inhoud

INHOUD
REDACTIONEEL
Dagloos
CONSUMENTENNIEUWTJES
2
MOESTUIN
Herfst in Maria’s Hofke
22
BLIK OP MILIEU
5
UIT DE PRAKTIJK
Velt Limburg op bezoek in de waterkuil
Consumentennieuwtjes
11
Groen en architectuur
Kamp C opent eerste demonstratiewoning
Energiebesparing
Open Huizendagen
56
61
62
61
EN VERDER
UITGELEZEN
Hoogstamfruitbomen in West-Vlaanderen
Milieuvriendelijk consumeren
We consumeren ons kapot
46
46
48
Nieuwe ledenvoordelen
Lezers schrijven
Waarheen
Zoekertjes
3, 51
53
52
50
VOEDING
De week van de smaak
Wat is de ecosmos?
Het Velt-smaakpanel
Kleine ecosmossers
Meer dan water en brood
Recepten
• Broodbeleg
• Een hap vol sterke smaken
12
13
14
16
18
17
19
EXTRA: VELT BIOZADENLIJST 2007-2008
MIDDENIN:
Plaatselijke activiteiten
Seizoenen oktober 2007/ 1
DAGLOOS
NIEUWE LEDENVOORDELEN
Het blijft een aantrekkelijke formule: je roept als actie- of drukkingsgroep
jouw goed doel uit tot ‘dag van de huppeldepup’ en op die dag staan alle
schijnwerpers op je organisatie gericht. Helaas is dit fenomeen sterk aan
inflatie onderhevig. Soms lijkt het wel of ngo’s over elkaar heen buitelend
leven van de ‘dag van de dit’ (daar zitten er hele grappige tussen die ik hier
niet ga noemen) naar de ‘week van de dat’ ondertussen nog enkele ‘maanden van iets anders’ meepikkend. Keerzijde van je moment de gloire: de rest
van de 365 dagen kan het knap lastig worden om nog in beeld te komen.
Het leven van de moderne activist zoals het is: surfen van het ene campagnemoment naar het andere. Dagloos? Zoek een vrije (niet ingepikte) dag.
Ook wij spelen het spel lustig mee en berichten in deze Seizoenen over evenementen waar we al dan niet ons ecologisch karretje aan hangen. Zoals de
Week van de Smaak (waarvan we – tong verlekkerd uit de mond – stilaan
de contouren een ecokleurtje geven) en de Maand van de Energiebesparing.
Ijzersterk is nog steeds onze eigen biozadenlijst. 10 kaarsjes blaast deze uit
en we mogen fier zijn, want van deze (dagloze!) actie zijn we gewoon de locomotief èn de rest van de trein, met wagons vol enthousiaste vrijwilligers.
World Overshoot Day dan, kende je die al? Het is de dag van het jaar waarop
de wereldbevolking alle beschikbare natuurlijke hulpbronnen verbruikt
heeft die de natuur in één jaar tijd kan vernieuwen. Deze dag valt ieder jaar
vroeger. In 1987 nog op 19 decemer, vorig jaar al op 9 oktober en ook dit
jaar wanneer je dit leest alweer voorbij.
Foto Elaine Tan.
Dat brengt me waar ik het hier oorspronkelijk over wilde hebben, bij enkele opvallende nieuwe ismen. Zoals gorisme of algorisme, afgeleid van de
eigennaam Al Gore. Ze verwijzen – kritisch – naar de door hem gevoerde
strijd tegen de klimaatverandering. Vallen ook weer meer: klimaatscepticisme of zelfs -negationisme, zoiets als het ontkennen of (psychologisch)
verdringen van alle wetenschappelijke bewijzen in verband met de klimaatveranderingen.
Wordt het eigenlijk geen tijd om ook voor deze groep mensen een speciale datum vrij te maken? De dag-van-de-arme-maar-o-zo-hardnekkige-klimaatnegationist. Een beetje zoals we dat doen met bedreigde diersoorten...
Ook wie zijn kop in het zand steekt voor andere milieuproblemen gedenken we deze dag. Opdat we hén voor de rest van het jaar niet meer hoeven
te zien. Daag! Iemand een voorstel voor een datum?
Bart Coenen
2/ Seizoenen oktober 2007
In deze rubriek vind je alle info over de
verkooppunten waar je als Velt-lid korting
krijgt. Zeg steeds dat je Velt-lid bent en
toon je lidkaart.
• [ PUC-SHOP]
PUC − Computers met ervaring − is
gespecialiseerd in de verkoop van gebruikte computers en computeronderdelen. Door aan pc’s een tweede leven
te geven, levert PUC een bijdrage aan de
bescherming van het milieu en verlaagt
de technologische drempel voor iedereen die een pc wil kopen. Bovendien
creëert PUC jobs, want de gebruikte
computers worden eerst grondig getest
en schoongemaakt. Op alle pc’s is standaard 2 jaar garantie.
Jouw korting: 5 procent op alle computers en computeronderdelen.
Adres: Uitbreidingstraat 390,
2600 Berchem
03 281 19 48 of 0496 30 58 09
www.puc.be
• LA VIGNE
La Vigne is een groot- en kleinhandel
die biologische wijnen, olijfolie, olijven,
etc invoert.
Jouw korting: 10 procent op het volledige wijnengamma.
Adres: Merelstraat 10,
2590 Berlaar
03 256 12 38 of 0495 23 19 62
• PRO VINO VERO
Importeert en verdeelt biodynamische
wijnen uit Frankrijk, Duitsland, Italië
en Spanje.
Jouw korting: 5 procent op alle wijnen.
Deze korting is niet van toepassing op
sappen, meel en olie.
Adres: Kloosterhoek 23,
9790 Wortegem-Petegem
056 68 83 07
www.provinovero.be
• BIOTIEK-BIODYVINO
Rechtstreeks invoerder en verdeler van
uitsluitend biologische en biodynamische wijnen.
Het assortiment is het grootste in ons
land met zowat 230 wijnen, schuimwijnen, champagnes, aperitieven, alcohol
etc. uit Frankrijk, Italië, Spanje, Portugal, Chili, Australië, Zuid-Afrika en Argentinië. Regelmatig zijn er “Openflesdagen” waar de wijnen kunnen worden
geproefd (zie data in Seizoenen of op de
website van Biotiek).
Jouw korting: 10 procent vanaf 24 flessen.
Adres: Ten Hoflaan, 22,
2980 Zoersel
03 312 24 38
www.biotiek.be
+ unieke boekenkorting,
exclusief voor Velt-leden.
Zie p. 51.
Seizoenen oktober 2007/ 3
• ECOSTREAM
ZONNE-ENERGIE SYSTEMEN
Door te investeren in een zonne-energie
systeem draag je actief bij aan vermindering van CO2-uitstoot. Bovendien
bespaar je flink op je energienota én kan
je er zelfs geld mee verdienen!
De specialisten van Ecostream vertellen
je graag meer over de mogelijkheden.
Jouw voordeel: bij aankoop van een
zonne-energie systeem van minimaal 2,5
kWp voor het einde van dit jaar krijgt
u een gratis Sunny Beam monitoring systeem (zie advertentie achteraan).
Adres: Nieuwendorpe 12a
9900 Eeklo
T 09 378 51 01
www.ecostream.be
Meer over zonne-energie en Ecostream
vind je achteraan.
OVERIGE VERKOOPPUNTEN
• Ecoflora (Halle)
• Wijngaardhof biogroenten
(Westmalle)
• Midgaard bvba (Lichtaart)
• Ecomicroob (Putte)
• Lazuli (Mechelen)
• Dobbelhoeve (Schilde)
• Doekjes en broekjes (Leuven)
• Bodemkundige Dienst van België
(Heverlee). Aanvulling: 10% korting bij
de standaard bodemanalyse (en advies)
van de bodemkundige dienst. Met deze
analyse kan het Veltsecretariaat je een
bemestingsadvies geven op basis van
compost.
• Biogroei (Loonbeek)
• Natuurboerderij Het Bolhuis
(Molenstede)
• Hageling-Bio Wijnbouw (Tienen)
• Cecotec (Eghezee)
• AC De Wroeter (Kortessem)
• De Zaaier (Ruddervoorde)
• Het Roodhof (Oostkamp)
• Bezegaard Biofruit (Wakken)
• Biovita (Brugge Sint-Andries
en Brugge Sint-Kruis)
• De Hogen Akker (Oedelem)
• Lekker Gec (Gent)
• Stainless Building Consultancy
(Gent)
• Boerderij De Loods (Aalst)
Dit overzicht vind je ook op
www.velt.be/voordelen met vermelding van de volledige adresgegevens en
de producten waarop de korting van
toepassing is.
Foto: Ecostream.
4/ Seizoenen oktober 2007
Ook een voordeel schenken aan onze
leden? Contacteer Michel Beankens.
[email protected]
HERFST IN MARIA’S HOFKE
LIEVEN DAVID
Lieven David pleegt hier voorlopig zijn
laatste eettuinartikel. De vorige artikels en nog veel meer kun je vinden op
www.lusthof.org.
Loof en andere gewasresten laat ik hier
mooi liggen: deze laag mag de bodem
eronder vruchtbaar houden tot de
lente. Als de herfst wat warm wil zijn,
groeit er overigens hier en daar tussen
die mulchlaag door al een waaier aan
winterharde groentjes en kruiden. Die
zelfzaaiende gewassen zorgen voor dagelijks plukwerk: rucola, kervel, veldsla,
peterselie en winterpostelein, maar ook
goudsbloem, driekleurig viooltje en
ander fleurigs. Enkel wanneer ze met
te veel zijn, dun of wied ik ze; zo’n eetbaar tapijt moet nu ook weer niet te vol
staan.
Als ik ergens slakkenvraat merk, grijp ik
natuurlijk telkens in. In hun verplaatsbare ren laat ik onze twee kippetjes de
komende maanden namelijk regelmatig
slakkenrazzia houden. Dat hierbij ook
enkele nuttige plantjes sneuvelen, vind
ik niet erg. De omgescharrelde bodem
krioelt immers van gewenste zaadjes
die bij de eerste warme dagen wel gaan
kiemen.
• Bed 1 bulkt van de jonge en iets minder
jonge andijvie. Enkele plantjes naar de serre
verplanten verlengt het andijvieseizoen tot
in april.
• De aardbeiplanten, van bed 2 tot bed 6,
bedekken de bodem bijna helemaal. Ik dun
uit tot ze ongeveer op de reglementaire afstanden staan: 55 op 30 cm en mulch dan
met houtsnippers.
• Bedden 7, 13 en 19: door de late aardappeloogst – ik wist gewoon niet dat Sarpo
Mira zo laat afrijpte – heb ik de preitjes
(oer- en gewone winterprei) pas laat kunnen planten, maar ze benen alweer bij. De
preirijen geef ik namelijk wekelijks een
douche met verdunde plantengier, en die
blijken ze te waarderen. De pas geplante
knoflook en winterui – telkens een paar rijtjes – beginnen nu wortel te schieten. Wat
dun gestrooide houtas zal hen een vlotte
start geven.
• Op bedden 8, 14 en 20 geven courgetteplanten met een laatste krachtinspanning
nog een paar vruchten. Daarna breng ik een
laagje paardenmest aan, zodat de compostpieren hard kunnen werken en de aardappelen volgend jaar flink groeien.
• Bedden 9, 15 en 21 brengen nu nog de
laatste staak- en struikprinsessen voort.
Wanneer die onder de eerste vorst bezwijken, rooi ik het hele gewas. Een handvol
Foto’s: Lieven David.
Seizoenen oktober 2007/ 5
In de pluktuin staat bed
3 nu hoofdzakelijk vol
met zwartmoeskervel,
en een paar heel sterke
bladkooltjes van het ras
Nero di Toscane.
halfrijpe boontjes pulk ik uit hun peulen: lekker in een herfstminestrone!
Ook een paar planten vezelhennep
prijken in deze bedden: de zaadjes heb
ik al wijselijk geoogst en aan de kippen
gevoerd, anders zaait dit gewas zich
volgend jaar overal uit. De gebruiksmogelijkheden van de vezelige bast en de
houtige stengel moet ik nog ontdekken.
Met de taaie vezels heb ik al frambozen
opgebonden, maar wat ik – op liefhebbersschaal – nog kan aanvangen met
dit oerstevige gewas, mag je me altijd
vertellen.
• Op bedden 10, 16 en 22 komen winterbroccoli en -bloemkool en winterse
bladkolen stilaan tot volle wasdom. Om
problemen met de vruchtwisseling te
vermijden, heb ik ze geplant aan het
ene eind van elk bed, zodat volgend jaar
de zomerse kooltjes de rest van het bed
mogen inpalmen.
• De broccoli in bedden 11, 17 en 23
blijft nog oogstbaar tot het echt gaat
vriezen. Mijn maandenlange behandeling – oogsten, telkens wat insnoeien, en
maandelijks met plantengier bijmesten
– zorgt voor een broccolibed dat er verre
van klassiek uitziet. In de vroege zomer
6/ Seizoenen oktober 2007
stonden ze nog wel op 40 cm van elkaar,
maar slechts enkele flinke planten blijven gewoon doorgaan met produceren.
Om de meter staan die nu: de sterkste
planten uit mijn zaadmengsel, dus in
verschillende tinten van groen tot bijna
paars, én met diverse bladvormen. Ze
staan nu bijna een meter hoog, vol
oogstbare broccolihoofdjes. Niet groot
genoeg voor de winkel, maar wie vraagt
daarom? Uiteraard kweek ik al een paar
jaar zaad van deze brede broccolivariatie…
• De tuinbonen in bed 12 kiemen
voorzichtig. Winterteelt van dit vorstbestendige gewas is eenvoudig: in de herfst
zaaien, wat beschermen tegen te veel
kou en vocht, en dan gewoon oogsten
eind mei. Rassen met Aquadulce in hun
naam lenen zich – volgens de literatuur
− beter voor deze teelt dan andere, maar
eigenlijk zou ik eens een hele vergelijkende proef willen opzetten.
• De bietjes van bed 18 staan nu dik en
rond tegen elkaar aangeleund. Wie mij
kent, raadt al dat ik weer een zaadmengsel heb gebruikt – vandaar de diversiteit
in vormen en tinten. Na de eerste nachtvorst draai ik het loof eraf; dat mag mooi
blijven verteren. De bieten zelf gaan de
bewaarkuil in: een heerlijke wintervoorraad. Mijn favoriete recept: rasp een
bietje samen met een pittige appel,
sprenkel er wat Japanse ume-azijn over
en smullen maar!
• De paprika’ s en pepers in bed 22
hebben een nat, fris jaar achter de rug.
Ach ja, dat zijn dan weer prima testvoorwaarden, zodat ik volgend jaar met de
productiefste rakkers verder kan.
• Bed 23 ligt dichtbij een bramenstruweel, waarin slakken hokken. Ze sluipen
bij nacht en regen naar onze broccoli,
want ook zij appreciëren die verse vita-
mientjes. Tussen dit laatste bed en de Mijn teeltplan bekijk ik op een herfstavond
wildernis heb ik sinds het voorjaar een nog eens grondig. Moet ik ergens bijschapaar balken liggen. Om de twee dagen ven? Opgelet: als ik één gewas durf te verdraai ik ze om en kan ik eronder han- plaatsen, heeft dat meteen gevolgen voor
denvol naaktslakken oogsten. Onze kip- het hele rotatieschema. Het heeft wel iets
pen lusten deze onuitputtelijke bron van van een sudoku. Een handig middeltje om
proteïnen rauw!
een teeltplan op te stellen, vind ik scrabVerder strooi ik, aan de bedzijde van die bleletters: de A staat voor aardappel, de K
balken, wekelijks een strookje houtas: zo voor kool, … Ik schuif en schik ze op mijn
blijven die slijmerige vreters behoorlijk tuinplattegrond tot de puzzel klopt.
weg.
• Sinds het voorjaar ligt er, tussen het COMPOST IN TWEE
hoofdpad en de eigenlijke bedden, een VERSNELLINGEN
strook van 40 cm met heel veel eenjarige
bloemen, plus een kleurrijk mengsel van Het hele jaar door, en zeker nu het kouder
snijbiet. Het is een feest voor het oog en wordt, zitten onze twee kippen ’s ochtends
het zorgt voor een keur aan insecten; o zo graag boven op de composthoop in
ook de meesjes vonden al heel snel de hun ren. Die broeiwarmte doet hen zichtrijpende zonnepitten.
baar deugd. En de hoop groeit maar aan:
Maar ik had het kunnen weten: het on- alle bladeren, de oogstresten, de gesnoeide
kruidvrij houden van deze fleurige strook takjes en de kippenmest blijven maar kois een regelmatig terugkerend karweitje. men. Ook de buren komen met hun GFTVanuit het pad – eigenlijk is dat Maria’s container aankarren: ik sta hier al bekend
door onkruid begroeide grond, maar
dan door mij kort gemaaid – rukken al- Smeerwortel bedekt de bodem voorbeeldig. Links zie je de overlerlei onkruiden immers telkens weer op vloed aan bladeren die ik half oktober voor het laatst oogst. de
naar die voedselrijke tuin. Randen zijn vijfde keer al dit jaar!
leuk, maar vaak lastig! Dit najaar gooi ik
het roer om: over de hele lengte plant ik
zoveel mogelijk smeerwortel. Die bedekt
de grond prima, en levert ook vele sneden voedzaam blad om mee te mulchen.
Toch laat ik de eenjarige bloemenweelde
niet vallen: dankzij hun uitzaaivermogen
zullen de bloemen zich her en der tussen de groenten mengen, zodat er steeds
genoeg kleur zal zijn.
• Maria zegt het niet hardop, maar ze
geniet van al wat bloeit en groeit in haar
tuin. Regelmatig komt ze kool of sla
oogsten en krijgt ze van mij een pompoen. ‘Niet te groot, hé, want ik ben
maar alleen’, zegt ze dan. Het ene plezier
is het andere waard…
Seizoenen oktober 2007/ 7
Peperkers maakt
lange witte wortels
die veel weg hebben
van mierikswortel.
In een pot doet deze
doorlevende groente
het ook prima.
Naar Brave
Hendrik heb je
nauwelijks omkijken. regelmatig
plukken volstaat.
als biomassaverzamelaar. Deze trage, luie
hoop – ik zet hem nooit om – zal tegen
eind april halfverteerd vertrekken naar de
serre, als voeding voor de gulzige tomaten
en vooral voor het hele bodemleven.
In onze serre ligt momenteel de snelle
composthoop nog na te werken. Van die
oorspronkelijke metershoge broeihoop
blijft amper 20 cm over; ook hebben de
komkommer- en paprikaplanten er bijzonder veel voedingsstoffen aan onttrokken.
Het resultaat: nog één kubieke meter fijne
potgrond, geschikt om in 2008 weer frisse
plantjes op te kweken.
VASTE GEWASSEN
IN DE PLUKTUIN
Het is zover: bedden 1 tot en met 6 verdwijnen uit het rotatieschema. Deze bedden liggen namelijk aan de westkant van
onze pluktuin, en daar is het al dertien jaar
moeilijk kweken. De bomen van de buren
zuigen namelijk diep en ver, en met name ’s
zomers konden onze gewone groentjes daar
niet mee concurreren. Kleinfruit wortelt al
wat dieper en daarom zet ik in december in
elk bed wat bessenstruiken, aangevuld met
doorlevende kruiden en groenten. Gedaan
dus met het zomerse gezeul met water;
het onderhoud zal zich vanaf nu beperken
tot wat snoeien, scheuren, bijmesten en
opbinden, en vooral veel plukken. Enkele
van mijn favoriete vaste (en dus heel makkelijke) lekkernijen zijn:
• Zwartmoeskervel (Smyrnium olusatrum)
is een schermbloemige die twee- of vaak
meerjarig is. Onze verre voorouders kenden
deze vergeten groente zeker, maar tegenwoordig moet je met een vergrootglas naar
zaad of plantgoed zoeken. Het zaad houdt
zijn kiemkracht immers niet lang. Een zorgeloze aanwinst vind ik deze vaste groente
8/ Seizoenen oktober 2007
wel: de blaadjes smaken wat naar selder
en kunnen in de plaats daarvan in soep
worden gebruikt. De stengels zijn verrassend mild en mals; ik stoom of stoof
ze even. Bijna het hele jaar door laat
zwartmoeskervel zich plukken en de
bloemschermen trekken talloze nuttige
beestjes aan.
• Brave Hendrik (Chenopodium bonus-henricus) is ook al zo’n ouderwetse
groente. Een vrij goede vervanger voor
zijn moeilijker te kweken verwant spinazie. Het blad lijkt er helemaal op en het
bevat ook veel ijzer! Van in het vroege
voorjaar tot eind oktober kunnen we de
jonge blaadjes gebruiken.
• Duizendblad, paardenbloem, brandnetel, zevenblad, en tal van andere
eetbare ‘on’kruiden waren eeuwenlang
onmisbare ingrediënten in de alledaagse
keuken. Ze zijn zo rijk aan stoffen die
ons lijf nodig heeft: lees daar eens een
paar kruidenboeken op na! Als iedereen
bijvoorbeeld een paar blaadjes paardenbloem per week zou eten, zouden onze
ziekenhuizen leeglopen. Denk ik toch.
Dat deze oerkruiden tegenwoordig zo
miskend zijn, komt net doordat ze zich
te gemakkelijk voortplanten. Brandnetel
teel ik, voor het experiment, al anderhalf
jaar met gemak in een bloempot. Ont-
snappen doet hij niet; ik oogst continu
het jonge blad. Alleen in volle zomer
wordt het blad wat taai.
• Peperkers (Lepidium latifolium). Beeld
je een kruising in tussen mierikswortel
en tuinkers. Juist: pittig ovaal blad, dat
je het hele jaar door kunt blijven knippen. Ook de dunne witte wortel gebruiken we als mierik: lekker pikant. Deze
wilde groente kan echt gaan woekeren,
vooral op vochtige grond, maar daar
hebben wij dus geen last van.
• Balsemwormkruid (Chrysanthemum
balsamita of Tanacetum balsamita):
een zusje van boerenwormkruid, maar
dan met grijsgroen lang ovaal blad, en
madeliefjesbloemetjes in volle zomer.
De geur zit ergens tussen munt, citrus,
kamfer en nog wat in. Een eenvoudig
te telen plant, waarvan we vooral in het
voorjaar de jonge blaadjes gebruiken
in kruidenpannenkoeken. Verder ook
een theekruid: lekker en goed voor de
spijsvertering.
• Oregano (Origanum vulgare): overbekend, jawel, maar te weinig gebruikt.
Recent onderzoek heeft uitgewezen dat
dit mediterrane kruid bijzonder veel oxidanten bevat. Lekker is het zeker!
• Penningkruid (Lysimachia nummularia). Goed tegen wondjes, aambeien en
diarree, zeggen de kruidenboeken, maar
hier tellen vooral de bodembedekkende
kwaliteiten van dit gemakkelijke plantje.
De topjes en de jonge ronde blaadjes
smaken licht zurig en passen in elk slatje. Laat ik ook de – eetbare – bloemen
niet vergeten: als gele sterretjes sieren ze
elke zomer hun stukje tuin.
• Doorlevende venkel (Foeniculum
vulgare) geeft helemaal geen dikke knollen, maar is de wilde voorouder, die
bij ons vlot de drie meter haalt. Jonge
okselscheutjes oogsten we continu vanaf
januari en de zaadjes – groen of rijp − smaken heerlijk in thee. Extraatje: deze venkel
is een prima waardplant voor de koninginnenpage.
• Bergamotplant (Monarda didyma) zou ik
ook niet meer kunnen missen: de zomerse
witte, lila of rode kransbloemen, maar ook
de bladeren geven thee een fijn tijmaroma.
• Natuurlijk mogen mijn Alliums hier
niet ontbreken: Allium zebdanense, Allium
triquetrum (driekantige look), Allium moly
(goudlook), Allium carinatum (berglook),
Allium tuberosum (Chinees bieslook), Allium altaicum, … Elk van deze lookachtigen
groeit, bloeit en smaakt anders; de ene is in
volle winter plukklaar, de andere ’s zomers.
Voor daslook (Allium Ursinum) is onze tuin
helaas te droog: een tuinier moet ook niet
alles willen kweken.
Penningkruid
bedekt permanent de bodem
onder en tussen
grotere gewassen.
Linksboven zie je
bijvoorbeeld broccoli en kruisbes.
Dit zijn maar enkele van de vele vaste eetbare planten: er zijn er nog tientallen andere die in je tuin kunnen passen. Grasduin
eens in een paar boeken en bezoek wat sites:
het aanbod zal je overweldigen. Het komt
er natuurlijk op aan de juiste plant voor
jouw bodem, microklimaat en behoeften
te kiezen.
Veel van deze vaste klanten trekken, wanneer ze bloeien, interessante insecten aan.
Het ecologische web versterken, weet je
nog?
