Invloed van luchtvervuiling op gezondheid
advertisement
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// INVLOED VAN LUCHTVERVUILING OP GEZONDHEID ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Belangrijkste Hoofdproces ‘Voorkomen, Vroegdetectie en Interventie van Milieugezondheidsschade’ PREVENTIEDECREET ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Maatregelen die gericht zijn op bevorderen en in stand houden van een gezonde leefstijl - … Gezondheidsvoorlichting … Kennis aanbrengen, attitude en sociale norm beïnvloeden, vaardigheden aanleren dat mensen gezonde keuze kunnen maken. EN Gezondheidsbevorderende omgeving … van een gezonde sociale en fysieke omgeving Gezondheids promotie Gezondheids bescherming Maatregelen om bevolking te beschermen tegen gezondheidsbedrei gende factoren. Preventieve Gezondheidszorg + HiaP’s Ziekte preventie Maatregelen die gericht zijn op het voorkomen van specifieke ziekten of op de vroege signalering daarvan. ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// GESCHIEDENIS DE MAASVALLEI, 1-5 DECEMBER 1930 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Bron Prof. Ben Nemery ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 3 IEDER JAAR WORDEN WE 1 SEIZOEN OUDER ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Theoretische marge voor verbetering, oa. door preventie te voorkomen, ‘Vermijdbare sterfte’ = Indicator voor waar er nog verbeteringen mogelijk zijn in het beleid. Het is een theoretisch concept dat evolueert met De ontwikkeling van de wetenschappelijke kennis en sterk afhankelijk is van welke doodsoorzaken als vermijdbaar worden geselecteerd K. De Brouwere et al., VITO 2015 – io AZG RR van Pope et. al 2002: 1,062 per 10 µg/m³ PM2,5 Bevolkingsgewogen blootstellingsdata VMM (Buekers et al., 2012) PM 2,5 in 2010 = 17,4881065 µg/m³ Populatie Vlaanderen 2010 (statbel.fgov) Sterftecijfers 2010 VAZG Sterftecijfers 2014 AZG 5674 = attributief aantal sterftegevallen WHO AQG 2005 PM2,5 = 10 µg/m³ 3326 = attributief aantal sterftegevallen vermijdbaar 2328 sterftegevallen ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 4 Relatie aantonen in praktijk 1 1 1 kans quasi nihil Veel ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Veel Veel Veel kans ???: volksgezondheid 1 Milieuspoor Mn Gezondheidsspoor ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// BLOOTSTELLING – EFFECT ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Relatie tussen milieublootstelling en effect op de mens (bron: E. Den Hond) N MILIEU MERKERS VAN TSTELLING MERKERS EFFECT Uitstoot in omgeving Concentratie in omgeving Blootstelling bij de mens Vroegtijdig biologisch effect Biologisch effectieve dosis Interne dosis Verandering structuur, functie Gezondheidseffecten Ziekte ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 02.04.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 6 Bij de geboorte wegen de hersenen zo'n 350 gr en heeft elke hersencel zowat 2500 synapsen. Een////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// kind is geen volwassene Na zes maanden is het Drinken, eten, ademen meer t.o.v. hun gewicht ongeveer de helft lichaamsgewicht; van een volwassen brein. Dieet kind ≠ dieet volwassene; Op een jaar is het tot 60% Gedrag – andere inschatting om gevaar te toegenomen, bij vermijden, tweeënhalf is dat 75% Levensstijl – leven korter tegen de grond, Tegen het derde levensjaar voorwerpen in de mond, …; zijn er dat zo'n 15.000 Ontwikkeling, groei synapsen per cel. Rond het zesde levensjaar 90% en tegen het tiende 95%. Socio-economische kloof Mag niet bijdragen tot het vergroten van een gezondheidskloof t.g.v. luchtverontreiniging, impact van luchtverontreiniging is niet gelijk uitgesmeerd over Vlaanderen ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Luchtvervuiling heeft een onmiddellijke impact