Stekelig virus

Stekelig virus
op geschreven. “Of er handel in zit, moet nog blijken. Het aantal
patiënten dat ts heeft lijkt hiervoor te klein, maar wie weet wat
we nog allemaal ontdekken aan dit virus”, aldus Feltkamp.
Oorzaak van kanker?
Leidse virologen hebben een nieuw polyomavirus gevonden, dat waarschijnlijk de veroorzaker is van de zeldzame
ziekte trichodysplasia spinulosa. De onderzoekers hebben
meteen een patent op het virus aangevraagd. “Wie weet
wat we nog allemaal ontdekken aan dit virus”, aldus viroloog Feltkamp. Hun resultaten verschijnen in het online
tijdschrift PLoS Pathogens. door Astrid Smit foto Arno Massee
“Z
o zag hij eruit voor de behandeling”, zegt dr. Mariet Feltkamp (Medische Microbiologie) terwijl ze een foto toont
van een 16-jarige jongen. Zijn gelaat lijkt vol te zitten met op
springen staande mee-eters, alsof de puberteit iets te hard heeft
toegeslagen. Maar daarvan is geen sprake. De gele ‘kopjes’ zijn
harde stekeltjes. En als je beter kijkt zie je ook dat zijn wenkbrauwen en wimpers zijn uitgevallen en dat de huid is verdikt, aldus
de viroloog. De jongen heeft trichodysplasia spinulosa (ts), een
zeer zeldzame huidaandoening: wereldwijd lijden er slechts enkele tientallen patiënten aan. De ziekte komt vooral voor bij patiënten die afweerremmende medicijnen slikken. En dat doet de Brabantse jongen. Recent onderging hij een harttransplantatie.
Afweerstoornissen
“Toen wij het ziektebeeld van de jongen voor het eerst zagen –
zijn dermatoloog van het Jeroen Bosch Ziekenhuis vroeg ons om
advies – hadden we direct het vermoeden dat hij besmet was met
een polyomavirus”, zegt Feltkamp, die samen met analist Els van
der Meijden de oorzaak van ts trachtte te achterhalen. Uit de literatuur was al bekend dat de huidcellen van ts-patiënten tjokvol
zitten met virussen van zo’n veertig nanometer in doorsnede. Dat
is precies de grootte van de polyomaviridae, een klasse van circulaire dna-virussen die regelmatig problemen geeft bij mensen met
afweerstoornissen, bijvoorbeeld hersenontsteking bij aidspatiënten en nierontsteking bij niertransplantatiepatiënten. Tot nu toe
zijn vijf humane polyomavirussen beschreven, waarvan er drie de
laatste jaren zijn ontdekt.
Bekende polyomavirussen zijn te identificeren met de zogenoemde pcr-techniek, een ‘klassieke’ methode om het erfelijk materiaal
van een organisme in kaart te brengen. Maar daarmee lukte het
niet bij dit virus. Toen de Leidse virologen een andere dna-techniek toepasten – de Rolling-Circle Amplification – werd duidelijk
dat het inderdaad om een polyomavirus ging, en wel een nieuw
soort. Het is nauw verwant aan een humaan polyomavirus dat
een zeldzame vorm van huidkanker veroorzaakt, het zogenaamde Merkel-cel-polyomavirus. Feltkamp en collega’s publiceren
hun resultaat in het online tijdschrift PLoS Pathogens. De onderzoekers hebben het nieuwe virus voorlopig trichodysplasia spinulosa-geassocieerd polyomavirus (tsv) genoemd en er een patent
Hoewel met deze identificatie nog niet is bewezen dat tsv ook de
oorzaak is van de zeldzame ziekte ts, is dat wel waarschijnlijk.
Feltkamp toont een tweede foto van de jongen. “Dit is na de behandeling met de virusremmer cidofovir.” In zijn gezicht zijn nog
slechts rode vlekjes te zien, de stekeltjes zijn goeddeels verdwenen. Het aantal virusdeeltjes in zijn cellen is aanzienlijk teruggedrongen, aldus Feltkamp. “Door het aantonen van tsv in weefsel
van andere ts-patiënten hopen we aanvullend bewijs te leveren.”
Hoe de jongen besmet is met het polyomavirus is onduidelijk.
Feltkamp en Van der Meijden vermoeden dat het virus latent onder de bevolking voorkomt. Alleen bij een zeer slechte afweer
komt het op deze manier tot uiting. Maar de genetische achtergrond van ts-patiënten speelt waarschijnlijk ook een rol.
“Wij verwachten dat tsv, net als andere polyomavirussen, wijdverspreid voorkomt en mogelijk de oorzaak is van andere ziekten
waaronder kanker, aldus Feltkamp. “Daarom gaan we op zoek
naar meer lichaamsmaterialen waarin we het virus kunnen aantonen.” Daarnaast willen de virologen onderzoek doen naar de vermogens van dit virus om zijn gastheercellen harder te laten groeien. “Als je naar de dna-volgorde van tsv kijkt is het goed denkbaar dat dit virus over ‘transformerende’ eigenschappen beschikt
en dus iets met kanker te maken heeft”, aldus Van der Meijden.
Er is nog veel te ontdekken aan het polyomovirus. Van der Meijden overweegt daarom haar baan als analist op te geven en als
promovendus verder te gaan. “Dit onderzoek is spannend en opwindend, dat is mij de onzekerheid van een promotietraject wel
waard”, zegt ze.
N
Vermoedelijk komt het virus
latent voor onder de bevolking maar
geeft het alleen bij een zeer slechte
afweer klachten
Mariet Feltkamp en Els van der Meijden ontdekten een virus
[12]
21 juni 2010 | nummer 6