Seizoenen oktober 2007/ 9
DE BALANS
Veelkleurige
snijbiet bereid ik
bij voorkeur met
een teentje look
en een bosje verse
koriander.
Doorlevende eetbare planten zijn robuust, soms iets té. Sommige verspreiden
zich echt enthousiast via zaad of wortel.
Wie echter dagelijks plukt, houdt ze
wel onder controle. Ik herinner mij hoe
ik onze dochters tijdens hun kleutertijd
een Chinees bieslookquotum oplegde:
één blaadje per week mochten ze, anders
vraten ze dit kruid gewoon tot tegen de
grond af. Nu, meer dan tien jaar later,
hebben we meer Chinees bieslook dan
we kunnen eten.
Als ik ooit veel minder tijd en ruimte zou
hebben om eetbaar te tuinieren, zou ik
zeker voor deze doorlevende eetgewassen
blijven kiezen. Alle klassieke groenten
vind je immers in elke winkel, maar deze
gratis blaadjes en andere toemaatjes leveren, door hun unieke smaken en hun lange oogsttijd, een belangrijke toegevoegde
waarde aan je tuin en aan je maaltijd.
November en december zijn de beste
maanden om bessen, fruitbomen, en
de meeste vaste kruiden en groenten te
planten of te verplanten. Dan kunnen ze
nog goed wortelen, en kun je in 2008 al
met mate plukken. Elk jaar weer scheur
en herschik ik nu planten waar nodig.
10/ Seizoenen oktober 2007
Op mijn kleine schaal rendeert De Lusthof:
• Het is een fijne hobby, die – behalve wat
tijd en grond − niet veel kost.
• Zaadjes en plantgoed win ik veel zelf, en
ik gebruik ze graag als ruilmiddel.
• We hoeven geen groenten, bessen of
kruiden te kopen; fruit en noten verkrijgen
we steeds vaker door ruil.
• We weten wat we eten: welk kind weet
nog hoe boontjes groeien?
• Versgeplukte tuinkost vinden wij veel
lekkerder en het is wellicht ook gezonder
dan groente uit de winkel.
• Door al die permacultuurtechnieken
is De Lusthof een vrij arbeidsarme tuin.
Maar precies daardoor kan ik weer extra
tijd stoppen in zaadwinning, kruisingsprojectjes, voordrachten, artikels, een website
en … onderzoek naar nog arbeidsarmere
technieken en gewassen.
• Er komen boeiende mensen over de vloer,
die ook bezig (willen) zijn met eettuinen.
• We besparen flink op voedselkilometers,
gewoon door te eten wat in de tuin groeit.
Op www.voedselvoetafdruk.be kun je zelf
berekenen hoeveel hectaren jij met je voedingsgewoonte inneemt. Jammer genoeg
kun je er nog nergens aangeven dat je je
eigen eten gewoon uit je tuin haalt.
• Leve de snelle hap: ik ga de tuin in met
mes en mand en pluk de nodige lekkernijen; een half uur later zitten we aan tafel.
• Die korte keten, van grond tot mond, en
die grote variatie aan eetbare gewassen vormen samen een steeds grotere rijkdom.
• Samenwerken met de natuur en daar
veel lekkers uithalen: dat vind ik een heel
leerrijk proces, waar ik nog jaren zoet mee
ben.
VELT LIMBURG OP BEZOEK
IN DE DE WATERKUIL
Zaterdag 1 september.
Door Jef Hermans
Op uitnodiging van het Limburgse kernbestuur zakken een vijftigtal Limburgse
Velt-bestuursleden af naar Zepperen,
om er het ecologische moestuincomplex
‘De Waterkuil’ te bezoeken.
Onder een stralende zon worden ze
verwelkomd door de tuiniers met een
knabbeltje en Wereldwinkeldrankje,
aangeboden door het stadsbestuur van
Sint-Truiden. Vooral de warme gastvrijheid van de tuiniers en de behulpzame
aanwezigheid van bestuursleden van Velt
Sint-Truiden staan garant voor dit warme onthaal. In een korte inleiding situeert Luc Vanhoegaerden de evolutie van
het Velt initiatief dat aan de basis lag van
het ontstaan van het milieuvriendelijke
buurtmoestuincomplex. Daarna worden
de bezoekers rondgeleid langsheen de
individuele tuintjes.
Alles ligt er zomers mooi bij, opgedeeld
in percelen met teeltrotatie, overal rijkelijk begroeid met smakelijk ogende
groenten, en hier en daar oogstrelend afgewisseld met kleurrijke bloempartijen:
een biotuin ten top!
De bezoekers kunnen er in het Velttuintje ook kennismaken met eerder
ongekende teelten: het ijsplantje, ABCkruid, amarant, ongewone pompoensoorten zoals de Galeux d’ Eysines, het
shisokruid,...
Na de rondleiding napraten en genieten van een sapje of van
een pittig wijntje: Velt Limburg op z’n best!
Foto’s Luc Vanhoegaerden.
Seizoenen oktober 2007/ 11
DE WEEK VAN DE SMAAK
VAN 15 TOT 24 NOVEMBER 2007
De Week van de Smaak is aan zijn tweede
editie toe. De formule slaat aan in Vlaanderen: maar liefst 1200 organisatoren
meldden zich aan met een activiteit.
Ontwerp:
Bart Coenen
Foto broodje:
Fleur Suijten
Foto lucht:
Christopher Potter
Ook ecologische voeding verdient een
plaats in deze campagne. Ecovoeding
staat immers voor kwaliteitsvolle voeding; niet alleen de bereiding, maar ook
de keuze van de ingrediënten gebeurt
met veel zorg voor mens, dier en milieu.
In samenwerking met Bioforum Vlaanderen vzw vlagt Velt in de programmabrochure dit jaar alle ecologische activiteiten met de slogan ‘bio mijn natuur’.
Zo kun je in een oogwenk eco-activiteiten uit het aanbod halen. Dat aanbod
van zo’n 60 activiteiten is overigens zeer
divers: kooklessen, biobabbels, proeverijen, scholen die de bioboer opgaan.
Alle gevlagde activiteiten gebruiken voor
minstens 50 procent biologische ingrediënten en hebben oog voor het brede
ecologische plaatje: seizoensgroenten,
producten uit eigen streek of een focus
op een vleesarme of veggiemaaltijd.
DE ECOSMOS
Hij is gezond, biologisch en vegetarisch,
erg lekker en bovendien verovert hij
nagenoeg alle ecoactiviteiten tijdens de
Week van de Smaak.
De ecosmos wordt vanaf 15 november
ongetwijfeld een begrip in heel Vlaanderen. Velt wil met de ecosmos tonen dat
groenten en peulvruchten ook lekker
zijn op de boterham of sandwich. We
nodigen je uit om zelf de proef op de
som te nemen tijdens één van de ecologische activiteiten.
Meer info:
www.velt.be/ecosmos
www.weekvandesmaak.be
Wil je zelf aan de slag? Lees in wat volgt
alles over de ecosmos!
Nadia Tahon
12/ Seizoenen oktober 2007
WAT IS DE ECOSMOS?
De ecosmos volgens Velt
De ecosmos is een gezonde, vegetarische
en biologische smos. Hij bevat steevast
de volgende ingrediënten:
• een biologisch broodje
• vegetarisch-biologisch broodbeleg, zelf
bereid of gekocht
• groenten, van het seizoen
Facultatief: mayonaise, olijfolie of pesto.
Velt geeft 10 suggesties voor een ecosmos. 5 recepten om zelf te bereiden en 5
soorten broodbeleg die door een professioneel proefpanel zijn uitgetest.
Het broodje
We verkiezen een biologisch volkoren
broodje. Het graan van biologisch brood
komt van de bioboer. Die grijpt niet
naar chemische bestrijdingsmiddelen en
selecteert zijn rassen niet louter op basis
van hun opbrengst, maar ook volgens
hun natuurlijke weerstand tegen ziekten.
Om schimmelschade te beperken, zaaien
bioboeren hun graan dunner, zodat het
na een regenbui sneller opdroogt.
Biobakkers gebruiken zuurdesem of
biologische gist om het deeg te laten
rijzen. Als broodverbeteraar gebruiken
ze biovet, melk, melkzuur, vitamine C
en suikers. Gangbare bakkers doen het
meestal met minder natuurlijke producten: emulgatoren vergroten het broodvolume, kleurstoffen doen het brood beter
ogen, antioxidanten en conserveermiddelen verlengen de houdbaarheid, aroma’s geven brood extra geur en smaak.
Biobrood herken je aan een ouweltje
waarop het Biogarantie®label staat. Dat
brood komt van grote of minder grote
bakkerijen die gecontroleerd worden en
biologisch brood via winkels en bakkers verdelen. Heel wat warme bakkers
bakken zelf hun biobrood en worden
gecontroleerd door Blik of Ecocert.
Adressen van biobakkers vind je op:
www.biodichtbijhuis.be. Geen biobakker in je buurt? Kies dan voor vers brood
met zo weinig mogelijk toevoegingen;
vraag eventueel de ingrediënten na bij je
bakker. Meer info: Handboek ecologische
voeding, p.73.
Vegetarisch-biologisch broodbeleg (zelf
bereid of gekocht)
Het noodzakelijk aandeel aan eiwitten en
vetten via vlees en zuivel is in een ideaal
voedingspatroon voor volwassenen niet
erg groot. We eten er doorgaans te veel
van. Dat je je brood ook kunt beleggen
met groenten is minder bekend.
Niets kan tippen aan een zelf bereid
broodsmeersel. Lees daarvoor de recepten verderop!
Maar je kunt ook kiezen voor een van de
5 kant-en-klare broodsmeersels die het
Velt-smaakpanel selecteerde:
• Kruidige paté van Abinda
• Champignonsalade van Abinda,
• Auberginesla van Florentinne
• Fetamousse met daslook van Bioverde
(verstoog Bioplanet)
• Hongaarse paté van Vers & Veggie (verstoog Bioplanet)
Lees verder en ontdek alles over de selectieprocedure en de winnende producten.
Groenten (van het seizoen)
Omdat tomaten in de winter niet echt
milieuvriendelijk zijn, sommen we hier
enkele wintervariaties op: geraspte spitskool (eventueel gemarineerd), geraspte
wortelen, kiemen (het hele jaar door
verkrijgbaar) of gedroogde tomaatjes.
Seizoenen oktober 2007/ 13
Foto’s: Nadia Tahon
Boven: Emelie Heller
Onder:
Marie-Laure Prévost
HET SMAAKPANEL
Verrassend vegetarisch:
slaatjes en pasteitjes
Voor ons was het een
uitdaging. Na de receptenwedstrijd van vorig
jaar met de groente van
de maand, zouden we
onze gewaardeerde jury
deze keer verrassen met
maar liefst 30 soorten
vegetarisch broodbeleg,
duurzame alternatieven
voor zondagse klassiekers
als kip-currysla en tomatensaus met balletjes, of
de leverpaté tussen de boterham in de week. Hoe
wild krijg je een smaakpanel met Mexicaanse paté,
auberginekaviaar of een
salade jardinière? Lees het
hieronder!
De jury
Twee bekenden zijn ook
deze keer van de partij:
Lut De Clercq, kokkin
van de zangtempel Ancienne Belgique in Brussel en tevens meter van
de Week van de Smaak
in november, en diëtiste
Marie-Laure Prévost. Ons
mannelijke jurylid Jo De
Bruyne, kooklesgever van
Velt, moet deze keer forfait geven wegens vakantie. Stagiair-diëtiste Emelie Heller neemt echter
enthousiast zijn plaats in.
Nadia Tahon, coördinator voeding en landbouw
14/ Seizoenen oktober 2007
bij Velt, proeft gedreven mee en Karen
Remans, samenstelster van het lessenpakket Bio met Klasse en medeauteur
van de ecogids voor jeugdbewegingen
Kampkippen en Kikkererwten, zorgt voor
de logistieke steun.
Werkwijze
Jurylid Marie-Laure is niet alleen vegetariër, ze is ook nog allergisch voor
gluten. We proeven daarom eerst de 19
smeersels die glutenvrij zijn, anoniem
en in willekeurige volgorde opgediend
door Karen. Dan komen de overige 11
aan bod die Marie-Laure enkel visueel
kan beoordelen.
Aan de juryleden wordt gevraagd een
quotering te geven voor het aroma van
1 tot 5 (van onaangenaam tot heel aangenaam) en voor de aanwezigheid van
de vier smaakelementen (zoet, zout, bitter en zuur), eveneens van 1 tot 5 (van
niet aanwezig tot sterk doorsmakend).
Verder zijn ook het mondgevoel (van
droog tot smeuïg) en het uitzicht (van
onsmakelijk tot hoogst aantrekkelijk) op
dezelfde wijze te beoordelen. Afrondend
mag elk jurylid het geproefde slaatje of
de paté een cijfer geven van 1 (echt niet
lekker) tot 10 (perfect).
De soorten
De diversiteit van de dertig geproefde
soorten onderbrengen in een aantal
categorieën is geen eenvoudige klus. Marie-Laure doet een gewaardeerde poging
en onderscheidt daarbij de ‘leverpaté’s’op
basis van gistextract en plantaardige vetten, de mayonaiseslaatjes, de bereidingen
met peulvruchten zoals kikkererwten en
linzen, de auberginepurees, traditionele
macrobiotische paté’s op basis van seitan
en tofoe, en de ‘exotische’ bereidingen
met curry of op zijn Mexicaans.
De ervaringen
Rasechte kokkin Lut trapt al van bij
de start van de proef een open deur in:
‘Slechts weinige bereidingen kunnen
tippen aan wat je zelf vers kunt klaarmaken. Ik wil daarvoor best een aantal
recepten aan de hand doen voor een van
de volgende Seizoenen.’ Waarvan akte!
(de recepten vind je al in dit nummer!
nvdr.)
In de overzichtstabel van de hele smaakproef vallen twee smeersels bij het volledige smaakpanel door de mand: het
Mexicaanse broodbeleg van Novita en
de paté pistou van De Hobbit. MarieLaure: ‘Ik kan er echt niet bij dat ze
zulke creaties die misleidende exotische
benamingen geven. Men zou eens met
zo’n potje naar Mexico moeten trekken
en de reacties van de lokale bevolking
filmen bij het eten van een dergelijk
brouwsel.’
Ook de reacties van de juryleden op de
Carpaccio van Lima zijn niet mals. ‘Dat
is geen broodbeleg. Uitzicht, mondgevoel en aroma beantwoorden helemaal
niet aan wat de naam oproept. Gelukkig
valt de smaak nog enigszins mee, maar
voor die prijs ben je als consument toch
teleurgesteld.’
In het algemeen vallen verder ook de
pasteitjes met gistextracten – door de
jury ook leverpastei-imitaties genoemd
– het minst in de smaak bij de juryleden.
Enkel Emelie durft al eens te gewagen
van een aangenaam mondgevoel, maar
voor de overigen staan dergelijke bereidingen (‘stopverf!’) mijlenver af van
het versere beleg. Dat uitgerekend het
jongste jurylid enigszins genuanceerd
oordeelt over deze pasteien is allicht
een verklaring voor het feit dat dergelijk
broodbeleg vooral bij jongeren heel populair lijkt te zijn.
De eindsprint
Nadat de individuele scores van de
juryleden zijn verzameld, wordt hen gevraagd om uit het aanbod een selectie te
maken van ‘genomineerden’ voor de uiteindelijke selectie van de 5 beste soorten
vegetarisch broodbeleg.
Uiteindelijk maakt elke deelnemer aan
de smaakproef (ook de logistieke assistente en de verslaggever) zijn of haar
top 5 bekend en krijgen we volgende
niet te versmaden finalisten: ex-aequo
als eersten: Fetamousse van Bioverde
(verstoog van Bioplanet) en Hongaarse
paté van Vers & Veggie (verstoog van
Bioplanet). Eervolle runners-up: Champignonsalade (Abinda), Kruidige paté
(Abinda), Auberginesla (Florentine).
Luk Naets
PS: Door een organisatorische misser is
geen enkel ‘probiotisch’ broodbeleg van
het Oostenrijkse merk Stuart in onze
vrij volledige test opgenomen. Waarvoor
onze excuses.
Een overzichtstabel met meer info over alle
geteste producten en bedrijfsinfo over de
finalisten vind je op www.velt.be/ecosmos
of vraag je op bij de redactie.
Seizoenen oktober 2007/ 15
KLEINE ECOSMOSSERS
We willen ook de kinderen laten proeven
van de ecosmos. Als je samen boterhammengezichtjes maakt met een groentebeleg op de
boterham, wordt de maaltijd eens zo lekker!
• Kies voor beleg met een vertrouwde
smaak, bijvoorbeeld gemaakt van worteltjes aan aardappel. Kruiden naar smaak
kan met kerrie voor wie houdt van pit
of gewoon met peper en zout. Een klein
beetje honing toevoegen kan voor de zoetekauwen.
• Snijd een rond broodje in twee en dan
smeren maar! Zo krijg je een oranje gezichtje. Afwerken kan met kiemen als haar,
noten als ogen en een mond van rozijnen.
• Monstertjes maken kan ook! Aan fantasie
komt gewoonlijk geen einde en dat maakt
het allemaal nog lekkerder.
• Varieer het soort beleg: hummus met
rode biet geeft roze gezichtjes en een radijsje wordt een rode neus. Kaas en kwark
in combinatie met groenten zijn ook heel
geschikt. Notenpasta, honing en appel vormen zoete gezichtjes!
• Laat de kinderen mee beslissen wat ze op
de boterham willen!
• Organiseer een smaaktest om kinderen
hun favoriete smeersel uit te laten kiezen.
De Week van de
Smaak loopt van
15 tot 24 november
Foto’s : Patrick
Nijhuis.
Zelfs wie zijn neus ophaalt voor groenten
durft weleens van gedachte te veranderen
als hij gezonde gezichtjes mag maken.
Hoe ziet jouw herfstversie eruit?
16/ Seizoenen oktober 2007
Karen Remans
We willen graag de grappigste gezichten en de origineelste receptjes een
plaatsje geven op onze website!
Mail tijdens de Week van de Smaak foto
+ recept naar [email protected].
BROODBELEG
TWEE SMEERRECEPTEN VAN LUT DE CLERCQ
Noord-Afrikaanse worteldip
- 500 g wortelen, geschild en in plakjes
van 2 cm gesneden
- 1 grote ui, zeer fijn gesneden
- 1 teentje knoflook, fijngeplet
- 1,5 cm verse gember, fijngeraspt
- 2 el olijfolie
- 1 tl komijnzaadjes
- 1 tl korianderzaadjes
- mespunt cayennepeper
- 1 bosje verse koriander
- 1/2 bosje bladpeterselie
- 1 tl honing
- peper en zout
Stoom of kook de wortelen gaar en laat
ze afkoelen. Verhit de olijfolie in een
pan en laat er op een zacht vuurtje de
ui, knoflook en gember in garen. Kruid
met peper en zout. Rooster de komijnen korianderzaadjes in een droge pan op
een hoog vuur, laat afkoelen en maal
fijn in een vijzel of koffiemolen (gebruik
deze wel enkel voor het fijnmalen van
specerijen).
Pureer de wortelen met de ui, komijn,
koriander, cayennepeper, verse koriander, peterselie en honing. Breng indien
nodig op smaak met peper en zout.
Verwarm de olie in een pan en laat er
de ui en knoflook in garen. Roer er het
kerriepoeder door en laat het geheel nog
een tweetal minuten zachtjes verder garen. Haal de pan van het vuur en laat
afkoelen. Pureer de ui, knoflook, cannellinibonen en pompoen samen met de
peterselie in een foodproccesor. Kruid
met peper en zout.
Lut De Clercq
Foto boven:
Freshly Grown
Foto onder:
Thomas Steiner.
Spread van cannellinibonen
en pompoen
- 1 el plantaardige olie
- 3 teentjes knoflook, fijngeplet
- 1 ui, fijngesneden
- 1 el kerriepoeder
- 1 blik cannellinibonen,
gespoeld en uitgelekt
- 500 g pompoen, gegaard
- 1 bosje peterselie
- peper en zout
Seizoenen oktober 2007/ 17
MEER DAN WATER EN BROOD
Enkele jaren geleden werden op de
Mechelse grote markt de fundamenten
van de oude gevangenis ‘het steen’ blootgelegd. De oude beerputten werden
leeggehaald en de inhoud ervan werd
gespoeld en gezeefd met als resultaat een
enorme berg aan onderzoeksmateriaal.
Na jaren onderzoek van de botten,
schelpen, visgraten en vruchtenpitten
hebben we nu een vrij goed beeld van
een gevangenenmaaltijd van zeven eeuwen geleden.
Middeleeuwse geestelijken deelden de bever in onder de vissen.
Zo mochten ze zijn vlees ook tijdens de vasten eten.
Opvallend is de gelijkenis tussen de
vroegere voedselproblemen en de onze.
Heel wat thema’s in verband met ecologische voeding waren zeven eeuwen
geleden ook al aan de orde. Allereerst
waren bijna alle ingrediënten biologisch,
omdat sproeistoffen of kunstmest helemaal nog niet bestonden. Enkel riviervis
zou − door de toen al vervuilde waterlopen − misschien geen biolabel hebben
gekregen.
18/ Seizoenen oktober 2007
EEN HAP VOL STERKE SMAKEN
Verder at zowat iedereen ambachtelijke,
seizoensgebonden en lokale producten.
Er waren immers geen grootschalige
transporten van voedsel uit andere landen. Bovendien werden bewaartechnieken zoals koelen en steriliseren
slechts op zeer kleine schaal toegepast.
Confituur, chutney, pesto en vegetarisch
broodsmeersel lijken erg verschillende producten, maar toch hebben ze een aantal
dingen gemeen. Ze zijn in de eerste plaats
allemaal een concentratie van smaken. Ze
bewaren de beste smaken van een seizoen.
Net daarom worden ze gebruikt om basisvoedsel als pasta of brood te vergezellen.
OVERBEVISSING
In principe is confituur zoet en wordt
het gemaakt van vruchten (bessen en
fruit). Broodsmeersel wordt met groenten bereidt en is eerder zout (hartig) van
smaak. Chutney ligt daar ergens tussenin, het heeft een zoetzure smaak en
wordt gemaakt van een combinatie van
fruit en groenten. Pesto tenslotte maakt
men eerder op basis van kruiden (basilicum) dan van groenten; het is normaal
gezien een rauw (ongekookt) gerecht en
het heeft (olijf-)olie als basisingrediënt.
Als basis voor een broodsmeersel neem je
best (een combinatie van) groenten met
een uitgesproken smaak die niet te veel
water bevatten. Een smeersel wordt immers koud gegeten en koud smaakt alles
wat minder sterk. Bovendien mag het beleg niet te veel vocht bevatten, het moet
immers smeer- en niet vloeibaar zijn.
Uit dit unieke en zeer geduldig uitgevoerde onderzoek blijkt dat men zeven
eeuwen geleden al te kampen had met
overbevissing van bepaalde soorten.
Op 19 (19 u), 22 (19 u) en 25 (12 u en
19 u) november kun je in het museum
Brusselpoort letterlijk en figuurlijk komen proeven van de middeleeuwen.
Deze activiteit kadert in de Week van de
Smaak en wordt georganiseerd door de
dienst archeologie van de stad Mechelen
en restaurant Veeakker. De toegangsprijs
voor deze activiteit bedraagt  23,50 (
15,75 voor kinderen). Reserveren kan
op 070 222 800.
Geert Groffen
Er liggen twee keer twee vrijkaarten te
wachten voor wie uit onderstaande lijst
het ingrediënt haalt dat niet in de middeleeuwen thuishoort.
Kaas, gans, aardappel, rogge, mispel,
mosselen, saffraan, pastinaak, vijgen en
bramen.
Mail het juiste antwoord voor 5 november naar [email protected] of stuur een
kaartje t.a.v. de redactie.
Er zijn heel wat groenten die voor
broodsmeersels in aanmerking komen:
prei, spruitjes, pastinaak, knolselder,
pompoen, … Tomaten en komkommer
zijn wegens een te groot watergehalte
niet geschikt. Verder gebruik je best
wat verse kruiden om het smaakpalet te
verbreden en een substantie om alles wat
smeuïger te maken (fetakaas, mayonaise
of zure room). Tenslotte nog wat zout,
peper of fijne (droge) kruiden om het
geheel op smaak te brengen en je broodbeleg is klaar.
Met de drie recepten hieronder probeer
ik de brede waaier aan mogelijkheden
voor zelfgemaakt groentebeleg te illustreren. Hopelijk kun je hiermee starten
en daarna zelf aan de slag gaan.
Broodsmeersel van courgette,
bieslook en fetakaas
Neem bij voorkeur kleine courgettes.
Ze bevatten stevig vruchtvlees en weinig
sponsachtig weefsel. Bovendien hebben
ze in verhouding veel schil, wat zowel de
smaak als de kleur ten goede komt. Snijd
steeds het binnenste pitweefsel weg.
