Scheefhals (Torticollis) Scheefhals is een aandoening waarbij het

Scheefhals (Torticollis)
Scheefhals is een aandoening waarbij het hoofd en de hals niet in een rechte lijn op de
romp staan. Meestal neigt het hoofd naar één schouder, terwijl de kin naar de andere
schouder draait. Er kunnen ook andere houdingen voorkomen. Scheefhals heet in het
Latijn torticollis: torti betekent gedraaid en collis betekent nek.
Bij een kind met scheefhals is het niet mogelijk om het hoofd zo te draaien, dat het weer
recht op de romp komt te staan. Als dit wel mogelijk is, is geen sprake van scheefhals
maar van een voorkeurshouding.
De meest voorkomende vorm van scheefhals bij kinderen is aangeboren en wordt
veroorzaakt door een afwijking in één van de halsspieren. De aangeboren vorm van
scheefhals komt bij één op de 100 kinderen voor. De aandoening wordt zichtbaar in de
eerste twee levensmaanden. Bij drie op de vier kinderen met scheefhals is het hoofd naar
de rechterzijde gekanteld.
Symptomen
 bij scheefhals zijn het hoofdje en de nek zijwaarts gebogen in de richting van een
schouder. Tegelijkertijd is het hoofdje ook gedraaid, waarbij de kin naar de
andere schouder wijst. (fig. 2)
 een van de spieren in de hals voelt verhard en strak gespannen aan. In de eerste
weken na de geboorte is het vaak mogelijk om een verdikking in deze spier te
voelen.
 aan de aangedane zijde kan de schouder hoger staan dan aan de niet aangedane
zijde
 als de scheefhals al langer bestaat, is vaak een afplatting van één kant van het
hoofdje waar te nemen.
 er is een bewegingbeperking in de nek
 hoofdpijn
 nekpijn
Oorzaken
Scheefhals ontstaat doordat één van de
halsspieren (desternocleidomastoideus
fig. 1)korter is dan de anderen. Deze te
korte spier verhindert dat het hoofd goed
naar een kant gedraaid en gekanteld kan
worden. Lange tijd is gedacht dat een
bloeding in deze spier als gevolg van
beschadiging tijdens een moeizame
bevalling, de oorzaak van de verkorting
van de spier zou zijn. Scheefhals komt
echter ook voor bij kinderen die geboren
zijn na een keizersnede. Nu denkt men
dat de aandoening al voor de geboorte in
de baarmoeder ontstaat. Mogelijk door
een zwelling in de spier of door
problemen in de bloedvoorziening van de
spier. Een andere oorzaak zou een afwijkende houding van het kind in de baarmoeder
kunnen zijn, maar dat is misschien juist een gevolg van de scheefhals. Zo kan een
moeizame bevalling het gevolg zijn van de afwijkende stand van het hoofd, in plaats van
het omgekeerde, zoals vaak wordt gedacht.
Andere oorzaken voor scheefhals zijn afwijkingen in de wervels van de nek, waardoor
een scheefstand van de nek ontstaat. Het kan gaan om wervels die maar voor de helft
ontwikkeld zijn (hemivertebrae) of een verschuiving van de eerste ten opzichte van de
twee halswervel (atlanto-axiale subluxatie).
Een onschuldige oorzaak die vooral bij wat oudere kinderen voorkomt, is een verstijving
van de spieren in de nek als gevolg van kou vatten of een verkeerde beweging. De
scheefstand van de nek die hierdoor ontstaat, gaat binnen twee tot drie dagen vanzelf
weer over.
Bij tieners en bij volwassenen kan ook de aandoening ideopatische spasmodische
torticollisvoorkomen. Bij deze aandoening is er een probleem in de regulatie van de
spierspanning, waardoor af en toe een scheefhals ontstaat. Deze aandoening kan tijdelijk
verdwijnen en vervolgens weer terugkomen. Dit komt vooral voor bij mensen tussen de
30 en 60 jaar.
Wat kunt u er zelf aan doen als bij uw kind deze aandoening is ontstaan?
Het is heel belangrijk dat de verkorte spier in de hals meerdere malen per dag, meestal
vier tot zes keer, voorzichtig wordt opgerekt. Oudere kinderen hebben hierbij zelf een
belangrijke taak. De fysiotherapeut zal bij het kind de oefeningen uitleggen en voordoen,
waarna het kind deze zelf kan uitvoeren. Het is heel belangrijk dat het kind dit oefenen
consequent doet. Op deze manier kan een operatie vaak worden voorkomen. Hieronder
staan een aantal oefeningen beschreven die er met een baby gedaan kunnen worden.
Doe deze oefeningen alleen in overleg met de kinderarts of de fysiotherapeut.
Oefeningen om de schuine halsspier geleidelijk langer te maken
Ga met de rug tegen een stevige achtergrond zitten en trek uw knieën een stukje op. Leg
uw kindje nu op uw bovenbenen, zodat zijn of haar billetjes tegen uw buik liggen en de
beentjes langs uw buik en borst omhoog liggen. Het hoofdje van uw kind ligt ter hoogte
van uw knieën.
De oefeningen die hieronder staan, zijn bedoeld om de rechter schuine halsspier te
kunnen oprekken.
