Darmen repareren met gekweekt weefsel

Medisch
Darmen repareren met
gekweekt weefsel
Tekst: Rietje Krijnen
‘Weefselvernieuwing in de darm voor het eerst zichtbaar’. Dat was de
kop boven een recent nieuwsbericht over het UMC Utrecht. Wat betekent dit uiteindelijk voor mensen met darmkanker, met een stoma
of met een pouch?
De laatste jaren komt de nadruk in
de medische wetenschap meer en
meer te liggen op het zelfhelend
vermogen van het lichaam. Het lichaam is in staat zelf veel ‘foute’
processen op te lossen. Recent
deden onderzoekers van het UMC
Utrecht een nieuwe ontdekking op
dit vlak. Zij maakten zichtbaar hoe
de weefselvernieuwing in de darm
wordt geregeld. Aan de basis van
het onderzoek ligt het feit dat weefsels ook buiten het lichaam groeien,
in het laboratorium. Madelon Maurice, een van de onderzoekers, legt
28.
Stomavereniging | Vooruitgang | Zomer 2016
uit hoe dat in zijn werk gaat: ‘We halen stamcellen uit
weefsel en zorgen ervoor dat ze voldoende voeding
krijgen in de vorm van eiwit. De cellen gaan zich delen
en vormen een klein stukje darm. Met dierproeven zijn
daarbij al mooie resultaten geboekt. In
zieke darmen van
muizen is gekweekt
weefsel teruggeplaatst. Dat weefsel
hechtte zich vast in
de darm en het muizenlichaam beschouwt het nu als
eigen darmweefsel.’
Immuuncellen
Wat betekent dit voor mensen? Is het mogelijk om zieke
stukken darm op deze manier beter te maken? Kunnen
we darmdelen die aan elkaar zijn gehecht beter laten
genezen? Wat betekent het voor de aanleg van een
stoma?
‘We hebben pas een eerste stap gezet,’ legt Madelon
Maurice uit. ‘Net als bij muizen beschouwt het menselijk
immuunsysteem nieuw weefsel van buiten in principe
altijd als indringer, en stoot het af. Tenzij de celtypen
heel precies op elkaar aansluiten. Dat is bij muizen gelukt. Nu moeten we de cellen van het menselijke afweersysteem inbrengen in het kweekproces, zodat het
nieuwe weefsel niet wordt afgestoten.’
Het zou uiteindelijk het mooiste zijn als cellen gekweekt kunnen worden samen met de immuuncellen
die het afweersysteem ondersteunen. Dan is er medisch
gezien ineens veel meer mogelijk. ‘In mijn lab proberen
we te begrijpen hoe cellen met elkaar communiceren.
Dat wordt steeds duidelijker. Maar vergis je niet: elke
patiënt is anders. Het is dus maatwerk. Er kan van alles
gebeuren bij iemand die kanker heeft. Er kunnen veranderingen optreden in het lichaam die de groei van de
tumor verzwakken of juist versterken. Als we dat proces
doorgronden, snappen we ineens veel meer.’
Ziekte van Crohn
Het lijkt toekomstmuziek, maar de ontwikkelingen gaan
snel. Een paar jaar geleden was het nog niet mogelijk om
veranderingen aan te brengen in weefsels waarin kanker
voorkomt. ‘Dat gebeurt nu wel. Blijft de vraag over:
welke cel gaat de overhand nemen en wannéér gebeurt
dat? Welke nieuwe medicijnen werken?’
Momenteel wordt er vooral op het gebied van kanker onderzoek gedaan. Maar Madelon Maurice weet dat er ook
onderzoeken lopen bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. Het beïnvloeden van darmprocessen, weefselvernieuwing en reparatie van kapotte stukken darm is in
volle gang. ‘Uiteraard is het moeilijk om
nu te voorspellen wat er straks allemaal kan. Maar als je weet hoe weefselvernieuwing in de darm in zijn werk
gaat, dan komen oplossingen voor reparatie van de darm in zicht. Mits de
immuuncellen meewerken. Daar wordt
dus hard aan gewerkt.’
Madelon Maurice,
celbioloog van het UMC Utrecht
van darmziektes kan op deze manier
een vlucht nemen. Zou het ook mogelijk zijn om grote nieuwe stukken
darm te kweken?
‘In theorie moet dat kunnen. Darmen
zitten erg ingewikkeld in elkaar en
we kunnen veel functies nog niet
nabootsen. Maar ik denk dat we in
de toekomst wel degelijk weefsel
kunnen kweken dat taken kan overnemen.’
Schematische weergave
van een stamcel
Stoma of pouch
Technisch gezien moet het mogelijk zijn om twee darmdelen na een operatie beter te laten hechten, en een
stoma of een pouch beter aan te leggen. Ook de aanpak
Aanmaak van nieuwe cellen
Om slijtage en beschadiging
van weefsels te herstellen, bevatten veel organen kleine
hoeveelheden stamcellen. Dit
zijn cellen die door celdeling
zorgen voor de aanmaak van
nieuwe jonge cellen. Die
nieuwe cellen richten zich er
vervolgens op om de taken van
dat weefsel goed uit te voeren.
29.