- 3 kleine courgettes, in kleine blokjes
gesneden
- enkele sjalotjes, fijngesnipperd
- 200 g fetakaas
Foto:
Donar Reiskoffer
Seizoenen oktober 2007/ 19
- een bussel bieslook, fijngesneden
Fruit de sjalotjes en de courgette in een
beetje olie (geen boter want het broodsmeersel wordt koud gegeten) en laat
ze een lange tijd op een laag vuurtje
inkoken. Zo kan het water verdampen.
Het fruiten zorgt bovendien voor extra
smaak.
Foto: David Monniaux
Laat het courgettemengsel in de koelkast
koud worden en voeg dan de bieslook en
de fetakaas toe. Mix alles met een staafmixer of in de keukenrobot. Doordat de
fetakaas zout is, hoef je normaal gezien
geen extra zout meer te gebruiken om
het beleg op smaak te brengen.
Puree van geroosterde pompoen
met zongedroogde tomaatjes
en mascarpone
Snijd een kleine rode pompoen (bijv.
Hokaido) in kleine blokjes en meng er
flink wat olie door (liefst de olie van de
zongedroogde tomaatjes). Schep deze
mengeling op een bakplaat, zet ze in
de oven, roer ze af en toe om en laat ze
gedurende een twintigtal minuten mooi
bruin kleuren.
Even een kleine portie chemie: door
pompoen te roosteren worden zetmeelkorrels (lange zetmeeldraden) omgezet
in kortere ketens. Dat maakt de pompoen zachter, zoeter en smaakvoller.
Snijd de zongedroogde tomaatjes (je
neemt best halfgedroogde op olie) in
stukjes en pureer ze in de keukenrobot.
Voeg de pompoen toe en mix tot je een
fijne puree krijgt. Meng deze puree met
de mascarpone (niet in de keukenrobot
want dan schift de mascarpone) tot je
een smeuïge massa hebt.
Extra kruiden kan, maar hoeft meestal
niet als je een smaakvolle pompoen hebt
genomen.
Broodbeleg
van oosterse gewokte groenten
Rasp een dikke wortel, een pastinaakwortel en een broccoli fijn zoals je dat
zou doen wanneer je worteltjes raspt.
Wok deze groenten samen met een zakje
sojascheuten. Zet daarna de wok op een
20/ Seizoenen oktober 2007
laag vuurtje en laat de groenten goed
gaar worden. Door de groenten eerst te
wokken krijg je een beetje kleur en ook
extra smaak.
Laat het geheel goed afkoelen in de koelkast. Knijp het overtollige vocht (olie of
water) eruit en voeg daarna enkele eetlepels mayonaise toe. Geef aan het geheel
een smaakje door sesamolie en sojasaus
toe te voegen of door wat wasabi bij de
mayonaise te doen.
Recepten voor broodbeleg zijn niet
te nemen of te laten. Je kunt er al je
creativiteit in kwijt. Zo kun je kruiden
(droge of verse) toevoegen om een
andere smaak te geven. Je kunt ook
bonen of kikkererwten pureren en toevoegen. Of een geplet gekookte eitje.
Of waarom geen geraspte mierikswortel,
geroosterde aubergine of een klein beetje
thaise curry?
Risotto met vruchten
Risotto is een rijstgerecht waarbij tijdens
de bereiding stelselmatig kookvocht
wordt toegevoegd. Veelal wordt risotto
(letterlijk: kleine rijst) gemaakt met
champignons, groenten, kip of schaaldieren maar het kan ook met zoete
vruchten.
Schil drie stoofperen, snijd ze in kleine
stukjes en stoof ze met wat water, rode
wijn en suiker tot ze gaar zijn. Haal de
peertjes uit het vocht en laat in het kookvocht een handvol rozijnen zwellen.
Doe een grote kop risottorijst (bijv.
arboriorijst) en enkele eetlepels olie in
een pan en laat de rijst kort bakken.
Voeg stelselmatig het terug aan de kook
gebrachte kookvocht van de peertjes toe
(gebruik heet water als het kookvocht
op is) terwijl je om de halve minuut de
boel omroert. Na ongeveer 25 minuten
zal de rijst gaar zijn. Voeg dan de stukjes
peer en de rozijnen toe en breng eventueel op smaak met een vleugje kaneel of
kardemon en een beetje honing.
Risotto met
champignons.
Geert Groffen
maakt hier
risotto met zoete
vruchten. Foto
Marina García.
Geert Groffen
Seizoenen oktober 2007/ 21
HOE DUURZAAM
ZIJN BIOBRANDSTOFFEN?
NOORDPOOLIJS SMELT
MEER DAN OOIT!
WEG MET ARIEL, GILLETTE
EN HERBAL ESSENCES!
Er vloeien heel
wat woorden over
biobrandstoffen.
Sommigen
geloven dat het dé
oplossing voor het
CO2-probleem is,
anderen
maken
zich vooral zorgen
om de ontbossing
die de brandstoffen teweeg brengen. Hannah Bullock,
redacteur van Green Futures, nam de
biobrandstoffen onder de loep en noteert haar bevindingen.
Ook al leek de zomer nauwelijks een
echte zomer, uit satellietbeelden die het
Nationaal Centrum voor Sneeuw- en
Ijsdata onderzocht, blijkt dat de hoeveelheid noordpoolijs nog nooit zo sterk
is afgenomen als de afgelopen zomer.
In oktober 2005 was er nog zo’n 5,32
miljoen vierkante kilometer noordpoolijs; op 22 augustus 2007 bleef hiervan
slechts 4,92 miljoen vierkante kilometer
over. Dat er dit jaar minder wolken
boven het noordpoolgebied hingen,
zou weleens de oorzaak van het snelle
smelten kunnen zijn. Wetenschappers
van het centrum voorspellen dat tegen
de zomer van 2020 het ijs volledig zou
kunnen wegsmelten. Twintig jaar eerder
dan vroeger werd voorspeld!
Greenpeace vindt dat verontrustend
nieuws en roept de VN op om werk
te maken van de bescherming van het
noordpoolgebied.
Uncaged Campaigns roept op tot een
wereldwijde boycot van Proctor and
Gamble (P&G), dat merken als Ariel,
Gilette, Pringles, Herbal Essences en
Max Factor op de markt brengt.
Om nieuwe chemische ingrediënten te
gebruiken in haar producten voert P&G
immers massaal tests uit op dieren.
Hiervoor is P&G zelfs betrokken bij de
genetische manipulatie van muizen die
beter bestand zouden moeten zijn tegen
astma en longaandoeningen.
Biobrandstoffen worden gemaakt uit
plantaardig materiaal als maïs, soja,
koolzaad en suikerriet. Wanneer je deze
brandstoffen verbrandt, komt er nog
steeds CO2 vrij, maar bijlange niet zo
veel als bij benzine. Bovendien nemen
de planten tijdens hun groeiproces ook
CO2 op.
Biobrandstoffen stoten minder schadelijke stoffen zoals zwaveldioxide en
koolstofmonoxide uit. Ze zorgen daarentegen wel voor meer stikstofoxide.
Een gelekt bericht onthult dat P&G een
verbod op dierentesten voor cosmetica
in de Europese Unie heeft willen tegenhouden.
Bron: MO*
Bron: Ethical Consumer, sept.-okt. 2007
Het is onwaarschijnlijk dat er voldoende
biobrandstof geproduceerd kan worden
om het transport over de hele wereld
draaiende te houden. Daarenboven zou
de hoeveelheid maïs of soja die nodig is
om de tank van een Range Rover te vullen genoeg zijn om een persoon een jaar
lang te voeden… Het gaat niet enkel om
een keuze tussen brandstof en voedsel,
maar ook om een keuze tussen brandstof
en bos. Grote oppervlakten bos verdwij-
CONSUMENTENNIEUWTJES
NETWERK VLAANDEREN NEEMT
DEXIA OP DE KORREL
Dexia-bank doet haar best om maatschappelijk verantwoord investeren
(MVI) te promoten, maar volgens Netwerk Vlaanderen is er nog veel werk aan
de winkel.
Dat Dexia zelf bepaalt wat MVI is en
wat niet vormt een van de grootste
problemen. Het vroegere Bacob Bank
− nu overgenomen door Dexia − werkte
samen met Ethibel om te bepalen aan
welke ethische criteria MVI moest
beantwoorden. Dexia zette die samenwerking in 2005 stop en voert nu zelf
haar onderzoek. Van een onafhankelijke
controle is geen sprake meer.
Netwerk Vlaanderen stelt dat de werkwijze van Dexia een gebrek aan transparantie vertoont. Dexia geeft immers
− in tegenstelling tot Bacob vroeger −
nauwelijks namen van duurzame bedrijven prijs. Hierdoor blijft ook een breder
maatschappelijk debat rond duurzaam
ondernemen uit.
Tot slot plaatst Netwerk Vlaanderen
een kritische kanttekening bij het zogenaamde mensenrechtenbeleid van
Dexia. Grote bedrijven als Total zorgen
in ontwikkelingslanden namelijk wel
voor steun aan de paatselijke bevolking,
maar bieden tegelijkertijd nog veel meer
steun aan dictatoriale regimes via belas22/ Seizoenen oktober 2007
tingen en taksen. “Dexia blijft het dus in
de eerste plaats opnemen voor multinationals.” besluit Netwerk Vlaanderen.
Bron: Raak, september 2007.
Wil je P&G mee boycotten? Surf dan
naar www.boycottpandg.co.uk voor een
volledige lijst van P&G-merken en manieren om actie te voeren.
Foto:
Andreas Tille.
Seizoenen oktober 2007/ 23
nen om plaats te maken voor palmboomplantages. Het verbranden van de bomen
zorgt voor een immense CO2-uitstoot. En
dat brengt ons terug naar af…
Toch stelt Hannah Bullock dat we biobrandstoffen niet zomaar moeten laten varen om weer voor benzine te kiezen.
Wanneer met een aantal zaken rekening
wordt gehouden, is het mogelijk om het
beste uit biobrandstof te halen. Bullock
stelt vier regels op. Lokale teelt, lokaal gebruik luidt de eerste. De productie van de
biobrandstoffen moet zo dicht mogelijk
gebeuren bij de plaats waar de brandstoffen
ook effectief gebruikt zullen worden.
Regel twee zegt dat er verstandig moet
worden omgesprongen met de bossen. In
Brazilië moeten de suikerrietboeren bijvoorbeeld een bepaald percentage van hun land
bewaren als ‘natuurmonument’.
Meer waar voor je geld klinkt regel nummer
drie. Granen worden al eeuwenlang geteeld
als voedsel; door bij het kweken te focussen
op hun oliegehalte kan de opbrengst aan
biobrandstof aanzienlijk stijgen.
Tot slot: Gebruik alles! Oorspronkelijk
werd slechts een klein percentage van bijvoorbeeld de suikerriet- of maïsplant voor
de productie van brandstoffen gebruikt.
Nieuwe technieken zorgen ervoor dat niets
van de plant verloren hoeft te gaan. Het zou
zelfs mogelijk zijn om één oogst voor zowel
voedsel als brandstof te gebruiken.
Wanneer de productie van biobrandstoffen
gepaard gaat met een flinke dosis gezond
verstand, zouden ze dus een duurzaam alternatief kunnen vormen voor benzine. Of de
beleidsmakers in de politiek en de industrie
voldoende duurzaam gezond verstand gaan
gebruiken, is weer een andere vraag. Want
er zijn grote belangen mee gemoeid.
Reine De Pelseneer
Bron: Green Futures
24/ Seizoenen oktober 2007
DE TUINSCHEURKALENDER
De Biologische
Zadenlijst van Velt
Editie 2007-2008
Bij Uitgeverij Contact verscheen De
tuinscheurkalender 2008 van Romke
van de Kaa en Paul Geerts. De kalender
bevat gedichten, teksten over planten,
recepten en een hoop tuininfo. En wat
meer is: in de kalender staan acht Veltrecepten! Op 4 februari, 28 maart en 6
en 27 juni vind je telkens een recept van
Diana Lauwers uit het Handboek Ecologische Voeding. Op 29 februari, 7 maart,
12 september en 14 november kun je
dan weer gerechten ontdekken van de
laureaten van de Velt-receptenwedstrijd
Duurzaam met Smaak 2006.
WIN!
Velt geeft één exemplaar cadeau aan een
lezer van Seizoenen! Mail voor 5 november 2007 naar [email protected] met als
onderwerp ‘tuinscheurkalender’ of stuur
een kaartje t.a.v. de redactie.
Voor de tiende keer publiceert Velt haar biologische zadenlijst.
Dankzij deze lijst:
• krijgen hobbytuiniers de kans om vlot biologisch zaad te bestellen.
• ondersteunt Velt de biologische zaadteelt.
• kan ook jij bijdragen aan meer agrobiodiversiteit: je geeft nieuw
leven aan oude, in de gangbare teelt verdrongen rassen.
WAT?
WAT IS BIOLOGISCH ZAAD?
GROENTEZADEN
Deze bestellijst omvat biologisch zaad van groenterassen,
eenjarige bloemen, kruiden,
groenbemesters
en
kiemgroenten. Daarnaast vind je
ook broed voor paddestoelen
en plantgoed van aardpeer en
knoflook.
Biologisch zaad komt van biologisch geteelde ouderplanten.
Voor de zaadteelt is het belangrijk dat de velden onkruidvrij zijn,
anders raken onkruidzaden vermengd met groentezaden. In de gangbare zaadteelt worden hiervoor flink wat herbiciden, plantenhormonen en ontbladeringsmiddelen ingezet. Bij de verdere verwerking
worden de zaden omhuld met een laag fungiciden, middelen tegen
schimmelziektes.
Andijvie, breedbladige
1 • Bobi (S): Breedbladig ras met
een volumineuze krop en half opstaand blad. Het hart is crèmekleurig. Grote ovale bladeren met witte
ribben.
2 • Géante Maraîchère (BG): Fors
groeiende, breedbladige andijvie.
Goed gevuld hart. Geschikt voor de
herfstteelt: zaaien in juni-juli voor
oogst in de herfst.
3 • Chicorée scarole, Nummer Vijf
2 (B): Breedbladig ras met een goed
gevuld hart en een zachte smaak.
Geschikt voor vroege teelt onder
glas en zomerteelt.
Krulandijvie
4 • Grosse Pancalière (BG): Deze
krulandijvie heeft een weelderige
bladgroei en is een snelle groeier.
Wordt ook vaak als snijandijvie geteeld waarbij de jonge blaadjes zowel
rauw als gekookt gebruikt kunnen
worden. De bladranden zijn lichtjes
roze getint.
5 • Wallonne (B): Tamelijk fors
groeiend type met ingesneden gekruld blad. Ook voor rauwkost en
garnering.
In de beschrijvingslijst vind je
een korte specifieke beschrijving
van elk ras. Na de naam staat
tussen haakjes de afkorting van
de leverancier.
B:
BG:
S:
Bing:
M:
CB:
De Bolster
Le Biau Germe
Somers
Bingenheim
Mycobois
Carel Bouma
Voor algemene teelttechnische
informatie (zaaitijdstip, bemesting, plantafstand, oogsttijd
e.d.) verwijzen we naar het Velthandboek Ecologisch Tuinieren
- De Moestuin.
Bij de groenten werd in de bestellijst telkens de hoeveelheid
zaden per zakje of het aantal
gram per zakje weergegeven. Zo
heb je een vergelijkingsbasis tussen de verschillende leveranciers.
Opgelet! Wegens spam veranderde
de vorm van de e-mailadressen van
de bestellingen in:
[email protected]
Velt Biozadenlijst 2007-2008
In de biologische zaadteelt wordt onkruid verwijderd. De oogst
gebeurt manueel. Er wordt twee tot drie maal geoogst, want gelijktijdige rijping is zeldzaam in de natuur. De verdere verwerking zoals
het drogen en dorsen gebeurt vaak met de hand. De biologische zaadteelt is dus erg arbeidsintensief. Daarom ligt de prijs van biologisch
zaad hoger.
OVER DE LEVERANCIERS
sjalotten.
De Bolster
Het bedrijf De Bolster werd in
2006 overgenomen en heet nu
De Bolster VOF. Het bedrijf
blijft biologisch telen.
Somers
De biozaden van Somers nv
heten BioSom. De biologische
zaden worden gecontroleerd
door Integra/Blik.
Le Biau Germe
Zes verschillende zaadproducenten uit het zuid-westen van
Frankrijk bundelen hun krachten in een coöperatie, Le Biau
Germe. Op de pakjes staat:
Produit issu de l’Agriculture Biologique. Alle zaden zijn dus bio.
Mycobois
Dit bedrijf ontwikkelt entstof
voor de teelt van hout- en compostzwammen. Er wordt geen
enkele vorm van bestrijding
toegepast, ook niet met stoffen
die toegelaten zijn in de biologische teelt. Een biolabel is niet
mogelijk voor broed en is dus
niet aanwezig.
Carel Bouma
Teelt biologisch plantgoed van
uien en sjalotten en aardappelpootgoed. Dit jaar helaas geen
aardappelen wegens moeilijkheden bij de oogst. Wel uien en
Bingenheim
Bioboeren werken samen met
een sociale werkplaats. Zij leveren ons dit jaar via Biosano twee
bloemkolenrassen.
Aubergine
6 • Oeuf Blanc (BG): Ras van Japanse oorsprong. Produceert kleine,
witte, ovale eivormige vruchten die
bij het rijpen een gele kleur krijgen.
Licht kruidige smaak. Ras aangepast
aan teelt in potten
7. Lange Violette (S): Basisras.
Brengt gerekt peervormige, glanzende aubergines voort. Enkel
geschikt onder glas. Vruchten van
225 tot 400 g.
Augurk
8 • Vert fin de Meaux (BG) Oud
ras, rustiek en productief. Gevoelig
voor meeldauw en virus. Niet bittervrij, wat betekent dat er augurken kunnen tussen zitten met een
bittere smaak. Vruchten te oogsten
bij een lengte van 5 cm. Om de twee
a drie dagen oogsten.
9• Hokus (B): Geschikt voor volle
grond op een beschutte, zonnige
plek. Zeer geschikt voor inmaak.
De jonge vruchten hiervoor geregeld doorplukken vanaf eind juli.
Donkergroene vruchten met witte
haren. Goede virustolerantie. Dit
ras is niet bittervrij.
Boon
10 • Droge staakboon: Stokkievitsboon (B): Hiervan wordt enkel
het droge zaad gegeten, dus niet
de peul. Bij koken dunne, zachte
schil. Sterk gewas, de bonen zijn net
kievitseieren. Grote, rood gevlamde
zaden.
Staakprinses:
11 • Mechelse Tros (B): Oud ras,
fijn boontje met ‘enkele’ peul (plat,
weinig vlezig, uitpuilende zaden),
platte peulvorm, vroeg, rijkdragend.
12 • Pronkboon: Emergo (B): Oud
ras, witbloeiend met 25 tot 29 cm
lange, vlezige peulen. Te eten als
snijboon. Tegen vrij veel wind
bestand en daarom geschikt als
windschut voor andere gewassen.
Met 2-3 bonen per staak is één zakje
genoeg voor 30 stokken.
13 • Snijboon: Helda (B): Hiervan
eten we de hele peul met het onrijpe
zaad erin. De peulen worden eerst in
fijne reepjes gesneden en dan pas gestoofd. Brede, lange, platte peul. Met
4 à 5 bonen per staak is één zakje genoeg voor 30 stokken. Rijkdragend.
De hulzen niet te oud laten worden.
14 • Spekboon: Neckarkoningin (B):
Grove staakprinsessen, die gegeten
worden als snijbonen. Zeer lange,
vlezige hulzen voor de verse pluk, erg
smakelijk. Met 4 à 5 bonen per staak
is één zakje genoeg voor 30 stokken.
Droge struikboon
Hiervan wordt enkel het droge zaad
gegeten, dus niet de peul.
15 • Bruine Kogelboon (B): Kleinere,
eivormige bruingekleurde boon, goed
van kwaliteit.
16 • Friese Woudboon (B): Oud
landras met crèmekleurige tot geelachtige zaden, vrij groot, zachte
schil.
17 • Witte Krombek (B): Nier-vormige, vrij grote witte boon. Blijft
lang heel bij het koken.
Velt Biozadenlijst 2007-2008
Struikprinsessen
18 • Groninger Weekschil met
Draad (B): Oud ras, waarvan vooral
‘s winters de geweekte peulen worden gegeten. Ook geschikt om vers
te eten.
19 • Hinrichs Riesen (B): Sterke
gezonde groeier, smakelijke boon.
Witte zaden met roze vlekjes. Forse
peulen, ongeveer 16 cm lang, moeten vroeg geplukt worden.
20 • Parfaco (Verbeterde Perfect)
(B): Fijne boon met groene, platvormige, dunvlezige peulen met
sterk uitpuilende zaden.
21 • Saxa (B): Lichtgeel gekleurd
zaad, ronde, iets ruwe peul, ongeveer 13 cm lang. Sterk en snelgroeiend, kan zowel vroeg als laat geteeld
worden. Verdraagt wat kouder weer
tijdens de kieming. Pluk de bonen
niet te oud.
22. Dubbele witte zonder draad (B)
Malse boon die lang geplukt kan
worden. Uitstekende opbrengst,
zeer goed van smaak.
Courgette
23 • Black Beauty (S): Oud ras met
donkergroene langwerpige vruchten. Heel productief.
24 • Blanche de Virginie (BG):
Witte vrucht, soms groen gespikkeld. Goede opbrengst.
25 • Groene van Milaan (BG):
Donkergroene vrucht. Zeer goede
smaak en goede opbrengst.
26 • Zucchini Elite (B): Open
gewas, vroeg oogstbaar, goede
opbrengst. Langwerpige vruchten,
slank, grijsgroen gespikkeld.
Velt Biozadenlijst 2007-2008
Erwten
Kapucijner: Geschikt voor vers gebruik en voor bewaring. De planten
laten afrijpen en de kapucijners
doppen of dorsen.
27 • Blauwschokkers (B): Het
ras bij uitstek. Met zijn purperen
bloemen en groene peulen die later
paars verkleuren, is het op zichzelf al
een attractie. Hoog ras (tot 200 cm)
dat steun nodig heeft.
28 • Rozijnerwt (B): Hoogte 70 cm.
Steun niet noodzakelijk.
Doperwt
29 • Eerste Vroege Mei (B): Zeer
vroeg, hoog ras (tot 140 cm) met
gladde zaden. Steun noodzakelijk.
Rechte, stompe peulen.
30 • Senator (B): Halfhoog ras (70140 cm) met gerimpelde zaden. Het
best ondersteunen. Laat ras met
spitse peulen van 9-10 cm.
31 • Eminent (B): Laag ras (40-60
cm) met gladde, ronde zaden. Hoeft
geen steun. Vroege soort met een
spitse peul van 8-9 cm.
32 • Groene Soeperwt-type (B):
Rondzadig, laag ras (70 cm) dat
voor de landbouwers in de handel
is. Hoeft geen steun. Geschikt om
droog te bewaren.
33 • Kelvedon Wonder (B): Oud,
laag ras (40-70 cm) met gerimpelde
zaden. Hoeft geen steun. Vroeg met
donkergroene rechte, spitse peulen.
Sluimerwt
34 • Grijze Roodbloeiende (B):
Hoog ras (90-130 cm) met licht
violetgekleurde bloemen. Steun
noodzakelijk. Vroeg ras met rechte
stompe peulen.
35 • Hendriks (B): Vroeg ras dat tot
200 cm hoog kan klimmen, draagt
lang door. Steun noodzakelijk. Rechte, stompe peulen van 7-8 cm.
36 • Heraut (B): Vroeg ras met rechte
8-9 cm lange peulen. Kan tot 140 cm
hoog worden en moet ondersteund
worden.
37 • Norli (B): Algemeen geteeld laag
ras (50-70 cm), matig vroeg, met iets
gebogen peulen van 8-9 cm. Geen
steun nodig.
38. Mangetout (S): Het is een lage
sluimerwt. 50cm hoog. Tolerant
tegen meeldauw en fusarium. Hoe
jonger geplukt, hoe malser de peul.
Overwegend tweepeuling, wat het
plukken vergemakkelijkt.
39 • Asperge-erwt (BG): Geeft gele
en rode bloemen. De peultjes worden
geplukt als ze 3-4 cm lang zijn. 60 cm
tussen de rijen, 8-10 cm in de rij.
40 . Ganzebloem, gekroonde - eetbare chrysant (BG): Deze plant is
afkomstig uit het Middellandse-Zeegebied. In China en Japan worden
de scheuten van 15 cm hoog als
bladgroente gebruikt. Jonge bladeren
zijn geschikt voor salades, soepen en
roerbakken. Groeit de hele winter
door.
41 • Groenlof Zuckerhut (B): Vormt
langwerpige, van boven iets open,
kroppen.
