42 weken:
melding UWV
e zieke
Stappenplan hoe werkgever de
werknemer moet begeleiden.
er
Zowel werkgever als werknemer
is verantwoordelijk voor
reïntegratie.
einde
i d jjaar 1
De werkgever is niet verplicht om zich
te verzekeren. Toch nemen vooral kleine
en middelgrote bedrijven dat risico niet:
respectievelijk 78% en 72% heeft zich
verzekerd, tegenover 27% van de grote
bedrijven.5
92.000 zieken1
g: 3
n
te lin ro
os beta eu
k
d
r
r
le
ta oo ilja
To ond 9 m
lo rca
ci
28.000 WIA-aanvragen
gen2
langdurig ziek
na 20 maanden:
aanvraag WIA
Wie kan uitkeren?
17.000 instroom WIA2
einde jaar 2
Indien UWV de uitvoer onvoldoende
vindt, kan een sanctie worden opgelegd,
bijvoorbeeld door de werkgever
nog een jaar extra loon te laten uitkeren.
W
Werkgever
Private verzekeraar
P
einde jaar 3
Publieke verzekeraar (UWV)
De hybride WGA-markt: kiezen
tussen publiek en privaat
(gedeeltelijk)
arbeidsongeschikt
Kleine bedrijven: 30% privaat, 70% publiek.
Middelgrote bedrijven: 35% privaat, 65% publiek.
Grote bedrijven: 52% privaat, 48% publiek.6
Hoe stabiel is de hybride WGA-markt?6,7
Tot 10 jaar: WGA
(Werkhervatting Gedeeltelijk
Arbeidsgeschikten)
De WGA is onderdeel van de WIA.
De werkgever blijft financieel
verantwoordelijk en kan zich
publiek (UWV) of privaat
verzekeren. Deze verzekeringsmarkt
is dus hybride.
60 aandeel privaat
verzekerde bedrijven
50
in loonsom
40
30
De loonsom is hoger
dan het aantal, omdat
het aandeel privaat
verzekerde bedrijven
toeneemt met de
bedrijfsomvang.
in aantal
20
10
0 2007
Totale
W
euro, w GA: 2,4 milja
rd
a
waarv arvan 1 milja
oor we
rkgeve rd
individ
rs
ueel
verantw
WGA g oordelijk zijn 4
ro
.
door to eit structure
e
t 4 mil
jard eu l
ro.
2014
4
0,9 premie in % van
de loonsom
0,8
0,7
0,6
einde jaar 12;
hierna wordt de WGA collectief gefinancieerd
publieke premie
0,5
0,4
0,3
0,2
private premie
0,1
0,0 2008
2014
1. in 2013 (bron: UWV Kwantitatieve informatie 2014); 2. in 2013 (bron: UWV); 3. in 2013 (bron: CBS); 4. in 2015 (bron: UWV,
2015); 5. bron: APE (2014); 6. bron: UWV (2014); 7. bron: Timmer, K. (2014).
8
Viadezeindividuelepremieszoudenprivateverzekeraarsdegoederisico’snaarzichtoe
kunnentrekken.Indepraktijkbestaangeenaanwijzingendatprivateverzekeraarsdaarin
slagen(Astri,2013,Hassinketal.,2015).Daarnaastkunnenprivateverzekeraarsmaatwerk
bieden.
Eentweedebelangrijkverschilbetreftdefinancieringssystemen.HetUWVrekenteen
premieopbasisvanhetomslagstelsel,waaruitdelastenvandelopendeuitkeringeninhet
kalenderjaarwordengedekt.Privateverzekeraarsgebruikenhetrentedekkingsstelsel,
waarbijdepremiedeverwachtetoekomstigeschadelastdektendeverzekeraarhiervoor
reservesaanhoudt.Verzekeraarsmoetendusmeteenreserverenvoordetoekomstige
schadelast.Eennadeelvoorprivateverzekeraarsisdatwerkgeverszogenoemdestaartlasten
moetenmeenemen:de(verwachte)lastenvanlopendeverzuimgevallenophetmomentvan
overstappen.Hetinéénkeerafkopenvanstaartlastenbijeenoverstapvanpublieknaar
privaatkantothogelastenleidenopdekortetermijn,zodatbedrijvenmetstaartlasteninde
praktijkdeoverstapzeldenmaken.Andersombetaaldenbedrijvenbijterugkeernaarhet
UWVindeeerstetweejareneenminimumpremiezodathierlagelastenopdekortetermijn
optreden(Astri,2013).Dereguleringvoorstaartlastenenterugkeerpremiewordtper2017
aangepast(SZW,2015).
