Extra stof M3H2 Overheid en sociale zekerheid

M3 H2.7
Extra stof: wetgeving en rechtspraak
Print deze paragraaf uit en maak vervolgens de bijbehorende vragen.
Wetgeving
Een ingewikkelde samenleving als de onze kent veel wetten zoals de belastingwetgeving, de wet op
het minimumloon, de sociale verzekeringswetten, de milieuwetten en de Wet gelijke behandeling.
Een wet is een door de overheid opgestelde regel waarvan de naleving afgedwongen kan worden.
Wetten ordenen de samenleving. Alle wetten hebben een aantal kenmerken:
a Wetten beschermen. Zo beschermen milieuwetten het milieu en beschermen sociale
verzekeringswetten de
zwakkeren in de samenleving.
b Wetten zijn dwingend. Dwingend wil zeggen, dat iedereen zich aan de wetten moet houden.
c Wetten maken wetshandhaving en rechtspraak noodzakelijk. Politie, officieren van justitie en
rechters zijn in
ons land de handhavers van de wet. Het is hun taak er op toe te zien, dat de wetten worden
nageleefd.
d Overtreding van een wet heeft een sanctie (straf) tot gevolg.
Vrouwe
Justitia
Rechtspraak
Geschillen zoals diefstal, geweldpleging en zaken boven de € 5000, komen voor de
(arrondissements)rechtbank. De rechter doet hier uitspraak. Ons land telt 19 ‘arrondissementen’.
Hoofdregel is dat een zaak wordt behandeld in het arrondissement (rechtsgebied) waar de gedaagde
woont. In kleinere geschillen, zoals verkeersovertredingen, arbeidsgeschillen, huur- geschillen en
zaken onder de € 5000 doet de kantonrechter van de rechtbank uitspraak. Als je het met het vonnis
(de uitspraak) van de rechter oneens bent kun je in hoger beroep gaan bij het gerechtshof. Het arrest
(de uitspraak) van de raadsheren (rechters) van het gerechtshof komt in de plaats van die van de
rechter. Ons land telt vijf gerechtshoven. Ook nu hoef je je niet bij de uitspraak neer te leggen. Je kunt
een vonnis eisen van de Hoge Raad (in cassatie gaan). Deze is gevestigd in Den Haag. Tegen de
uitspraak van de Hoge Raad kan niet nog eens in hoger beroep worden gegaan. Rechters doen
strafrechtelijke, civielrechtelijke en bestuursrechtelijke uitspraken.
STRAFMATEN
In tegenstelling tot andere landen kent Nederland
geen doodstraf. De hoogste straf die de rechter kan
opleggen is levenslange gevangenisstraf. De
kortste straf is één dag. Ook kan de rechter boetes
opleggen. De hoogste geldboete bedraagt €
450.000, de laagste € 2.
In het wetboek van strafrecht zijn alle strafbare
feiten en de daarbij behorende straffen opgesomd.
Strafrecht
Als burgers zich niet aan de wettelijke regels houden begaan zij een strafbaar feit. Daarbij kan het
om een overtreding of een misdrijf gaan. Overtredingen zijn relatief lichte vergrijpen zoals een
verkeersovertreding. Misdrijven zoals doodslag, afpersing of moord zijn ernstiger strafbare feiten. Alle
strafbare feiten en de daarbij behorende straffen staan in het wetboek van strafrecht. Een verdachte
is onschuldig zolang een rechter niet anders heeft bepaald. In
Civiel recht
Privaatrecht of civiel recht of burgerlijk recht is het recht dat de verhouding tussen de burgers
onderling regelt.
Hiertoe behoren bijvoorbeeld het familierecht, het erfrecht, het huurrecht, het contractenrecht en het
arbeidsrecht.
In het civiel recht neemt de rechter een besluit over een geschil tussen twee partijen: de eisende partij
en de gedaagde. De ene particulier klaagt de andere particulier aan. Bijvoorbeeld: bij een
hoogopgelopen burenruzie klaagt de ene buur de andere aan. Of: een werknemer klaagt het bedrijf
waar hij werkt aan. Steeds gaat het om geschillen tussen particulieren en/of particuliere instellingen.
