economische koers Arnhem
advertisement
e c onomis che koers ARNHEM 1 Economische Koers 1 Waarom een ECONOMISCHE koers? Aanleiding en doelstelling van de economische koers Tegen de achtergrond van het herstel van de Nederlandse economie stellen we ons in deze koers ten doel om potentiële groei ook in Arnhem te verzilveren, door meer banen te creëren. Vanuit de gemeente zijn we ondersteunend aan bedrijven en instellingen om hen te laten groeien in werkgelegenheid. Het is een bestendige koers voor zowel de korte als lange termijn waar we inzetten op duurzame samenwerking met de verschillende ‘economische’ partijen. We trekken de hoofdlijnen van onze vorige economische agenda door, maar scherpen aan waar nodig en leggen enkele andere accenten. Zowel vanuit het gemeentebestuur, de gemeenteraad als de Arnhemse ondernemers kwam de wens voor een actualisatie van de economische koers. De huidige economische koers is vastgelegd in de Economische Agenda Arnhem 2015 - Koers op kansen en het Actieplan 2013-2014. De agenda werd opgesteld in 2009 en herijkt in 2013. Het doorlopen proces De afgelopen maanden zijn er interactieve sessies gehouden met ondernemers uit de stad en de regio, met kennis- en onderwijsinstellingen, belangenorganisaties en andere relevante partners voor de economische ontwikkeling van de stad. De thema’s voor deze sessies waren: locatiebeslissingen, innovatie en ondernemerschap, werklocaties en vastgoed, creatieve economie, organisatiegraad bedrijfsleven en regionale bedrijvigheid. Daarnaast werd in de afgelopen periode ook het beleid rond internationale betrekkingen en rond energie aangescherpt. Uit de sessies kwamen een bevestiging van de huidige koers en accent-verschuivingen naar voor, wensen en aanbevelingen. Deze hebben we zo goed mogelijk in deze koers verwerkt. Tevens is gebruik gemaakt van inzicht in relevante trends en ontwikkelingen, cijfers en prognoses over de economische ontwikkeling en landelijke en regionale beleidskaders. 2 Economische Koers Arnhem Rol van de gemeente Om bedrijven en instellingen te kunnen laten floreren, speelt de gemeente een ondersteunende en faciliterende rol. De economische ontwikkeling van de stad komt vooral tot stand door de acties van ondernemers, werkgevers, consumenten en kennis- en onderwijsinstellingen. De gemeente draagt aan deze acties bij door ruimte te bieden, kansen te signaleren, samenwerking te bevorderen, te agenderen bij andere partijen en innovatieve ontwikkelingen een impuls te geven. Vanuit deze rol hebben we vooral aandacht voor: 3 Economische Koers Arnhem • het agenderen van (economische) kansen en uitdagingen, ook als het gaat om werk voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. • het faciliteren van ontmoetingen en verbinding tussen bedrijven en instellingen. • het faciliteren van toplocaties en condities voor onderwijs- en kennisinstellingen en bedrijven. Hierin trekken we op met Nijmegen en de Provincie Gelderland in het kader van de gezamenlijke Investeringsagenda Arnhem-Nijmegen (MIRT), gericht op bruisende binnensteden, smart energy en campusontwikkeling. • een sterke en duidelijke positie van Arnhem gericht op economische ontwikkeling in de regio, landelijk en internationaal, in de samenwerking met de Economic Board Arnhem Nijmegen, met kennisinstellingen en bedrijfsleven. 