de berg olympos: woonplaats van de goden

In het noorden van Griekenland, op de grens met
Macedonië, ligt de berg Olympos, de woonplaats
van de goden. Het enorme bergcomplex telt wel 59
pieken, waarvan de grootste 2917 meter hoog oprijst.
De toppen zijn vaak in wolken en nevel gehuld. Als plek
waar hemel en aarde samenkomen, was het voor de
Grieken bij uitstek de plaats waar de goden woonden.
De onsterfelijken aten hier ambrozijn en dronken
heerlijke nectar. De oppergod was Zeus. Vanaf de
Olympos slingerde hij zijn machtige bliksems om de
onrechtvaardigen en goddelozen te straffen. Als hij
bewoog, dreunde de hele berg.
Olympos
Thessalië
foto Gezicht op de toppen van de Olympos
(Thessalië, Noord-Griekenland)
1 de berg olympos: woonplaats van de goden
zie ook vitrine A
De Griekse cultuur kwam tot haar grootste bloei in het
Athene van de 5de eeuw v.Chr. De politieke en intellectuele
vrijheid leidde tot hoogtepunten in alle artistieke opzichten.
De economische welvaart en de ambitie om de mooiste
stad ter wereld te maken, komen het best tot uiting in de
gebouwen op de heilige burcht, de akropolis. In de klassieke
tijd vormde de akropolis het religieuze centrum van de
stad. Athene eerde haar goden met majestueuze marmeren
tempels. De antieke schrijver Plutarchus schreef over deze
pracht: ‘Deze gebouwen zijn in korte tijd opgericht voor alle
tijden. Een eeuwige frisheid stralen ze uit, onberoerd door
de jaren.’
at t i c a
Athene
foto Blik op de akropolis vanuit het zuidwesten
2 de akropolis van athene: eeuwige frisheid
zie ook vitrine B
Aan de zuidoostpunt van Attica steekt kaap Sounion diep
in zee. Op het hoogste punt, bijna 70 meter boven de
zeespiegel, werd rond 440 v.Chr. een imposante tempel
voor de zeegod Poseidon gebouwd. Dit gebouw verving
de oude tempel, die door de Perzen was verwoest. Iedere
zeevaarder die Attica naderde, zag vanuit de verte deze
tempel oprijzen, als een baken in zee. In de stad Sounion
werd om de vier jaar een groot feest gehouden ter ere
van Poseidon met processies, offers en voorstellingen.
Zittend op de heuvels langs de zee konden toeschouwers
genieten van een groots spektakel: vlootoefeningen en
gefingeerde zeeslagen.
at t i c a
Athene
kaap
Sounion
foto Kaap Sounion met de tempel van Poseidon
3 kaap sounion: poseidon en de zee
zie ook vitrine C
In de nazomer van het jaar 490 v.Chr. werd op de vlakte
van Marathon de beslissende veldslag geleverd tussen een
klein leger Atheense strijders en de Perzische legioenen van
koning Dareios. Het onmogelijke gebeurde: de Atheners,
geholpen door hun slaven en inwoners van Plataia, versloegen
het enorme Perzische leger. Volgens de overlevering rende
één van de Griekse soldaten, Pheidippides, de 42 kilometer
naar Athene om de overwinning te melden. Na zijn woorden
‘Verheugt u, wij hebben gewonnen!’ viel hij dood neer. De 192
Atheense soldaten werden begraven in een ronde grafheuvel
met gedenkstenen en inscripties. De heuvel ligt precies op de
plaats waar de strijd een beslissende wending nam.
