eXpertisecentrum voor Industrie, Onderwijs en

Les 1: De opkomst van een groot rijk:
Leerkrachtenbundel:
eXpertisecentrum voor
Industrie, Onderwijs en
Samenleving
Lesgever: Daniel Muñoz
OPLEIDING S
Vildersstraat 5, 3500 Hasselt
Tel. 011 85 95 54
Fax 011 85 95 82
E-mail: [email protected]
Vakkencombinatie: GES – INF - NCZ
Didactische oefening / Oefenles / stageles
Leervak: Geschiedenis
Lesonderwerp: Mexico voor de Conquista
School:
Leerjaar (+aantal lln):
Opleidingsjaar: 3 SAV
Datum:
Lesuur:
Mentor: Mevr Dirikx
Bijlagen: Ja
Informatie over de didactische beginsituatie
A. Vorige les:
B. Deze les: Mexico voor de Conquista
C. Volgende les: Mexico ontdekt door conquistadores
Vakspecifieke en vakoverschrijdende doelstellingen van de les
Kennis (K)
1)Begrippen
1.1 clans
1.2 chinampa
1.3 Náhuatl
2)Feiten
2.1 1345 v. Chr. aankomst van de Azteken aan het meer van Atitlan.
3)Relaties
3.1 legende Quitzalcoatl → stichting stad Tenochtitlán
→ symbool vlag Mexico
3.2 onvruchtbaar land → aanleg chinampa’s + kanalen
→ vruchtbaar land zoeken → verovering op andere volken → groot rijk
3.3 groot rijk → nood aan: - bestuur → 2 bestuurders → kiezen ambtenaars als steun
- leger → 3 legerclans → professioneel leger
- rechtspraak
- godsdienst → moet maatschappij “redden” → mensenoffers
Vaardigheden (V)
Cognitief (Vc)
De studenten:
Vc.1 kunnen aan de hand van de vlag van Mexico ( en voornamelijk het symbool) de link leggen tussen het
verleden en het heden en Mexico situeren op de wereldkaart.
Vc.2 kunnen met behulp van de brontekst : “De legende van de Azteken”, over de legende van de Azteken het
symbool van de Mexicaanse vlag verklaren.
Vc.3 kunnen met behulp van de brontekst: ”De Azteken: Een pre – Columbiaanse beschaving”, over de
vestiging van de Azteken en de brontekst over het landschap van Mexico, het belang van de landbouw
verklaren.
Vc. 4 kunnen aan de hand van de kaart van het Azteekse rijk, het belang van een goed bestuur, leger,
rechtspraak en godsdienst verklaren.
Affectief (Va)
De leerlingen:
Va.1 zijn nauwkeurig in het formuleren van conclusies om de maatschappij van de Azteken te leren kennen.
Va.2 kunnen hun bestaande kennis over Mexico aanwenden om probleemstellingen van deze les aan te vullen.
b.v. herkennen en situeren van de Mexicaanse vlag.
Situering in het leerplan
OVSG 0/2/2004/108
Vakgebonden eindtermen:
36 Ontdekkingstochten op kaart en op de tijdslijn kunnen lokaliseren (15de tot 18de eeuw)
39 Enkele fundamentele kenmerken van een niet-westerse samenleving kunnen omschrijven
45 Elementen van kolonisatie of prekoloniale elementen kunnen aangeven die tot op vandaag zichtbaar zijn in
die maatschappijen
Didactisch materieel
Leerkracht:
Vlag van Mexico
Uitvergroot symbool van de vlag van Mexico
Bundel bronnen
Bundel afbeeldingen
Kaart voor situering van het Azteekse rijk
Wereldkaart
Leerling:
Bundel bronnen
Beoordeling van de lesvoorbereiding door de vakdidacticus of mentor
Persoonlijke reflectie door de student
Reflectie vóór de les - persoonlijke aandachtspunten:
Reflectie op de gegeven les:
LESVERLOOP
Doelstellingen
& timing
(5 minuten)
Werkvormen
Aanknopingsfase
Lesfasen en onderwijsgedrag
!
Leergedrag
Voor we de les gaan beginnen zou ik graag willen vragen of er iemand dit
symbool kent?
Lln. Proberen het
symbool te herkenen.
(10 minuten)
3.1
Vc. 1
Vc. 2
Va. 2
(15 minuten)
1.1
1.2
2.1
3.2
Vc. 3
(15 minuten)
1.3
3.3
Onderwijsleergesprek
(OLG)
1. Probleemstelling:
Afbeelding symbool Mexico
1. Probleem bewust
worden.