Regulering van de hybride markt
Vanwege de verschillen tussen de publieke en private verzekeraars is regulering noodzakelijk. Deze
regulering betreft de publieke verzekering door het UWV en het overstappen tussen publiek en privaat
(in beide richtingen). Zonder regulering zou de hybride markt in korte tijd geheel publiek of privaat
kunnen worden. Om een gelijk speelveld te creëren zijn de volgende regelingen van kracht of van
kracht geweest:




Rentehobbelopslag. Een private verzekeraar dient een premie te vragen om alle toekomstige
kosten van de verzekerde populatie te dragen. Het UWV vraagt een premie op basis van het
omslagstelsel. Omdat de WGA pas sinds 2006 bestaat, heeft de regeling nog niet haar volle
omvang bereikt. Hierdoor is de premie van het UWV nog laag. Private verzekeraars kunnen
daarmee niet concurreren. Om deze reden is de premie van het UWV in de jaren 2006-2012
tijdelijk verhoogd met een zogenaamde rentehobbelopslag.
Publieke premiedifferentiatie. Bij een uniforme premie in het publieke stelsel gaan private
verzekeraars zich op de goede risico’s concentreren, zodat via averechtse selectie een
vliegwieleffect kan optreden waarbij alleen de slechte risico’s publiek blijven en hoge premies
betalen. Daarmee is geen maatschappelijk doel gediend. Door publieke premiedifferentiatie wordt
risicoselectie door private verzekeraars bemoeilijkt.
Staartlasten. Bij een overstap naar een private verzekering moeten bedrijven de verwachte lasten
van werknemers die al ziek of arbeidsongeschikt zijn, meenemen. Sinds 2014 mogen kleine
bedrijven de staartlasten bij het UWV achterlaten en middelgrote bedrijven mogen dat gedeeltelijk.
Vanaf 2017 zullen alle bedrijven bij een overstap hun staartlasten bij het UWV kunnen achterlaten.
Terugkeerpremie. Bedrijven die terugkeren naar het UWV betalen de eerste twee jaar een
minimumpremie. Vanaf 2017 gaan terugkerende bedrijven een terugkeerpremie betalen die wordt
gebaseerd op historische WGA-lasten.
De regulering maakt het speelveld meer gelijk, maar een volledig gelijk speelveld is onmogelijk zolang
de financieringssystemen ongelijk zijn.
9
Omeenstabielemarkttecreërenisdemarktgereguleerd(ziekader‘Reguleringvande
hybridemarkt’).Hetdoelvandereguleringishetcentraalstellenvanschadelastbeperkingin
dekeuzevoorpubliekeofprivateverzekeringdooreenzogelijkmogelijkspeelveldte
creëren.Eengelijkspeelveldeneenstabielehybridemarktzijndusgeendoelopzich.Het
doeliseffectievepreventieenre‐integratie.Maatregelenomdestabiliteitvandemarktte
bevorderenzijnalleenzinvolalserconcreteaanwijzingenzijndatdehybrideuitvoering
bijdraagtaaneffectieverepreventieenre‐integratie.
4
Preventie en re-integratie
Eenbelangrijkdoelvandeverzekeringsmarktenisconcurrentieophetgebiedvanpreventie
enre‐integratietussenverzekeraarsen,bijdeWGA,ookmetdepubliekeuitvoerder.Ten
opzichtevanhetUWVhebbenprivateverzekeraarsschaalnadelenenmakenzijextrakosten
vooracquisitieenwinstdeling.Zijdienendittecompenserenmetdeopbrengstenuit
schadelastbeperking.Eensuccesvolleverzekeraarkanmetlagepremiesmarktaandeel
veroveren.Hiermeeiseenpubliekbelanggemoeid.Dezeverzekeraarzorgtnamelijkvoor
goedepreventieenre‐integratieendatleidtweertotmeerwerkgelegenheid.Totzoverde
beleidstheorie.
