Centrale Sterilisatie

De Centrale Sterilisatie-Afdeling
De Centrale Sterilisatie-Afdeling (CSA) als stageplaats voor studenten.
Inhoud
HR/medewerkerswijzer/2012-01
1
Over de CSA
1.1 Welkom
1.2 Situering & organogram
36
36
36
2
Organisatie en inrichting CSA
2.1 Doelstelling
2.2 Algemene richtlijnen
2.3 Inrichting in zones
37
37
37
37
3
Sterilisatieproces (1): onrein transport
3.1 Algemeen
3.2 Specifiek
38
38
38
4
Sterilisatieproces (2): reinigen en desinfecteren
4.1 Algemeen
4.2 Sorteren
4.3 Thermostabiel materiaal
4.4 Thermolabiel materiaal
39
39
39
39
39
5
Sterilisatieproces (3): samenstellen en inpakken
5.1 Algemeen
5.2 Instrumentenmanden en -plateaus
5.3 Los materiaal
40
40
40
41
6
Sterilisatieproces (4): steriliseren
6.1 Algemeen
6.2 Controle van de autoclaven
6.3 Beladen autoclaaf
6.4 Verloop sterilisatieproces
41
41
42
42
42
7
Sterilisatieproces (5): vrijgave van steriele hulpmiddelen
43
8
Aandachtspunten
43
35
1
OVER DE CENTRALE STERILISATIE-AFDELING
1.1
Welkom
Beste student,
Wij zijn blij je te mogen verwelkomen op de afdeling centrale sterilisatie.
Misschien dacht je bij het horen van de stageplaats: "Wat kan ik daar gaan doen,
behalve afwassen en pakjes maken?".
Graag nemen wij je mee in de complexe wereld van reinigen, desinfecteren,
controleren en samenstellen van instrumentensets en tenslotte sterilisatie.
Je zult merken dat onze afdeling een essentiële rol vervult in de veiligheid van de
patiënt en de preventie van ziekenhuisinfecties.
Ik wens je een aangename en leerrijke stage, en hoop dat je later in de uitoefening van je beroep
rekening houdt met de aandachtspunten die je bij ons opsteekt over reiniging en steriliteit.
Sandra Boets
Hoofdverpleegkundige CSA
1.2
Situering & organogram
De CSA bevindt zich in Campus Mariëndal in het hoofdgebouw, op de 4 de verdieping naast het
operatiekwartier. Er is ook een eenheid in Medisch Centrum Aarschot, voor het operatiekwartier van het
dagziekenhuis daar.
Steriele materialen vallen wettelijk onder de verantwoordelijkheid van de hoofdapotheker. De CSA maakt
daarom formeel deel uit van het departement Apotheek in ons ziekenhuis.
De meest actuele versie van het departement Apotheek kun je tijdens je stage bekijken op het intranet.
Organogram van de dienst:
•
Hoofdapotheker:
Leon Jackers
•
Verantwoordelijke apr.:
Hedwig Trekels (vanaf 01/01/2012)
•
Hoofdverpleegkundige:
Sandra Boets
•
Coördinator
Greet Swinnen
•
Verpleegkundig
sterilisatiedeskundige:
taken & verantwoordelijkheden cf. functie- en competentiekaart
•
Sterilisatiedeskundige:
taken & verantwoordelijkheden cf. functie- en competentiekaart
•
Stagementor:
Sandra Boets
De stagementor is je steun en toeverlaat op de afdeling. Hij of zij bereidt ook samen met jou de
tussentijdse en eindevaluaties voor, op basis van je stagedoelstellingen.
HR/medewerkerswijzer/2012-01
36
2
ORGANISATIE EN INRICHTING CSA
2.1
Doelstelling
Alle medische hulpmiddelen in het ziekenhuis die vanwege hun gebruik steriel moeten worden
toegepast, steriliseren volgens een vooropgesteld proces van desinfectie, reiniging, samenstelling en
verpakking, sterilisatieproces, controle van cyclusverloop en vrijgave.