2. Informatie selecterende instelling geven.
Afbeelding Mexico vlag
Situering van Mexico op de wereldkaart
Kaart Mexico
Brontekst: De legende van Mexico
2. Informatie
selecteren.
OLG
3. Leidende informatie afbakenen.
3. Leergesprek
OLG
4. Releveren
4. Expliciteren
OLG
5. Informatie selecterende instelling geven.
Brontekst: De Azteken, Een pre – Columbiaanse beschaving
Brontekst: Waarom gebruikten de Azteken Chinampa’s?
Kaart Rijk van de Azteken
5. Informatie
selecteren.
OLG
6. Leidende informatie afbakenen.
6. Leergesprek
OLG
7. Releveren
7. Expliciteren
Groepswerk
8. Informatie selecterende instelling geven.
Brontekst: Het bestuur van de Azteken
Brontekst: De maatschappij van de Azteken
8. Informatie
selecteren.
4
Vc. 4
Va.1
Groepswerk
OLG
Brontekst: Het leger en rechtspraak van de Azteken
Bronafbeelding: Offeren voor de Azteekse godsdienst
Brontekst Bloemenoorlogen
OLG
9. Leidende informatie afbakenen.
9. Leergesprek
OLG
10. Releveren
10. Expliciteren
(3 minuten)
Evaluatie
11. Evaluatie
Kruiswoordraadsel
11. Evalueren
(2 minuten)
Agenda
12. Agenda
12. Agenda invullen
5
BORDSCHEMA
1. Waar staat het symbool voor
midden op de vlag?
2. Wie waren de Azteken?
3. Hoe leefden de Azteken?
De Azteken: Opkomst van een groot
rijk:
Agenda: De Azteken: Opkomst
van een groot rijk
6
1. Bijlage 1 Vergrote vlag:
2. Bijlage 2 Vlag:
Afbeeldingen uit: http://www.google.be/imghp?hl=nl&tab=wi&q=
7
4. Kaart uit: Atlas der Algemene en der Belgische Geschiedenis Kaart 59: De grote
ontdekkingen en de koloniale rijken ( 15de en 16de eeuw), Van In, Lier, 2000.
8
1. Brontekst 1: De legende van de Azteken
Volgens hun eigen legende woonden de Azteken eerst op Aztlan, een eiland in
een meer. Met kano's zijn ze naar het vasteland gevaren en vonden daar een
standbeeld van hun god Quetzalcoatl, die vertelde dat ze met een paar andere
stammen naar een nieuw land moesten reizen. Tijdens hun reis vielen er steeds
volkeren af, omdat die onderweg een plaats hadden gevonden om zich te
vestigen. Maar de Azteken reisden verder tot de Vallei van Mexico, waar de
andere stammen al het goede land al hadden bezet. Om te laten zien waar de
Azteken hun dorp moesten bouwen, gaf hun god hen een teken: waar een
adelaar op een cactus zit en een slang verslindt, moest het dorp komen. Het
dorp werd Tenochtitlán genoemd, wat "De Plek van de Cactus" betekent.
Uit: http://home.tiscali.be/an.bloemen/Azteken.htm
2. Brontekst 2: De Azteken: Een pre - Columbiaanse beschaving
( voor 1492)
De Azteken waren een jagersvolk, dat vanuit het noorden Mexico binnenviel (
circa 1200). Na vele omzwervingen vestigden zij zich aan het Texcocomeer en
stichtten er in 1345 Tenochtitlán. Deze naam heeft op zich een specifieke
betekenis. Op korte tijd onderwierpen zij alle omringende volkeren. Rond 1500
strekte het Azteekse rijk onder Moctezuma II zich uit over delen van Mexico
en Guatemala.
De samenleving bestond uit een soort clans. Er waren strikt gescheiden
standen: een krijgeradel, priesterkaste en het gewone volk. Er was slavernij
maar de landbouw was de basis van de samenleving. De Azteken legden
vruchtbare drijvende tuinen ( chinampa’s) aan in het Texcoco-meer.
Uit: Adams X. & Cuppens L., Anno 4, Van In, Lier 2000.
3. Brontekst 3: Waarom gebruikten de Azteken Chinampa’s?
Mexico is erg bergachtig, een onbarmhartig land, alleen in de smalle stroken
langs de kusten en op het schiereiland Yucatán in het zuidoosten is wat
vlakker. De rest van Mexico is woest en bergachtig, met veel dorre streken die
zo rotsachtig of met zout doordrenkt zijn dat er behalve gras en wat boompjes
niets wil groeien. In grote delen van Mexico is het zo heet dat alles verdort.