Marathon
at t i c a
Athene
foto Grafheuvel van de Atheners op de vlakte van Marathon
4 marathon: atheense heldendaden
zie ook vitrine D
Vanuit Aulis in de landstreek Boeotië zouden de Griekse legers per
schip oversteken naar Klein-Azië om de Trojanen te straffen voor
de roof van de mooie Helena. Maar de wind ging liggen en de vloot
kon niet vertrekken. De reden was een vertoornde godin: Artemis
nam het de Myceense koning Agamemnon kwalijk, dat hij een
heilig hert had gedood. Alleen het offer van zijn dochter Iphigeneia
kon haar woede doen verdwijnen. Agamemnon lokte Iphigeneia
naar Aulis en legde haar op het altaar. In een wolk verdween het
meisje: Artemis bracht Iphigeneia naar het heiligdom van Tauris
en stelde haar aan als priesteres. Later keerde Iphigeneia met haar
broer Orestes terug naar Mycene.
foto Gezicht op de baai van Aulis vanuit het zuidwesten;
over de brug ligt Chalkis (Euboia)
5 aulis: oorlog gaat voor het meisje
Aulis
boeotië
Het heiligdom van Eleusis is gewijd aan de godin Demeter en
haar dochter Persephone. Geroofd door Hades, de god van de
onderwereld, moet Persephone drie maanden per jaar in de
onderwereld verblijven. Wanneer zij in de lente terugkeert op
aarde is haar moeder blij en bloeit de natuur weer op. In Eleusis
wordt de dood en opstanding van de natuur gevierd met een
rituele inwijding in de mysterieën. Dagenlang worden de godinnen
geëerd met processies en nachtelijke feesten. Het hoogtepunt
van de geheime ceremonies vindt plaats in de vierkante hal, die
het Telesterion genoemd wordt. In trance leren de meer dan
3000 inwijdelingen de geheimen van leven en dood kennen.
at t i c a
Eleusis
Athene
foto Overzicht van het heiligdom van Eleusis;
centraal ligt de hal van het Telesterion
6 eleusis: de cyclus van het leven
zie ook vitrine E
Het eiland Aigina ligt ca. 20 kilometer uit de kust van Attica.
Op het hoogste punt van het eiland bouwden de inwoners een
prachtige tempel, die gewijd was aan de stadsgodin Aphaia.
Het cultusbeeld was van ivoor en de decoratie van de tempel
toonde scènes uit de Trojaanse oorlog. Het eiland werd rijk door
handelscontacten met Egypte en het westelijke Middellandse
Zeegebied. De eerste Griekse munten werden hier geslagen.
De concurrentie met de stad Athene liep zo hoog op, dat Aigina
in 459 v.Chr. door de Atheners werd ingenomen. Later werd de
oorspronkelijke bevolking verbannen en deels vermoord. De
bloeitijd van het eiland was toen definitief voorbij. Het standbeeld
van Athena Aphaia staat op het podium in het midden van de zaal.
at t i c a
Athene
aigina
foto De tempel van Aphaia op Aigina
7 aigina: de tempel van aphaia
zie ook vitrine F
Het smalste punt tussen het Griekse vasteland en het
schiereiland de Peloponnesos wordt de Isthmos genoemd. De
Isthmos scheidt de Saronische Golf van de Golf van Korinthe,
is slechts 6 kilometer breed en verheft zich 80 meter boven de
zeespiegel. Om de Peloponnesos tegen invallen te beschermen,
zijn op verschillende momenten in de geschiedenis muren over
de landengte gebouwd. Kleine schepen werden met touwen
over de Diolkos getrokken, letterlijk de ‘doortrekroute’.
Plannen om een kanaal te graven zijn al in de oudheid
gemaakt door ondermeer Julius Caesar, Caligula en Nero.
Tussen 1881 en 1893 werd het huidige kanaal van Korinthe
gegraven, met een breedte die varieert van 21 tot 24 meter.
at t i c a
Is
th
s
mo
Athene
Kanaal van
Korinthe
Peloponnesos
foto Het kanaal van Korinthe vanuit het oosten
8 een kanaal tussen oost en west
zie ook vitrine G
Ithaka is een van de Ionische eilanden en ligt tussen Kefalonia en
het Griekse vasteland in. Ithaka staat bekend als het eiland van
Odysseus. Op het eiland werd deze held uit de gedichten van
Homeros vereerd in een heiligdom, het Odysseion, en er werden
sportwedstrijden georganiseerd, die de Odysseia heetten. Toch is
het niet zeker dat het huidige Ithaka ook in werkelijkheid het eiland
van Odysseus en zijn geliefde Penelope is geweest. Veel details uit de
beschrijving van Homeros komen niet met de werkelijkheid overeen.