2 Wat hebben we bereikt? Resultaten door gezamenlijke inspanningen Het Economisch Actieplan 2013-2014 straalde ambitie uit met bijna 50 actiepunten. Nu, drie jaar later, kunnen we de meeste punten afvinken en daar zijn we trots op. We hebben grotendeels de voorwaarden kunnen bieden waardoor het bedrijfsleven en instellingen zich konden ontwikkelen. Op deze manier hebben we bijgedragen aan verdere ontwikkeling van de stad. Er is concrete voortgang geboekt op verschillende terreinen. Een aantal actiepunten verdient onze blijvende inzet. Daarbij bouwen we voort op wat is bereikt. We noemen hieronder de in het oog springende vooruitgang die is geboekt: • Ruimte voor bedrijvigheid in de binnenstad: - In juli 2013 is het Transformatieteam gestart en binnen drie jaar kreeg bijna 150.000 m² een andere functie. Er lopen nu gesprekken met 50 initiatiefnemers voor de transformatie van ruim 100.000 m². Zo wordt leegstaande kantoorruimte en maatschappelijk vastgoed, bijvoorbeeld schoolgebouwen, omgezet naar vooral woonruimte. - Het voormalige pand van V&D is met de komst van Topshelf snel gevuld en met de heropening van La Place had Arnhem de nationale primeur. Ook nieuwe modezaken en horecaformules weten Arnhem te vinden, zoals o.a. COS en StAN&CO. • Prioriteit binnenstad en stadsentrees: - Met de opening van het station Arnhem Centraal is ook de aanlooproute langs het 4 Economische Koers Arnhem Willemsplein aangepakt en heringericht. • Op het gebied van Energie- en Milieutechnologie (EMT): - is het Greenhouse opgezet met 15 starters/innoverende bedrijven; - het ‘Clean Mobility Center’ is gelanceerd; - met EU-geld zijn grote EMT-projecten gestart als Waterstoftankstation en Ebus 2020. • De totstandkoming van het Zorg-en Welzijnspact, het Techniekpact, de partnerschappen met de 3 hogescholen en het Leerwerkloket Midden Gelderland, maken dat Arnhem goede vooruitgang boekt op het gebied van aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt en het aantrekken/ behoud van talent. Midden-Gelderland kent een ruimere arbeidsmarkt (verhouding aantal 5 Economische Koers Arnhem vacatures versus aantal kortdurend werkzoekenden) dan het landelijk beeld, met uitzondering van de zorg (Regio in beeld, 2015). Ook het project ‘Arnhem werkt’ (dat studenten aan stages koppelt en laat zien welke Arnhemse bedrijven er zijn), en IkStartSmart (dat aspirant ondernemers steunt), hebben tot positieve uitkomsten geleid (ca. 205 starters zijn onder- steund van 2012-2015). • De bidbooks ‘ Binnenstad’ en ‘EMT’ vormen de visitekaartjes van de stad voor (inter)nationale profilering en werving van nieuwe ondernemers. Een acquisitieteam is in samenwerking met ondernemers en andere relevante spelers in de stad actief aan de slag met de werving van nieuwe bedrijvigheid en het behoud van al gevestigde bedrijven. • Het landelijke innovatienetwerk CLICKNL/Next Fashion (door ArtEZ getrokken) is in 2015 verankerd binnen het Centre of Expertise Future Makers. Dit richt zich op de ontwikkeling en toepassing van duurzame materialen en circulaire maakprocessen in fashion en design, digitalisering van design en productieprocessen, ontwikkeling van slimme materialen en wearables en het testen van nieuwe retail technologieën voor consumenten. • Er vonden veel beeldbepalende evenementen plaats in Arnhem met landelijke en internationale uitstraling. Denk aan 70 jaar Market Garden, de Giro d’Italia, het jaarlijkse Fashion & Design Festival en Sonsbeek ‘16 Transaction. 3 Welke opgaven kent de stad? In 2015 lanceerde het college van B&W het programma ‘Stad op de Kaart’, met daarin de Arnhemse opgaven en ambities op het gebied van werk, economische ontwikkeling en innovatie. Vitale Economie, Arnhem ElektriCity, Werken aan kansen, de Culturele Eredivisie van Nederland, Sm@rt Arnhem, Centrumstad aan de rivier en het beter positioneren van Arnhem in de buitenwereld vormen de opgaven binnen dit programma. Samen met de Perspectiefnota 2017/2020 die de programma’s ‘Stad op de Kaart’ en Van Wijken Weten met elkaar verbindt, vormen deze documenten de basis voor deze economische koers. Deze economische koers draagt bij aan het uitvoeren van de opgaven. (https://www.arnhem.nl/Bestuur/Ambities_en_beleid/ Perspectiefnota_2017_2020) • Centrumstad aan de rivier: Investeren in een sterke verbinding met de rivier en kwaliteit van openbare ruimte en bereikbaarheid. Ruimte voor innovatief