Eén van de weinige vruchtbare streken is de Vallei van Mexico, die 2000 meter
boven zeeniveau ligt. Deze vallei was het centrum van Azteekse rijk.
Uit: http://home.tiscali.be/an.bloemen/Azteken.htm
9
2. Kaart 2: Het rijk van de Azteken op zijn hoogtepunt!
10
Kaart uit: http://www.google.be/imghp?hl=nl&tab=wi&q=
4. Brontekst 4: De maatschappij van de Azteken:
De keizer: De keizer was de leider van de Azteken. Hij verscheen zelden in het openbaar en
werd behandeld als een god. Als de keizer stierf wees een kleine groep edelen en priesters een
lid van de koninklijke familie als opvolger aan. Keizers werden meestal gekozen om hun
ervaring en moed in de oorlog.
De adviseurs van de keizer: De belangrijke adviseur van de keizer was een vrouw met een
vreemde titel: Cihuacoatl, wat "slangenvrouw" betekent. De "slangenvrouw" was
plaatsvervangster van de keizer en opperrechter en zorgde voor het dagelijks bestuur van het
keizerrijk. Onder de "Slangenvrouw" stonden vier generaals die het bevel voerden over de
soldaten in de vier districten van Tenochtitlán. Daaronder stond de raad van adviseurs van de
keizer.
De edelen: Onder de bestuurder stond de hoge adel, de tlatoani, die aan het hoofd van de
provincies stond. Daaronder stond de lagere adel, de tecuhtlis. Dat waren de rechters, de
generaals en de ambtenaren die het dagelijks bestuur over de steden voerden.
De meeste edelen waren behoorlijk rijk. De keizer schonk hen stukken land als er nieuwe
gebieden waren veroverd en bovendien hoefden ze geen belastingen te betalen. Gewone
mensen konden in de adelstand worden verheven door hun bedrevenheid en moed in de
oorlog, maar de meeste edelen erfden hun titels en landgoederen.
Het volk: De maceualtin, "het gewone volk", vormde de grootste bevolkingsgroep. Ze waren
verdeeld in families of clans, die calpulli heetten. Iedere calpulli had een stuk land dat door de
leden werd bebouwd. Elk jaar kwam de raad van de calpulli bijeen om het land onder de
familieleden te verdelen. Sommige gewone mensen hadden zoveel land dat ze rijker waren
dan sommige leden.
De slaven: De slaven vormden de laagste klasse in de Azteekse samenleving. Sommige
slaven waren in de oorlog gevangen genomen, anderen waren Azteken die aan lager wal
geraakten. De inwoners van Tenochtitlán konden als slaaf worden verkocht als ze grote
schulden hadden, of als ze werden betrapt op diefstal. Sommige mensen verkochten zichzelf
als hun oogst mislukt was als slaaf om aan hun eten en onderdak te komen.
11
Uit: http://home.tiscali.be/an.bloemen/Azteken.htm
5. Brontekst 5: Het bestuur van de Azteken:
De veroverde gebieden De Azteken veroverden geen dorpen en steden om het dagelijks leven
van de inwoners er te gaan regelen. Ze wilden maar drie dingen: ten eerste moesten alle
onderdanen van het rijk naast hun eigen stamgoden de Azteekse god Huitzilpochtli vereren.
Bovendien moest elke stad schatting, een soort belasting, aan Tenochtitlán afdragen. De derde
eis was dat elke stad onvoorwaardelijk trouw en gehoorzaam aan de Azteken moest zijn,
vooral door in tijden van oorlog soldaten te leveren.
De meeste steden in het rijk vonden het vreselijk om de Azteken schatting te betalen. Ze
konden er echter weinig aan doen vanwege het sterke Azteekse leger. Als de Azteken een stad
veroverden, namen ze vaak duizenden mensen gevangen, en dan vooral gezonde jonge
mannen. De gevangenen werden naar Tenochtitlán gestuurd om geofferd te worden. De
veroverde steden bleven verzwakt achter en de Azteken hoefden voorlopig geen aanvallen te
verwachten.
Een paar volkeren werden nooit door de Azteken overwonnen. In het Westen woonden de
Tarascanen, die een invasie van de Azteekse koning Axayacatl afsloegen. Veel dichterbij
zaten de Tlaxcalteken, die een grote hekel aan de Azteken hadden. De Tlaxcalteken sloten
zich aan bij de Spaanse indringers en speelden een belangrijke rol bij de omverwerping van de
Azteken.