Groenlof kweek je voor het blad. De
krop is groen aan de buitenkant en
lichtgeel van binnen. Groenlof eet je
zowel rauw als gekookt. De smaak
ligt tussen die van witloof en andijvie. Oogst de kroppen vóór de eerste vorst, verwijder de beschadigde
bladeren en plaats ze rechtop op een
droge, vorstvrije plaats. De kroppen
bleken. Ze kunnen bewaard worden
tot eind maart. Als je de wortels in
de grond laat, schieten ze in ‘t voorjaar weer uit en vormen ze kleine
kropjes, met een bittere smaak.
Deze bittere smaak is te verzachten
door de bladeren een half uur in
lauw water onder te dompelen.
42 • Hertshoornweegbree (BG)
Oude bladgroente, verwant aan de
smalle weegbree. Vormt blad-rozetten met langwerpige, sterk ingesneden bladeren. Jonge bladeren geven
een lekkere smaak aan salades.
Kaapse kruisbes
De teelt loopt gelijk met die van
tomaat. De planten worden met
een stok gesteund of in de serre opgebonden. Oogst van half augustus
tot eind september.
43 • Physalis peruviana (BG): In
het Engels ook wel Goldenberry
of volgens de botanici Physalis
edulis genoemd. Van Peruviaanse
afkomst. De vruchten worden
soms beschouwd als één der beste
uit de familie van de Nachtschaden
(Solanaceae).
Hoogte varieert van 50 tot 100 cm.
Vaste plant in tropische en subtropische gebieden. In onze streken is
een lang groeiseizoen noodzakelijk,
één plant kan tot 200 gram vruchten opleveren. Oranje-gele vruchten
met een omhulsel. Als de vruchten
rijp zijn, worden de omhulsels bruin
en vallen de vruchten op de grond.
Vooral voor conserven en jam, maar
ze kunnen ook rauw of gedroogd
gegeten worden.
44 • Physalis pruinosa (BG):
Kruipplant, kleine zoete vruchtjes
met een mandarineachtige smaak.
Korter groeiseizoen dan de Physalis
peruviana.
Knolvenkel
48• Fino (B): Buiten zaaien vanaf
begin mei voor oogst in augustus
tot half juli voor de herfstteelt.
Vervroegen door in maart onder
glas te zaaien. Oogst: afhankelijk
van de zaaidatum vanaf juli. De
knol kan vaak tot in de winter goed
gehouden worden door het gewas
in de herfst aan te aarden. 1 pakje
voor 6 m2.
45 • Kardoen (B)
Distelachtige plant die nauw verwant is aan artisjok. Mediterrane
groente waarvan de gebleekte bladribben gekookt gegeten worden. Er
bestaan verschillende rassen, maar
in Nederland en België wordt de
rasnaam meestal niet vermeld. Men
volstaat met Kardoen of Groene.
Komkommer
49 • Gele Tros (B): Sterk ras voor
de volle grond. Het uiteinde van de
komkommer kan tijdens groeistagnatie, door bv. droogte, wat bitter
worden.
50 • Lange Witte - Blanc Long
(BG): Oud ras met witte vruchten
van 12-15 cm, vooral gebruikt in salades. Geschikt voor de buitenteelt.
51. Vroege Russische (BG) Oud ras
(ong. 1850) met kleine ovale, zachte
vruchten, vooral gebruikt in sauzen
en salades. Aangepast aan frisse
weersomstandigheden en daarom
ook geschikt voor de buitenteelt.
Kervel
46 • Gekrulde (B): diep ingesneden
vingerspletig blad, tamelijk lichtgroen van kleur, iets krullend.
47 • Klis, grote (B)
Grote klis (of klit) is een inheemse
Europese plant die als medicinale
plant in China en Japan belandde,
waar hij populair werd als groen-te.
Er ontstonden ook cultuurrassen.
De plant is tweejarig. Het eerste jaar
wordt een rozet en een penwortel
gevormd. Het tweede jaar bloeit
hij. Jonge scheuten en bladeren
kun je eten. Wortels worden gaar
gekookt of (jong) rauw gegeten. In
Japan worden de wortels ingelegd in
zuur. Je moet zaaien in het vroege
voorjaar.
52 • Marketmore (S):
Dit is een zaadvaste variëteit. De
vruchten zijn iets groter dan die van
de Marketer (20-23 cm). Ze zijn
ook donkerder groen. Het vruchtvlees is wit gestreept en de plant
heeft een betere ziekteresistentie
dan de Marketer.
Kool
• Bloemkool:
53 . Odysseus (Bingenheim): Vroeg
en lekker ras met snelle ontwikVelt Biozadenlijst 2007-2008
keling. Parelwitte, vaste bloem. Geschikt voor vroege zaai onder glas
en herfstzaai. Bloem moet hele tijd
bedekt blijven.
54 . Neckarperle (Bingenheim): Sterk
uitgroeiende witte bloem. Door de
gespreide oogstperiode zeer geschikt
voor amateurtuiniers. Het vele loof
beschermt de bloem en vergemakkelijk het toedekken. Niet geschikt voor
zomerteelt.
55 • Boerenkool: Westlandse Winter (B): Basisras voor de winterteelt.
Middelhoog gewas, in de winter
wordt het blad fijner gekroesd. Verdraagt vorst en kan dus ‘s winters op
het veld blijven staan.
56 • Broccoli: Groene Calabrese (B):
Zomerbroccoli. Oud ras. Vormt veel
zijknoppen.
57 • Chinese kool: Granaat (B): Een
slanke, losse kool met een donkergroen buitenblad. De bladrand is
gekarteld, het blad is niet gebobbeld.
Gevoelig voor doorschieten, meest
geschikt voor de herfstteelt.
58 • Paksoi: Taisai (B): Een snelgroeiende snijkool uit Oost-Azië
met grijsgroene bladeren in een los
rozet. Opvallend zijn de brede witte
bladstelen en witte bladnerven. Om
doorschieten te vermijden, zaai je het
best tussen half juli en half augustus.
Savooikool
59 • Bloemendaalse Gele (B): Een
oud Hollands ras, ook wel slob-berkool genoemd. Een goudgele, licht
gekroesde kool, met wat spitse vorm
en zacht van smaak. Oogst tijdens
de herfst tot in de winter. Verdraagt
lichte tot matige vorst, is vooral geVelt Biozadenlijst 2007-2008
schikt voor late teelt.
60 • Van Vertus (S): Donkergroene
vaste kool. Lijkt op Westlandse Putjes. Kan tot laat in de herfst geoogst
worden.
61 • Westlandse Putjes (B): Geschikt voor herfst- en late teelt. Een
vaste, donkergroene kool waarvan
de bovenste bladeren niet helemaal
gesloten zijn, vandaar de naam. Kan
lange tijd geoogst worden, vanaf het
einde van de zomer tot in de winter. Smaak lijkt op spruiten. Lange
oogsttijd. Verdraagt lichte vorst.
62 • Spruitkool: Groninger (B):
Spruitjes voor de late herfst en winter, zaaien half april tot half mei.
Echte wintergroente, blijft zoals
boerenkool ‘s winters op het veld.
Spitskool
63 • Filderkraut (B): Zachte, smakelijke spitskool voor de zomerteelt.
Zeer geschikt voor zuurkool. Stelt
minder eisen aan de grond dan
witte, rode of savooikool.
Witte kool
64 • Langedijker Bewaar (B): Middelgrote ronde kool, geroemd om
haar lange houdbaarheid.
65 • Roem van Enkhuizen 2 (B):
Klassiek vroeg ras, dat ook voor
de vroege herfstteelt in aanmerking komt. Ronde, vrij zware kool.
Oogsten in september, zeer geschikt
voor zuurkool.
Koolraap
66• Friese Gele (B): Fors knolgewas, voor herfst- en wintergebruik.
Ovaalronde raap met paarse kop,
tamelijk gevoelig voor barsten.
Bestand tegen lichte nachtvorst.
Smaakt na de eerste vorst wat zoeter.
Koolrabi
67 • Delikatess Witte (B): Oud
ras, geschikt voor zowel de vroege,
de zomer- als de herfstteelt. Bleekgroene knol met groen blad.
68 • Delikatess Blauwe (B): Oud
ras, geschikt voor zowel vroege,
zomer- als herfstteelt. Een blauwe
knol met groenviolet blad. Heeft
een iets langere teeltduur en iets
meer blad dan de witte.
69 • Superschmelz (B): Een speciaal
ras reuzenkoolrabi, tot 10 kg zwaar,
met witte knol. De planten worden
op ruime afstand gezet en vormen
dan een zwaar gewas met een grote
knol die niet vezelachtig wordt.
Minder sterk van smaak.
70. Witte logo (S): middelgrote,
ronde knol, jong eten.
Labboon
71 • Express (B): Vrij gedrongen
gewas met zwart-witte bloemen. Afhangende, vrij forse peul van ca. 15
cm. Vroeg zaaien geeft de hoogste
opbrengst en minder kans op luis.
Sterk gewas, ook geschikt als windschut voor andere gewassen (80-100
cm hoog).
Meloen
72 • Charentais (B): Meloen van
het type Cantaloup. Geribde meloen van gemiddelde grootte met
een grijsgroene schil en oranje
vruchtvlees.
73 • Groene Klimmende (BG):
Heel oud ras, geribd. Makkelijk
te leiden via draden. Langwerpige
vruchten met donkergroene kleur
met lichtgroene vlekken van 500
tot 800 g. Het vruchtvlees is groen,
stevig, sappig en heel zoet.
74 • Hale’s Best Jumbo (S): Dit is
een middelvroege soort. De vruchten zijn ovaal, met een oranje-beige
schil. Het vruchtvlees is oranje. De
schil is niet glad en doet eerder aan
een paddenhuid denken.
75 • Petit Gris de Rennes (BG):
Vruchten van ongeveer 1 kg met
oranje, smakelijk vruchtvlees,
geparfumeerd. Geselecteerd voor
noordelijke groeiomstandigheden.
76 • Vroege Prescott (BG): Meloen
van het type Cantaloup. Oud ras.
Ronde vrucht, wratachtig. De schil
is groen met donkergroene strepen.
Oranje, stevig vruchtvlees, sappig.
Vruchten van 800 g tot 1 kg.
80 • Marconi Rossi (S): Middelmatig vroeg. Grote vaste vruchten.
Zacht van smaak.
77. Nieuw-Zeelandse spinazie (B)
Sterk uitgroeiende plant met liggende stengels, waarvan de blaadjes
en stengeltoppen worden gegeten in
de zomer en de herfst. Geen familie
van de gewone spinazie. In catalogi
worden geen rassen vermeld.
Peper
84 • Corno di Toro (S): Puntige,
korte vruchten. Rijpen van groen
naar rood. Scherpe smaak. Matige
groeikracht.
85• Westlandse Lange Rode (B):
Vrij kleine vruchten, langwerpig en
puntig van vorm. Eerst groen, bij
rijping wordt hij rood. Scherp van
smaak. Geschikt om te drogen.
Paprika
78 • Jaune oro (BG): Bleekgele
kleur bij rijpheid, zacht. Puntige
vruchten.
79 •Jubilandska, voorheen Lange
Rode (B): Zoet, niet scherp. Langwerpige vruchten, eerst groen, bij
rijping overgaand in rood. Laagblijvend ras dat geen steun nodig
heeft.
Pastinaak
81 •Tender and True (B): Oud Engels ras (1897) dat dikke, witte wortels vormt tot 7 cm diameter breed
op de kop van de wortel. Smaakvol
ras, weinig vatbaar voor kanker.
Patisson
82 • Tweekleurig - Wit met groen
(BG): Soms een weinig kruipende
patisson. Meerkleurige vruchten in
donkergroen en groenwit met een
wrattige vruchthuid. Kleiner, minder gladde huid. Wit, stevig vruchtvlees, licht meelachtig. Volgroeid,
zeer goed bewaarbaar.
83 • Bleekgroene van Bennings
- Vert pâle de Benning (BG): Niet
kruipend.
Peterselie
86 • Groene Parel (S): Gekrulde
peterselie.
87 • Moskrul 2 (B): Compacte
groeiwijze met sterk gekroesd blad.
Korte bladstelen, het blad heeft een
middengroene kleur.
88. Peterselie – Gewone (BG) Gladbladige peterselie met vrij lange bladstelen, weelderige groei. Het blad is
grijsgroen en iets dof van kleur.
89 • Reus van Italië - Géant d’Italie
(BG): Fors groeiende, gladbladige
peterselie. Eenvoudig blad, donkergroen, heel geparfumeerd.
Pompoen
90 • Gele Centenaar (syn. Dikke Gele
Parijse) (B): Gele reuzenpompoen,
diameter ca. 35 cm, gewicht tussen de
15 en 50 kg. Onregelmatig rond van
vorm en rozegeel van kleur. Meestal
ontstaat bij rijping een ruw netwerk
aan de oppervlakte. Geschikt voor
inmaak of verwerking tot jam. Enige
maanden houdbaar.
91 • Blue de Hongrie (BG): Centraal
Europees ras. De vruchten zijn blauwgroen en wegen 5 tot 8 kg. Geeloranje
vast vruchtvlees. Lekkere smaak, goed
te bewaren.
92 • Buttercup (BG): Goede bewaarpompoen van middelgrote afmeting
(13-20 cm doorsnee), iets afgeplat
rond tot iets hoekig. Donkergroene
kleur met lichtgroene strepen en een
tulband aan de onderzijde. Boterzacht
en zoet oranje vruchtvlees. Elke plant
kan 3 tot 4 vruchten van 1,5 tot 2,5
kg dragen.
93. Butternut (BG) Langwerpige,
beige vrucht met buikje, weinig zaden
en zacht en zoet vruchtvlees.
94. Cochito Pueblo/Striped Cushaw
(BG) Grote ovale vruchten, groenwit
gestreept en met stevige stelen. Vrucht
tussen 4 en 8 kilo. Geel vruchtvlees
95. Giraumon Galeux d’Eysines
(BG)
Velt Biozadenlijst 2007-2008
Bolronde, iets afgeplatte oranje tot
beigekleurige reuzepompoen, bedekt
met schurfterige bobbels. Vruchtvlees
met een dichte structuur, oranje en
lekker zoet. Het gewicht loopt uiteen
van 5 tot 15 kg, de vrucht is 25 tot 40
cm doorsnee. Niet lang te bewaren.
Ideale soeppompoen.
96. Giraumon Turban Plat (BG)
Turkse muts waarvan het vruchtvlees
stevig blijft bij koken.
97. Rouge Vif d’Etampes (BG)
Reuzenpompoen, geïntroduceerd in
de 19e eeuw in Frankrijk met een
lichtjes afgeplatte vorm en een felle
oranjerode kleur. Oranje vruchtvlees,
zacht en waterachtig. Niet lang te bewaren. Elke plant kan 1 tot 4 vruchten van 4 tot 20 kg geven.
98 • Groene Hokkaïdo (B): Donkere,
grijsgroene, ronde, heel aangenaam
smakende kleinvruchtige pompoen.
Elke plant kan 1 tot 3 vruchten van
1 tot 2,5 kg dragen (diameter ca. 15
cm). Lang te bewaren.
99 • Kabosha (BG): Middelgrote,
groene pompoen met oranjekleurig, melig, zoet vruchtvlees. Goede
bewaarbaarheid. Goede smaak voor
soep en gegra-tineerde schotels.
100• Musquée de Naples (BG):
Langwerpige vrucht met buikje, donkergroen met gele strepen, oranjegeel
vruchtvlees. Teelt in serre of warme
plek in de tuin.
101• Pomme d’Or (BG): Kleinvruchtig ras dat een 20-tal ronde
vruchten kan dragen met een diameter
van 6 tot 8 cm. Heel fijne smaak, als
van artisjok. Harde oranjekleurige
schil bij rijpheid. Teelt in serre of op
warme plek in tuin. Goed te bewaren.
Velt Biozadenlijst 2007-2008
102• Red Kuri (Oranje Hokkaïdo)
(B): Oranje kleinvruchtige pompoen met geel-oranje vruchtvlees.
Diameter van ongeveer 15 cm, gewicht 1 tot 2,5 kg. Bewaart lang.
103• Sucrine de Berry (BG): Donkergroene schil, geeloranje, zoet
vruchtvlees. Teelt in serre of warme
plek in de tuin.
104• Zapallito (B): Niet-rankende
zomerpompoen. Groene vruchten
met een diameter van 10 tot 12 cm.
Niet te oud oogsten.
105• Mengeling (BG): Twee zaden
van 7 rassen pompoen. Het assortiment is afhankelijk van de oogst
en zal op de verpakking vermeld
worden. Zaaien zaadje per zaadje
in potjes.
106• Lady Godiva (BG): Een naaktzadige pompoen, je kan de zaadjes
dus makkelijk zonder pellen eten
of verwerken. Ondiepe zaai op
zonnige plaats. Oogsten als de
vruchten helemaal geel zijn. Zaden
wassen, afdrogen met handdoek en
laten drogen bij 18 à 20 °C. In het
donker bewaren, niet luchtdicht
afsluiten.
en late herfstteelt, ook voor winterteelt.
109 • Reuzen van Carentan - Monstrueux de Carentan (BG): Oud
ras, geliefd zowel bij de amateur
als bij de beroepstuinder. Geschikt
voor de late herfst-, winter- en zeer
vroege teelt. Groeit makkelijker bij
lage temperatuur dan zomerprei.
Winterhard met een donkergroen
blad.
110 • De Saint-Victor (BG): Zeer
rustiek ras voor winterteelt en zeer
vroege teelt. Zeer winterhard met
donkergroene tot violetkleurige
bladeren in de winter.
111 • Blauwe van Luik - Blue de
Liège (BG): Oud Belgisch ras. Voor
late herfst-, winter- en voorjaarsteelt.
107. Postelein
• Gewone - Sauvage (BG): Wilde
plant uit het midden van ZuidFrankrijk die ook geteeld kan worden op een beschut plaatsje in meer
noordelijke groeiomstan-digheden.
Verfrissend door zijn licht zurige
smaak. Blad te gebruiken gekookt,
in soepen of rauw.
Raapsteel
114 • Namenia (syn. Bladmoes)
(B): Smakelijk ras met malse bladeren. In het voorjaar één van de eerste bladgroenten. Dit ras kan zowel
voor de voorjaarsteelt als voor de
herfstteelt gebruikt worden. Sterk
ingesneden, mals blad met een heldergroene kleur dat geoogst wordt
als het plantje 15 - 20 cm groot is.
115 • Rucola (B): Eigenlijk een
heel andere groente, maar de teelt
Prei
108 • Hannibal (S): Voor vroege
Raap
112 • Goldana (B): Ronde gele knol
met geel vruchtvlees, geschikt voor
herfstteelt.
113 • Platte Witte Mei (B): Oud
basisras, zowel voor vroege als
herfstteelt. De raapjes zijn platrond,
wit met een lichtgroene kop.
lijkt sterk op die van raapstelen.
Het betreft hier het zaad van de
plant Eruca sativa, ook wel mosterdkruid genoemd wegens zijn
tamelijk scherpe smaak, die wat aan
noten doet denken. Jong plukken
als het blad 8 - 10 cm hoog is. Eten
als raapstelen en rauw gemengd in
salades.
Radijs
116 • Cherry Belle (B): Ronde rode
radijs, niet gauw voos. Steeds om de
paar weken een deel zaaien. Voor
zomer- en herfstteelt in vollegrond.
117. French Breakfast 2 (B): Halflange radijs voor vroege teelt.
118 • Saxa (S): Vroege ronde, rode
radijs voor serreteelt.
Rammenas
119 • Ronde Zwarte (B): Winterrammenas, oud ras met een ronde
knol, een zwarte huid en stevig
vruchtvlees. Groot van stuk, pittig
van smaak. Veel gevraagd ras, vooral
ingezet op zwaardere gronden.
Goed te bewaren.
Rode biet
120 • Cylindra type Halflange
(B): Geschikt ras voor de normale
teelt. Smalle, hooggroeiende biet,
smakelijk, zeer geschikt voor garnering. Deze biet heeft het culinaire
voordeel dat ze meer schijfjes van
dezelfde grootte oplevert.
121 • Egyptische Platronde (B):
Het enige specifieke ras voor de
vroege teelt, zoet van smaak met
een dieprode kleur.
122 • Kogel 2 (B): Belangrijkste
ras voor de normale teelt. Bolronde
biet, zeer geschikt om te bewaren.
Pas vanaf mei zaaien om doorschieten te vermijden.
Roodlof
123 • Rode van Verona (BG): Dit
ras behoort in ons land tot het
witlooftype. Het wordt na de langste dag (zomerwende op 24 juni)
gezaaid en vormt laat in de herfst
open kropjes van langwerpige,
roodgekleurde bladeren. Als je dan
niet oogst, vriest het loof ‘s winters
kapot maar nadien lopen de wortels
opnieuw uit tot kleine, rode kropjes. Hier snij je dan de kropjes juist
boven de grond af. Roodlof is altijd
een nateelt.
Schorseneer
124 • Verbeterde Reuzen Nietschieters (B): Een selectie uit de gewone Nietschieters met lange wortel
en donkerbruine schil, die na kort
koken makkelijk te pellen is.
Selder
Bleekselder
125 • Tall Utah (B): Groenblijvend
ras met groene, volle, aromatische
stelen. Nu een veelgeteeld type.
Niet winterhard.
126• Witte Pascal - Céleri à Côtes
Blanc Pascal (BG): Oogstbaar eind
oktober. Je kan de voet in z’n geheel
in de kelder bewaren waar ze zal
bleken. Niet winterhard.
127 • Groene selder: Mechelse
Holpijp - Pipe Creuse de Malines
(BG): Vormt een plant met fijne
bladeren, lijkend op peterselie. In
vergelijking met snijselder heeft
deze groene selder met holle steel
geen bossige groei, dus minder
stelen. Sterke smaak. Goed bestand
tegen de koude.
128 • Knolselder: Roem van
Zwijndrecht (B): Ras met veel en
lang blad (langlooftype) met goede
knolvorm. Niet winterhard.
129 • Snijselder: Gewone Snij (B):
Bekend ras met bossige groei en
donkergroene blaadjes. Zeer aromatische stelen en blaadjes. Deze selder
kan regelmatig worden afgesneden
en is geschikt voor uitzaai in het
voorjaar in vollegrond.
Sla
Kropsla
130 • Bon Jardinier (BG): Oud ras,
geschikt voor de zomer- en herfstteelt. Mooi gevormde, licht konische krop met lichtrode bladrand.
131
• Kagraner (BG): Oud ras, geschikt
voor de zomerteelt. Middelgrote,
snelopkomende krop.
132 • Meikoningin (BG): Oude,
bekendste vroege kropsla. Groene
kroppen met vaak rode ver-kleuringen aan de rand van de bladeren.
133 • Merveille d’Hiver (BG):
Rustiek winterras dat grote groene
kroppen vormt. Dit ras is eigenlijk
een selectie van Meikoningin dat
koudebestand is.
134 • Suzan (B): Ras uit de beroepsteelt, geschikt voor de vroege en de
zomerteelt. Stevige sla met zware
krop.
135 • Twellose Gele (B): Snelgroeiende sla met malse, geelgroene
Velt Biozadenlijst 2007-2008
kroppen. Geschikt voor de vroegste
zaai onder glas in okt.-nov. en feb.maart, verder ideaal voor de vroege
herfstteelt.
136 • Verano (S): Wintersla met
een grote ronde krop. De bladeren
zijn groen met een rood randje.
Heel resistent tegen zaadvorming.
137 • Wonder der Vier Jaargetijden (B): Oud ras, geïntroduceerd
vóór 1885. Rode kroppen, geschikt
voor vroege, zomer- en herfstteelt.
Het buitenblad is sterk gebobbeld
en roodbruin. Binnenin zijn de
bladeren geelgroen van kleur met
gekeurde randen.
138 • Zwart Duits (B): Traditioneel
zomerras met malse kroppen.
Bataviasla
Hiermee bedoelen we enkele oude
rassen die qua uiterlijk tussen
gewone kropsla en ijsbergsla in
staan. Ze worden ook verkocht als
sla-andijvie. Ze hebben een iets dikker en gebobbeld blad met een sterk
gegolfde bladrand.
139 • Blonde de Paris (B): Oud ras
met geelgroen blad, geschikt voor
de zomerteelt.
140 • IJskoningin - Reine des Glaces (BG): Oud ras van vóór 1885,
geschikt voor vroege en zomerteelt.
Sterke groeier die dichte kroppen
geeft met knapperige bladeren.
141 • Rode van Grenoble - Rouge
Grenobloise (BG): Oud ras, geschikt voor vroege en zomerteelt
dat eveneens als winterras onder
koud glas kan geteeld worden. Volumineuze krop, iets minder dicht,
groen met helrode bladeren.
142 • IJsbergsla: Saladin (B): Harde
Velt Biozadenlijst 2007-2008
ijssla, vooral geschikt voor zomeren herfstteelt. Vormt een middelmatig grote, donkergrijsgroene, redelijk vaste krop. Is weinig gevoelig
voor rand.