Steriele medische hulpmiddelen voor eenmalig gebruik vallen niet onder deze procedure.
Het is evident dat de algemene voorzorgsmaatregelen ter voorkoming van infecties te allen tijde dienen
nageleefd te worden. Dit geldt voor alle procedures.
2.2
Algemene richtlijnen CSA
De CSA is elke werkdag open van 08.00 tot 21.00 uur. Pas altijd deze algemene richtlijnen toe:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Draag altijd een zuiver groen pak voor OK en CSA.
•
•
Sluit de deuren die de verschillende ruimtes onderscheiden.
2.3
Draag in elke zone altijd een muts die de haren volledig bedekt.
Was en ontsmet je handen bij aanvang van de dienst.
Volg altijd de flow van vuil naar zuiver.
Vermijd kruisende wegen van vuil en zuiver.
Draag in de vuile zone altijd wegwerpschort en -handschoenen.
Zet een beschermbril op bij het uitspuiten en spoelen van sterk verontreinigde materialen.
Gooi bij het verlaten van de vuile ruimte de disposable schort en handschoenen weg.
Ken de toestellen van de spoelruimte en de inpakruimte, en volg de procedures die ervoor zijn
uitgeschreven.
Ontsmet bij het betreden van de inpak- en steriele ruimte steeds je handen met Alcogel.
Inrichting in zones
De CSA bestaat uit 3 zones, waar telkens specifieke taken gebeuren:
•
Vuile zone
Instrumenten sorteren, ultrasoon reinigen, spoelen en afwassen (machinaal of handmatig
afhankelijk van de behandeling die het materiaal nodig heeft)
•
Reine zone
Instrumenten controleren op functionaliteit, de instrumentenmanden terug samenstellen met
behulp van de identificatiefiches en inpakken.
•
Steriele zone
Materiaal steriliseren en na afkoeling wegzetten op de daartoe voorziene plaats.
HR/medewerkerswijzer/2012-01
37
3
STERILISATIEPROCES (1): ONREIN TRANSPORT
3.1
Algemeen
Doel: Afhalen van gebruikt instrumentarium in het ziekenhuis, door een geïnstrueerde CSA-medewerker.
De gebruikte materialen worden op het chirurgisch dagcentrum afgehaald door personeel van CSA en
wordt verzameld in de reinigingsruimte van de CSA.
Kern: Zorg ervoor dat er tijdens het transport geen vermenging van vuil en gesteriliseerd
materiaal gebeurt. Opletten met delicaat materiaal, zoals bv. scopen.
•
Kledij
 Dienstkledij (korte mouw) met daarover een witte schort.
 Handschoenen.
 Schoenen moeten van goed reinigbaar materiaal zijn. Bij zichtbare vervuiling moet het
schoeisel worden schoongemaakt. Dit gebeurt bij voorkeur in een desinfectietoestel.
•
Transportmiddelen
 Gesloten transportkar of groene karretjes (OK).
 Cave: Instrumentennetten niet op elkaar stapelen.
 Instrumentennetten niet boven op de wagen stapelen.
 Alle sharps, verbandmateriaal en disposables moeten uit de netten verwijderd worden door het
personeel van het operatiekwartier (OK).
 's Avonds worden deze karren huishoudelijk gereinigd.
 De bakken worden na elk gebruik bij aankomst op CSA gereinigd en gedesinfecteerd.
•
Het transport verloopt droog.
•
Ongebruikte maar
gecontamineerd.
3.2
uitgepakte
instrumenten
worden
beschouwd
als
mogelijk
Specifiek
•
Operatiekwartier (OK)
Transport gebeurt rechtstreeks van OK naar CSA via de onreine gang, gelegen achter de operatiezalen.
Het materiaal wordt door de verpleegkundige van het OK in de groene transportbak geplaatst en brengt
deze naar de onreine zone van de CSA, waar het materiaal overgenomen door het personeel van de CSA.