op meerdere organen en heeft lange termijns gevolgen ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Respiratory disease mortality Respiratory disease morbidity Lung cancer Pneumonia Upper and lower respiratory symptoms Airway inflammation Decreased lung function Decreased lung growth Type 2 diabetes Type 1 diabetes Bone modification High blood pressure Endothelial dysfunction Increased blood coagulation Systemic inflammation Deep Venous Thrombosis Stroke Neurological development Mental Health Neurodegenerative diseases Cardiovascular Disease Mortality Carciovascular Disease Morbidity Myocardal infaction Arrhythmia Congestive Heart Failure Changes in Heart Rate Variability ST-segment depression Premature birth Decreased birth weight Decreased foetal growth In uterine growth retardation Decreased sperm quality Preclampsia Annette Peters Helmholtz Zentrum München ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// BLOOTSTELLING ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 10 µm 1 µm 0,1 µm Induceren oxidatieve stress Activatie immuun systeem UFP transloceren naar andere organen Pro-thrombotic effects Induceren arterosclerose Inflammatoire respons hersenen, organen en weefsels ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// BIOLOGISCH MECHANISME DAT PM-BLOOTSTELLING KOPPELT AAN CVD ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Brook et al., Circulation, 2010; 121:2331-2378 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 10 EEN CHEMISCHE STOF: POTENTIELE DREMPEL- EN NIET-DREMPEL-EFFECTEN ? ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// - drempel-effecten (grofweg niet-kanker effecten) - niet-drempel-effecten (grofweg ~ genotox carcinogene eigenschappen) => Beide potentiële effecten nagaan in een risico-analyse ! ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 11 KRITISCHE EN SUB-KRITISCHE DREMPEL-EFFECTEN ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Effect Effect A Effect B Effect C Blootstelling (dosis) NOAEL kritisch effect : 1ste effect dat optreedt bij ↑ blootstelling Hierop wordt de gezondheidskundige toetsingswaarde gebaseerd ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 12 Review of evidence on health aspects of air pollution REVIHAAP ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// OC – gezondheid: secundaire organische aerosolen UFP – short term / CNS-cardioresp. O3 – chronische blootstelling – drempeleffect Relatie cardiovasc en resp mortaliteit NO2 en PM2,5 Aankondiging op ISEE 2016, Rome Update AQG for EU: 2017 WHO AQG EU limit Value ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// ‘NO2 en PM2,5 hebben ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// onafhankelijk van elkaar een effect op mortaliteit’ EU limit Value EU limit Value ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// NIET DREMPEL EFFECTEN ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// “De experts hebben besloten (...) dat er voldoende aanwijzingen zijn om te stellen dat blootstelling aan vervuilde buitenlucht longkanker veroorzaakt. Ze hebben ook een direct verband tussen luchtvervuiling en een verhoogd risico op blaaskanker vastgesteld,” IARC – monograph on air pollution – klasse 1 > Voor de meeste genotoxische carcinogenen is er een lineair verband tussen blootstelling en kans op effect bij lage blootstellingsniveaus (typisch milieublootstellingen) Unit risk of cancer slope factor : De unit risk is de lineaire toename in de kans op het ontwikkelen van kanker door levenslange blootstelling aan 1 µg/m³ van een bepaalde stof). > Bv: Air Quality Guidelines WHO : de levenslange blootstelling aan een luchtconcentratie van 1 µg/m³ benzeen een extra risico op het ontwikkelen van leukemie = 6x10-6 - => levenslange blootstelling aan 0,17 µg/m³ = extra risico op leukemie van 1/miljoen => levenslange blootstelling aan 1,7 µg/m³ = extra risico op leukemie van 1/100,000 => levenslange blootstelling aan 17 µg/m³ = extra risico op leukemie van 1/10,000 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 15 Onderstaand kader “Inschatting van het extra kankerrisico bij levenslange blootstelling” vervangt het kader uit “Hoe groot is groot in termen van risico-evaluatie” (Bart Bautmans, 2005). Een extra CA risico > 10-6 bij LL blootstelling kan slechts getolereerd worden indien redelijkerwijs geen daling haalbaar of mogelijk is. ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 16 ILLUSTRATIES ORDE VAN GROOTTE ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Het levenslang extra risico op overlijden door longkanker door roken is gemiddeld 4,8 x 10-2 Het extra levenslang risico op sterfte door vervoersongeval = 6 x 10-3 Het extra levenslang risico op overlijden door Legionellose wordt geschat op afgerond 1 x 10-4 (jaarlijks extra risico = afgerond 1 x 10-6 ). ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 17 GEZONDHEIDSGEGEVENS: AANTALLEN EN DOSIS/EFFECT-RELATIES ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Time-spatial analysis blaaskanker CAR-smoothed SIRs of bladder cancer for males at the municipality level Gezondheidsspoor volgen ? ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 18 NIET carcinogenen zonder drempel ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Bv. PM, EC NIEUWE studies tonen dosis-effect relaties bij zeer lage concentraties Schatting van de verandering in effect • Geen veilige drempel • Aanpak d.m.v. “pseudo”- gezondheidskundige advieswaarde o.a. voor scoring • géén veilige ondergrens waaronder geen gezondheidseffecten kunnen optreden. - Voorstel: (themagroep mobiliteit AZG) : > Voor PM 2.5 : 10 µg/m³ (WHO AQG 2005) Crouse et al., EHP 2012 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 19 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Langrish et al., J Int Med 2012 PROCEDURE SELECTIE GEZONDHEIDSKUNDIGE TOETSINGSWAARDEN www.zorg-en-gezondheid.be ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// > 2015 : Katleen De Brouwere, Christa Cornelis, VITO > Waarom? • • • • MG inschattingen over gevolgen voor volksgezondheid : toetsingswaarde nodig => soms hele waaier: bv WHO, ATSDR , EPA, CalEPA, ECHA => keuze kan “beoordeling” als OK/niet OK voor volksgezondheid beïnvloeden => praktijkgericht protocol om uniform en transparant te “kiezen” voor een bepaalde toetsingswaarde van een instantie > Aanpak? • Literatuur • Binnen- en buitenlandse instanties bevraagd • Obv voor- en nadelen: voorstel tot protocol met argumentatie van de keuzes Voorgelegd aan panel van binnen- en buitenlandse experts + Toegepast op cases Gebruik nieuwe MER-richtlijnenboek ‘Mens-Gezondheid’ ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 21 IMPACTFUNCTIES ”Ontwikkelen van een methodiek die de gezondheidsimpact in kaart brengt van infrastructuurprojecten die wegverkeer dragen of genereren”, 2015, VITO i.o.v. Agentschap Zorg en Gezondheid” ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// > EC sterfgevallen: 5,5 10-4 (95% BI: 3,6 – 8,2 10-4 ) gevallen per µg EC/m3 per persoon (weerspiegelt ook de grootte van de populatie) levensverwachting: 3,5 (95% BI 3,0 – 4,0) maanden per 0,5 µg EC/m3. > NO2 Forced vital capacity of gemiddelde longfunctie groei: 6,4 ml verlies in FVC per 1 µg NO2/m3 (voor scholieren) > PM2,5 sterfgevallen: 5,19×10-5 (95% BI 3,47×10-5 tot 6,72×10-5) gevallen per µg PM2,5/m3 per persoon levensverwachting: 21 (95% BI 14-27) dagen per µg PM2,5/m3 per persoon. > GELUID Environmental Epidemiology: Lucht en Geluid steeds samen bekijken % hinder = 1,795 × 10-4 × (Lden -37)3 + 2,110 × 10-2 × (Lden – 37)2 + 0,5353 × (Lden -37) % sterke hinder = 9,868 × 10-4 × (Lden-42)3 – 1,436 × 10-2 × (Lden-42)2 + 0,5118 × (Lden-42) % slaapverstoring = 13,8 – 0,85 × Lnight + 0,01670 × Lnight2 % sterke slaapverstoring = 20,8 – 1,05 × Lnight + 0,01486 × Lnight2 > Groene ruimte 10% extra groen binnen 1 km = ‘+’ 2,46 gezonde levensjaren per 1000 inwoners ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 22 … RISICO-GESTUURD … ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Disability Adjusted Life Years voor een milieustressor per jaar in Vlaanderen Milieurapport Vlaanderen MIRA/2012/06, juli 2012 VITO 2012/MRG/R/187 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 23 ONDERZOEKSTECHNIEKEN !!! opportuniteitskost !!! ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Onderzoekstechnieken, toegepast op milieugezondheidsketen (bron: E. Den Hond) EXTERN MILIEU BIOMERKERS VAN BLOOTSTELLING BIOMERKERS VAN EFFECT Uitstoot in omgeving Concentratie in omgeving Blootstelling bij de mens Vroegtijdig biologisch effect Biologisch effectieve dosis Interne dosis Verandering structuur, functie Gezondheidseffecten Ziekte Bij twijfel over de gezondheidseffecten van een infrastructurele maatregel (of hoe groot ze zijn), neemt men de grootst mogelijke proactieve maatregel. Künzli et al. - Lancet, 2000 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 02.04.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 24 EFFECT GERICHT METEN ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Toxicologisch profiel van Genk en Koksijde (* significant verschil) • • • Vlaamse Overheid dep. LNE • Genetische toxiciteit: AMES Endocriene verstoring: MELN assay Immunotoxiciteit: • Il-6 en il-8: inflammatie • Endotoxines Systemische toxiciteit: • Cytotoxiciteit • Radicaal genererend vermogen EXPOSOMEN Wild, 2010 Toekomst • • • • • Hazard ID Life-course Genome Transcriptome Proteome Metabolome Adductome HELIX (early life exposome) en Exposomics Vrijheid et al. 2015, EHP 122 (6) ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Registratienetwerk voor huisartsen elektronisch medisch dossier ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 2.3 mio diagnosen 9 mio medicatievoorschriften 18 mio laboratoriumresultaten 215.000 patiënten Toekomst ? Time-Spatial Gridanalysis > Geografische verdeling van de mensen met en zonder > COPD ( Genk – drie Integopraktijken) Geografische verdeling van de mensen met en zonder COPD ( Genk – drie Integopraktijken) – exl. rokers ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 26 HEALTH IN ALL POLICIES ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Hier doen we het voor … N E T W E R K ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 27 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Geluid + CO NOx PM O3 Benzeen … Longen Carcinogeen Astma Allergie Neurologisch … Milieugezondheidsenquête Genk-Zuid, 2006 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// MEDISCH MILIEUKUNDIG NETWERK ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Partnerorganisatie Milieugezondheidszorg www.medischmilieukundignetwerk.be www.gezondheidenmilieu.be (Website MMK’s) www.zorg-en-gezondheid.be (Agentschap Zorg en Gezondheid) www.lne.be/themas/milieu-en-gezondheid (Departement LNE) www.milieu-en-gezondheid.be (Steunpunt G&M) ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 29 NIET VERGETEN … ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// We brengen tot 80% van onze tijd binnen door ! … onze woning ademt buitenlucht in en binnenlucht uit … ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.10.16 Agentschap Zorg en Gezondheid 30 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Binnenmilieu Sara Benoy Gezondheidsimpact mobiliteit Stefan Acke Risico-analyse & HotSpotwerking Joke De Backer Drinkwater Liesbet Lejon Recreatiewater Patricia Schapmans Biologische vectoren, HOP Koen Schoeters [email protected] //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