Bindsla
Dit slatype vormt langwerpige
kroppen met dikke bladeren die in
een jong stadium rauw, later gestoofd gegeten worden.
143 • Little Leprechaun (B): Sierlijk
ras dat een losse krop vormt van
opstaande, knapperige roodgroene
bladeren. Vooral geschikt voor lenteteelt, later zaaien geeft een hogere
kans op rand.
144 • Stengelsla: Celtuce (BG):
Oosterse groente. De plant vormt
eerst een rozet van grijsgroene, langwerpige bladeren die aan pluksla
doen denken. Daarna komt het hart
omhoog, op een stengel tot ca. 25
cm hoog. Kan als voorjaars- of als
zomerteelt gekweekt worden. Het
hart kan je schillen en roerbakken
of koken.
Eikenbladsla:
145 • Blonde à Graine Noire (BG):
Blonde eikenbladsla, vooral gebruikt als snijsla. Diep ingesneden,
groene bladeren met een zeer zachte
smaak. Gevoeliger voor rand dan de
rode varianten.
146 • Red Salad Bowl (BG): Eikenbladsla met sterk ingesneden
roodachtig blad, geïntroduceerd
in 1955. Vormt een grote rozet en
is goed bestand tegen grijsrot. Een
ras dat de laatste jaren veel opgang
heeft gemaakt.
Pluksla
147 • Black Seeded Simpson (B):
Snelgroeiende, losse sla met grote
gekrulde, geelgroene bladeren. Kegelvormige plant. De jonge bladeren
zijn erg mals, regelmatig plukken.
Als ze ouder worden nog zeer geschikt om te stoven.
148 • Gemengde rauwkostsalade:
Mesclun (BG): Samengesteld pakket
van waterkers, verschillende rassen
sla en roodlof. Zaaien van februari
tot april in de serre, in volle grond
tot september. Bladeren afsnijden of
plukken van zodra ze 10 tot 15 cm
hoog zijn.
Sojaboon
149 • Fiskeby (B): Een fors groei-end
ras met behaarde peulen en beigeachtige ronde zaden. De bonen kunnen zowel vers als gedroogd gegeten
worden, de hulzen zijn niet eetbaar.
Zelfs bij matige zomers oogstzeker.
Spinazie
150 • Nores type Noorman (B):
Rondzadig ras, resistent tegen fysio’s
1 en 2 van valse meeldauw. Voor de
zomerteelt. Tragere groeier.
151 • Reuzen van Viroflay - Monstrueux de Viroflay (S): Rondzadig,
oud ras geschikt voor de vroege, de
lente- en de herfstteelt. Tamelijk
snelle groeier met een weelderige
bladgroei die niet goed tegen koude
bestand is.
152 • Vroeg Reuzenblad (B): Scherpzadig ras voor de vroege en de lenteteelt, en weer in het najaar. Bij deze
latere zaai schiet ze niet meer door.
Suikermaïs
153 • Golden Bantam (B): Oud,
normaal zoet ras, geïntroduceerd
in 1902. De voorvader van talrijke,
extra zoete hybriden. De kolf is
samengesteld uit ong. 8 rijen geelkleurige korrels.
Tomaat
154 • Auriga (BG): Vroeg, vele
oranje vruchten met stevig vruchtvlees.
155 • Casaque Rouge (BG): Rode
vruchten van 5 tot 7 cm. Lekkere
smaak, makkelijk te pellen. Het
blad lijkt op dat van de aardappelplant.
156• Coeur de Boeuf (BG): Oud
ras (1925) dat stevige, tamelijk
grote, hartvormige rood-roze tomaten oplevert. Toch dragen sommige
planten slechts middelmatig grote
vruchten. Gegeerd om zijn heerlijke
vruchtvlees, het kleine aantal zaden
per vrucht en voor zijn goede inlegcapaciteit.
157 • Des Andes (BG): Lange
vrucht, zoet, bijna pitloos.
158 • Golden Jubilee (BG): Oud,
zaadvast ras (1945) met oranjegele, lichtjes afgeplatte vruchten
van ca. 200 g. Stevig vruchtvlees
met weinig zaden. Niet geschikt
voor buitenteelt, enkel onder glas
en opbinden.
159 • Karos (BG): Zoals de Casaque
rouge, maar iets vroeger.
160 • Marmande (B): Zaadvaste
rode vleestomaat met vrij platte, geribde vruchten tot ca. 250 g. Vooral
aanbevolen voor vollegrond, hoewel
teelt onder glas goed mogelijk is.
Goede opbrengst.
161 • Matina (B): Vroege rijping,
open gewas, ronde en smakelijke
vrucht (zo’n 100 g). Het blad is
weinig ingesneden.
162• Noire de Crimée (BG): Grote
zoete vrucht, donkerrode kleur.
163 • Roma VF (BG): Zaadvast ras
met rode, langwerpige vruchten van
ca. 50 g. Gerenommeerd ras voor
sauzen en voor inmaak.
164 • Rose de Berne (BG): Lekkere
rozerode vruchten.
165 • Saint-Pierre (BG): Zaadvast,
oud ras, geliefd bij amateurtuiniers.
Sterke groeier met een lange oogsttijd die mooi grote, ronde, rode
vlezige tomaten geeft.
166. San Marzano 2(BG): Italiaanse tomaat, lang en vlezig. Goede
smaak
167 Beauté Blanche(BG): zoete
tomaat, grote plant.
168 Caro Rich(BG): ): Ronde,
oranje vrucht. Hoog caroteengehalte
169 de Berao(BG): Plant 3 tot 4
m groot op rijke grond, kleiner op
arme grond. Ovale, middelgrote
vruchten die goed bewaren.
170 Merveille des marchés(BG):
Oud ras, lekkere smaak.
171 Miel du Mexique(BG): ):
late productie, kleine ronde rode
vruchtjes, lekker
172 Green Grape(BG): kleine tomaatjes, geelgroen van kleur
173 • Zuckertraube – type (B):
Groot aantal kleine en zoete tomaatjes.
174 • Collection de tomates apéritfs (BG): assortiment van kleine
tomaatjes (rode en gele kerstomaat,
poir jaune, Green Grape, miel du
Mexique)
175 • Collection (BG): 30 zaden van
verschillende tomatenrassen. Het assortiment is afhankelijk van de oogst
en wordt op de verpakking vermeld.
Zaaien zaadje per zaadje in potjes.
176 • Rode kerstomaat (BG): Grote
productie van rode tomaatjes, het
best onder glas.
Tuinkers
177 • Cressida (B): Snelgroeiend
gewas met een gave tot zwak gekartelde bladrand, niet gekroesd.
De jonge kiemblaadjes en de eerste
gewone blaadjes als rauwkost te
gebruiken.
Tuinmelde (B)
Deze weinig gekende groente is de
gekweekte, meer bladrijke soort van
het in de moestuin overbekende
onkruid melde. Snelle groeier die
in korte tijd kan uitgroeien tot meer
dan 1 meter hoog. Wordt gegeten
als spinazie. De gekweekte rassen
hebben een groter blad dan de wilde
vormen en schieten minder snel
door. Twee rassen:
178 • Lichtgroene: geelgroen blad.
179 • Rode: roodgetint blad.
Ui
180 • Noordhollandse Bloedrode
(B): Een platte, vaste ui met een
goede houdbaarheid. Pittiger van
smaak dan de gele.
181 • Rijnsburger 4 (B): Gele, ronde
ui.
182 • Strogele Vertus - Jaune Paille
de Vertus (BG): Middelgrote, platte
strogele ui met uitstekende bewaarVelt Biozadenlijst 2007-2008
eigenschappen. De meest geteelde
ui in Frankrijk.
Veldsla
183 • Coquilles de Louviers (BG):
Vormt kleine, donkergroene rozet.
184 • Grote Noord-Hollandse (B):
Het belangrijkste grootbladige ras
met groene, dikke, langwerpige,
sappige bladeren. Bestand tegen
matige vorst. Bij strenge vorst bedekken.
Warmoes
185 • Donkergroene Gladde Witribbige (B): Ras voor de teelt van de
bladribben met donkergroen, glad
blad met vlezige witte bladstelen.
186 • Groene Gewone (B): Wordt
geteeld voor het blad. Veel mals
groen blad met dunne bladstelen.
Wordt jong geoogst.
187 • Rhubarb Chard (B): Rode
warmoes, ook voor de bladstelen
geteeld, met rood gekroesd blad en
mooie, stevige rode bladstelen die
op rabarberstelen lijken. Gevoelig
voor doorschieten zodat niet voor
eind mei mag gezaaid worden. Een
zeer decoratief gewas met een zeer
goede smaak.
188 Waterkers (B)
Een doorgroeiende waterplant die
eigenlijk in helder stromend water
moet geteeld worden. De sappige
stengels met bladeren kunnen in
slaschotels of soepen verwerkt
worden.
Watermeloen
189 • Sugar Baby (BG): donkergroene vrucht, vroeg, best onder glas.
190 Winterpostelein (B)
Velt Biozadenlijst 2007-2008
WAAROM OUDE RASSEN?
• Raseigenschappen
Een ruim aanbod van raseigenschappen is terug te vinden in de
oude streekgebonden rassen, die ontstonden in functie van hun
groeiplaats. Sommige oude rassen zijn zo opnieuw bruikbaar voor de
beroepsteler, andere rassen hebben een te kleine opbrengst maar herbergen interessant uitgangsmateriaal voor de biologische veredelaars.
Tenminste, als deze rassen in stand gehouden worden. Daar kan de
amateurtuinier een handje in helpen.
Deze minder bekende rassen zijn een uitdaging voor liefhebbers.
Omdat ze vaak robuuster zijn, meer weerstand bieden aan ziektes,
omdat ze meer variatie brengen in onze voeding én omdat ze lekkerder zijn.
• Agrobiodiversiteit
Oude rassen zijn het erfgoed van onze voorouders. We noemen dit
agrobiodiversiteit. wij hebben een heleboel kolenrassen, India heeft
duizenden rijstrassen, Mexico heeft vele maïsrassen, …
Ze kwamen tot stand door lange veredeling van in het wild voorkomende planten. Er wordt geselecteerd op interessante eigenschappen
als smaak, weinig ziektegevoelig, spreiding van de oogst, spreiding
van de werkdruk…
Uiteindelijk geeft bv. een wild koolplantje (Brassica oleracea) aanleiding tot vele cultivars kolen.
Per cultivar heb je nog verschillende rassen, elk met hun eigen specifieke eigenschappen die sterk uiteen kunnen lopen.
Agrobiodiversiteit verdwijnt omdat de markt overspoeld wordt met
zaden van grote firma’s die hetzelfde zaad over de hele wereld verkopen. Volgens de FAO verdween tijdens de laatste honderd jaar
wereldwijd 75% van de agrobiodiversiteit. Lokaal is de situatie soms
nog erger. Zuid Korea verloor 82% van zijn agrobiodiversiteit op 8
jaar (1985-1993). Mexico verloor 80% van de maïs-variëteiten die in
1930 geteeld werden.
Als die diversiteit verdwijnt, verdwijnt niet alleen de genetische diversiteit, maar ook de kennis die opgebouwd werd rond oude rassen;
kennis over lokale technologie, teeltwijzen en recepten.
• Dreiging van multinationals
Grote multinationals domineren de zaadmarkt. Ze proberen alle boeren aan zich te binden. Dat gebeurt onder meer door meer bescherming te eisen van de eigen rassen en door het inpalmen van markten
die grotendeels werken op zaad dat boeren zelf telen.
Winterhard plantje dat gekweekt
wordt voor het vlezige blad en dat
je zowel rauw als gekookt kan gebruiken. Rassen worden in catalogi
nooit vermeld. Het gewas doet het
op alle gronden maar heeft toch een
voorkeur voor zandgronden. Kan
ook als bodembedekker of groenbemester gekweekt worden.
Witloof
191 • Hollandse Middelvroeg (B):
Ras bij voorkeur voor de trek met
dekgrond. Kan ook gebruikt worden voor de teelt zonder dekgrond.
Geeft dikke, vast gesloten kroppen.
Wortel
192 • De Colmar à Coeur Rouge
(BG): Franse bewaarwortel bij
uitstek die echter ook in de vroege
lente kan uitgezaaid worden. Ook
op moeilijke gronden lukt de oogst
van deze volumineuze, smaakvolle
wortel nog.
193 • Flakkeese 2 (B): Grove, productieve wortel die zich goed laat
bewaren. Belangrijkste winterras.
194 • Nantes 2 (B): Sterke wortel,
ook geschikt voor drogere gronden
met wat minder structuur. Een
slanke, cilindrische tot licht konische, ietwat grove wortel, fel oranje
van kleur. Geschikt voor de vroege
en vooral de zomerteelt.
195 Wortelpeterselie (B)
Behalve het gladde, donkergroene
blad kan ook de verdikte wortel
in de winter gegeten worden. Het
te koop aangeboden zaad krijgt
meestal geen echte rasnaam mee.
PLANTGOED
WAAROM OUDE RASSEN? 2
Opgelet! Plantgoed bestellen is
niet mogelijk voor leden van
Velt-Nederland.
• Patenten
Eigen rassen beschermen doe je
door eigendomsrechten of patenten vast te leggen op zo’n ras.
Ze verhinderen gebruik, verkoop
of productie van zaad zonder de
toestemming van de patenthouder. In de praktijk betekent
dit dat een boer zaad aankoopt
en zaait. Maar hij mag niet zomaar doen wat boeren al eeuwen
doen: de beste planten selecteren
voor zaadteelt zodat een streekgebonden ras ontstaat. Want
dan wordt de boer een dief. De
zaadindustrie is hard aan het
werk om wettelijke systemen te
creëren die boeren verder beperken in de mogelijkheden om zelf
zaad te kweken. Alle wetten op
bescherming van plantenvarieteiten gaan in de eerste plaats
over het verminderen van beslissingsmacht van boeren. En er
komen er steeds meer.
Aardpeer
Knolvormend broertje van de zonnebloem. De eetbare knollen zijn
winterhard, niet gerooide knollen
vormen dus in het volgende jaar
nieuwe planten. Rauw smaakt de
knol knapperig en zoet, met een
lichte notensmaak. Gekookt, gebakken of gestoofd is de smaak te
vergelijken met arti-sjokbodems of
volgens anderen met schorseneren.
196 • Wit - Blanc (BG): Compacte,
iets onregelmatig gevormde knol
met wit, fijn vruchtvlees.
197 • Fuseau rose (BG): Oud ras
met langwerpige, gladde knollen en
geel-roze vruchtvlees.
Knoflook
Bij ontvangst de bolletjes direct uit
de verpakking halen. Zo vroeg mogelijk planten (vanaf begin maart),
de teentjes uitpellen en uitzetten net
onder de grond. Tijdens de groei
ontstane bloeiknoppen verwijderen.
Eind juli, begin augustus, als de
bladeren beginnen verkleuren, uittrekken. Uitspreiden in de zon op
een winderige plek. Met het oog op
een goede bewaring is verdere
droging absoluut noodzakelijk, in
kleine bosjes die je ophangt of in
dunne lagen in bakjes.
198• Rose de Lautrec (BG): Aromatisch ras, roze kleur. Planttijdstip
voor de teentjes van november tot
maart. Zeer goed houdbaar.
• Markten inpalmen
Dezelfde nationale wetgevingen
die bescherming bieden aan
zaden van multinationals, limiteren stap voor stap de vrijheid
van de traditionele rassen.
Jouw vraag naar biologische zaden ondersteunt de diversiteit en
de kleinschaligheid. Het is een
proteststem tegen de macht van
de industrie.
Velt Biozadenlijst 2007-2008
Sjalot
199 • Red Sun (CB): bruinrode sjalot met witpaars vruchtvlees, goed
houdbaar
Sjalot met een roodbruine huid en
een rode vleeskleur. De opbrengst is
goed. Red Sun kan mits droog, zeer
goed bewaard worden. Red Sun
kan vroeg geplant worden, omdat
de kans op schietstengels niet zo
groot is. Maat 20-45 mm en 500
gr/ verpakking.
Ui
200• Sturon (CB), donkergele ui
met goede houdbaarheid
Een geelbruine ui van het stuttgarter
type. De vorm is rond en heeft een
hoog droge stofgehalte. De bewaarbaarheid, mits droog, is goed. Maat
14/21 mm en 500 gr/verpakking.
BROED VOOR
PADDENSTOELEN
201-202- shiitake (M): Oesterzwam
kan op iedere loofhoutsoort leven,
uitgezonderd eik en tamme kastanje. Voorkeur gaat uit naar stukken
vers gekapte populier, beuk, berk
met een niet te geringe diameter,
liefst meer dan 25 cm. In de herft
maakt het oesterzwammycelium
vruchtlichamen
203-204- oesterzwam (M): Eikezwam of shiitake groeit op eik,
beuk, berk, liefst de verse, dunnere
takken met een diameter van 7 tot
20 cm. De eikenzwam is oorspronkelijk een tropische zwam. In Belgie
maakt het mycelium in de zomer
vruchtlichaam.
Velt Biozadenlijst 2007-2008
GROENBEMESTERS
Na de beschrijving vind je voor elke
groenbemester het aantal m2 dat je
met één pakje kan inzaaien.
GRASSEN
205 • Rogge - Seigle (BG): De
laatste groenbemester die tot half
oktober, uiterlijk nog in november
kan gezaaid worden (150 g/10 m2).
Winterhard. Geeft een grote massa in
maart-april. Uitstekend voedergewas
voor dieren. Je kan het ook zaaien gemengd met wikke, 100 g rogge voor
20 g wikke. De wikke klimt dan langs
de stengels van de rogge omhoog (tot
25 à 40 m2).
Kruisbloemigen
206 • Gele mosterd (B): Snelgroeiende eenjarige plant van ruim 1 m hoog,
zeer geschikt als groenbemester. Kan
ten laatste tot half september gezaaid
worden. Gele mosterd bevriest en
geeft na de winter een mooi zaaibed.
Nadeel is wel dat het een waardplant
voor knolvoet is, daarom af te raden
voor lichte gronden (100 m2).
Vlinderbloemigen
207• Luzerne (syn. alfalfa) (BG):
Vlinderbloemige met paarse bloemen. Door de diepe beworteling kan
zij goed tegen de droogte. Meerjarige
plant. Minder geschikt als bodembedekker. Zaaien van april-mei tot
begin augustus (15-20 g/m2). Matig
vorstgevoelig (60 m2).
208 • Veldboon - Fèverole (BG):
Vlinderbloemige die heel wat stikstof
uit de lucht vastlegt, alleen te gebruiken of gemengd met een graansoort
zoals rogge (b.v. verhouding 1/4 tot
1/3 veldboon met 3/4 tot 2/3
rogge) aan 150-300 g/10 m2.
Vorstgevoelig (50 à 70 m2).
209-210• Wikke - Vesce Commune (BG): Oude voederplant met
blauwpaarse bloemen. Ze doet het
goed op lichte gronden. Ze bedekt
de bodem niet perfect en kan daarom beter gemengd worden met 60
g rogge per 10 m2. De wikke klimt
dan langs de stevige stengels van de
andere planten. Kan tot 20 augustus gezaaid worden, maar voldoet
best in zaaiingen tot eind juli (8 à
10 m2).
211•Gele Lupine (B) snelgroeiende eenjarige vlinderbloemige
212. Witte lupine - Lupin Blanc
(B): Het meest gekend als statige
doorlevende bloem in een border.
Is geschikt om een grond waar pas
een huis op gebouwd werd, te verbeteren. Voor zwaardere gronden.
Zaaien van april tot juli. Trage
jeugdgroei met matige grondbedekking (50 m2).
213. Blauwe Lupine (B) Hoogte
ongeveer 80 cm. Vriest ‘s winters
dood. Zaaien vanaf begin april tot
half augustus, op regels, afstand 35
cm. Zaaizaad 10 gram per m2.
214. Serradella (B) Eenjarige vlinderbloemige kruipende plant, zeer
geschikte groenbemester op de wat
lichtere gronden.
Overige
215 • Boekweit (B): Snelgroeiende
bijenplant van ruim een meter
hoog. Neemt wel veel voedingsstoffen op uit de bodem, daarom
beter bodembedekker te noemen
dan groenbemester. Vraagt een
zonnige standplaats en een arme,
zurige grond (50 m2).
216. Phacelia (B): Mooie eenjarige
bijenplant, goede groenbemester,
hoogte ongeveer 70 cm. Ze is met
geen enkel cultuurgewas verwant en
bijgevolg makkelijk inpasbaar in het
teeltplan. Het gewas komt snel op
en bedekt dan spoedig de bodem
zodat onkruid weinig kans krijgt
(50 m2).
KIEMGROENTEN
Je kan vrijwel alle eetbare zaden
laten ontspruiten. Kiemen zijn
het hele jaar te telen. Vooral in de
winter zorgen ze voor vers groen dat
niet uit kassen komt. Kiemen leveren vooral vitamine C, ook ijzer en
B-vitamines. In principe kan je alle
granen, peulvruchten en groentezaden laten kiemen. Niet alle zaden
leveren smakelijke resultaten op.
Deze wel.
217. Boekweit (BG)
218. Rogge (BG)
219. Tarwe (BG)
220. rode biet (S)
221. rode kool (S)
222. prei (S)
223. radijs (S)
KRUIDEN
224. Alsem (B)
Meerjarig. 150 cm hoog. Ook
wel absinth-alsem genoemd. Sterk
kruid, verwant met in het wild
voorkomende bijvoet. Alsem is
grijzer van kleur en sterker van
smaak. Remt groei van naastgelegen
planten.
Basilicum
Eenjarig, laagblijvend, sterk geurend kruid. Verlangt een warme,
beschutte plaats. De blaadjes
plukken voor vers gebruik en om te
drogen.
225 Dark Opal, een paarse variëteit
(B)
226 Fijnbladige Groene (BG)
227 Grove Genovese (B)
228 citronella (BG): klein blad, met
citronella geur
229 kaneel (BG): afgeronde blaadjes,
geurt naar kaneel en kruidnagel
230 Komkommerkruid of Bernagie
(B)
Ook borage of komkommerkruid
genoemd. Vorstgevoelig. Bijenplant.
Eén enkele plant kan al enorm uitgroeien. Zaadvorming in elk geval
vermijden, want bernagie zaait zichzelf vlot uit. (5 m2)
231. Bieslook (B)
232. Bonenkruid (B)
Eénjarig laagblijvend struik-vormig
gewas. De blaadjes en jonge scheuten
worden geoogst tegen de bloei en vers
of gedroogd meegekookt met diverse
bonen.
233. Chinese bieslook (B)
Meerjarig, hoogte 30 cm. Naar knoflook smakende bieslook met een massieve driekantige stengel, afgeplatte
bladeren en witte bloemen. Vraagt
meer warmte en groeit trager dan gewone bieslook. Matig winterhard.
234. Citroenmelisse (B)
Meerjarig, hoogte 60 cm. In het
tweede jaar beginnen de planten zich
sterk te ontwikkelen. De naar citroen
geurende blaadjes, liefst geoogst tegen
de bloei, worden bijvoorbeeld voor
thee gebruikt. Goed te drogen.
235. Dille (B)
Eénjarig, hoogte tot ongeveer 100 cm.
Bloeit vanaf begin juli, het zaad is rijp
in september. De zaden worden onder
andere gebruikt bij het maken van
zuurkool en het inleggen van augurken. Ook de verse plantendelen en onrijpe bloemschermen kunnen gebruikt
worden. Verspreid gezaaid in de tuin,
b.v. tussen tuinbonen, beperkt het de
overlast van bladluizen.
236. Dragon (B)
Russische dragon, wat kervel-achtig
van smaak. Meerjarig, tot ongeveer
150 cm hoog. Vormt ondergrondse
uitlopers en groeit het tweede jaar
dicht. Om de paar jaar een andere
plaats geven. De blaadjes worden gebruikt in rauwkost en bij het inmaken
in het zuur.
237. Hysop (B)
Meerjarig, hoogte ongeveer 50 cm.
Heesterachtige plant die tijdens de
uitbundige bloei vanaf half juli graag
door de insecten wordt bezocht. Gebruik in o.a. soep, vleesgerechten en
voor thee.
238. Karwij (B)
Tweejarig. Hoogte tweede jaar tijdens
de bloei ongeveer 70 cm. Het eerste
jaar ontwikkelt zich alleen een bladrozet. Bloeit in het volgende jaar in mei
en juni. De zaden, die gemakkelijk
uitvallen, oogsten als ze bruin worden,
meestal eind juni, begin juli. Gebruikt
Velt Biozadenlijst 2007-2008
worden de jonge blaadjes en vooral
de zaden, onder andere in brood en
zuurkool.
239. Koriander (B)
Eénjarig, hoogte tijdens de bloei ongeveer 1 m. De sterk geurende zaden
oogsten als ze bruin worden, meestal
in september. Voor het bewaren goed
drogen. Gebruik in diverse gerechten
en gebak. In de Noord-Afrikaanse en
Indiase keuken wordt vooral het jonge blad gebruikt. Hiertoe om de paar
weken vanaf april een rijtje zaaien.