•
Polikliniek
Het materiaal wordt in een gesloten transportkar opgehaald om 10 - 12 – 14 en 16 uur. Tussentijdse
ophalingen gebeuren door de afdelingsmedewerker van het OK.
•
Verpleegeenheden

Campus Mariëndal
Materiaal wordt droog in bakjes verzameld, deze bakjes liggen in de spoelruimte van de afdelingen.
Deze bakjes worden door de afdelingsmedewerker naar de CSA gebracht.
Steriel materiaal wordt dan uit stock opnieuw meegegeven.
Extra benodigdheden dienen door de logistiek medewerker van de afdeling opgehaald te worden in de
CSA (eerst aanbellen aan de ingang van de afdeling ).

Campus St. Jan
Materiaal wordt droog in bakjes verzameld, deze bakjes liggen in de spoelruimte van de afdelingen.
Deze bakjes worden door de logistiek medewerker van de afdeling klaargezet in de kelder voor het
vervoer naar Campus Mariëndal.
Hier wordt het materiaal dagelijks door personeel van de CSA opgehaald.
Gesteriliseerd materiaal wordt terug naar de post van het vervoer gebracht (meestal nog dezelfde dag).
De volgende morgen mag het materiaal opnieuw door de logistiek medewerker opgehaald worden.
HR/medewerkerswijzer/2012-01
38
4
STERILISATIEPROCES (2): REINIGEN EN DESINFECTEREN
4.1
Algemeen
Doel: zichtbare verontreiniging verwijderen en het kiemgetal reduceren.
•
•
Kledij: zie algemene richtlijnen CSA.
De materialen worden geselecteerd naar handmatige (thermolabiel materiaal) en naar machinale
(thermostabiel materiaal) reiniging volgens de geschreven instructies.
Kern: Alles wat machinaal gereinigd KAN worden, MOET machinaal gereinigd worden.
4.2
Sorteren
Het sorteren gebeurt in functie van type materiaal.
•
•
Moeilijk te reinigen instrumenten  vooraf ultrasoon reinigen
•
Het materiaal is hol en thermostabiel  handmatig reinigen met borstel en hoge druk pistool +
machinaal reinigen met thermische desinfectie
•
•
Het materiaal is solide en thermolabiel  handmatig reinigen + chemische desinfectie
4.3
Het materiaal is hol en thermolabiel  handmatig reinigen met borstel en hoge druk pistool +
chemische desinfectie
Het materiaal is solide en thermostabiel  machinaal reinigen met thermische desinfectie
Thermostabiel materiaal
•
Materiaal dat in de onreine ruimte toekomt wordt geopend en uit elkaar genomen, daarna wordt
het in de inox manden gelegd.
•
•
Overlaad de mandjes niet, te veel instrumenten over elkaar laat sporen na.
•
Instrumenten die sterk bevuild zijn (vastgekoekte resp. gecoaguleerde bloed- en weefselresten en
resten van vuil materiaal) eerst manueel / ultrasoon behandelen.
•
•
•
•
•
Kleine en fijne instrumenten in gesloten mandjes in de afwasmachine plaatsen.
•
Wanneer de afwasmachine opgestart wordt steeds nagaan of er voldoende desinfectantia en
spoelmiddel aanwezig zijn.
•
Laat dringende zaken altijd voorgaan. Indien dit handwas materialen zijn, is het nodig
elkaar hiermee eerst te helpen.
4.4
Instrumenten met een lange dan wel dunne holle binnenruimte moeten eerst ultrasoon gereinigd,
doorgespoeld en met een gepast borsteltje gereinigd worden.
Kijk na of de wasarmen vrij kunnen draaien.
Help elkaar om ervoor te zorgen dat de machines snel gevuld zijn en doe nadien de handwas.
Afwasmachine dadelijk opstarten (instrumenten geen uren vuil in de afwasmachine laten liggen)
De instrumenten moeten direct na beëindiging van het reinigings- en naspoelprogramma uit de
machine genomen worden.
