Inleiding: Crisis een nieuwe kans

Inleiding: Crisis een nieuwe kans?
Voor degenen die ons niet kennen: de Ekklesia Den Haag is een kleine oecumenische groep. We
proberen spiritualiteit te laten samengaan met maatschappelijk handelen. Twee keer per maand houden
we een viering in de kapel hierboven. Daarnaast organiseren we enkele keren per jaar een
bezinningsavond, rondetafelgesprek noemen we dat, over een maatschappelijk of sociaal thema.
Het rondetafelgesprek van vandaag gaat over de drie crisissen waarmee we te maken hebben: de
economische crisis, de klimaatcrisis en de energiecrisis. Die drie hebben met elkaar te maken. Ze zijn
alle drie veroorzaakt doordat we, met name in het rijke westen, op te grote voet leven, doordat we
steeds meer produceren en consumeren, steeds meer energie gebruiken.
Als je het landoppervlak van de aarde eerlijk zou verdelen over de nu bijna 7 miljard wereldbewoners,
dan zou ieder mens 1,8 ha krijgen.
Wetenschappers hebben berekend hoeveel ruimte iemand nodig heeft voor al zijn behoeften: wonen,
voedsel, energie, productie van kleding, spullen, verwerking van afval. Men noemt die ruimte de
ecologische voetafdruk.
Op de grafiek is de voetafdruk van de gemiddelde wereldbewoner aangegeven tussen 1960 en nu. Het
blijkt dat die voetafdruk toeneemt van 0,8 ha in 1960 tot 2,4 ha nu. De gemiddelde mens gebruikt nu
dus 3 x zoveel als 50 jaar geleden.
(Niet iedereen heeft dezelfde voetafdruk. In 2003 had de gemiddelde Nederlander een
voetafdruk van 4,4 ha, twee maal zoveel als de gemiddelde wereldbewoner. De gemiddelde
Amerikaan had zelfs een voetafdruk van 9,4 ha. Daartegenover staan veel mensen in de derde
wereld met een voetafdruk van minder dan 1 ha).
Als je de grafiek nader bekijkt dan blijkt Vanaf 1985 is de gemiddelde voetafdruk groter dan de
beschikbare grond. Nu in 2010 hebben we 40% meer grond nodig voor ons leefpatroon, dan de aarde
beschikbaar heeft. We hebben eigenlijk bijna anderhalve aarde nodig. Omdat er maar één aarde is,
teren we in op de reserves van de aarde.
Zonder fundamentele maatregelen, die het energie- en grondstoffengebruik sterk terugdringen staat de
wereld aan de vooravond van een energiecrisis, een klimaatcrisis, een milieucrisis. Er is niet veel tijd
meer.
In het voortreffelijke boek Terra Reversa, dat 'de wereld omgekeerd' betekent, zetten de schrijvers
Peter Tom Jones en Vicky de Meyere helder uiteen welke concrete stappen daarvoor nodig zijn. Die
stappen kunnen alleen succes hebben, betogen zij, als ze voldoen aan het engelse 4 E model: Enable,
Encourage, Exemplify, Engage.
Ik leg het model kort uit aan de hand van het promoten van het openbaar vervoer.
 De eerste E is die van Enable - Mogelijk maken.
Het heeft geen zin om openbaar vervoer te promoten, als er niet eerst gezorgd is voor een goed
openbaar vervoer netwerk.
 De tweede E is de E van Encourage, Aanmoedigen.
De overheid moet consumenten aanmoedigen bv. door het openbaar vervoer goedkoper te
maken, en/of door autorijden te belasten.
 De derde E is de E van Exemplify, een voorbeeld stellen.
De overheid zal het goede voorbeeld moeten geven, door zelf veelvuldig gebruik te maken van
het openbaar vervoer en dat te laten zien.
 De vierde E is die van Engage - engagement creëren.
Mensen moeten betrokken worden bij de veranderingen. Dat zou bv. kunnen door maandelijks
de cijfers van het openbaar vervoer te publiceren en van commentaar te voorzien. Halen we de
doelstellingen of niet.
Jones en De Meijere passen dit model toe op een groot aantal maatregelen en laten ook zien waar
dergelijke maatregelen al succes hebben. Een mooi boek, waarin helaas nogal wat jargon wordt
gebruikt. We hebben enkele exemplaren bij ons voor degenen die daarvoor niet naar de boekhandel
willen.
Hoe kunnen we ertoe bijdragen dat in de politiek dergelijke stappen worden gezet?
De economische crisis, hoe erg die ook is voor mensen die hun werk en inkomsten verliezen, biedt
daarvoor nieuwe kansen. De crisis is immers aanleiding tot een herbezinning over de richting waarin
de samenleving verder moet. Alle politieke partijen doen er aan mee - ze moeten wel. Hét moment dus
om de milieuproblematiek op de agenda te zetten. Daarom hebben we deze avond de titel 'crisis een
nieuwe kans?' meegegeven.
We willen vanavond niet het zoveelste clubje worden dat het duurzame wiel gaat uitvinden. Daarom
hebben we ervoor gekozen om aan te sluiten bij het 'platform duurzame en solidaire economie' een
samenwerkingsverband van een aantal groeperingen uit Nederland en Vlaanderen. Het platform
verbindt de zorg voor de aarde nadrukkelijk met solidariteit: het mag niet zo zijn dat de armen opnieuw - de rekening betalen van wat de rijken hebben aangericht. Hun manifest 'een fair & green
deal' dat eind 2009 uitkwam, bevat een keur aan maatregelen die nodig zijn voor een duurzame en
solidaire economie. We willen dit manifest met zoveel mogelijk handtekeningen van jullie naar de
politieke partijen sturen.
In de tweede helft van de avond gaan we dan overleggen op welke andere manieren we de maatregelen
uit het manifest onder aandacht van de politiek kunnen brengen.
Maar eerst jullie aandacht voor Lou Keune, een van de oprichters van het Platform Duurzame en
Solidaire Economie, die in het kort wat zal vertellen over het manifest.
Einar Sies