Het dagelijkse bestuur van de Azteken was in handen van de keizer en zijn belangrijkste
adviseur. Deze adviseur ‘de slangenvrouw genoemd’ was een soort minister voor
binnenlandse zaken. De keizer hield zich enkel bezig met de buitenlandse zaken en het leger.
Tenslotte waren er ook nog de ambtenaren die een zeer belangrijke rol binnen het bestuur van
het Azteekse rijk hadden. Zij moesten ervoor zorgen dat alle onderworpen volkeren de juiste
belastingen betaalden. Zij moesten ook zorgen dat deze belastingen konden worden opgehaald
en ze waren verantwoordelijk voor het plannen van de openbare werken.
12
Uit: http://home.tiscali.be/an.bloemen/Azteken.htm
6. Brontekst 6: Het leger en de rechtspraak van de Azteken:
Wetten: De Azteken hadden tientallen wetten voor bijna elk onderdeel van het dagelijks
leven, waaronder misdaad, scheiding en grondbezit. Er was niet één vast wetboek dat voor
hele rijk gold, dus de wet kon van plaats tot plaats verschillen.
De rechtbank: Eenvoudige strafzaken werden door plaatselijke rechtbanken behandeld, met
oudere krijgers als rechter. Ernstiger vergrijpen dienden in Tenochtitlán door de rechtbank
behandeld te worden
Straffen: De Azteken kenden geen gevangenisstraf. Misdadigers konden op twee manieren
worden gestraft. Bij kleine vergrijpen moest de overtreder de schade van de benadeelde partij
in natura vergoeden of door er voor te werken. De andere soort straf was slavernij: de
misdadiger werd als slaaf aan de benadeelde partij gegeven en moest net zolang voor hem
werken tot de schade dubbel was terugbetaald.
Op zwaardere misdaden als moord, stelen op de markt, struikroverij of openbare
dronkenschap kon de doodstraf staan. De edelen werden veel strenger voor hun misdaden
gestraft dan gewone mensen.
De aanvoerders: De keizer was opperbevelhebber van het Azteekse leger. Elke stad onder
zijn gezag moest desgevraagd soldaten leveren om ten strijde te trekken. De Azteken
verpletterden hun vijanden vaak alleen al vanwege hun getalsterkte.
De krijgers van elke stad vormden een legereenheid onder bevel van eigen officieren, maar de
keizer had het opperbevelhebber.
13
De officieren: De meeste officieren waren beroepssoldaten die al op jonge leeftijd uit de
groep beste krijgers werden gekozen. Er waren drie ridderorden: De orde van de Pijl, de
Adelaar en de Jaguar.
De krijgers: Elke gezonde Azteekse man werd geacht te vechten als er op de grote
oorlogstrom werd geslagen. Op school leerden de jongens met wapens om te gaan en zodra ze
15 waren konden ze worden opgeroepen voor de oorlog. Soldaten kregen niet betaald, maar
soms werden degenen die zich in de oorlog onderscheidden beloond met land, slaven en
kleding. Iedere krijger die vier gevangenen kon overdragen werd in de adelstand verheven.
Uit: http: // home.tiscali.be/an.bloemen/Azteken.htm
3. Afbeeldingen: Offeren voor de Azteekse godsdienst
14
15
Uit: http://home.tiscali.be/an.bloemen/Azteken.htm
7. Brontekst 7: De bloemenoorlogen:
Zonder offerbloed zou de zon niet opkomen. De hoogste plicht van de mens was de
wereldorde in stand te houden door de goden te behagen. Op de Azteken rustte de zware last
erop toe te zien dat die wereldorde ook gehandhaafd bleef. Vandaar de offers. Uit deze offers
ontstonden de “bloemenoorlogen”.
De bloemenoorlogen ontstonden tussen alle regeerders van Mexico, Texcoco en Tlacopan
Ook de onafhankelijke stadsstaten van Uetotzinco, Cholula en Tlaxcala namen deel. Er werd
overeengekomen op afgesproken tijdsstippen formele veldslagen te houden met geen andere
bedoeling dan voldoende gevangenen in handen te krijgen voor de broodnodige offers. Zo
werd een netelig probleem opgelost. Door de uitbreiding van het Azteekse rijk was een gordel
van gebieden ontstaan. Doordat de Azteken zoveel gebieden bezaten werd het moeilijker om
gevangenen te nemen waardoor op haar beurt de wereldorde in gevaar kwam. Hierop volgde
steeds verdere veroveringen door de Azteken om steeds meer volkeren te onderwerpen en
offers te kunnen doen. Al deze offers, nodig om de wereldorde in stand te houden, gebeurde
in Tenochtitlán op de grote tempel.
16