Dichterlijke vrijheid, of lag Ithaka ergens anders? Cees Goekoop
(1933-2011), oud-burgemeester van Leiden, poneerde de stelling
dat het echte Ithaka een schiereiland van het grote Kefalonia was.
De topografie daar komt verrassend met Homeros’ tekst overeen.
Stavros
Ithaka
k e fa lo n i a
foto Blik op de Polis-baai; centraal het stadje Stavros met in de verte
de heuvel Pelikata
9 ithaka: eiland van odysseus
zie ook vitrine H
Samothrake ligt in het noorden van de Egeïsche Zee. Het eiland hoorde
oorspronkelijk bij het dichtbij gelegen Thracië. Samothrake is beroemd
geworden door de Mysteriën die hier gevierd werden ter ere van de
‘Grote Goden’. Deze goden, ook wel Kabiren genoemd, hebben
oeroude pre-Griekse wortels. Zij zijn nauw verbonden met de cultus
van de aarde, met vruchtbaarheid en de natuur. De luchtfoto toont
het heiligdom van de Kabiren met duidelijk herkenbaar de grootste
ronde tempel van Griekenland, het Arsinoeion. De inwijdelingen
moesten offers brengen, hun zonden bekennen en werden vervolgens
onderworpen aan geheime symbolische rituelen. Bij het heiligdom is
het bekende beeld de Nikè van Samothrake (godin van de overwinning,
nu in het Louvre) gevonden, dat bij een bron stond opgesteld.
Samothrake
samothrake
foto Het Kabirenheiligdom vanuit het westen: een beek in het midden scheidt de
stad Samothrake (muurresten boven) van de verschillende heilige gebouwen
10 samothrake: geheimzinnige goden
zie ook vitrine
I
Thasos is het noordelijkste eiland van Griekenland, vlak voor de kust van
Thracië. Het eiland is rijk aan mineralen zoals lood, ijzer, zilver en goud.
Verder wordt er marmer van hoge kwaliteit gewonnen en is de wijnbouw
rijk ontwikkeld. Volgens de mythen kwamen Phoeniciërs uit de stad
Tyre (in het huidige Libanon) onder leiding van de koningszoon Thassos
op deze natuurlijke rijkdommen af en vestigden zich op het eiland. Een
tempel voor de Phoenicische god Melqart zou later door de Grieken zijn
omgedoopt tot een heiligdom voor de Tyrische Herakles. Het eiland is in
de 7de eeuw v.Chr. vanuit het eiland Paros door de Grieken gekoloniseerd.
De dichter Archilochos heeft enige tijd op Thasos gewoond. Hij had een
haat-liefde verhouding met het eiland. Volgens hem bood het eiland de
aanblik van een ‘ezelsrug, met woeste bossen bedekt.’
foto De akropolis van Thasos, met op de voorgrond de tempel van Athena
11 thasos: marmer en metalen
Thasos
thasos
Lemnos ligt in de noordelijke Egeïsche Zee. Het eiland is omgeven
met mythen. Eén daarvan komt voort uit het vulkanische karakter
van de plaats. Lemnos zou het eiland zijn waar de godenzoon
Hephaistos op terecht kwam, nadat zijn moeder Hera hem met
een enorme worp van de berg Olympos had afgegooid. Op
Lemnos groeide de hinkende god op en smeedde hij zijn ijzer in
de vulkanen. Bij de nimf Kabiro kreeg hij mythisch nageslacht: de
Kabiren, die op Lemnos en andere plaatsen in Griekenland vereerd
werden als de ‘Grote Goden’. Lemnos was ook de plaats waar
Dionysos en Ariadne naar toe gingen na hun ontmoeting op Naxos.