Thermolabiel materiaal
Hieronder wordt verstaan: materiaal met
aspiratieslangen , swiffels , …
motoren, microchirurgisch materiaal, mondmaskers,
Materiaal wordt afgewassen in lauw water + Aniosyme DD1.
•
Bij handmatige reiniging de juiste dosis van het reinigingsproduct nemen.
HR/medewerkerswijzer/2012-01
39
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Regelmatig zuiver water nemen.
Neem elke ochtend een zuivere borstel en een in 2 gesneden spons.
Aarzel niet om deze indien nodig te vervangen.
Enkel zachte borstels en spons gebruiken.
Spoel zeer goed na met zuiver water.
Droog met een daartoe voorziene doek (blauwe handdoeken).
Materiaal sprayen met alcohol 70% en laten opdrogen
Verzamel het gereinigde materiaal en schuif dit door naar de reine zone.
Sluit telkens de deur tussen de spoelruimte en de inpakruimte.
Elke avond de borstels in de afwasmachine steken voor een thermische desinfectie en de sponsen
weggooien.
5
STERILISATIEPROCES (3): SAMENSTELLEN EN INPAKKEN
5.1
Algemeen
Doel: gereinigd en gedesinfecteerd materiaal verpakken voor sterilisatie.
Kern: Sorteren
Grondige inspectie van alle instrumenten
Alle instrumenten sluiten tot aan de eerste crémaillère
5.2
Instrumentenmanden en -plateaus
•
•
Ontsmet de handen met Alcogel als je start met het werken aan de sorteertafel
•
Alvorens instrumenten in de plateau/container te plaatsen, dient men een containerfilter op de
bodem te leggen.
•
•
In elke plateau of container wordt er een steam chart 134° gelegd.
•
Het totale gewicht van een instrumentenkorf mag niet zwaarder zijn dan 8,5 kg  kans op
condensvorming en vochtige lading.
•
Alle instrumenten voorzien van een crémaillère in de eerste (= meest losse) crémaillère-stand
sluiten, om beschadiging van de scharnieren (door verwarming en afkoeling) te voorkomen.
•
•
Alle plateaus en zwaar materiaal worden ingepakt in 2 vellen polipropyleen (sms).
•
•
Men dient gebruik te maken van de pakket- en envelopverpakking.
Materiaal dat toekomt in de reine zone moet gecontroleerd worden op functionaliteit, gesorteerd en
in de juiste container/plateau geplaatst worden. Hiervoor dient men de beschikbare lijsten te
gebruiken.
Zware instrumenten worden onderaan gelegd, zodat het vocht t.g.v. de stoomsterilisatie beter kan
doorsijpelen.
De afmetingen van de gebruikte vellen moeten voldoende zijn om het te steriliseren voorwerp
degelijk te verpakken. De uiteinden van het vel papier moeten elkaar goed overlappen. Ze mogen
echter niet te groot zijn om een te groot aantal plooien te vermijden, deze zouden de penetratie
van het steriliserend agens en het drogen kunnen vertragen en het aseptisch voorleggen van het
voorwerp ingewikkeld maken.
Gebruik een verpakkingsvel dat groot genoeg is: de eerste omslag moet voorbij het einde van de
instrumentenset komen. Gebruik bij deze laag geen plakband.
HR/medewerkerswijzer/2012-01
40
•
•
•
•
De tweede verpakking wordt gesloten door het aanbrengen van autoclaaftape.
•
•
Noteer, indien er iets ontbreekt in de set, dit op een stukje tape.
•
In de container wordt een vel sms papier geplaatst. Hiermee wordt de plateau in de container
ingepakt.
•
Zorg ervoor dat de verpakte set voldoende ruimte heeft in de container om de stoomcirculatie te
verzekeren.
•
•
•
Leg nooit instrumenten in een container, ook niet in een mini container, zonder bescherming.
Een sms-verpakking mag niet strak zitten en er mag niet teveel tape geplakt worden.
Schrijf nooit op de sms-verpakking.