Bestuursrecht
Ook de overheid moet zich aan de regels houden. Bestuursrecht is het recht dat de verhouding tussen
de overheid en de burger, en de overheden onderling regelt. Bij bestuursrecht is de overheid altijd als
aanklager of als aangeklaagde betrokken. De gemeente weigert bijvoorbeeld een bouwvergunning
aan de heer Van Uitbreken te verlenen. De heer Van Uitbreken is het niet met deze beslissing eens
en klaagt de gemeente aan.
Gedaagden kunnen gebruik maken van de diensten van een advocaat. Soms is dat verplicht. De
advocaat probeert de belangen van zijn cliënt zo goed mogelijk te behartigen. De Nederlandse
rechtspraak kent, in tegenstelling tot de Amerikaanse, géén juryuitspraak.
_________________________________________________________________________________
Vragen
1 Kruis aan of de volgende beweringen juist of onjuist zijn.
Juist
Onjuist
De uitspraak van een raadsheer van het gerechtshof heet een arrest
Een hoger beroep dan in cassatie gaan is in Nederland niet mogelijk
Het hoogste rechtscollege in Nederland is het gerechtshof
Overtredingen en misdrijven zijn strafbare feiten
Nederland kent geen juryrechtspraak
Civiel recht regelt de verhouding tussen de overheid en de burger en de overheden
onderling
De hoogste juridische sanctie in Nederland is levenslange gevangenisstraf
2 Geef aan of in de onderstaande gevallen sprake is van strafrecht, civiel recht of bestuursrecht.
a Joost is bekeurd. Hij reed met zijn auto door het rode licht. Joost vindt dat hij een goede reden had:
zijn zoontje was van de trap gevallen en moest in allerijl naar het ziekenhuis gebracht worden.
Binnenkort komt de zaak voor het gerecht.
b Buurman Bas heeft een hekel aan zijn buren. Daarom heeft hij een schutting van vier meter hoogte
op de erfafscheiding laten plaatsen. De buren van Bas gaan hier niet mee akkoord en eisen een
gerechtelijke uitspraak.
c De gemeente Liemeer heeft het met de gemeente Aalsmeer aan de stok. Inzet: de
gemeentegrenzen.
d Jos vindt dat hij ten onrechte is ontslagen. Hij daagt zijn werkgever (Lasch bv) voor het gerecht.
e Rita laat haar auto controleren bij de ANWB
f Rita maakt bezwaar tegen verhoging van de maximumsnelheid in haar straat.
3 Uit de krant:
INBREKER WERD SLACHTOFFER
Utrecht, van onze verslaggever. Tijdens een inbraak kwam de 23jarige B.K uit B. ernstig ten val. De bewoner van het pand werd door
het gekerm van de inbreker gewekt. Hij trof deze met ernstige
kneuzingen en bloedingen in het portaal aan. De bewoner heeft bij
wijze van ‘straf’ de inbreker ruim een uur aan zijn lot overgelaten en
vervolgens pas de politie gebeld. Door dit oponthoud zal de inbreker
zijn rechterarm moeten missen.
a De inbreker heeft een strafbaar feit gepleegd. Licht dit toe.
b Welk strafbaar feit heeft de bewoner gepleegd?
De rechter heeft in bovenstaande zaak uitspraak gedaan. De inbreker krijgt een maand en de
bewoner krijgt een drie maanden gevangenisstraf opgelegd.
c Wat vind jij van de door de rechter opgelegde straf?
d De advocaat van de bewoner stelt zijn cliënt voor om in hoger beroep te gaan. Welke instantie zal
vervolgens een uitspraak doen?
_________________________________________________________________________________
Antwoorden
1
De uitspraak van een raadsheer van het gerechtshof heet een arrest
Een hoger beroep dan in cassatie gaan is in Nederland niet mogelijk
Het hoogste rechtscollege in Nederland is het gerechtshof
Overtredingen en misdrijven zijn strafbare feiten
Nederland kent geen juryrechtspraak
Civiel recht regelt de verhouding tussen de overheid en de burger en de overheden
onderling
De hoogste juridische sanctie in Nederland is levenslange gevangenisstraf
2
a
b
c
d
e
f
Juist
x
x
Onjuist
x
x
x
x
x
Strafrecht
Civiel recht
Bestuursrecht
Civiel recht
Civiel recht
bestuursrecht
3
a
b
c
d
Diefstal is bij wet verboden. En daarom strafbaar.
De bewoner liet de gewonde inbreker aan zijn lot over.
Eigen mening
Gerechtshof (Eerste zaak kwam voor bij de Arrondissementsrechtsbank).
_________________________________________________________________________________