OphetpuntvanpreventievaninstroomindeWGAlaatAPE(2012)ziendateenspecifiekre‐
integratiebedrijfdatveelvuldigwordtingezetdooreengroteverzekeraar,goederesultaten
boekt.Ineenanderesituatie,namelijkvooruitzendkrachtenindeZiektewet,laatAstri
(2014)ziendateenanderespecifiekeprivateuitvoerderookgoederesultatenboekt.Op
basisvancijfersvoordegehelemarktvindtAstri(2013)echternauwelijksverschilinde
instroomindeWGAtussenprivaatenpubliekverzekerdebedrijven.Hassinketal.(2015)
vindendatprivaatverzekerdemiddelgrote(25tot100werknemers)bedrijvenhetzelfsiets
slechterdoendanpubliekverzekerdemiddelgrotebedrijven.Mogelijkwordtditverklaard
doordatpubliekverzekerdebedrijvendoordedirectedoorvertalingvanhunschadelastvia
premiedifferentiatieeengrotereprikkeltotschadelastbeperkingervarendanprivaat
verzekerdebedrijven,dievoordeduurvanhuncontractperiodehunrisicovolledigbijde
verzekeraarhebbenbelegd.
Ookbijre‐integratiezijnergeenaanwijzingendatprivaatverzekerdebedrijveninhetkader
vandeWGAhetbeterofslechterdoendanpubliekverzekerdebedrijven.Verzekeraars
zoudeninhetkadervandeschadelastbeperkinghetverschilmoetenmakenbijdeterugkeer
naarwerk.Maardatisnietgemakkelijk.Teneersteleidenveelherkeuringentoteen
overgangnaardeInkomensverzekeringvoorvolledigenduurzaamarbeidsongeschikten
(IVA).Deprikkelsdaarvoorzijnsterkomdatdewerknemereenhogereuitkeringkrijgtende
werkgevernietmeerindividueelverantwoordelijkisvoorre‐integratieenvoordeuitkering.
Inmaatschappelijkopzichtleidthetechterjuisttothogerelasten.Tentweedezijnde
prikkelsvoorwerknemerssterkomderestverdiencapaciteittebenutten.Datisfinancieel
aantrekkelijkerdanvolledigere‐integratieenuitstroomuitdeWGA.Enjuistdatlaatsteis
nodigvoorlageremaatschappelijkelasten,wantbijhetbenuttenvanrestcapaciteitblijven
deuitkeringslastenbestaan.Koningetal.(2015)latenziendatdeprikkelwerkingvoorhet
10
benuttenvanrestcapaciteittoteenhogerewerkgelegenheidmetbehoudvanuitkeringleidt.
EnhetleidtnieteenhogereuitstroomuitdeWGAendaarmeetotlagereuitkeringslasten.
Investeringeninpreventieenre‐integratiezijnhetmeestlonendvooreenpartijdiede
financiëleverantwoordelijkheiddraagtvoordevolledigetwaalfjaarwaarvooreen
werkgeververantwoordelijkkanzijn.Eensnelleterugkeernaarwerkbijziekteenhet
voorkomenvaninstroomindeWGAleverennamelijkgedurendeeenlangeperiode
opbrengsten.Onderdezeomstandighedenzijnpreventieenre‐integratiefinancieel
aantrekkelijkerdanineensituatiewaarinmeerderepartijendefinanciële
verantwoordelijkheiddragen.11DebeloftebijintroductievandeWIAwasdatprivate
uitvoeringzouleidentoteffectieverepreventieenre‐integratieendatwinsttebehalenzou
zijndoorintegratievandemarktenvoorloondoorbetaling,WGAenmogelijkook
zorgverzekeringen.Dezebelofteisnogsteedsnietingelost.Erzijngeenaanwijzingendat
verzekeraarseffectieverzijninpreventieenre‐integratie.
Verzekeraarslatentotnutoenaomdeafzonderlijkeverzekeringsmarktenvoorde
loondoorbetalingbijziekteendeWGAgoedteintegreren.Zodoendetrekkenzijnogsteeds
nietdefinanciëleverantwoordelijkheidnaarzichtoevoordevolledigeperiodewaarvoor
eenwerkgevermoetzorgenvoorpreventieenre‐integratie.Waarschijnlijkspelenhierbij
verschillenaandevraagzijdevandedeelmarkteneenbelangrijkerol.Detwee
verzekeringsmarktentrekkenverschillendesoortenbedrijvenaan,waardoorintegratieniet
vanzelftotstandkomt.Demarktvoorloondoorbetalingbijziektetrektvooralkleineen
middelgrotebedrijven,terwijldevraagopdeprivatemarktvoordeWGAvooraldoorgrote
bedrijvenwordtuitgeoefend.Ookhetfeitdatbeidedeelmarktenniettegelijkvanstartzijn
gegaanspeeltmogelijkeenrol.