en creatief ondernemerschap in de binnenstad. Creëren van reuring en dynamiek, vastgelegd in de Arnhemse Binnenstad (2015). • Werken aan kansen: Begeleiding van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt naar werk en het creëren van werkkansen met behulp van creatieve initiatieven als jobcarving en allianties met werkgevers. • Arnhem ElektriCity: Het profileren van Arnhem als hét ontwikkelcentrum voor duurzame elektrische energiesystemen. Daarbij maakt Arnhem deel uit van een internationaal toonaangevend en erkend energiecluster rond innovatietechnologieën als advies-en certificeringsdiensten, apparaten en systeemoplossing voor slimme duurzame energienetten en mobiliteit. • Vitale Economie: De versterking van innovatie door stimulering van samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen en creatie van een ecosysteem van kennis- en innovatieve werklocaties. Daarnaast inzetten op economische groei en ontwikkeling, met aandacht voor het faciliteren van bestaande bedrijven en de werving van nieuwe vestigers. 6 Economische Koers Arnhem 7 Economische Koers Arnhem Aansluiting van opleiding en werk en werving van studenten en gekwalificeerde werknemers zijn hiervoor essentieel. Met de Economic Board en partijen in de regio gaan we ons internationaal profiel versterken. • Culturele eredivisie: Het versterken en behouden van de toppositie die Arnhem heeft als cultuur- en creatieve stad en zo bij te dragen aan werkgelegenheid, innovatie en een aantrekkelijk vestigings- en woonklimaat; vastgelegd in de nota Arnhem stroomt door (2016). • Sm@rt Arnhem: Gericht op o.a. het delen en combineren van onze open data met bedrijven, kennisinstellingen en andere partners om zelfstandig analyses te doen, nieuwe businessmodellen te ontwikkelen en bij te dragen aan de oplossing van maatschappelijke uitdagingen. 4Hoe ziet de economische koers eruit? Potentiële groei in Arnhem verzilveren, door meer banen te creëren We zetten breed in op het versterken van de werkgelegenheid, door gericht te zijn op het aantal bedrijven en de groei van het aantal banen bij die bedrijven en instellingen. Met deze brede insteek versterken we verschillende soorten werkgelegenheid. Werkgelegenheid in onze buurgemeenten is ook voor onze stad van groot belang. Deze banen zijn ook voor (lageropgeleide) Arnhemmers bereikbaar. In het kader van de Banenafspraak stimuleert de campagne ‘Gaan/Staan voor een baan’ van het regionale Werkbedrijf het plaatsen van uitkeringsgerechtigden op vacatures. Ook sluiten we aan bij de regionale economische focus op energie, health en food (geconcentreerd in respectievelijk Arnhem, Nijmegen en Wageningen). Profilering versterkt economische spin-off voor de stad De economische koers en economische profilering van de stad zijn nauw met elkaar verbonden. De economische koers zet in op de groeipotentie van bedrijven en instellingen, terwijl economische profilering vooral gericht is op externe beeldvorming, reputatie en imago, ter ondersteuning van de vestigingsfactoren voor personen en bedrijven van buiten. De economische profilering vormt een onderdeel van de regio- en citymarketing. Meer focus, om de werkgelegenheid te laten groeien en de stad economisch te profileren Onze koers wordt meer thematisch, om zo beter aan te sluiten bij economische structuren, ketens, clusters en samenwerkingsverbanden. 1. We brengen meer focus aan op het cluster van energie gerelateerde bedrijven en instellingen. 2. Om groei en creativiteit te ondersteunen en te versnellen, benutten we de kracht van sterke Arnhemse clusters, bestaande competenties en uitstekende werk- en kennislocaties. Hierbij nemen de clusters zakelijke, financiële en juridische dienstverlening, test- en certificeringsbedrijven, zorg, toerisme en vrije tijd en de creatieve sector het voortouw. In dit netwerk hebben de Arnhemse binnenstad met haar belangrijke basis voor werkgelegenheid en voorzieningen en de smeeroliefunctie van de creatieve sector een speciale positie. 