240. Lavas (B)
De bekende maggiplant. Meerjarig,
hoogte tot ruim 2 m. Enige schaduw
wordt goed verdragen. Gebruik onder andere in soep.
241. Lavendel (B)
Meerjarige struikachtige plant, ongeveer 50 cm hoog. Heeft nachtkou
nodig voor de kieming, die lang kan
duren. Bloeit in juli en augustus met
blauwe, sterk geurende bloemen,
die gedroogd worden om o.a. te
gebruiken in de linnenkast. De planten kunnen het best in de nazomer
worden teruggesnoeid (na de bloei)
om te voorkomen dat de struikjes
verhouten.
242. Lepelblad (B)
Tweejarig, hoogte 20 cm, winterhard. De wat bittere blaadjes zijn
zeer vitaminerijk en werden vroeger
gebruikt tegen scheurbuik. Toevoegen aan rauwkost tijdens de herfst
en winter.
243-244 Pimpernel (grote en kleine)
(B)
Velt Biozadenlijst 2007-2008
Meerjarig, hoogte 30 cm. De blaadjes smaken iets naar komkommer
en worden gebruikt in salades en
sauzen.
245. Roomse kervel (B)
Meerjarig, hoogte 90 cm. Sterk en
fors kruid met naar anijs smakende
bladeren.
246. Salie (B)
Meerjarig, hoogte ongeveer 50 cm.
Om steeds mooie planten te hebben
kan men de plant beter als tweejarige
behandelen. De blaadjes kunnen
zowel vers als gedroogd worden
gebruikt tegen keelpijn en als slaapmiddel (saliemelk). Vanaf het tweede
jaar gaat de plant ook bloeien en ze
trekt dan veel insecten aan.
247. Spinaziezuring (B)
Ook wel Engelse of eeuwige spinazie en patiënte genoemd. Het is
een zuringsoort met forse bladeren
en een zacht-zure smaak. Overblijvende, winterharde bladgroente die
zeer vroeg in het voorjaar uitloopt.
Het blad wordt in salades en soepen
verwerkt. Dit kan tot in mei als het
gewas in bloei schiet en daarna in
de herfst na het afsterven van de
stengel.
248 Tijm (B)
• Duitse Winter: Meerjarig, hoog-te
20 cm. Bloeit in het tweede jaar in
het begin van de zomer. Ge-oogst
worden de stengeltoppen met blaadjes, ook goed te drogen. Na de bloei
verdient het aanbeveling de planten
af te snijden, zodat ze weer jonge
uitlopers vormen en beter de win-
ter doorkomen. Gebruik in diverse
gerechten, bekend is de tijmstroop
tegen hoesten.
249 Tuinzuring (B)
Meerjarig, hoogte tijdens de bloei
60 cm. De jonge blaadjes worden in
salades en soepen verwerkt. Kan al
vroeg in het voorjaar worden gesneden. Ook in de herfst, wanneer na
de zaadzetting in de zomer het gewas
opnieuw begint te groeien.
250 Venkel (B)
Meerjarig, hoogte tijdens de bloei tot
150 cm. Het eerste jaar treedt wel
bloei op maar nog geen zaadvorming.
Het tweede jaar zijn de zaden rijp in
de loop van oktober en november. De
rijpe schermen steeds afoogsten. Het
blad wordt gebruikt als rauwkost, in
soepen, de zaden vooral voor thee.
Liefst wat afdekken tegen vorst.
251 Wijnruit (B)
Meerjarig, hoogte 60 cm. De bladeren
worden onder meer in soep gebruikt.
Het heesterachtige gewas verspreidt
een sterke geur, die katten tegenstaat.
Niet gebruiken bij zwangerschap.
252 Wilde marjolein (B)
Meerjarig, ongeveer 40 cm hoog. Tijdens de prachtige bloei in de zomer
komen vele insecten op bezoek. De
stengeltoppen worden gebruikt in
diverse gerechten, ook gedroogd.
253 mengeling eetbare bloemen (S):
viooltjes, Oost-Indische kers, goudsbloem
254. mengeling kruiden (S): rucola,
tuinkers, basilicum, bieslook, dille
EENJARIGE BLOEMEN (B)
Hier volgt een beknopte beschrijving van de éénjarigen die een
specifieke rol kunnen spelen in de
moestuin.
Goudsbloem
259 • Calendula officinalis
Ongeveer 35 cm hoge soort met
enkelvoudige oranje bloemen met
donker hart. Bloeitijd van juni tot
oktober. Was een bekende borderplant langs de huizen tegen mieren.
Kan ook als groenbemester gebruikt
worden. Wordt soms ook genoemd
voor de bestrijding van wortelaaltjes, hiervoor is momenteel nog
geen wetenschappelijk bewijs.
Afrikaantjes
303 • Tagetes patula - Wild afrikaantje
Een wildere vorm, ongeveer 80 cm
hoog. Groeit bossig uit met veel
blad en in verhouding minder bloe-
men. Deze zijn rood als ze pas opengaan en verkleuren naar diep-oranje.
Bloeitijd juli tot de vorst. Kan evenals volgende variëteit ingezet worden
als bestrijding van wortelaaltjes.
304 • Tagetes patula nana
Ongeveer 30 cm hoog, met enkelvoudige bloemen, oranje met donkere vlekken in het hart. Bloeit van
eind juni tot het gaat vriezen. De
geur weert insecten en vrijlevende
wortelaaltjes (Pratylenchus) en tegen
wortelknobbelaaltjes werkt deze
soort erg goed. Het aanplanten ter
bestrijding van aaltjes is enkel zinvol
als de teelt in het teeltplan wordt ingeschakeld en de teeltduur minstens
drie maanden is. Randbeplanting
alleen is niet voldoende.
305 • Tagetes tenuifolia - Sterafrikaantje
Compacte bolvormige plant met fijn
ingesneden blad, hoogte ongeveer
25 cm. Van juni tot in oktober over-
KIEMDUUR EN
HOUDBAARHEID
Op de verpakkingen van Le Biau Germe staat telkens de oogstdatum
en de kiemduur of houdbaarheid. Een voorbeeld: Gemiddelde kiemduur: 10 jaar. Dit betekent dat het kiempercentage gedurende 10
jaar op ongeveer 100% blijft en daarna langzaam naar beneden gaat.
Dit is in de ideale omstandigheden en als het zaad goed bewaard is.
Bewaring moet vrij droog en koel gebeuren. En dan kan 10 jaar voor
kolen of andijvie wel, bevestigt ook De Bolster.
Je mag echter nooit vergeten dat zaad leeft en ook verder blijft leven
na de oogst. Voor elk gewas is het kiemvermogen verschillend en op
tabellen alleen kan je niet altijd voortgaan.
dekt met sterk geurende citroengele
bloemetjes. Deze soort zou minder
geschikt zijn tegen wortelaaltjes.
307 • Trifolium incarnatum - Incarnaatklaver: Een ongeveer 30
cm hoge klaver met een heldere
scharlakenrode bloem. Bijenplant.
Legt minder stikstof vast dan andere klavers, maar is wel de enige
klaversoort die tot eind augustus
kan gezaaid worden. Weinig vorstgevoelig (2 m2).
Tropaeolum majus - Oost-Indische
kers
309-310 • Tropaeolum majus
Weinig rankende soort met enkelvoudige bloemen in diverse
kleuren. Bloeit van eind juni tot
de eerste nachtvorst. De bloemen
en blaadjes zijn eetbaar en geschikt
voor garnering, terwijl de groene
zaden ingemaakt kunnen worden.
Kan als groenbemester gebruikt
worden. Oost-Indische kers trekt
zwarte bladluis aan, daarom kan je
ze als vangplant voor die bladluizen
uitzetten.
Enkelvoudige goudsbloem.
Zaadoogst mislukt, wat dan?
Sommige zaden moeten op dit ogenblik nog geoogst worden. Het is
dus mogelijk dat een bepaalde variëteit niet kan wordengeleverd. Dan
opteren we ervoor om niets anders in de plaats te geven maar om het
overgeschreven bedrag terug te storten.
Velt Biozadenlijst 2007-2008
BESTELADRESSEN BIOZADEN
ANTWERPEN
• 1007 Zoersel
Simonne Van Roy
Langebaan 5, 2980 Zoersel
03 312 24 92
[email protected]
rek.nr. 800-2063346-40
• 1013 Dodoenstuin
François Jans
Wezelsebaan 116, 2900 Schoten
03 658 24 68
[email protected]
rek.nr. 403-7070331-74
• 1024 Brasschaat
Hilde Van Ranst- Erik Weemaes,
Merellaan 34, 2950 Kapellen
03 665 34 72
[email protected]
rek.nr. 001-0680967-06
• 1039 Noorderkempen
Guy Augustijns
Dorpsstraat 124, 2960 St-Lenaarts
03 313 82 68, (enkel na 19 u of
weekend)
[email protected]
rek.nr. 733-0001017-77
• 1043 Klein-Brabant
Lode Goossens,
Breevendreef 20, 2880 Bornem
03 899 29 76,
[email protected]
rek.nr. 750-9017989-57
• 1056 Mol
W. Helsen
Handelstraat, 2400 Mol
014 71 30 63,
[email protected]
rek.nr. 001-3411798-93
• 1062 Netevallei
Herman De Cock
Rooienberg 98, 2570 Duffel
015 31 84 33,
[email protected]
rek.nr. 979-3845322-53
• 1075 Turnhout
Breugelmans-Pelckmans
Beek 14, 2275 Lille
014 88 28 87
[email protected]
rek.nr. 776-5941028-69
• 1081 Mechelen
Bruno Op De Beeck
Prinsenveld 40
1981 Hofstade-Zemst
015 34 05 14
[email protected]
rek.nr. 860-0116860-54
• 1098 Schoten
Luc Cock
Edelweisbaan 5, 2900 Schoten
03 651 99 07
[email protected]
rek.nr. 789-5648799-22
• 1102 Den Bumpt
Hugo Himschoot
Molenstraat 40, 2070 Zwijndrecht
03 252 57 05
[email protected]
rek.nr. 001-1352900-20
• 1115 Midden-Kempen
André Van Loy
Neerhof 1, 2200 Noorderwijk
014 26 26 55
[email protected]
rek.nr. 776-5978308-04
• 1123 Zuid-Antwerpen
Pierre Collaert
F. Van den Berghelaan 42
2630 Aartselaar - 03 887 21 27
[email protected]
rek.nr. 979-9658877-10
• 1134 Kalmthout-Essen
Maria Van den Bleeken
Jos Tilborghstraat 72, 2920 Kalmthout
03 666 70 81
[email protected]
rek.nr. 068-2010843-60
• 1147 Polder
Erik Jongenelen
Grote Molenweg 62, 2940 Stabroek
0495 36 67 94
[email protected]
rek.nr. 733-1560896-02
• 1158 Groot-Mortsel
Leen Wouters
Steenakker 43, 2640 Mortsel
03 448 25 14
[email protected]
rek.nr. 979-6144936-88
• 1164 Heist Op Den Berg
Dirk Serneels
A. Van Eyckdreef 9, 2580 Putte
015 23 61 11
[email protected]
rek.nr. 001-2456956-22
• 1176 Stadsvelt
bestellen bij een naburige afdeling
VLAAMS-BRABANT
• 2016 Ukkel (Brussel)
Jean-Pierre Debrandt
Nieuwstraat 88, 1620 Drogenbos
02 377 07 97 of 0479 22 66 24
[email protected]
rek.nr. 799-5152683-45
• 2022 Groot-Asse
Julien De Maeseneer
Beneden Vrijlegem 15, 1730 Mollem
02 452 87 15
[email protected]
rek.nr. 979-9577880-08
• 2035 Hageland
Eddy Van Passel
Beekstraat 43, 3130 Begijnendijk
016 53 00 70
[email protected]
rek.nr. 001-4226785-86
• 2041 Leuven
Vif Vanderveken
Geldenaaksebaan 92,
3001 Heverlee
016 22 77 47
[email protected]
rek.nr. 979-6106149-04
• 2054 Midden-Brabant
André Vandewinckel
Dorpstraat 97, 3078 Meerbeek
biozaden.middenbrabant
@velt.be
rek.nr. 979-0782141-35
• 2086 Pedevallei,
Lennik & Roosdaal
Marc Eeckhoudt
Jan De Trochstraat 93,
1703 Schepdaal
02 567 09 25
[email protected]
rek.nr. 068-2177280-45
• 2107 Zennevallei
Norbert Van Dam
Perzikbomenstraat 42,
1120 Neder-Over-Heembeek
02 268 16 98
[email protected]
rek.nr. 001-2480883-87
• 2113 Groot-Halle
Stan Dehantschutter
J.B. Vandenboschstraat 53,
1652 Alsemberg
02 381 13 55
[email protected]
rek.nr. 422-1066531-78 7
• 2126 Neer-Brabant
Jan Van der Straeten
Karenveldstraat 16,1745 Opwijk
052 35 10 44
[email protected]
rek.nr. 068-0801330-40
• 2132 Druivenstreek
Jan Verroken
Ketelheide 32, 3090 Overijse
02 687 20 46
[email protected]
rek.nr. 434-2621311-84
• 2145 Tienen
Wim Langendries
St-Rochusstraat 14,
3300 Goetsenhoven
016 82 31 44
[email protected]
rek.nr. 001-3268030-79
• 2164 Groot-Gooik
Jan Tordeurs
Bruneaustraat 56, 1755 Kester
054 56 83 49
[email protected]
rek.nr. 979-9564496-10
• 2178 Dijlevallei
Geert Van Herzeele
Zeypestraat 44, 1910 Kampenhout
016 65 16 91
[email protected]
rek.nr. 068-2048172-44
LIMBURG
• 3014 Beringen-Leopoldsburg
Annika Lenaerts
Binnenveld 43,
3971 Leopoldsburg-Heppen
011 34 80 16
[email protected]
rek.nr. 979-2217807-04
• 3033 Peer
Vanita Mertens
Heikantstraat 27, 3670 Meeuwen
011 61 18 03
[email protected]
rek.nr 833-4393684-36
• 3046 Lommel
Frans Tiri
P. Breugheldreef 37,
3920 Lommel,
011 54 45 11
[email protected]
rek.nr. 543-9077881-32
• 3084 Genk
Robert Camps
Kielstraat 11, 3600 Genk
089 24 01 90
[email protected]
rek.nr. 000-1119539-62
• 3097 Hasselt - Diepenbeek
Mario Parys
Rijdreef 18, 3570 Alken
011 59 60 04
[email protected]
rek.nr. 979-5302601-04
• 3124 Dilsen
Frans Beuten
Eindestraat 93, 3650 Dilsen
089 86 77 97
[email protected]
rek.nr. 735-0019054-30
• 3137 Kinrooi
Maurice Lambers
Heesstraat 62, 3640 Kinrooi
089 56 31 77
[email protected]
rek.nr. 735-0127329-53
• 3143 Maasoeter
Ludo Zanders
Langereeschapstraat 6, 3680 Neeroeteren
089 86 70 11
[email protected]
rek.nr. 001-0794042-76
• 3156 Maasmechelen
Lidiane Mebis
K. Astridlaan 39, 3630 Maasmechelen
089 76 39 61
[email protected]
rek.nr. 001-2084577-26
• 3175 Sint-Truiden
Carine Lonneu
Hovenierstraat 41, 3800 Sint-Truiden
011 68 75 68
[email protected]
rek.nr. 001-1199926-15
• 3181 Z.O.- Haspengouw
Paul Tibau
Maastrichterstr.30, 3770 Riemst
012 45 30 20
[email protected]
979-6300680-50
• 3194 Lanaken
Johnny Meertens
Kewithstraat 57, 3620 Lanaken
089 71 83 56
[email protected]
reknr. 068-2053080-05
• 3202 Opglabbeek
Mathieu Stals
Hoeverweg 43, 3660 Opglabbeek
089 85 62 72
[email protected]
rek.nr. 068-2018803-66
OOST-VLAANDEREN
• 4012 Aalst
Noël De Wolf
Hoekskenstraat 25 B, 9310 Moorsel
053 78 29 88
[email protected]
rek.nr. 523-0801329-87
• Waasland
Marc Temmermans
Watermolendreef 126,
9100 Sint-Niklaas
03 776 86 89
[email protected]
rek.nr. 979-9481311-51
• 4044 Scheldevallei
Guido en Christine Duprez-Deboel
Schraaienstraat 9, 9810 Eke
09 385 60 03
[email protected]
rek.nr. 001-0582282-67
• 4057 Dendermonde
Frans De Block
Korte Haagstraat 29,
9200 Dendermonde
052 22 54 90
[email protected]
rek.nr. 001-0589470-77
• 4063 Gent
Pol Danneels
Luchterenhof 6, 9031 Drongen
09 226.72.10
[email protected]
rek.nr. 523-0801453-17
• 4076 Geraardsbergen
Herman De Waele
Rekestraat 11,
9500 Geraardsbergen
054-41 32 77
[email protected]
rek.nr. 001-0781243-81
• 4082 Hamme
Michaël De Meirleir
Damstraat 104, 9220 Hamme
052 47 62 13
[email protected]
rek.nr. 000-3253866-01
• 4095 Vlaamse Ardennen
André Van Heddeghem
Schavaartstraat 9, 9600 Ronse
055 21 97 05
[email protected]
rek.nr. 523-0802435-29
• 4103 Knesselare-Aalter
Marc Van den Bussche
Brouwerijstraat 58,
9880 Aalter
T 09 375 37 73
F 09 375 37 74
[email protected]
rek.nr. 103-0116350-18
• 4119 Zele
Linda Seymortier
Acacialaan 55,
9240 Zele
052-44 58 94
[email protected]
rek.nr. 979-3779926-35
• 4122 Reinaert
Albert Van Loo
Drieselstraat 31,
9041 Oostakker
09 259 08 83
[email protected]
rek.nr. 737-0092837-51
• 4135 Krekengebied
Germain Van Deursen
Vakebuurtstraat
308D, Maldegem
050 71 36 04 of 0475 73 80 77
[email protected]
rek.nr. 523-0403355-07
• 4141 Land Van Rode
Lieve Wullepit
Sonseindestraat 169, 9620 Zottegem
09 360 38 17
[email protected]
979-6121186-06
• 4154 Oudenaarde
Elfried Anckaert
Tivolistraat 118, 9700 Oudenaarde
055 31 78 66
[email protected]
rek.nr. 800-2076467-66
• 4164 Herzele-Houtem
Leopold Hellyn
Holmanstraat 1, 9550 Steenhuize
054 50 09 43
[email protected]
rek.nr. 001-2769798-39
• 4186 Wichelen
Albert Rottiers
Elsbrug 35, 9260 Wichelen
052 42 25 60
[email protected]
rek.nr. 799-5152814-79
• 4192 Meetjesland
Paul De Brabander
Acacialaan 7, 9180 Moerbeke-Waas
09 346 95 37
[email protected]
rek.nr. 890-9741035-35
• 4207 Nevele-Zomergem
Daniel De Baets
Voordestraat 19, 9850 Hansbeke
09 371 70 36
[email protected]
979-6130916-36
• 4213 Leieland-Regio Deinze
Francis Dehullu
Paradijsstraat 3, 9870 Zulte
09 388 74 27
[email protected]
rek.nr. 469-4159941-44
WEST-VLAANDEREN
• 5023 Westkust-Veurne
Vermeersch Paul
Weststraat 40,
8670 Oostduinkerke
058 51 32 14
[email protected]
rek.nr. 476-4319661-52
• 5031 Groot-Zedelgem
Daniël Louwage
Mitswegestraat 197,
8480 Eernegem
051 58 34 90
[email protected]
rek.nr. 380-0150861-97
• 5034 Beernem
Lieve Cortvriendt
Lattenklieverstraat 156,
8730 St Joris-Beernem
050 78 05 51
[email protected]
rek.nr. 738-0138670-79
• 5036 Brugge
Christine Van Hauwe
‘t Speelhof 102, 8200 St-Michiels
050 39 04 59
[email protected]
rek.nr. 979- 0863896-19
• 5037 Oostkamp
Kristof Decuypere
Stationstraat 138 bus 1,
8020 Oostkamp
0472 25 38 38
[email protected]
rek.nr. 001-2172377-41
• 5038 Jabbeke
Marc Deketelaere
Zeeweg 2C, 8490 Varsenare
050 38 60 27
[email protected]
rek.nr. 853-8568934-83
• 5039 Oostkust
Willy Nyckees
Logenhoek 2, 8301 Duinbergen
050 51 58 18
[email protected]
rek.nr. 979-3937733-23
• 5042 IJzervallei
Marc Lecluse
Langemarkstraat 9A,
8650 Merkem
051 54 50 24
[email protected]
rek.nr. 979-9722429-27
• 5055 Westland
Dirk de Ridder
Belfroidstraat 1,
8970 Reningelst-Poperinge
057 33 60 63
[email protected]
rek.nr. 738-0104407-57
• 5061 Izegem
Eddy Casier
Lindestraat 22, 8870 Izegem
051 30 39 10
[email protected]
rek.nr. 001-1854122-43
• 5074 Kortrijk - Zwevegem
Michel Desmet
Deerlijkstraat 105,
8550 Zwevegem
056 75 47 45
[email protected]
rek.nr. 385-0343902-03
• 5087 Torhout-Lichtervelde
Johan Deblaere
Koolskampstr. 37, 8820 Torhout
050 21 72 76
[email protected]
rek.nr. 465-7160951-55
• 5101 Oostende
Octaaf Blomme
Manestraat 25, 8400 Oostende
059 80 38 17
[email protected]
rek.nr. 000-0491539-40
• 5114 Tielt
Jan Moeyaert
Vossekotstraat 25, 8760 Meulebeke
051 40 30 33
[email protected]
rek.nr. 979-9689219-88
• 5127 Roeselare
Siegfried Houthoofd
Heirweg 115A, 8800 Roeselare
051 74 70 96
[email protected]
rek.nr. 979-2549725-85
• 5133 Beitem
Nico Staessens
Kortewagenstraat 30 B,
8800 Rumbeke
056 50 25 49
[email protected]
rek.nr. 961-1876117-35
• 5146 Harelbeke
Robert Schouttetens
Wijd’Haegestraat 128,
8530 Harelbeke
056 71 86 12
[email protected]
rek.nr. 979-5277393-16
• 5205 Staden
Roger Deleu
Delaeystraat 52, 8830 Hooglede
051 70 01 76
[email protected]
rek.nr. 285-0368979-20
• 5211 Groot-Ledegem
Magda Demeyere
Boomlandstr. 8, 8880 Ledegem
056 50 03 18
[email protected]
rek.nr. 833-5478669-76
• 5224 Wevelgem
Ludwig Decock
Sneppestraat 49, 8560 Wevelgem
056 40 20 72
[email protected]
rek.nr. 778-5457389-30
NEDERLAND
Velt Valkenswaard e.o.
De Lathyrus 22, 5552 PJ Valkenswaard,
Giro 174079 t.n.v. Velt Valkenswaard
Info bij Loet Visschers
040 201 74 53
[email protected]
Kan je niet bij je afdeling
terecht of heb je nog vragen?
Bel Velt. 03 281 74 75
Hoogstamfruitbomen in West-Vlaanderen
HOOGSTAMFRUITBOMEN
IN WEST-VLAANDEREN
Provincie West-Vlaanderen i.s.m. de Nationale boomgaardenstichting
2007, 215 p. € 4,00
Fruitbomen behoren al eeuwen, tot het
vertrouwde beeld in onze streken. De
jaren van intense fruitcultuur hebben er
ook voor gezorgd dat er heel wat rassen
bestaan die typisch West-Vlaams zijn.
Denken we maar aan de Brugse kortsteel, De Yzerappel, Veurnse pareinen,
…
Deze brochure beschrijft meer dan 100
rassen en geeft een verhaal van hoogstamfruitbomen met een West-Vlaams
getinte stamboom. Je vindt er stapsgewijs − geïllustreerd met tekeningen en
foto’s − soortenkeuze, planten, snoeien,
ziektes, oogsten en tenslotte verwerken
van fruit. Kortom het volledige verhaal
van A tot Z.
Bestellen: Provinciaal informatiecentrum, Jan Van Eyckplein 2, 8000
Brugge
T: 0800 20 021
E: [email protected]
www.west-vlaanderen.be/
informatiecentrum
46/ Seizoenen oktober 2007
UITGELEZEN
MILIEUVRIENDELIJK CONSUMEREN
Uitgegeven door Test-Aankoop, 193 p.