Schrijf de identificatietekst met een zwarte stift op een stuk tape. Deze tape mag niet groter zijn
dan de korte kant van de set.
Alle containers moeten boven en onderaan voorzien zijn van een containerfilter. Deze dient na elk
sterilisatie proces vervangen te worden.
Controleer bij elke container of de sluitingen in orde zijn.
Op het deksel wordt een stuk autoclaaftape aangebracht, zo kan men controleren of het materiaal
gesteriliseerd is /de container reeds gedesteriliseerd is.
5.3
Los materiaal
•
Los materiaal, dat niet te zwaar is, wordt in laminaatzakken verpakt en met het seal apparaat
dichtgelast.
•
•
Sealapparaat elke morgen testen met sealcheck  in enveloppe bewaren.
•
Bij gebruik van een dubbele verpakking moeten de afmetingen van de zakken zo gekozen worden
dat de binnenzak in de buitenzak vrij kan bewegen om een goede penetratie van het sterilans
tussen de gelamineerde lagen te waarborgen en het eventueel aan elkaar kleven van de lagen te
vermijden. Maak geen omslagen aan de eerste laag.
•
•
•
Schrijf nooit op de laminaatverpakking tenzij boven de lasnaad.
De afmetingen van de zakken moeten zo zijn dat het te steriliseren product voldoende plaats heeft
en dat de zak gemakkelijk kan gesloten worden zonder te scheuren.
Schrijf duidelijk op voor welke afdeling de verpakking bestemd is.
Leg nooit laminaatverpakkingen los in de sterilisator.
6
STERILISATIEPROCES (4): STERILISEREN
6.1
Algemeen
Doel: gereinigd, gedesinfecteerd en verpakt materiaal steriliseren.
Kern:
 Micro-organismen worden gedood door coagulatie van eiwitten door het afgeven van
de latente verdampingswarmte bij het condenseren van de stoom.
 Alle te steriliseren oppervlakten moeten in contact komen met de stoom.
 Als het KAN in stoom, MOET het in stoom (Europese norm).
 Als het KAN bij 134°C, MOET het bij 134°C.
HR/medewerkerswijzer/2012-01
41
6.2
Controle van de autoclaven
•
Lek-test (met deze test kan bepaald worden of de machine in staat kan worden geacht de
ontluchting tot 0,1 ù te halen): elke maandag, ’s morgens voor gebruik.
•
Bowie & Dick-test (bepaalt of de ontluchting juist geschied, en of de t° verdeling in een pakket
reproduceerbaar is): dagelijks, ‘s morgens voor gebruik.
•
Biologische indicatoren (controleert of er nog bacteriegroei mogelijk is na de sterilisatiecyclus ): 3
keer per week, op maandag/woensdag/vrijdag, bij de eerste lading van de dag.
•
•
Helixtest: dagelijks 1x per toestel
De resultaten van de testen worden bijgehouden in de daartoe voorbestemde envelop
met duidelijke vermelding van het nummer van de autoclaaf.
6.3
Autoclaaf beladen
Kern: een homogene correcte belading.
•
De sterilisator wordt beladen met behulp van karren. In geen geval mogen de te steriliseren
materialen los in de sterilisator worden gelegd.
•
•
Op de verdieping van de kar mogen de producten niet gestapeld worden.
•
Overvolle manden kunnen tot een probleem leiden. Controle hiervan is heel eenvoudig. Als u uw
hand tussen de producten kunt steken zonder dat u daarbij de producten samendrukt, is de mand
goed beladen.
•
Laminaatzakken moeten schuin achterover in de mand worden geplaatst, met de foliezijde boven
en de papierzijde onder. Op die manier wordt voorkomen dat er condens op de folie achterblijft
(condens verdeelt zich in het papier, maar blijft als druppels achter op de folie).
•
•
Probeer de lading zo homogeen mogelijk te houden.
•
Alle materialen in de sterilisator moeten minstens vijf centimeter afstand hebben tot de bodem, de
voor-, achter-, zij-, en bovenkant van de sterilisatorkamer.