Ariadne bracht hier vier kinderen ter wereld: Thoas, Staphylos,
Oenopion en Peparethos.
lemnos
foto Het Kabirion van Lemnos met het grote Telesterion, de inwijdingshal
12 lemnos: eiland van de hinkepoot
zie ook vitrine J
Lesbos is een van de grootste eilanden in de Egeïsche Zee. Beroemd
werd Lesbos door haar wijn, de schoonheid van de vrouwen en de
dichtkunst. De lyrische poëzie van dichters als Alkaios, Terpandros,
Arion en Sappho was in de oudheid wereldberoemd. Sappho was
een aristocratische vrouw, die rondom zich een groep jonge meisjes
verzamelde. De meisjes werden onderwezen in de schone kunsten en
voorbereid op het huwelijk. Sappho’s poëzie is persoonlijk en duidt
op diepe gevoelens tussen haar en de jonge pupillen: Zij nam van me
afscheid en schreide bittere tranen … Haar sprak ik toe ten antwoord:
“Ga heen in vreugde, en blijf aan mij denken; je weet toch hoe wij je
koesterden. Zoveel moois dat wij beleefden...” (Sappho, fragment 94).
lesbos
Mytilene
foto Lesbos: resten van het Romeinse aquaduct van de hoofdstad Mytilene
13 lesbos: wijn, schoonheid en dichtkunst
zie ook vitrine K
Het eiland Samos was in de 6de eeuw v.Chr. een van de machtigste
zeevarende naties van het oude Griekenland. Op het eiland woonden
en werkten dichters, kunstenaars en geleerden zoals de wiskundige
Pythagoras. Onder het bewind van de alleenheerser Polykrates
werden politieke banden gesmeed met de Egyptische farao
Amasis. Polykrates bouwde de grote tempel voor Hera, het Heraion.
Volgens de legende was de godin Hera hier ter wereld gekomen en
opgegroeid aan de oevers van de Imbrasos, vlak bij de zee. Op deze
oeroude cultusplaats verrees een van de grootste tempels van het
oude Griekenland. Het grondplan meet 123 bij 60 meter. De ruimte
met het cultusbeeld was omgeven door dubbele en driedubbele
zuilenrijen van enorme afmetingen.
foto Het Heraion van Polykrates op Samos: links zijn resten
van kleinere tempels, altaren en wijgeschenken te zien
14 samos: het eiland van hera
samos
Heraion
zie ook vitrine L
Het eilandje Ikaria heette in de oudheid Ikaros, naar de zoon
van Daidalos, die volgens de mythe hier in zee is gestort.
Deze zee heet nog steeds de Ikarische Zee, met daarin de
eilanden Samos, Patmos, Leros, Kalymnos, Kos en Ikaria. Op
hun vlucht van het eiland Kreta waarschuwde vader Daidalos
zijn zoon om niet te laag te vliegen: door het opspattende
zeewater zouden zijn zelfgemaakte vleugels nat en zwaar
worden. Maar ook niet te hoog! Door de zonnestralen zou
de was, waarin de veren waren vastgezet, kunnen smelten.
Jong en onbesuisd en genietend van de vlucht, vloog Ikaros
toch te hoog. De vleugels lieten los en de arme jongen
verongelukte in zee.
ikaria
foto Gezicht op Ikaria en de Ikarische Zee
15 ikaria: het graf van ikaros
zie ook vitrine M
Het eiland Patmos ligt voor de kust van Klein-Azië, ten
zuidwesten van Samos. Het speelde in de oudheid geen rol van
betekenis. Het eiland was slechts geschikt als verbanningsoord.
De beroemdste banneling die hier verbleef was de evangelist
Johannes. In de zogenaamde ‘grot van de Apocalyps’ zou hij
zijn Openbaring hebben geschreven, een profetisch boek dat
als laatste werd toegevoegd aan het Nieuwe Testament. Door
het verblijf van Johannes werd Patmos een heilig eiland. In
1088 bouwde de monnik Christodoulos het Klooster van de
Evangelist Johannes op de hoogste heuvel van het eiland. Het
klooster herbergt talrijke handschriften en kerkelijke schatten.
In tijden van nood kon het dienst doen als fort.
pat m o s
klooster
foto Het Klooster van de Evangelist Johannes
16 patmos: het eiland van de openbaring
zie ook vitrine N
De inwoners van het eiland Kos behoorden tot de stam der Doriërs.