 Wanneer uw kindje juist aan de linkerkant een verkorte schuine halsspier heeft,
moet u overal wat rechts staat links lezen en overal waar links staat rechts lezen.
 Leg uw linkerhand op de rechterschouder van uw kindje en druk de schouder een
stukje omlaag. Leg vervolgens uw rechterhand op het voorhoofd van uw kind.
Buig het hoofdje nu voorzichtig richting de linkerschouder tot u door weerstand
niet verder kunt. Hou deze positie tien seconden vol en laat het hoofdje dan
voorzichtig los. Herhaal deze oefeningen vervolgens nog veertien keer. Doe vier
tot zes keer per dag zo'n oefenserie.
 Leg uw linkerhand op de linkerkant van het gezichtje van uw kind. Zorg dat uw
arm voor de linkerschouder langs komt, zodat u er voorkunt zorgen dat deze
schouder niet beweegt. Pak nu met uw rechterhand de kin van uw kind vast en
probeer de kin voorzichtig naar de rechterkant te draaien totdat u veel weerstand
voelt. Houdt deze positie ook tien seconden vol. Laat uw kind daarna voorzichtig
los. Herhaal deze oefening vervolgens ook veertien keer en doe dit vier tot zes
keer per dag.
 Daarnaast is het belangrijk dat u uw kind stimuleert om de wereld te ontdekken,
aan de kant waar hij niet heen kijkt. Dit kunt u doen door op onderstaande
punten te letten.
Aandachtspunten bij het slapen
Leg uw kind de eerste twee weken na de geboorte in zijligging te slapen, afwisselend op
de rechter en op de linker zijde. Als het uw kind telkens met het hoofdje op dezelfde kant
slaapt, draait u het hoofdje om zodra hij goed slaapt. Als uw kind het hoofdje gelijk weer
terugdraait, probeert u het na vijf minuten nog eens. Draai het bedje van uw kind
regelmatig om, zodat het licht ook eens van de andere kant komt. Als u het bedje niet
om kunt draaien, kunt u ook het bedje andersom opmaken. Zet het favoriete speeltje of
knuffeltje van uw kind aan de niet-voorkeurszijde.
Aandachtspunten bij het verzorgen
Probeer het aankleedkussen recht voor u te leggen, zodat uw kind u recht aan kan
kijken. Uw kind ligt dan met zijn hoofdje tegen de achterkant van de commode aan en
met de voetjes bij uw buik. Als dit niet lukt, legt u uw kind afwisselend met zijn hoofdje
naar de rechter- en linkerkant van de commode. Leg uw kind bij het voeden afwisselend
op de rechter- en de linkerarm. Bij borstvoeding gebeurt dit al automatisch. Leg uw
kindje, als u er bij bent, op zijn buikje: zo kan het zijn hoofdje alle kanten op draaien.
Aandachtspunten bij de houding
Als u uw kindje tegen u aanhoudt, zorg dan dat het hoofdje naar de niet- voorkeurszijde
is gedraaid. Als u uw kindje in een draagdoek draagt, draai dan ook het hoofdje
afwisselend naar links en naar rechts. Speel met uw kindje terwijl het op uw benen ligt,
dit stimuleert ook het rechtuit kijken. Laat uw kindje zo op schoot zitten dat uw stem
vanaf de niet-voorkeurszijde komt. Hang in de box de speeltjes aan de nietvoorkeurszijde.
Behandeling
Bij onvoldoende resultaat na een jaar heeft fysiotherapie geen zin meer en wordt er
gekozen voor een operatie, waarbij de spier achter het oor en boven het sleutelbeen
gekliefd wordt.
Bij ernstige scheefhals kan, wanneer het leven daardoor ondraaglijk wordt en andere
therapieën te weinig effect hebben, chirurgische therapie uitkomst bieden. Een operatie
is een ingrijpende en meestal onomkeerbare/definitieve behandeling.
Twee voorbeelden van operaties:
 Förster Dandy-operatie. Aan beide kanten van de hals worden de zenuwwortels
doorgesneden, samen met een zenuw en de aangedane spier aan de zijkant van
de hals. Hiervoor moet een nekwervel worden weggenomen, waardoor de
stabiliteit van hoofd en hals te lijden heeft.
 Operatie volgens Bertrand. Bij deze operatie worden alleen die vertakkingen
van de zenuw doorgesneden van die spieren die de verhoogde spierspanning
veroorzaken. Het succes van deze operatie is zeer wisselend. Het kan een goed
eindresultaat geven.
Soms zijn meerdere operaties nodig. Bovendien is intensieve oefentherapie van
belang voor een goed resultaat.
Verder kan er gekozen worden voor botox injecties. Botox kan er voor zorgen dat de
spieren in de nek zich kunnen ontspannen. Alleen heeft botox een tijdelijk effect dus zijn
herhalingen om de drie maanden verreist.
Behandeling van de fysiotherapeut
De behandeling bij scheefhals bij jonge kinderen bestaat uit rekkingoefeningen van de
verkorte nekspieren. Verder bestaat de behandeling ook uit massage en warmte
pakkingen om de pijn in de nek te verlichten.
Copyright Pharmeon BV 2005