IndeverzekeringsmarktvoordeWGAgaathetnietalleenomdevraagnaarverzekeringvan
hetfinanciëlerisico(verzekeringisdoorgaansverplicht),maardienenprivateverzekeraars
teconcurrerenopsuccesvollepreventieenre‐integratie.Viapremiestellingenmet
contractueelvastgelegdeafsprakenkunnenzijwerkgeversprikkelenomaanpreventieen
re‐integratietedoenendaarnaastzelfgerichtinterventiesinzetten.Opdiemanierkunnenze
deschadelastbeperkenenvoordeelbehalentegenoverhetUWVenelkaar.Hetcombineren
vaneenverzekeringvoordeWGAmetverzekeringvoorloondoorbetalinglijktvooral
aantrekkelijkvoor(middel‐)grotebedrijven,omdatzijrelatiefvaakaleenprivateWGA‐
verzekeringhebben.Daarentegenzijnkleinebedrijvennietgoedbekendmetde
mogelijkheidvanprivateWGA‐verzekering.Publiekeverzekeringisvoorhenaantrekkelijk
omdathetUWVvoorkleinebedrijveneenstabielegemiddeldesectoralepremierekent.
KleinebedrijvenzijndaardoorindepraktijkvaakpubliekverzekerdvoordeWGA.
Indeverzekeringsmarktvoorloondoorbetalingbijziektegaathetprimairomdevraagnaar
hetklassiekverzekerenvanhetfinanciëlerisicovanziekteverzuim.Ditisvooralvanbelang
voorkleinewerkgevers,waarziekteverzuimeenkleinrisicometeengroteschadebehelst.
11
Uiteraard kunnen meerdere partijen onderling afspraken maken over het delen van kosten en opbrengsten, maar dat is
in de praktijk moeilijk. Dat geldt vooral als een partij als eerste kosten moet maken, waardoor de onderhandelingspositie
tijdens de interventie verandert (het zogenaamde ‘hold-up’ probleem).
11
Grotewerkgeverskunnenditfinanciëlerisicozelfdragendoordewetvandegrotegetallen,
endoendatindepraktijkook.Bijdezeverzekeringishetnietnoodzakelijkdatverzekerde
bedrijvenhetbeterdoendanniet‐verzekerdebedrijven.Demaatschappelijkewinstisdat
verzekerdebedrijvenminderfinanciëlerisico’slopenendaardoormogelijkmeerpersoneel
aannemen.
Voorhetintegrerenvandedeelmarkenbijkleinebedrijvenhebbenverzekeraarsopzicheen
goedeuitgangspositie,wantveelkleinebedrijvenzijnalverzekerdvoordeloondoorbetaling.
VoordezegroepblijfthetpubliekeWGA‐stelselechtereenaantrekkelijkalternatiefdoorde
stabielegemiddeldesectorpremie.Deintroductievanpremiedifferentiatievoorkleine
bedrijvenindepubliekuitgevoerdeWGAzoudeprikkelsvoorpreventieverhogen.Daarbij
kanheteenoverstapnaardeprivateWGAenintegratievanbeidedeelmarktenstimuleren.
Hierstuitenechtertweedoelstellingenopelkaar,namelijkhetbeschermenvankleine
bedrijventegengrotefinanciëlerisico’senhetstimulerenvandezebedrijvenomaan
preventieenre‐integratietedoen.Definanciëlerisico’svoorkleinebedrijven(bijvoorbeeld
tottienkeerdegemiddeldeloonsom)kunnenwordenbeperktmeteenverplichtepublieke
verzekeringvoorhettweedejaarloondoorbetalingbijziektezonderpremiedifferentiatie.Dit
leidtechtertoteenverdereversplinteringvandezemarktenminderfinanciëleprikkelsvoor
preventie.Denegatieveeffectenopdeoverheidsuitgavenendewerkgelegenheidkunnen
beperktblijvenindieneendergelijkeverplichteregelingbeperktblijfttotdezeechtkleine
bedrijven(CPB,2015a).
12
Literatuur
APE,2012,EffectenvanKeerpuntindeWGA‐dienstverleningvanbijNationaleNederlanden
verzekerdewerknemers,APErapport973,DenHaag.
APE,2014,Verzekeringsgraadkleinewerkgevers,APErapport1209,DenHaag.
Astri,2013,OntwikkelinghybridefinancieringWGA,AstriprojectP12.581,Leiden.
Astri,2014,Naderevergelijkingvanhetziekteduurverzuimvanuitzendkrachten,
vergelijkingprestatiesUWVenActure,ASTRIprojectP13.627,Leiden.