€ 18,69, ISBN 97-89076229-63-8
In de jaren 1980 en ‘90 zijn een aantal
pioniers zich plots dringend bewust van de
noodzaak van een verantwoord consumentengedrag onder het motto: verander de
wereld, begin bij jezelf. Gevolg is dat enkele
bevlogen individuen en een aantal milieuorganisaties zoals de Bond Beter Leefmilieu
(BBL) en de Nederlandse Stichting Natuur
& Milieu (N&M) zich geroepen voelen om
praktische werken uit te geven vol handige
tips, duidelijke tabellen en verhelderende
achtergrondinformatie over een duurzamere
leefstijl, de zogenaamde ‘milieukookboekjes’. Een van de populairste publicaties moet
wel Milieusparend huishouden van de N&M
zijn geweest, want tussen 1983 en 1994 verschenen er liefst 9 herdrukken en werd deze
milieugids twee keer volledig herzien.
Deze gids naast de nieuwste uitgave van
Test-Aankoop leggen, werkt uitermate verhelderend. Zie hiervoor de top 10 van de
thema’s die in beide publicaties de meeste
aandacht krijgen (zie volgende pagina).
Wat direct opvalt is dat bijna 25 jaar geleden
energie en vervoer al zo dominant aanwezig
zijn bij N&M, maar dat voeding misschien
wel de meest voor de hand liggende factor
is waarbij elk individu het makkelijkst een
doorgedreven keuze kan maken. Niet
Milieusparend huishouden
Milieubewust consumeren
1. Voeding
2. Energie
3. Afval
4. Water
5. Vervoer
6. Tuin
7. Nuttige adressen en boeken
8. Beestjes in huis
9. Huisdieren
10. Kleding en woninginrichting
1. Energie
2. Gezondheid
3. Afval
4. Premies
5. Water
6. Vervoer
7. Consuminderen
8. Impact van consumentenkeuzes
9. Milieu op werk en school
10. Nuttige adressen
verwonderlijk als men weet dat vorig jaar
een Europese studie heeft aangegeven dat
voeding goed is voor 20 procent van onze
ecologische voetafdruk. N&M maakt ook
geëngageerde keuzes door voluit propaganda te maken voor de biologische landbouw
en een eerlijke wereldhandel of door de
magnetron te bestempelen als een overbodig apparaat. Milieusparend huishouden is
daarnaast ook volledig in haar beschrijving
van het hele huis-, tuin- en keukengebeuren met de nadruk op preventie. Het werk
leest nog uitermate vlot en komt amper
gedateerd over.
In Milieubewust consumeren worden aan het
aspect voeding amper drie(!) pagina’s besteed onder de hoofding ‘Verstandig eten’
(met als mogelijke ondertitel: Meer hoef je
niet te weten, nvdr). Bij de overige thema’s
is het eveneens zoeken naar bewustzijnsverruimende info. De boventoon speelt vooral
in op het egocentrische belang van elke
rotverwende verbruiker: spaar energie en je
zult het zeker voelen in je portemonnee, je
wordt er gezonder van en je krijgt er op de
koop toe nog wat premies van de overheid
bovenop! Deze weinig geëngageerde aanpak is ook niet verwonderlijk: je kunt als
vereniging niet voluit de lof zingen van het
consuminderen, wanneer je je leden om de
haverklap bestookt met mailings waarbij de
snelle beslissers worden beloond met gratis
wegwerpgadgets.
Qua vormgeving was Milieusparend huishouden een sober, maar toch aangenaam
leesbaar product van zijn tijd: zwart-witdruk
op vezelig recyclagepapier en spaarzaam verlucht met tekeningen en foto’s. Milieubewust consumeren is zo mogelijk nog soberder
uitgegeven: met amper een tweetal povere
illustraties en een minimum aan overzichtelijke tabellen steekt deze praktische gids
onwezenlijk schril af tegen bijvoorbeeld een
Engelse uitgave als The Atlas of Food of zelfs
andere uitgaven van Test-Aankoop zoals
250 Klussen voor iedereen.
Dat de Nederlandstalige versie een vertaling
is van de oorspronkelijk Franstalige tekst
hoeft geen probleem te zijn, maar dan hoor
je bij de lijst websites in de bijlagen naast
die van Nature & Progrès, Velt en Ecocert
(ondertussen Certisys, nvdr), ook minstens
deze van Vibe, BBL, MeMo en Dialoog te
vermelden.
Slotsom: ik kan me niet van de indruk
ontdoen dat Milieubewust consumeren een
opportunistische vorm van windowdressing
is: je moet het in deze tijden ‘al Gore’ bakken om als consumentenorganisatie niets te
publiceren over het effect van verbruikersgedrag op klimaat en milieu.
Luk Naets
Seizoenen oktober 2007/ 47
WE CONSUMEREN
ONS KAPOT
Door Dirk Geldof
Antwerpen/Amsterdam:
kiet, 2007, 200 p.
Houte-
In We consumeren ons kapot gaat
Dirk Geldof op zoek naar het
antwoord op de westerse over- ,
of, zoals hij het meestal noemt,
hyperconsumptie. Zijn uitgangspunten: de mens is geen wezen
met oneindige behoeften en het
draagvlak van onze planeet is
niet onbeperkt.
In onze samenleving worden
mensen enkel op hun persoonlijke verdiensten (of mislukkingen) afgerekend. Mensen hemelen hun prestaties op. Daarmee
praten ze goed dat ze ecologische
grenzen negeren. Geldof: ‘Onze
grenzeloze gretigheid lijkt gerechtvaardigd, want we hebben
het verdiend in het zweet ons
aanschijns’. De meeste mensen
zijn daarom bereid een kleine
inspanning te doen, maar zonder
hun consumptie in vraag te stellen. Helaas, want nu de kennis
over de impact van onze levensstijl toeneemt, komt de realiteit
pijlsnel op ons af. ‘Eén duurzame en rechtvaardige oplossing
bestaat’, zegt Geldof ‘en dat is
onze ecologische voetafdruk
beperken, wereldwijd’. Hierop
kan men op drie verschillende
manieren reageren: de eerste is
vasthouden aan het struisvogelperspectief, de tweede (en
48/ Seizoenen oktober 2007
dominante) is kiezen voor meer
milieu-efficiëntie. De derde is
naast kiezen voor efficiëntie
ook kiezen voor sufficiëntie, het
beperken van onze consumptie.
‘Maar,’ zo schrijft Geldof, ‘dit
is in het milieubeleid van de
meeste westerse regeringen nog
een taboe; het is vloeken in de
kerk van de groei-economie.’
Haast alle regeringen in Europa
promoten eco-efficiëntie. Hier
en daar zien we de eerste stappen naar een cradle to cradle
aanpak (zie Seizoenen juni-juli
2007). Het is de weg naar een
vorm van duurzame ontwikkeling met de minste weerstand:
het vereist van consumenten
slechts geringe inspanningen
en spiegelt de win-winsituatie
voor van blijvende consumptie
van betere producten. Opnieuw
helaas: eco-efficiëntie zorgt voor
minder tastbare resultaten dan
de voorstanders verhopen. Het
breekt langzaam en beperkt door
bij consumenten, producenten
én overheden. Milieuwinst gaat
door meer eco-efficiëntie verloren
aan toegenomen en nieuwe vormen van consumptie.
Voortbouwend op zijn vorige
boek Onthaasting. Op zoek naar
tijd in de risicomaatschappij (2001)
beschrijft Geldof vervolgens hoe
toenemende tijdsdruk een van de
meest verdrongen schaduwzijden
van de overconsumptie is. Aan de
boutade ‘Werken we om te leven,
of leven we om te werken?’ voegt
hij toe: ‘Of werken we om te
kunnen consumeren?’ Tenslotte
stelt Geldof zich ook de vraag of
de toegenomen consumptie ons
gelukkiger maakt. Dat blijkt niet
zo te zijn. De almaar voortschrijdende consumptiedruk uit zich
bijvoorbeeld in advertenties die
erop zijn gericht ons ontevreden
te maken met wat we al hebben.
Dat mensen zich als gevolg van
een zeer uitgebreid keuzeaanbod
te pletter vergelijken, is een ander
voorbeeld. Betekent dit automatisch dat minder consumeren het
wondermiddel is voor geluk? Ook
niet. Geldof schetst de mogelijke
reacties van mensen of groepen
die zich bewust zijn van de hyperconsumptie. Deze lopen van
eerder vrijblijvende pleidooien
voor consuminderen over de
ontwikkeling van postmateriële
waarden tot radicale en soms religieuze keuzes voor bijna absolute soberheid. Dat laatste gaat
Geldof te ver: ‘Het goede leven
hoeft geen Spartaans leven te zijn.
Kritiek op overconsumptie hoeft
niet te betekenen dat mensen
niet meer mogen genieten van
de ongekende rijkdom om ons
heen.’ Geldof haalt de jonge
Nederlandse filosoof Rutger
Claassen aan, die pleit voor
een tussenweg, ‘een bewust
consumeren zodat de kenmerken van andere activiteiten in
de consumptie tot hun recht
komen.’ Een voorbeeld: niet de
vrijheid om te kiezen uit vijftig
soorten diepvriesmaaltijden,
maar de vrijheid om te kiezen
voor een leven waarin er tijd
is om eten te maken en samen
rustig te eten.
Het ‘goede leven’ staat hier
centraal, niet de consumptie.
Geldof: ‘Bewust consumeren roept bij sommigen een
schrikbeeld op van een wereld
waarin we voortdurend moeten nadenken bij alles wat we
kopen en doen.’ De rondgang
door de supermarkt wordt
een kruisweg: alle kleine lettertjes op verpakkingen lezen,
je weg vinden tussen de labels,
schuldgevoelens die zich opstapelen met iedere greep uit
het rek. Compleet met aflaten: compenserende aankopen
via duurzame producten met
bio-en fairtradelabel. Geldof
schetst hoe grenzen de ruimte
scheppen om te genieten: ‘Een
pleidooi voor meer tijd om te
genieten, door te kiezen voor
kwaliteit in plaats van kwantiteit, spreekt al veel meer mensen aan. Een eigentijdse kritiek
op overconsumptie moet laten
zien op welke vlakken ‘meer’
niet langer ‘beter’ is.’
Zeer verhelderend is tenslotte Geldofs standpunt over
de markt van de duurzame
producten: ‘Duurzame consumptie is een groeimarkt,
maar het blijft voorlopig nog
een nichemarkt; een kleine
markt die een beroep doet op
bewuste consumenten die bij
hun aankopen ook als bewuste
burger handelen. Wachten op
een verdere langzame groei van
het aantal bewuste consumenten en ethische consumptie is
geen oplossing. Het is absoluut
onvoldoende wanneer we de
impact van de huidige hyperconsumptie op onze planeet
zien.’ Consumptie behoort
niet vooral of uitsluitend tot
het privédomein, want iedere
beslissing om iets te kopen of
niet te kopen, is uiteindelijk
ook een maatschappelijke keuze. De keuze voor wel of geen
duurzame consumptie is een
dagelijkse keuze, individueel
en politiek.
We consumeren ons kapot is
aangenaam en vlot leesbaar.
Geldof legt de nodige verbanden tussen nieuwe wetenschappelijke inzichten en verbind ze
tot een theoretisch geheel dat
gerust ‘af ’ mag worden genoemd. Zat je als ‘bewust’ consument (theoretisch) een beetje
op een dood spoor, dan vind je
in dit werk zeker energie om
de draad weer op te pikken en
door te zetten.
Bart Coenen
RIK DEDAPPER OVERLEDEN
Op 6 augustus overleed oud-voorzitter
van Velt en voorvechter voor biolandbouw Rik Dedapper. Hij was 93. Rik
Dedapper was een idealist en een pionier van het telen van groenten zonder
scheikundige bestrijdingsmiddelen. De
liefde voor de biologische tuin erfde
Rik van zijn vader, maar het was pas
na zijn actieve loopbaan dat hij aan zijn
kruistocht voor een milieuvriendelijke
land- en tuinbouw begon. Hij was een
charismatische en getalenteerde spreker
die zijn publiek werkelijk kon boeien.
Zijn publicaties met inspirerende richtlijnen, filosofie en praktische tips zijn
voor de amateur-groenteteler lang de
enige lectuur geweest. Uitgeverij Rekad
legt momenteel de hand aan zijn negende boek: een terugblik op zijn leven
en de biotuinbouw.
‘Een van mijn goede vrienden wist mij
met een verrukt gezicht te vertellen dat
“omdat hij toch geen knolselder kon
winnen”, hij er de ganse zomer de bladeren afoogstte voor de soep. “Die heb
ik toch zeker” zei de slimmerd. Daar hij
een zeer intelligent man is, kostte het
mij niet al te veel
moeite om hem uit
te leggen dat hij
hiermee de ganse
zaak op haar kop
zette. Volgend jaar
wordt niet meer
“geplukt”
door
mijn vriend.’
Een citaat van Rik
Dedapper uit: ‘t Seizoentje, herfst 1978.
Seizoenen oktober 2007/ 49
• Gezocht: een Velt-lid dat over
een installatie beschikt om plus
minus 100 kilo appelen voor
mij te persen en dit tegen een
aanvaardbare prijs. 03 455 21
47 of herman.keersmaekers@te
lenet.be.
• Te koop: kweeperen, € 2,00/
kg. Regio Zwijndrecht. 03 252
71 53, GSM 0494 77 39 90.
• Te koop: 1-persoonsslaapkamer uit kerselaar bestaande uit
bed + matras, nachttafel, kleerkast, boekenkast en schrijftafel.
0477 70 48 66 of annie.sterck@
hotmail.com.
• Gezocht: originele en andere
ideeën i.v.m. hergebruik, recyclage en recuperatie van dingen
die “normaal” worden weggegooid. Ik werk aan een boek
over een tweede leven voor afval.
Ook foto’s of schetsen zijn welkom. [email protected] of
Zeuningenstraat 11, 1570 Tollembeek.
• Te koop : Ezeltje - Hengstveulentje geboren op 25 april 2007.
Zeer vlotte jongen, zoekt een
nieuwe thuis om inteelt te vermijden. Houdt van gezelschap
dus liefst niet alleen in de weide.
Lode Benoit, Beiaardstraat 17,
8501 Heule, 056 35 98 50.
ZOEKERTJES
54 liter: met mand € 15,00;
34 liter: zonder mand € 9,00;
25 liter: met mand € 9,00;
15 liter: met mand € 6,00;
filterapparaat met schijven merk
Vinamat: € 50,00. Afhalen in
Zele. 052 45 18 08.
• Jonge poeljen, ras Goudbrakel.
K. Man, 03 666 76 82.
• Wil iemand een stukje biotuin bewerken van ongeveer 35
m2 in Sint-Andries Brugge? De
opbrengst kan worden gedeeld.
Beth De Clerck, 050 31 84 19
(graag na 18 u).
• Gezocht: 2de hands steriliseerketel (incl. thermometer) en systeem om vanuit de steriliseerketel de glazen bokalen op te liften.
Graag voor een gunstige prijs.
Eric Roelands, Hillarestraat 284,
9160 Lokeren, 0497 68 02 22
(kantoor: 052 36 51 31).
• Broadview walnoten te verkrijgen: € 2,00/kg. 051 20 39 23.
• Te koop: prachtig ouessant
ramlammetje. ° 04/2007. Bruin/
zwart. Ouders stamboek. (foto:
www.twollegoed.be)
info@ twollegoed.be, 051 30 89
45 (na 18 u).
• Te koop: mandflessen (damejeannes) van 54, 34, 25 en 15 l:
• Te koop: huis (1920), Druivenstreek Sint Agatha Rode,
50/ Seizoenen oktober 2007
bewoonbare opp. 315 m2,
mogelijkheid tot verdelen in
2-woonst (attest RO), met
grote tuin (27 are) sinds 30 jaar
gifvrij, stallingen en werkende
oude bakoven. Grenzend aan
natuurgebied Dijlevallei. Grote
streekserre en grondwaterput.
[email protected], 0486 78
97 28.
sche visie. 03 652 04 34 of 0473
17 19 86.
• Gratis grond ter beschikking
om groenten te verbouwen in
Oelegem. 03 353 21 84.
• Te koop: Noord-Hollandse
blauwe (kippen) en Mulard-eenden. 0032 497 54 14 27.
• Te koop: Handboek ecologische
voeding door Diana Lauwers,
laatste uitgave, Velt. En boek
Gezond vanbinnen, vanbuiten
mooi door Jo Wyckmans, uitg.
Manteau. Prijs o.v.t.k. 015 21
99 36 of [email protected].
• Te koop: appelen van hoogstam o.a. Dubbel Bellefleur,
Renetten, ... 0479 85 05 57 of
[email protected].
• Te koop : kleine gewikkelde
pakken
voordrooggras-hooi,
03 772 71 60 (Sinaai) of
[email protected].
• Te koop: een tractor Iseki, 26
pk (niet voor openbare weg)
+ een spitfrees (130 cm) + een
cultivator (130 cm) + een cirkelmaaier (120 cm). Meer info: Jos
Bailly, 011 48 52 78 (Limburg).
• Gratis af te halen: satelietantenne met versterker en coaxkabel. Ruiten 12 stuks gewapend
glas (210x60 cm), 6 stuks 6 mm
(verschillende maten), 2 ruiten
dubbel glas 115x100 cm - 80x81
cm. 09 71 55 80
• Te koop: wollen ‘vier seizoenen’, antireumatisch dekbed,
merk America, voor een bed van
1,60 m breed. 0474 36 57 80.
• Te koop: wit mak melkgeitje
(° mei 2007). Zelf op te halen.
IJzerdijk 11, Diksmuide. 058 28
94 20 of [email protected]
• Welke moderne verzorgde
vrouw (35-50, slank, aantrekkelijk, met gezond verstand) wenst
relatie met gevoelige man (50):
bio wereldkeuken (vleesloos),
sport (marathon), muziek en
kunst (Antwerpen) en ecologi-
• Te koop: voor doe-het-zelvers.
Bouwkraan op benzinemotor
(hefvermogen ong. 400 kg). Prijs
otk. 2 werfketen (6x3 m en 3x2
m). Prijs otk. Omgeving Tienen.
0478 46 14 83
• Te koop: complete cursus
bosbouwbekwaamheid, recente
versie.  50,00. Weg wegens
dubbel. 09 339 04 39 of davesch
[email protected]
• Gratis: 25-tal inmaakbokalen
WECK met bolle deksels. 050
81 25 61.
• Gezocht: Stevia-plantjes (2).
Overdag bellen naar 014 43 35
58, ‘s avonds (na 17 u) naar 03
314 14 45.
• Te koop : professioneel geperst
sap van eigen fruit - minstens
1 jr houdbaar. Zuiver appelsap
of combinatie met ander fruit
: vlierbes / peren / kweeperen/
framboos / bramen per krat van
6 flessen. Ook bewaarappelen
oa : renette, jacques lebel, bellefleur. 050 50 06 20.
UNIEKE LEDENKORTING
OP VELTPUBLICATIES
tot en met 21 november
• De ecologische Siertuin
• Te koop: Bosch&Decker
hakselaar. Heeft al wat jaartjes
achter de rug, maar werkt nog
steeds prima.  25,00 of o.t.k.
03 455 16 72.
• Gezocht: Mijn naam is Bike
Van Ham en ik en mijn vriend
dromen ervan om een ‘Natuurlijke, ecologische paardenboerderij’ op te starten. Via via zijn
we te weten gekomen dat er
binnenkort iets te koop komt
in Rumst. De perfecte locatie!
Er is echter één probleem: bij de
boerderij horen 10 ha grond. 3
ha is voor ons genoeg. We zijn
daarom op zoek naar enkele
mensen die de overige 7 ha willen aankopen. Prijs  55000/ha.
0486 898 101.
 20 ( +  4,30 verzending)
ipv  24,95.
• Handboek
Ecologische Voeding
Zoekertjes zijn voorbehouden aan
leden. Publiciteit voor vakantieverblijven, immobiliënberichten
zonder ecologische meerwaarde en  26 (+  5,30 verzending)
commerciële activiteiten worden
ipv  31,96 (+  5,30
niet aanvaard. Schrijf naar Velt of verzending)
e-mail [email protected].
Seizoenen oktober 2007/ 51
WAARHEEN
WORKSHOP: CREATIEF
VERWERKEN VAN SNOEIHOUT
VLEES OP HET MENU:
EEN KWESTIE VAN SMAAK?
Een workshop met een stukje theorie
en vooral praktijk over de techniek van
het werken met levende bouwsels en het
verwerken van snoeihout op diverse manieren. Levende bouwsels, vlechtwerk
en takkenril worden gemaakt en krijgen
een onderhoudsbeurt.
Zondag 11 november 2007 van 10 tot
17 u. Vooraf inschrijven is noodzakelijk. Info: [email protected] of T/F:
016 82 45 37.
Voor de laatste info zie www.yggdra.be.
17 november 2007, Universiteit Gent
LEZERS
SCHRIJVEN
STAP ZÉLF UIT DE KERNENERGIE
Foto:
Freshly Grown.
NATIONAAL ASPERGEEN CHAMPIGNONMUSEUM
Tot en met 31 oktober staat Nederlands
Nationaal Asperge- en Champignonmuseum De Locht in het teken van
paddenstoelen. Speciaal voor de kinderen is er gedurende deze maand iedere
dag een boeiende speurtocht door het
museum, met leuke opdrachten. Op
een leerzame en leuke wijze komen de
kinderen in contact met de wereld van
de paddenstoel. Volop plezier dus voor
de kinderen en gezelligheid voor pap,
mam, opa en oma.
Koppertweg 5, 5962 AL Horst-Melderslo, Nederland
T 077 398 73 20 / 077 398 07 80
E: [email protected]
52/ Seizoenen oktober 2007
Vegetarisch eten is niet enkel gezond en
goed voor dierenwelzijn. Op deze studiedag krijg je van een aantal specialisten
ter zake meer te horen over de relatie
tussen vleesconsumptie, het milieu en
sociale rechtvaardigheid.
Auditorium C van de Universiteit Gent,
Blandijnberg 1. Studenten, werkzoekenden, leden van EVA of Wervel betalen  6,00; anderen  8,00. Lunch
is optioneel aan  6,00. Inschrijven via
[email protected] of 09 329 68 51.
Meer info en volledig programma op:
www.vegetarisme.be
DAAU PRESENTEERT:
OUR DAILY BREAD
DAAU (Die Anarchistische Abendunterhaltung) musiceert live tijdens de
vertoning van de documentaire Our
Daily Bread, een film die de Europese
voedselindustrie in haar blootje zet.
‘Een combiformule die je meesleept in
een bijzondere visuele en muzikale trip!’
• 24 oktober: CC Poorthuis, Peer
• 1 november: Atelier 210, Brussel
Beste Velters,
Met een zekere frustratie volgde ik via
de media de regeringsonderhandelingen
i.v.m. de uitstap uit de kernenergie. Wat
te vrezen was, werd werkelijkheid. Deze
regering schuift de uitstap uit de kernenergie op de lange baan. Het argument
van Yves Leterme dat de toegevoegde
hoeveelheid radioactief afval slechts de
oppervlakte zal hebben van een voetbalveld, 1 meter dik en dat dit nu toch ook
niet zo erg was, dat vond ik er werkelijk
over. Alsof je dit zomaar kunt vergelijken
met andere vuile troep die we storten.
Het staat vast dat we er 20.000 jaar (en
voor sommige stoffen nog langer) over
zullen doen voor ze hun vernietigende
werking verliezen. Dit zijn periodes die
onze verbeelding haast te boven gaan.
Toch reikt onze verantwoordelijkheid in
deze kwestie zo ver. Iedere weldenkende
en welvoelende mens moet toch beseffen
dat we er zo snel mogelijk moeten mee
ophouden elektriciteit te produceren op
een manier die (letterlijk) zulke verstrekkende gevolgen heeft. De liefde voor
onze medemens en onze planeet staat
hoog in het vaandel van iedere, al dan
niet christelijke, mens. Mogen we dit
ook uitbreiden tot die miljarden die nog
geboren moeten worden?
Wanneer deze regering ervoor kiest door
te gaan met de kernenergie bekruipt mij
het gevoel dat we tot actie moeten overgaan. Daarom doe ik een oproep aan
allen die ik ken en tot de organisaties
die deze mysterieuze planeet liefhebben
om zélf uit de kernenergie te stappen én
deze oproep verder door te sturen. Overschakelen op groene stroom is dankzij
de vrijmaking van de energiemarkt een
koud kunstje. Het is eenvoudig en heeft
toch een belangrijk effect, zowel op het
milieu als op de beleidsmakers.
Laat ons er allen samen een krachtig signaal van maken en tevens de burgerlijke
ongehoorzaamheid heruitvinden.
Met groene groeten,
Jan Dewilde
Greenpeace heeft een ranking opgesteld
van de verschillende electriciteitsproducenten naar gelang hun milieuscore.
Je vindt ze op www.greenpeace.org/
belgium/nl/groene_stroom/ranking
Antwoord van Velt
Dit is een standpunt dat de redactie
volledig kan onderschrijven. Bij het decembernummer van Seizoenen 2006 zat
de ranking van Greenpeace als bijlage.
Verloren? Surf dan even naar bovenstaande site.