Vanuit de stad Epidauros op de Peloponnesos is het eiland
gekoloniseerd. De belangrijkste god van zowel Epidauros als Kos is
Asklepios. Op Kos kwam een beroemde artsenschool, het Asklepieion,
tot bloei onder leiding van Hippokrates. Hij is de grondlegger van de
wetenschappelijke geneeskunst. Nog steeds leggen artsen de Eed
van Hippokrates af en is de Esculaap (de staf met slang) hun symbool.
Het Asklepieion had vele functies: heiligdom met een tempel voor
de god, ziekenhuis met behandelkamers en ziekenzalen, en cultureel
centrum met ruimten voor lezingen en muziek. Het prachtige complex
is aangelegd op drie terrassen, die met monumentale trappen met
elkaar in verbinding staan.
Asklepieion
kos
foto De drie terrassen van het heiligdom: onderin de Tempel van Asklepios;
rechts de badgebouwen uit Romeinse tijd
17 kos: geboorte van de moderne geneeskunst
zie ook vitrine O
Rhodos
Rhodos is het grootste eiland van de zuidelijke Sporaden. De gelijknamige
hoofdstad is in 408 v.Chr. ontstaan door samenwerking van de drie ‘oude’
steden op het eiland: Lindos, Kameiros en Ialyssos. Volgens de mythe zou
het eiland uit zee zijn opgerezen om de zonnegod Helios een plaats van
verering te geven. Rhodos werd een belangrijk handelscentrum en trok als
een magneet kunstenaars en geleerden aan. Tot diep in de Romeinse tijd
werd hier de retorica onderwezen, de kunst der welsprekendheid: Cato,
Julius Caesar en Cicero behoorden tot de studenten. Het beroemdste
standbeeld was een van de wereldwonderen: een bronzen Helios van
50 meter hoog. Het beeld werd de Kolossos van Rhodos genoemd.
In 1309 werd het eiland veroverd door de Johannieters. De vestingwerken
en middeleeuwse architectuur van de binnenstad dateren uit die tijd.
rhodos
foto Rhodos: haven en middeleeuwse omwallingen uit de tijd van de Johannieters
18 rhodos: eiland van de zonnegod
zie ook vitrine P
Lindos is een van de drie oude steden van Rhodos. Vóór de eenwording
in 408 v.Chr. heerste de stad over het midden en zuiden van het eiland.
De ligging is spectaculair: de acropolis rijst loodrecht op uit zee, tot een
hoogte van 116 meter. Op de burcht ligt de tempel van Athena Lindia,
die wordt omgeven door pleinen en zuilenhallen. De godin Athena zou
in de burcht uit het hoofd van Zeus geboren zijn. Ook nadat Lindos haar
zelfstandigheid had verloren bleef de stad welvarend, mede dankzij
het populaire Athena-heiligdom. In de middeleeuwen versterkten
de Johannieters de plaats met een grote burcht, waarvan de resten
nog te zien zijn. Lindos werd ook bekend door het wijze bestuur van
Kleoboulos, een van Griekenlands ‘zeven wijzen’. Van hem is de uitspraak
‘Gematigdheid is de beste zaak’.
foto De akropolis van Lindos met de tempel van Athena Lindia;
in de heuvel grotheiligdommen
19 lindos: de geboorte van athena
rhodos
Lindos
Het paleiscomplex van Knossos is het belangrijkste centrum
van het minoïsche Kreta geweest in het 2de millennium v.Chr.
Het paleis omvatte woonvertrekken, voorraadschuren, openbare
ruimten en heiligdommen. De officiële ruimten waren versierd
met wandschilderingen in een levendige stijl. In de cultus
speelde de stier een belangrijke rol. Het paleis en de rol van de
stier hebben in de mythologie een lang leven gehad: de heilige
stier zou bij koningin Pasiphaë de Minotauros verwekt hebben.