•
•
•
De producten zodanig op de kar leggen dat zij niet kunnen vallen of verschuiven.
•
Wanneer het sterilisatieproces afgelopen is krijgt men een uitprint welke dient bijgehouden te
worden in de daartoe voorziene map.
•
Direct na de sterilisatie is de verpakking nog enigszins vochtig en statisch geladen en daardoor zeer
kwetsbaar. Om die reden mag de lading gedurende een half uur na het ontladen van de sterilisator
niet worden aangeraakt.
•
Leg de producten voor de sterilisatie - voorraad in de rek volgens het First In- First Out principe.
6.4
•
Bij het stapelen van de manden mag de lading in de onderste mand niet samengedrukt worden (de
verpakking moet enigszins kunnen uitzetten tijdens het sterilisatieproces).
Een praktische indeling is:
a) poreuze materialen en textiel
b) instrumenten per stuk of per kleine aantallen verpakt
c) instrumentennetten (sets)
d) rubberen artikelen bij elkaar houden.
Zware sets beneden zetten en lichtere sets bovenaan.
Na het beladen van de autoclaaf het gewenste programma kiezen (121°of 134°) en het toestel
opstarten (handleiding in bijlage).
Verloop sterilisatieproces
Minimale voorwaarden voor een sterilisatiecyclus van 134°C: er moet een complete
luchtverwijdering zijn uit de kamer en de pakketten vóór sterilisatie. Minstens 3,5 minuten 134°C
aanhouden. Voldoende droogtijd.
HR/medewerkerswijzer/2012-01
42
•
Minimale voorwaarden voor een sterilisatiecyclus van 121°C: er moet een complete
luchtverwijdering zijn uit de kamer en de pakketten vóór sterilisatie. Minstens 15 minuten 121°C
aanhouden. Voldoende droogtijd.
•
Verifieer het goede verloop van de cyclus aan de hand van de cyclusgegevens (tijd, temperatuur,
druk)
•
•
Controleer intactheid, droogheid en omslag passage-indicator van de pakketten.
•
Geef formeel vrij voor gebruik.
Laat de lading, na het ontladen van de sterilisator, afkoelen tot op kamertemperatuur (minimum 20
minuten)
7
STERILISATIEPROCES (5): VRIJGAVE VAN STERIELE MEDISCHE HULPMIDDELEN
KERN: Triage van goederen naar de juiste plaats, na vrijgave van de goederen.
Formeel vrijgeven van de steriele lading gebeurt na controle van de cyclusparameters, de indicatoren en
de conditie van de lading.
Het transport moet op een zodanige manier gebeuren dat de steriliteit van de goederen gewaarborgd
blijft.
8
AANDACHTSPUNTEN
•
Informeer je over de afdelingsprocedures en volg de procedures doorheen je ganse stageperiode,
bij onduidelijkheid – vraag uitleg aan de medewerkers van CSA.
•
Denk aan steriliteit en ziekenhuishygiëne, was de handen bij aanvang van de stage.
•
Draag steeds zuivere kledij (groen operatiepakje).
•
In de onreine zone draag je een wegwerpschort en handschoenen. Bij het doorspoelen van sterk
bevuilde instrumenten, een beschermbril opzetten.
•
Sluit de deuren die de verschillende ruimtes onderscheiden.
•
Bij het betreden van de inpak- en de steriele ruimte, steeds de handen ontsmetten met Alcogel.
•
We verwachten samen met je school een grote inzet en leergierigheid, patiëntgerichtheid en
vriendelijkheid. Een empathische ingesteldheid en zin voor initiatief stellen we zeer op prijs.
•
Een vlotte integratie in het team, en een positieve samenwerking met alle medewerkers vinden
we vanzelfsprekend.
•
Tracht problemen steeds op de afdeling zelf op te lossen, in samenspraak met de stagebegeleider
van de school, je stagementor of de hoofdverpleegkundige van de afdeling.
HR/medewerkerswijzer/2012-01
43