3. We zorgen ervoor dat de essentiële voorwaarden voor vestiging en groei van bedrijven en 8 instellingen van uitstekend niveau zijn. 1. Energie is wat Arnhem (inter)nationaal sterk maakt Welke keuze maken we? We kiezen voor meer focus op de groeipotentie van nieuwe energie. Ons doel daarbij is duurzame economische groei, meer werkgelegenheid en goed geschoold personeel op alle niveaus, waarmee we tegelijkertijd een sterkere (inter)nationale en regionale profilering van Arnhem als energiestad bereiken. Waarom deze keuze? 9 Economische Koers Arnhem • In ons programma New Energy made in Arnhem (2015) beschrijven we dat de stad van oudsher een sterke positie in energie gerelateerde bedrijvigheid kent. We onderscheiden ons hiermee positief van andere steden in Nederland. • In Arnhem zit een mix van innovatieve, snelgroeiende bedrijven en daarnaast solide, grote bedrijven en kennis- en onderzoeksinstellingen op het gebied van energie. • De werkgelegenheid in dit brede cluster groeide in de afgelopen jaren fors, inclusief groei in zakelijke energie- en milieugerelateerde dienstverlening. We zien veel potentie in het verder uitbouwen van dit cluster. • Strategische, meerjarige ontwikkelkansen zien we op de thema’s smart energy, cleantech/ circulaire economie en smart mobility en op het bevorderen van de dwarsverbanden met regionale clusters op het gebied van zorg, food en health. • Onze sterke creatieve sector zorgt voor verbinding en onderscheidend vermogen door het signaleren en verbeelden van originele verbindingsmogelijkheden en de spraak- makende uitwerking daarvan in prototypes en innovatieve oplossingen. • Activiteiten op het gebied van energie kennen daarnaast ook een vruchtbare overlap en wisselwerking met de zakelijke, financiële en juridische dienstverlening, goed voor een kwart van de totale werkgelegenheid in Arnhem. • Ook sluit de focus op nieuwe energie aan bij de ambitie van de Provincie Gelderland om zich als circulaire hotspot te profileren. De Arnhemse werkgelegenheid in het energiecluster is de afgelopen 10 jaar met 40% gegroeid • De gemeente participeert en investeert actief in regionale, landelijke en Europese innovatie- en bestaat momenteel uit ruim 8.100 banen en 480 bedrijven. Dit betekent dat bijna 8% van de programma’s die onze bedrijven en instellingen de gelegenheid bieden innovaties te starten, mensen met een baan in Arnhem werkzaam is in dit cluster (nieuwe) energie (volgens definitie zichtbaar te maken en hun productie op te schalen. Energie- en Milieutechnologie). Naast de energiesector is er een aanzienlijk aandeel van energie • We zetten ons in voor inbedding van deze activiteiten in een meerjarig strategisch gerelateerde bedrijvigheid in andere sectoren (meegenomen in de cijfers). Ook landelijk zorgt samenwerkingsverband op ‘campusontwikkeling’, samen met de Economic Board Arnhem vooral duurzame energie in Nederland al een aantal jaar voor steeds meer werkgelegenheid. Nijmegen, Nijmegen, andere regiogemeenten en de provincie Gelderland. Om zo maximale Volgens de Nationale Energie Verkenning van ECN is de prognose voor 2020 dat er in Nederland slagkracht te ontwikkelen richting nieuwe bedrijvigheid en investeerders, richting Den Haag 30.000 banen meer in de sector energie zijn dan in 2014, waarvan het merendeel in duurzame en als partner in Europese projecten. activiteiten. Wat gaan we doen? • De gemeente zet stevig in op het verbinden van bedrijven, kennisinstellingen, platforms en overheden rondom het thema energie, met voorrang voor de thema’s smart energy (duurzame, decentrale energiesystemen en -netwerken), cleantech/circulaire economie (naar afvalvrije productie) en smart mobility (waterstof-elektrisch of