De architect Daidalos bouwde in opdracht van koning Minos het
labyrint, waar de ‘stiermens’ in werd opgesloten. De plattegrond
van Knossos doet inderdaad aan een doolhof denken.
foto Overzicht van het paleis van Knossos:
de gebouwen liggen rondom het centrale rechthoekige plein
20 knossos: het doolhof en de stier
k r e ta
Knossos
zie ook vitrine Q
Naast Knossos was Phaistos een van de belangrijkste paleizen
van Kreta in de minoïsche tijd. Het paleis ligt in het zuiden van
Kreta op de uitlopers van een heuvelrug. Rond 1850 v.Chr. werd
het eerste paleis gebouwd, dat enkele malen verwoest is. Rond
1400 v.Chr. ging het gebouw in vlammen op en werd niet meer
opgebouwd. Phaistos was in de minoïsche tijd vooral belangrijk
vanwege de handel met Egypte en het Nabije Oosten. De
keramiek die hier gemaakt is, behoort tot de meest verfijnde van
heel Kreta. Rondom het paleis lag een uitgestrekte nederzetting,
die tot in de Byzantijnse tijd bewoond is gebleven. Door
Italiaanse archeologen is hier de beroemde ‘Schijf van Phaistos’
opgegraven, gedecoreerd met een raadselachtige tekst.
k r e ta
foto Heuvelplateau met de opgravingen van het paleis van Phaistos
Phaistos
21 phaistos: paleis op de heuvel
zie ook vitrine R
Het eiland Thera, hoog oprijzend uit zee, bestaat uit de
resten van een enorme vulkaan, die tussen 1500 en 1450 v.Chr.
verschillende keren tot uitbarsting kwam. Bij deze natuurrampen
ontstonden aardbevingen en tsunami’s, die een einde hebben
gemaakt aan de Minoïsche beschaving op het eiland Kreta.
Bij opgravingen op Thera zijn resten van huizen terug­
gevonden, die getuigen van een hoogstaande cultuur. Op de
wandschilderingen komen veel scènes uit het dagelijks leven
voor: sportende jongens, vissers en beeldschone meisjes.
Door de vulkanische as, die de huizen van Thera bedekt, zijn
huisraad en fresco’s goed bewaard gebleven. Thera kan het
Pompeii van de Egeïsche Zee genoemd worden.
(caldera)
thera
foto Caldera (krater) van Thera met haven en het slingerpad omhoog
22 thera: op de rand van de vulkaan
zie ook vitrine S
Naxos is het grootste eiland van de cirkelvormige groep eilanden
de Cycladen. Het eiland is nauw verbonden met de mythen rond
de wijngod Dionysos. Hij zou hier geboren zijn uit het dijbeen van
zijn vader Zeus. Op Naxos vond hij later ook zijn bruid Ariadne,
die door Theseus was achtergelaten. Het eiland heeft een ideaal
klimaat voor de wijnbouw. Dionysos was dan ook de belangrijkste
god van het eiland. Behalve de wijn was ook het marmer een
belangrijk exportartikel. In het noorden zijn grote marmergroeven
gevonden. Interessant zijn de zuilen en beeldhouwwerken,
die onafgewerkt in de groeves zijn blijven liggen. Een van die
marmeren brokken zou een kouros moeten worden: een beeld van
een jongeman van meer dan tien meter hoog.
(cycladen)
naxos
foto Marmergroeven op Naxos
23 naxos: eiland van dionysos
zie ook de Dionysos beelden op het podium T
Een moedergodin uit oeroude tijden droeg de naam Leto.
Zij werd vooral in Lycië (Klein-Azië) vereerd. In de Griekse
mythologie was zij de geliefde van Zeus. Toen Hera, de vrouw
van Zeus, merkte dat Leto zwanger was, joeg zij het meisje op
en verhinderde dat zij ‘vaste grond’ onder haar voeten kreeg om
te kunnen bevallen. Op het eiland Delos bracht Leto uiteindelijk
haar dochter Artemis en haar zoon Apollo ter wereld. Zeus
verankerde het eiland, dat voortaan een belangrijke cultusplaats
zou worden. Delos was zó heilig en rein, dat niemand er geboren
mocht worden, of mocht sterven. Op het eiland verrezen
heiligdommen voor Apollo, theaters en schathuizen, waarin de
geschenken aan de god werden bewaard.
tenos
G ya r o s
rheneia
delos
(cycladen)
foto Gezicht op de eilanden Delos, Rheneia, Tenos en Gyaros
24 delos: het heiligste eiland
zie ook vitrine U
Melos maakt deel uit van de eilandengroep de Cycladen.