Seizoenen oktober 2007/ 53
ARGANZEEP
NEEM
MOL
Geachte redactie van Seizoenen,
In Seizoenen nr. 4 (augustus-september
2007) staat een zeer interessant artikel
over de Arganboom en de toepassing
van zijn vruchten. Het artikel besluit
met een verloting van een stuk arganzeep onder de lezers van het blad. De
enige manier waarop blijkbaar meegedaan kan worden is door te mailen
naar jullie redactie. Wellicht ben ik de
enige, maar ik beschik niet over internet
noch over een mailadres. Ik ben als hobbytuinder liever bezig met mijn tuin en
de natuur dan met de internethype. Ik
begrijp dat velen hier wel hun vertier
in kunnen vinden en dat het een makkelijk medium is om mee te werken.
Maar ik vind tevens dat niet spoorslags
moet worden aangenomen dat iedereen
over dit middel beschikt en dat er altijd
een mogelijkheid moet worden geboden
aan de buitenstaanders van dit medium
om ook mee te kunnen doen aan acties
zoals bovengenoemde. Ik wil mijn brief
eindigen met een compliment voor jullie prachtige blad.
met vriendelijke groeten,
M.J.M. van der Werff
Beste Lieven David,
Hoewel ‘neem’ inderdaad een fantastisch product is om insecten en allerhande plagen te bestrijden in de moestuin,
wil ik toch graag waarschuwen tegen het
al te hard ophemelen van neem.
Net zoals alle insecticiden, ook die van
biologische oorsprong, is en blijft dit
een toxisch product. Hoewel de toxiciteit van zuivere neemproducten relatief
laag is (15 mg/kg lichaamsgewicht/dag),
bestaat wel degelijk gevaar voor ongewenste neveneffecten zoals tijdelijke
aantasting van de vruchtbaarheid, bij de
mens en bij andere zoogdieren, vooral
indien niet-waterige extracten (bijv. in
methanol of ethanol) worden gebruikt
(voor deze producten is de geschatte
veilige dosis slechts 0.002 tot 12.5
microgram/kg lichaamsgewicht/dag).
Het verdient de aanbeveling enkel
onverwerkt plantenmateriaal, waterige
extracten of zaadolie te gebruiken als
insecticide.
Met vriendelijke groeten,
dr. Raf Aerts, Afdeling Bos, Natuur
en Landschap K.U.Leuven
Beste,
bij het laatste nummer van Velt kan ik
het volledig eens zijn met het artikel van
Maurice Broekaert ‘pleidooi van de advocaat van de mol’.
Sedert een vijftal jaren hebben wij geen
mollen meer, de buren hebben geen
mollen meer en op de landbouwgrond
naast en achter ons zie ik ook geen mollen meer. In het begin was het me niet
opgevallen, maar vorig jaar dacht ik er
plots aan toen ik mijn vaders ‘mollenijzer’ zag hangen, werkloos. Helaas, ik
vrees dat de ondergrond nu zo levenloos
is geworden als de bovengrond ondanks
mijn kleine 20 jaar tuinieren zonder
pesticiden en met zorg voor het milieu.
Ik vrees ook dat vorig jaar de laatste egel
het heeft opgegeven; ik zie in ieder geval
geen sporen meer. Dit dan waarschijnlijk met dank aan de draad van Bekaert.
De lijst van verdwenen diertjes in en
rond de woning wordt wel lang: konijn,
zwarte roodstaart, pad en kikvors, mol
en egel. Gelukkig fladderen de vleermuizen nog altijd lustig rond. Maar kom, ik
wil niet pessimistisch worden en ben al
blij dat er nog mensen zijn die wel last
hebben van mollen.
Beste groet
Laurent Baetens, Laarne
Antwoord van Velt
Natuurlijk kun je ook deelnemen door
een brief of kaartje te sturen naar de
redactie. We zullen dit in de toekomst
steeds vermelden.
De redactie
WINNAAR ARGANZEEP
Heel wat lezers waagden hun kans, maar
de enige echte gelukkige winnaar van
het stuk arganzeep is Isabel Decrock uit
Wakken.
54/ Seizoenen oktober 2007
Antwoord van Lieven David
Ik werk inderdaad enkel met die ‘ruwe’
zaadolie en de gedroogde bladeren.
Geïsoleerde, zuivere inhoudstoffen
zijn immers vaak veel toxischer dan de
oorspronkelijke hele plant en overigens
nog veel moeilijker te verkrijgen voor
de amateur. Verder ben ik een zuinige,
bewuste tuinier: dit jaar kregen enkel
mijn door spintmijt belaagde komkommerplanten een paar spuitbeurten met
neemolie-zeep-en-water.
Hartelijke groeten, Lieven David
volgende Seizoenen een kleine rechtzetting hieromtrent: kwestie van ere wie ere
toekomt) ?
Met vriendelijke groeten, Guy Augustijns
BORSTVOEDING
Ik werk als lactatiekundige in België
en het is heel fijn dat jullie natuurlijke
voeding, waaronder borstvoeding, zo
promoten. Dit op zich is al zeer uitzonderlijk in ons land en mag dan ook geprezen worden. Ik ben altijd al voor bio
geweest en hoop ten zeerste dat borstvoeding voor alle baby’s dan tenminste
toch als de normale startvoeding zou
mogen worden beschouwd. Des te beter
als ze het zo lang mogelijk krijgen, maar
de weg is nog zo lang in ons land, met al
die vervangvoeding die zelfs niet in de
buurt komt van de natuur. Bedankt Velt
voor de ondersteunig van de natuurlijke
voeding. Doe zo voort.
anoniem via www.velt.be
Foto: Carin Araujo.
RECHTZETTING
Beste Velters,
In de laatste Seizoenen staat op p. 28
een foto van tomaten met daarboven
mijn naam. Deze foto heb ik evenwel
niet genomen (waarschijnlijk wel aan
jullie doorgegeven). De maker van de
foto is Jean Desmaele. Misschien past in
Seizoenen oktober 2007/ 55
GROEN GEEFT RUST
ECOLOGIE, ENERGIEBESPARING
EN ARCHITECTUUR
Oktober is ook dit jaar opnieuw de maand van de energiebesparing. Belangrijk genoeg om er opnieuw aandacht aan te besteden. Toch wilden we
het dit jaar over een andere boeg gooien en onze adverteerders uit de sectoren van het ecologisch bouwen en energie het woord geven. Verder nieuws
van Kamp C waar de eerste laag energie demonstratiewoning is geopend
en info over de Open Huizendagen van Bond Beter Leefmilieu. Maar
eerst bieden we een forum aan Yannick Joye. Hij schreef een doctoraat over
het belang van een groene leefomgeving.
HET PSYCHOLOGISCHE BELANG
VAN EEN GROENE LEEFOMGEVING
Groen is gezond. Het heeft een belangrijke schoonheidswaarde, en het kan een
niet te verwaarlozen helende werking
uitoefenen op cognitief, psychologisch
en fysiologisch niveau. Bij een vergroening van onze leefomgeving is iedereen
gebaat. Vele mensen voelen dit intuïtief
aan, maar dit gevoel is ook wetenschappelijk onderbouwd.
dat de patiënten van de eerste groep sneller herstelden, minder klachten hadden en
minder geneesmiddelen gebruikten dan de
patiënten van de tweede groep. Blootstelling aan groen zou ook pijn verzachten.
Proefpersonen die geconfronteerd werden
met bloemen of planten konden hun handen langer in ijswater onderdompelen en
rapporteerden een lagere pijnintensiteit dan
zij die geen groen zagen.
BETER DE TUIN IN DAN LEZEN!
Experimenteel onderzoek naar de zogenaamde ‘stressherstellende’ waarde van
de natuur, en van vegetatieve elementen
in het bijzonder, bevestigen de positieve
effecten van groen. Eén van de meest
bekende onderzoeken werd geleid door
Roger Ulrich (1984). Ulrich ging na
hoe patiënten die een galblaasoperatie
hadden ondergaan, herstelden: de ene
groep had uitzicht op wat groen, de
andere groep zag enkel een bruine bakstenen muur. De resultaten toonden aan
56/ Seizoenen oktober 2007
Het spreekt voor zich dat deze bevindingen
belangrijk zijn voor zorginstellingen en andere plekken waar mensen vaak worden geconfronteerd met stress en pijn. De aanleg
van (binnen)tuinen en het strategisch plaatsen van planten en bloemen heeft niet louter
een esthetisch effect, maar draagt ook bij tot
het fysiologische en psychologische herstel
van patiënten, bezoekers en personeel, zo
blijkt uit onderzoek. Ook op financieel vlak
is dit interessant: beter herstel leidt tot min-
Om onze affiniteit met groen te begrijpen moeten we teruggrijpen naar Darwin’s evolutietheorie. Die zegt dat de individuen die het best zijn aangepast aan hun omgeving,
de grootste kans op overleven hebben. Binnen de evolutionaire landschapsesthetica, een
tak van de omgevingspsychologie, stelt men dat de prehistorische mens op een heel specifieke manier was aangepast aan zijn natuurlijke omgeving.
Onze voorouders ontwikkelden voorkeursreacties ten opzichte van elementen als bloemen, planten en bomen. Ze hadden daardoor de neiging die groene elementen te benaderen en dat zorgde voor een grotere kans op nakomelingen. Het groen beschermde de
mens immers tegen slechte weersomstandigheden en vormde een belangrijke voedselbron. De aanwezigheid van groen bood de vroege mens ook een garantie dat hij zich in
een goede habitat bevond. Het is dan ook waarschijnlijk dat de aanwezigheid van groen
een rustgevende invloed uitoefende.
Omdat ons brein sinds de oertijd niet fundamenteel is veranderd, brengt groen ons nog
steeds tot rust en heeft het nog altijd een sterke esthetische aantrekkingskracht. Er is heel
wat wetenschappelijk onderzoek verricht dat staaft dat de esthetische voorkeur voor natuurlijke elementen universeel is. Wanneer in experimenten groene omgevingen worden
vergeleken met omgevingen die geen groen bevatten, dan wordt de groene setting veelal
het aantrekkelijkst bevonden.
Mensen hebben ook een voorkeur voor stedelijke omgevingen die groen bevatten. Dat
we vaak geneigd zijn ruimtes op te smukken met bloemen en planten, of met voorstellingen van de natuur bewijst nog maar eens de aantrekkingskracht van groen.
Begijnhof van
Brugge.
Foto:
Greet Tijskens.
der lange bezetting van bedden, minder
nood aan pijnstilling, minder klachten,
lagere personeelskosten, etc.
Tuinen bewijzen echter ook buiten de
context van zorginstellingen hun waarde. In België bestaat er bijvoorbeeld een
lange traditie van volkstuintjes. Hoewel
het voor velen een evidentie is dat tuinieren rustgevende en ontspannende
effecten heeft, werd daar tot voor kort
nauwelijks onderzoek naar verricht. Nu
blijkt uit recent Nederlands onderzoek
dat werken met planten tot fysiologische
ontspanning leidt, terwijl dat in mindere
mate geldt voor het lezen van een boek.
Seizoenen oktober 2007/ 57
GOED GEHEUGEN
Contact met groen blijkt nog een herstellende functie te hebben. Denk aan
een student die in een lange en intensieve examenperiode zit. Hij of zij zal
merken dat zijn concentratievermogen
vermindert naarmate de examenperiode
vordert. Groen kan bijdragen tot het
herstel van het vermogen om zich op een
taak te concentreren. Proefpersonen die
een wandeling maakten in een groene
omgeving scoorden beduidend beter op
een concentratietaak dan proefpersonen
die in een stedelijke omgeving wandelden. Toch hebben mensen in moderne
stedelijke omgevingen maar weinig direct (visueel) contact met groen.
Amerikaans onderzoek in stedelijke
omgevingen wijst uit dat mensen die
toegang hebben tot groen minder vaak
het slachtoffer zijn van geweld en criminaliteit. Personen die vanuit hun
woning zicht hebben op groen gaan ook
beter om met moeilijke levenskwesties
(bijvoorbeeld het overlijden van een geliefde, ziekte, verlies van werk, …). Het
onderliggende mechanisme voor beide
effecten is aandachtsherstel. Wanneer
iemand mentaal vermoeid is, heeft hij
minder kracht om met ingrijpende gebeurtenissen om te gaan en zal hij minder gemakkelijk gewelddadige impulsen
in de hand kunnen houden. Door contact met groen neemt die vermoeidheid
af en ook de negatieve effecten die ermee
gepaard kunnen gaan.
WELZIJN OP HET WERK
De plaats waar aandachtsvermoeidheid
vermoedelijk het snelst zijn intrede doet,
is de werkomgeving. Een werkgever
58/ Seizoenen oktober 2007
heeft er dan ook baat bij om groen of
groene ruimtes te voorzien op het werk.
Werknemers krijgen daardoor een buffer tegen stress en zullen allicht beter en
langer geconcentreerd blijven. Met een
aangenamer gevoel en betere prestaties
tot gevolg. De werkgever zal uiteraard
tevreden zijn met optimaal functionerende personeelsleden. Experimenten
wijzen uit dat mensen inderdaad productiever zijn wanneer ze wat groen in
hun buurt hebben. Bij taken waarvoor
creatief denken is vereist, blijkt het effect
het grootst.
Velt werkte mee aan het project ‘Wijk in
Groei’ (Stene) om het groen in de sociale woonwijk kwaliteitsvoller te maken.
Ook de moestuinprojecten en het project schooltuinen zijn toe te juichen omdat ze een groene omgeving stimuleren.
Het boek ‘Wijk in Groei’ bestel je voor
 10,00 (incl. verzending) bij Velt.
Foto’s linkerpagina: Greet Tijskens.
Foto rechtsboven: Erik Dungan
Foto rechtsonder: Stasys Eidiejus
Seizoenen oktober 2007/ 59
BIO: Yannick Joye is gepromoveerd in de wijsbegeerte aan de
Universiteit Gent. In zijn doctoraat ‘A tentative argument for the
inclusion of nature-based forms in
architecture’ probeert hij vanuit
de landschapsesthetica specifieke
richtlijnen af te leiden voor architecturaal ontwerp.
INFO: [email protected]
BIOFILIE-ARCHITECTUUR
In de literatuur over natuurwaardering
wordt de emotionele affiniteit met natuur weleens ‘biofilie’ genoemd (letterlijk ‘liefde voor alles wat leeft’). Hoewel
de positieve bevindingen in verband met
groen de uitkomst zijn van streng gecontroleerd wetenschappelijk onderzoek,
dringen ze vaak slechts druppelsgewijs
door tot bij de partijen die er belang bij
hebben. Roger Ulrich, de autoriteit in
dit vakgebied, noemt de integratie van
groen in onze leefomgeving − en in zorginstellingen in het bijzonder − dan ook
een ‘once in a lifetime opportunity’. Het
negeren van onze positieve band met
groen kan nadelen hebben voor onze
gezondheid.
De ‘biofilie-architectuur’ pleit ervoor de
bebouwde omgeving zo te ontwerpen
dat ze voldoende groene elementen bevat om onze capaciteit tot biofilie aan te
spreken. Men ijvert voor groendaken,
voor de integratie van groen in de werkomgeving, voor architectuur met zicht
op groen,...
Foto:
Päivi Rytivaara.
Ook op het werk
zorgt groen voor
betere prestaties.
Foto: X. Lucas.
60/ Seizoenen oktober 2007
Biofilie-architectuur vertrekt steeds meer
vanuit wetenschappelijke omgevingspsychologische inzichten en houdt niet
op met het invoeren van ‘echte’ natuur
in de architecturale omgeving. Soms
is het praktisch moeilijk haalbaar om
groen een prominente plaats te geven in
woon- en werkomgevingen. Er komen
daarom steeds meer stemmen op om in
dergelijke gevallen imitaties van natuurelementen of natuurlijke patronen in
de architectuur te integreren. Daarmee
komt biofilie-architectuur in de buurt
van de ‘organische architectuur’.
KAMP C OPENT EERSTE
DEMONSTRATIEWONING
Casana is een ‘laag energie’-huis, gebouwd volgens bio-ecologische principes: het bevat gezonde en ecologisch
verantwoorde materialen, springt verstandig om met water en is zuinig met
energie. Zo beantwoordt Casana aan alle
uitgangspunten van duurzaam bouwen.
Het is een vrijstaande ééngezinswoning
waarin Kamp C duurzame technieken
en materialen heeft toegepast die ook
voor doorsnee gezinnen haalbaar en
betaalbaar zijn. De constructie is een
combinatie van houtskeletbouw en
strobalen, afgewerkt met leempleister en
houten planken.
Ook de binnenafwerking is duurzaam,
net als de tuininrichting die naadloos op
de woning aansluit met een wintertuin
en terrassen. Iedere bezoeker kan in deze
demonstratiewoning zijn eigen ecologische woonvoetafdruk bepalen en krijgt
gepersonaliseerde tips.
Tot 15 december is Casana dagelijks te
bezoeken van 10 tot 16 uur. In 2008
opent de woning terug op 1 februari.
OPEN HUIZENDAGEN 2007
20 EN 21 OKTOBER
Dit jaar bieden de Open Huizendagen (een
organisatie van Bond Beter Leefmilieu)
kandidaat-bouwers en -verbouwers voor de
tiende keer de kans om diepgaand kennis
te maken met energievriendelijke woningen
in heel Vlaanderen. Eigenaars van energievriendelijke woningen ontvangen groepjes
kandidaat-bouwers en -verbouwers in hun
woning, leiden hen rond en delen hun ervaringen i.v.m. met het bouwproces en het
energievriendelijk wonen.
Het Energiemagazine waarin de opengestelde woningen worden voorgesteld verscheen
op 22 september als bijlage bij het magazine
Beter Bouwen en Verbouwen en is van dan af
ook te vinden op bouwbeurzen, bij bouwdiensten van gemeenten en in bibliotheken
en culturele centra.
www.openhuizendagen.be
IS MIJN WONING ENERGIEZUINIG?
OVER HET E-PEIL
Hoe energiezuinig je huis is, wordt uitgedrukt in E-peil. Ook hier geldt: hoe lager
hoe beter. De overheid gebruikt E100 als
referentie. Bereik je dit, dan voldoet je huis
aan de wettelijke vereisten (door de energieprestatieregelgeving of EBP moet nu bij alle
bouw- en verbouwaanvragen rekening worden gehouden met het energiegebruik van
de woning). Met de huidige energieprijzen
haal je echter meer financieel voordeel wanneer je E60 haalt. Dat betekent dat je huis
40% minder energie nodig heeft dan het
wettelijk minimum. Wil je een nog grotere
milieubijdrage leveren, dan kun je bijvoorbeeld investeren in zonnecollectoren.
Uit: brochure openhuizendagen ’07.
Foto: Kamp C.
Seizoenen oktober 2007/ 61
ENERGIEBESPARING?
BEDRIJVEN AAN HET WOORD
De laagdrempelige energietips vliegen de
consument vandaag langs alle kanten om
de oren. We dreigen door de bomen het
bos niet meer te zien.
Tijd om opnieuw hoofdzaak en bijzaak
van elkaar te scheiden? Wij deden een
poging om zelf een ‘gouden tip‘ te formuleren en legden een tiental bedrijven
(allen adverteerders in Seizoenen) de volgende vragen voor:
Wat is...
• de meest onderschatte energiebesparingsmaatregel?
• de meest overschatte energiebesparingsmaatregel?
• de beste energiebesparingsmaatregel?
Dutry & Co postte
een videoclip
over het plaatsen
van een speksteenkachel op de
videosite Youtube.
Te bekijken via
www.dutry.com.
Van drie bedrijven kregen we binnen de
vooropgestelde deadline een antwoord.
Alle drie prijzen ze hun eigen product
aan (het tegendeel zou ons pas verrast
hebben). Aan u het oordeel?
De meest onderschatte alternatieve
energie?
Walter Bossyns, RA-Collectoren: ‘Na
enig rekenwerk blijkt
dat gedecentraliseerde
opwekking van warm
water voor sanitaire
doelen veruit de beste
keuze aan alternatieve
energie is, vooral bij
grootverbruikers. De
opbrengst in deze
systemen gaat tot
600kWh/m² terwijl
de kostprijs  600/
62/ Seizoenen oktober 2007
m², excl. BTW bedraagt. Dit geeft als
resultaat 1kWh/  1,00.
Een vergelijking met PV-panelen levert volgend resultaat:  700/m² met
een opbrengst van 125kWh/m² geeft
0,179kWh/  1,00. Elektriciteit geproduceerd vanuit warmte met een rendement van 35% geeft na herrekenen
0,179/0,35 = 0,52kWh/  1,00. Thermische collectoren brengen dus bijna
twee keer zoveel op als PV-panelen!’
RA-Collectoren,
T 03 411 06 44
www.racollectoren.be
De meest onderschatte energiebesparingsmaatregel?
Michel Dutry, Dutry & Co: ‘Ons antwoord: het gebruik van stralingswarmte
voor de verwarming van woningen! Bij
luchtwarmte hangt zeer veel warmte
tegen het plafond. Bij stralingswarmte is
dit verlies veel kleiner.
Bij stralingswarmte kan iedereen kiezen
om dichter of verder van de stralingsbron te zitten. De hele ruimte moet dus
niet opgewarmd worden om de meest
warmtebehoeftige te bedienen. Ten
derde is het verlies via ventilatie bij stralingswarmte veel kleiner omdat de lucht
koeler kan blijven. Massieve speksteenkachels, tegelkachels en warmtemuren
kunnen zo besparingen van 25 tot 50 %
opleveren.’
Dutry & Co
T 056 77 60 90
www.dutry.com
SEIZOENEN-TIP: ISOLEER
Het bestaande premiestelsel behandelt condensatieketels, warmtepompen en zonneinstallaties hetzelfde als isolatie en betere
beglazing. Dat laatste en technologische innovaties kun je op elk moment aanbrengen. Met
isolatie ligt dat anders. De levensduur van
isolatie is ook veel langer. Kies daarom zowel
bij nieuwbouw als renovatie voor goede en bij
voorkeur bio-ecologische isolatie.
De zon, onuitputtelijke bron
van schone energie
Johan Konings, Ecostream: ‘Als er iets
is waartegen we moeten zeggen “zonder
jou geen ik”, dan is het de zon. Zonder
zon: niks! Ze is dé bron van het leven en
van elke vorm van duurzame energie.’
‘Eco-actief leven betekent kiezen voor
de natuur. Investeren in zonne-energie
sluit hierbij perfect aan! Door gebruik
te maken van de zon voor stroom, help
je immers actief om de CO2- uitstoot te
verminderen.’
‘Zonnepanelen zetten zonlicht om in
gelijkspanning. Via de omvormer wordt
dit omgezet in 230 Volt wisselspanning,
die aangesloten wordt op het openbare
elektriciteitsnet. Met zonnestroom kun
je direct je huishoudelijke apparaten
laten werken en als je de energie niet nodig hebt, dan gaat die naar het stroomnet. Je bespaart energie én verdient er
geld mee!’
Ecostream Belgium N.V.
Nieuwendorpe 12a
9900 Eeklo
www.ecostream.be
T 09 378 51 01
VELT-LEDENVOORDEEL
Ecostream geeft Velt-leden bij aankoop
van een zonne-energie systeem van
minimaal 2,5 kWp een gratis Sunny
Beam monitoring systeem. Zie ledenvoordelen p. 4. en de advertentie op de
volgende pagina.
Bart Coenen
Seizoenen oktober 2007/ 63
��������������������������������������������
�
��
���
�
��
�
�
� ��
��
��
������������
������������ �
�����������������������������
����� �������������� ����������� ��� ������� ������������� �� ���
������������������������������������������������������������
�� ��������� ���� ����� ���� ���������� ������� ���� ���� ����
�������������������������������������������������������������
�������������������������������������������������
���������� ����� �� ��������� ��� ���� ���� ������������ �����
�����������������������������������������
�����������������
��������������������������������
�����������������������������
���������������������������������
Nu gratis voor Velt-leden:�����������������������������������
�������������������������������������������������������
����������������������������������������������������������������
��������������������������������������������������������������
��������������������������������������������������������
��������������������������������������������������������������������
����������������������������������������������������������������������
�����������������������������������������������������
��� ��� �������� ���� ��� ������
����� ����� �������� ���������
�������������������������������
����������������������������
������������������������������
������������������������������
������������������������������
��� ���������� ������ ��� ����
����������������������������
������������������������������
�������������������
���������������������������������������������
�����������������������������������������������
������������� ��������������������������
����� ���� ��� �������������� ���� ��������� ���
��������������������������������������
����������������������������������
�����������������������������������������������������������������
�����������������������������������������������������
Ecostream Belgium N.V.
�����������������������������������������������������������������
www.ecostream.be
�����������������������������������������������������������
���������������������������������
������������������������������������
���������������
�����������������������������������������������������������
�����������������������������������������������������
���������������������������������������������
���������������������������������������
�����������������������������������������
����������������������������������������
��������������������������������
64/ Seizoenen oktober 2007
�����������������������������������
��������������������