batterij-elektrisch, duurzaam en ‘zelfsturend’). • De vestigingscondities op onze toplocaties als IPKW, Arnhems Buiten en IJsseloord II worden optimaal gefaciliteerd om binnen dit thema te dienen als katalysator en versneller in de ontwikkeling van menselijk talent en bedrijfsinnovaties. Hierbij zetten we in op initiatieven voor ‘delen’ en versterken van kennis- en onderzoeksfaciliteiten in meerjarige ontwikkelprogramma’s met MKB, universiteiten en hogescholen, maar zeker ook op optimale fysieke en digitale bereikbaarheid en dienstverlening vanuit de gemeente en instanties als de Omgevingsdienst. • De gemeente zet zich in voor promotie en verbetering van het beschikbare vestigings- klimaat. We zetten ook capaciteit en middelen in om energiegerelateerde projecten, Met de opdracht ’s werelds grootste – 2 megaWatt – waterstofenergiecentrale in Yingkou in het evenementen, investeringen en bedrijven naar Arnhem te halen. We werven noordoosten van China te realiseren, bereikte MTSA Technopower een bijzondere mijlpaal ‘ambassadeurs’ en boegbeelden die hierbij willen helpen. We doen dit samen met in 2015. De installatie is door MTSA ontwikkeld, ontworpen, gebouwd en getest. Medio 2016 is de ondernemers, onderzoeksinstellingen en partners als Bureau Brussel Arnhem Nijmegen, installatie in delen met een speciaal vrachtschip naar China vervoerd waar de installatie opnieuw het intergemeentelijk subsidiebureau, OOSTNV en makelaars. We kijken hierbij vooral naar is opgebouwd en klaar gemaakt voor gebruik. MTSA streeft ernaar de komende jaren meer van dit die investeringen en bedrijven die het bestaande energiecluster verder kunnen versterken. soort waterstofcentrales te leveren in Europa en China. MTSA Technopower ontwikkelt, bouwt en • Samen met ondernemers en de kennisinstellingen wordt het Centre of Expertise SEECE (met onderhoudt hightech machines, apparaten en installaties voor internationaal opererende specifieke opleidingstrajecten voor de energiesector) en het ‘Clean Mobility Center’ op IPKW bedrijven in de energie-, proces-, food-, farmacie- en metaalsector. De kennis en kunde van KEMA, verder versterkt. AkzoNobel en Shell Research, drie toonaangevende bedrijven uit Arnhems industriële verleden, 10 Economische Koers Arnhem Energie - MTSA Technopower komen in MTSA samen. Voor de waterstofenergiecentrale werkt MTSA samen met Nedstack Fuel Cell Technology in Arnhem, AkzoNobel Industrial Chemicals en Ynnovate Sanzheng Fine Chemicals Co Ltd. Het project is tot stand gekomen met steun van Fuel Cells Hydrogen Joint Undertaking (FCH JU) in Brussel. www.mtsa.nl bron: Bidbook New Energy Made in Arnhem (2016) 2. Creativiteit en groei resulteren in vernieuwing en dynamiek Welke keuze maken we? We geven ruim baan aan creativiteit en groei in het bedrijfsleven en kennisinstellingen door de onderscheidende kwaliteiten in onze stad en regio te benutten, bij te dragen aan het aantrekken en ontwikkelen/binden van talent en door onderlinge verbindingen en nieuwe combinaties te stimuleren, waardoor vernieuwing wordt gestimuleerd. Waarom deze keuze? 11 Economische Koers Arnhem • Juist de snelgroeiende bedrijven en kennisinstellingen zorgen voor een grote bijdrage aan de groei van de economie en werkgelegenheid. Deze groeiers komen uit een breed spectrum van economische clusters. • We willen deze smaakmakende en innovatieve bedrijven faciliteren in hun groeiambities. We streven daarbij nadrukkelijk naar samenwerking buiten en tussen sectoren, omdat dit kan leiden tot innovatieve crossovers. • ‘We benutten de unieke positie en het onderscheidend vermogen van de Arnhemse creatieve sector. Een aanjager van innovaties die óók onderscheidend is vanuit haar eigen kracht. Met mode heeft Arnhem een positie binnen de landelijke topsector creatieve industrie en met haar onderscheidend karakter is mode ook van belang bij de profilering