Het vulkanische eiland ligt rondom een baai, waardoor een
uitstekende natuurlijke haven wordt gevormd. Vanaf de vroege
bronstijd was het eiland bewoond en werden de natuurlijke
rijkdommen geëxploiteerd. Melos is het belangrijkste centrum
voor de handel in zwavel en obsidiaan: vulkanisch glas,
waarmee allerlei wapens en gebruiksvoorwerpen gemaakt
kunnen worden. Tot diep in Anatolië worden werktuigen
van Melisch obsidiaan teruggevonden. De belangrijkste
nederzetting is Phylakopi. In de ruïnes van deze stad
zijn prachtige wandschilderingen teruggevonden, met
afbeeldingen van ondermeer vliegende vissen.
foto Mijnbouwgebied in de omgeving van Phylakopi
25 melos: rijk door vulkanisme
(cycladen)
melos
zie ook vitrine V
In de 6de en 5de eeuw v.Chr. maakte Melos een grote bloei­periode
door. Dankzij de goede haven was het eiland een centrum van
internationale handel. Aan de bloei kwam een einde tijdens de
Peloponnesische Oorlog tussen Athene en Sparta (431-404 v.Chr.).
Melos wilde geen partij kiezen, maar werd hiertoe gedwongen
door de Atheners. Na een lange belegering namen de Atheners
het eiland in, doodden de mannelijke inwoners en verkochten de
vrouwen en kinderen in slavernij. Ondanks deze ramp bloeide
Melos in de 4de en 3de eeuw v.Chr. weer op. Getuigenis hiervan
is het beeldschone standbeeld van de godin Aphrodite, dat
tegenwoordig als de Venus van Milo bekend staat en bewaard
wordt in het Louvre.
foto Stadsgebied van het oude Melos. Het theater is duidelijk te herkennen.
Boven het theater ligt het terrein dat kolonel Rottiers in 1825 heeft opgegraven
26 melos: onpartijdig tot het eind
(cycladen)
melos
zie ook vitrine W
De Giganten waren zonen en dochters van aardmoeder Gaia.
Zij waren woest, groot en sterk en wilden de heerschappij van
de goden overnemen. In een enorme strijd, de gigantomachie,
behaalden de goden de overwinning op de reuzen. Volgens
de mythologie zouden de Giganten begraven zijn onder de
granieten rotsen van het eiland Mykonos. Uit de Myceense tijd
(14de–11de eeuw v.Chr.) zijn koepelgraven teruggevonden, maar
een rol van betekenis heeft Mykonos niet gespeeld. Het eiland
wordt in antieke teksten dipolis genoemd, hetgeen betekent
dat er twee steden geweest moeten zijn. In de oudheid hadden
de inwoners van Mykonos een slechte naam: zij zouden dom,
bekrompen, gierig en van nature kaalhoofdig zijn.
mykonos
(cycladen)
foto Mykonos met haven en stad
27 mykonos: graniet en kaalkoppen
zie ook vitrine X
Rond 400 v.Chr. leidde de Atheense generaal Xenophon een
Grieks leger van 10.000 man uit Perzië terug naar het vaderland.
Na talrijke ontberingen trokken de manschappen in de buurt
van de stad Trapezounta (nu Trabzon, Turkije) over een berg
en zagen plotseling de zee. Een gejuich steeg op: ‘Thalassa!,
Thalassa!!’ (zee!, zee!!). Deze gebeurtenis staat symbool voor
de intense band tussen de Grieken en de zee. Al op de vroegste
wandschilderingen uit het 2de millennium v.Chr. staan schepen
afgebeeld. De zeewegen brachten welvaart door handel,
uitwisseling van kennis en talenten. De zee transporteerde de
Griekse cultuur tot ver in Europa en Azië. En zij bracht Xenophon
en zijn mannen terug naar huis.
fourni
foto Het eiland Fourni, gelegen ten zuiden van Samos
28 thalassa: griekenland en de zee
zie ook de amfoor op het podium Y