presentatie - Publieksdag Hersentumoren

Nieuwe ontwikkelingen in de
behandeling van gliomen
Dr J Bromberg, prof M.J. van den Bent
Neurologen
Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam
Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van gliomen
Twee uitersten
• Nieuwe standaard nabehandeling bij laaggradige gliomen
– Radiotherapie gevolgd door chemotherapie
• Ontwikkelingen onderzoeksbehandelingen bij glioblastomen
– Gericht op hele specifieke afwijkingen bij graad IV tumoren
Laaggradig gliomen: ontwikkelingen
• Laaggradige gliomen
–
–
–
–
Jonge patienten, vaak alleen epilepsie
Tumor met relatief gunstige prognose: gemiddeld 5 tot meer dan 15 jaar
Twee hoofdsoorten: astrocytomen en oligodendrogliomen
Behandeling: veel discussie
– Wel of niet vroeg opereren
– Wanneer en hoe na te behandelen
Laaggradige gliomen
• Behandeling nu:
– Soms afwachten
– Soms vroeg opereren
– Postoperatieve nabehandeling: bij groeiende tumor, uitvalsverschijnselen, grote
tumor, oudere patiënt
– Tot voor kort: nabehandeling met alleen radiotherapie
• Twee nieuwe studies:
– Europese studie: radiotherapie versus chemotherapie
– Amerikaanse studie: toevoegen van chemotherapie aan radiotherapie
Laaggradige gliomen: nieuwe standaard behandeling
• Europese studie:
– In sommige tumoren (astrocytomen) lijkt radiotherapie effectiever
– Bij oligodendrogliomen: behandelingen even effectief
• Amerikaanse studie: grote doorbraak
– Toevoeging van chemotherapie aan radiotherapie is veel effectiever
– Overleving veel langer
– Gebruikte chemotherapie: PCV schema
• Radiotherapie gevolgd door chemotherapie geldt nu als standaard
behandeling
– voor die tumoren waarbij postoperatieve nabehandeling nodig is
Hooggradige gliomen: ontwikkelingen
• Hooggradige gliomen: vooral het glioblastoom
–
–
–
–
Veel aggressiever beloop
Behandeling: radiotherapie met temozolomide
Bij terugkeer daarna beperkte mogelijkheden
Nieuwe studies naar meer gerichte medicijnen
Kanker (en dus ook het glioom) is een ziekte van het DNA
• DNA stuurt de cel aan: remt en activeert cel processen
– Zoals de cel deling
• Kanker is een stoornis van het DNA
• DNA regelfunctie ontspoort bij:
– Afwijkende structuur
– Teveel of te weinig stukjes DNA
• Twee soorten gevolgen:
– DNA werkt te hard: stimuleert de cel
– DNA werkt te langzaam: rem werkt niet meer, stimuleert de cel
DNA
Kanker is geen ‘eenheidsworst’
Sommige patiënten
reageren wel
D
I
A
G
G
N
O
S
T
I
E
K
Standaard
therapie
Patiënten met bepaald soort
kanker: verschillende subtypes
Persoonlijke geneeskunde:
Gebruik verschillen in
tumoren bij het kiezen van
de behandeling
Subtypes: vaak verschillen
in type DNA afwijkingen
Sommige patiënten
reageren niet
Ook het glioom is een ziekte van het DNA
• Gliomen: afwijkingen in specifieke stukjes DNA
– onder andere PTEN gen, EGFR gen, IDH gen, C-Met gen,
CDKN2A gen
– Verschillende tumoren hebben verschillende afwijkingen
– Zelfs binnen 1 soort (bijv graad 4 tumor)
• Kunnen we daar behandelingen op ontwikkelen?
• Is succesvol bij leukemie, long carcinoom, melanoom etc
DNA
‘Personalized medicine’ en glioblastomen; toekomst?
• Nu al een beetje mogelijk: MGMT eiwit
• In onderzoek:
– Er zijn nu studies waarin hele gerichte medicijnen worden onderzocht
– Alleen bij tumoren met eiwit afwijkingen waartegen die medicijnen werken
– Als het eiwit normaal is: kan de behandeling niet werken
– Als het eiwit abnormaal is: mogelijk werkt het
– Hiervoor is eerst nodig: moleculair onderzoek van de tumor
‘Personalized Medicine’ studies bij glioblastomen
• Concept moet bij hersentumoren nog bewezen worden
• Als u / uw naaste meedoet aan zo’n studie:
– Wordt u eerst gevraagd om toestemming voor onderzoek van een stukje tumor
– Meestal geen nieuwe operatie nodig
– Er wordt gebruikt gemaakt van zeer geavanceerde DNA onderzoeksmethoden
• Als de afwijking:
– niet aanwezig is: is de studie geen goed idee voor u
– wel aanwezig is: bespreekt de onderzoeker de studie met u
• Aantrekkelijk concept, maar nog onbewezen
‘Personalized Medicine’ studies bij glioblastomen
• Studies maken gebruik van geavanceerde DNA onderzoeksmethoden
– Erasmus MC: speciaal DNA onderzoeks panel voor gliomen ontwikkeld
– Levert zowel diagnose type hersentumor als specifieke DNA afwijkingen
• Verschillende studies nu geactiveerd
– Erasmus MC
– UMCU
• Eerste studie onderweg voor niet glioblastoom patiënten