Berendsen,E.,H.MuldersenJ.vanLoo,2007,HeteerstejaarWIA,EconomischStatistische
Berichten,Vol.92(4505),pp.132‐135.
Burg,C.vander,V.VeldhuisenL.vonMeyenfeldt,2010,Overwegingenronddeinzet
vanre‐integratieendeclaimaanvraagbijlangdurigzieken,AstrienAPE,project09/514
Leiden.
CPB,2005,BeoordelingenvanWGA‐berekeningennaaraanleidingvanverzoekenvan
Kamer,CPBNotitie16juni2005,CPB,DenHaag.
CPB,2015a,KansrijkArbeidsmarktbeleid,CPB,DenHaag.
CPB,2015b,Verkortingloondoorbetalingbijziekte,CPBNotitie16april2015,CPB,Den
Haag.
DNB,2014,VerliezenopdeWIA‐WGA‐verzekeringen,Nieuwsberichtvan11februari
2014.http://www.dnb.nl/publicatie/publicaties‐dnb/nieuwsbrieven/nieuwsbrief‐
verzekeren/nieuwsbrief‐verzekeren‐februari‐2014/dnb303356.jsp.
Euwals,R,D.vanVuurenenB.terWeel,2014,Werkeningoedegezondheid,CPBPolicy
Brief,2014/3,CPB,DenHaag
Hassink,W,P.KoningenW.Zwinkels,2015,EmployersOptingOutofDisabilityInsurance:
SelectionorIncentiveEffects?,IZADP1981.
Kist,A.W.enH.A.Keuzenkamp,2003,Overwegingenmetbetrekkingtotdeuitvoeringvande
regelingWerkhervattingGedeeltelijkArbeidsongeschikten.
Koning,P.enM.Lindeboom,2015,TheRiseandFallofDisabilityInsuranceEnrollmentin
theNetherlands,JournalofEconomicPerspectives,Vol.29(2),pp.151‐172.
Koning,P,J.M.vanSonsbeekenS.Zwijsen,2015,Deprikkelbaarheidvangedeeltelijk
arbeidsgeschikten,EconomischStatistischeBerichten,Vol.100(47065),pp.26‐31.
13
Lindner,H.enT.Veerman,2003,Nederlandwordtbeter:Deeffectenvanbeleiden
conjunctuurophetziekteverzuim,http://www.preact.nl/downloads/preact_onderzoek‐
astri.pdf.
OESO,2010,Sickness,DisabilityandWork:BreakingtheBarriers,OESO,Parijs.
Panteia,2014,Prikkelsenknelpunten:Hoewerkgeversdeloondoorbetalingsverplichting
bijziektebeleven,8december2014,Panteia,Zoetermeer.
Sonsbeek,J.M.van,enR.Gradus,2013,Estimatingtheeffectsofrecentdisabilityreformsin
theNetherlands,OxfordEconomicPapers,Vol.65,pp.832‐855.
SZW,2015,VerbeteringhybridemarktWGA,BriefaanTweedeKamer,22juni2015.
Thaler,R.,2009,Deoverheidalskeuzearchitect,WRRLecture2009.
Timmer,K.,2014,DevelopmentsinthehybridmarketfortheDutchreintegrationschemefor
thepartlycapable,MasterThesis,TiburgUniversity.
TNO,2014a,ZiekteverzuiminNederlandin2012,TNO,Hoofddorp.
TNO,2014b,MonitorDuurzameInzetbaarheid–Resultaten2010en2012enMethodologie,
TNO,Hoofddorp.
TweedeKamer,2005,Bevorderingvanhetnaararbeidsvermogenverrichtenvanwerkof
vanwerkhervattingvanverzekerdendiegedeeltelijkarbeidsgeschiktzijnentothettreffen
vaneenregelingvaninkomenvoordezepersonenalsmedevoorverzekerdendievolledigen
duurzaamarbeidsongeschiktzijn(Wetwerkeninkomennaararbeidsvermogen),Memorie
vanToelichting,vergaderjaar2004‐2005,30034,nr.3.
TweedeKamer,2014,VaststellingvandebegrotingsstatenvanhetministerievanSociale
ZakenenWerkgelegenheid(XV)voorhetjaar2015,vergaderjaar2014‐15,34000VX,nr.2.
UWV,2013,Kennisverslag2013‐3.
UWV,2014,GedifferentieerdepremiesWGAenZWin2015.
UWV,2015,Juninota2015,OntwikkelingenwettenenfondsenUWV2015‐2016.
VerbondvanVerzekeraars,2010,NaareenprivateWGA,september2010,DenHaag.
14