en versterking van de aantrekkingskracht van de stad. • Om groei en innovatie verder te ondersteunen vormt menselijke kennis en kunde (human • We versterken de fysieke plekken waar groei en innovatie vanuit verschillende sectoren en capital) en ontwikkeling van talent een kritische succesfactor. Het gaat daarbij om talent bedrijven bijeenkomen en crossovers logisch worden, zoals experimenteerruimtes, op alle niveaus, dus van voortgezet onderwijs via (middelbaar) beroepsonderwijs naar hbo fieldlabs, kweekvijvers en proeftuinen. Ambitie is dat deze kennis- en werklocaties zich en universitair niveau. Vooral waar deze kennis en kunde gekoppeld wordt aan innovatie- via samenwerking en onderlinge verbinding doorontwikkelen tot sterke ‘ecosystemen’ vragen vanuit de markt en het bedrijfsleven (toegepast onderzoek) ontstaat nieuwe groei en voor groei en innovatie in regionaal en (inter-) nationaal perspectief. Als partners voor zulke bedrijvigheid (van kennis naar kunde naar kassa). ecosystemen zoeken we de samenwerking met bijvoorbeeld Industriepark Kleefse Waard, Arnhems Buiten, kennislocaties Hogeschool Arnhem-Nijmegen / Van Hall Larenstein De 50 meest snelgroeiende Arnhemse bedrijven hebben in de afgelopen drie jaar een groei in en ArtEZ, Sportcentrum Papendal, Coehoorn Centraal en de Arnhemse binnenstad. werkgelegenheid laten zien van ca. 6.500 banen. De totale werkgelegenheid in die periode liep Bovengenoemde kennisinstellingen zijn ook betrokken bij de uitwerking van de met ca. 2.000 banen terug (PWE, 2015). Volgens de Provinciale Economische Verkenning (2016- icoonprojecten uit de Investeringsagenda Arnhem-Nijmegen, op het gebied van 2020) van de provincie Gelderland zal de grootste groei in de stadsregio in verschillende sectoren campusontwikkeling, ontwikkeling ecosysteem voor innovatie en ontwikkeling zitten als advisering en onderzoek, zakelijke diensten, cultuur/sport/recreatie en de bouw met kennisagenda (human capital agenda). resp. 13%, 13%, 12% en 11% toename van het aantal banen in de genoemde periode. Volgens de • Naast het versterken van de fysieke locatie van deze plekken en de onderlinge kwartaalbarometer van de regionale economie van de Radboud Universiteit en VNO-NCW worden samenwerking zullen we ook nadrukkelijk de samenwerking stimuleren met publieke in de regio Arnhem-Nijmegen bovengemiddeld veel nieuwe producten en diensten ontwikkeld. en private financiers (o.a. business angels), (informele) investeerders, marktpartijen en Wel 55% van de bedrijven is innovatief, terwijl dit in Nederland als geheel geldt voor 37%. Ook kennisbronnen van buiten de regio. We onderzoeken onze mogelijkheden om starters en laat de barometer zien dat 76% van innoverende bedrijven dit in samenwerking doet met andere scale ups in regionaal verband te ondersteunen. bedrijven of instellingen, terwijl dit percentage landelijk 37% is. • We zetten ons met de instellingen en bedrijven in voor acties om voldoende studenten en gekwalificeerde mensen aan te trekken en te behouden voor de regio. Het initiatief van de gemeente, Van Hall Larenstein, ArtEZ en HAN om Arnhem als aantrekkelijke Wat gaan we doen? • De contacten met bestaande bedrijven, ongeacht uit welke sector, zullen verder worden studiestad op de kaart te zetten, ook voor internationale studenten (‘Arnhem Studiestad’) geïntensiveerd en toegespitst op de snel groeiende bedrijven. Ook bekijken we hoe we geeft hier handen en voeten aan. Dit doen we ook door aan te sluiten op nieuwe onderwijs- samen deze bedrijven kunnen begeleiden in hun groei. en arbeidsmarktconcepten en door kansen te benutten voor meerjarige programma’s • We gebruiken de sterke punten van het Arnhems vestigingsklimaat om op structurele basis die grensverleggende innovatievragen vanuit het bedrijfsleven koppelen aan regionale nieuwe investeerders en bedrijven te werven. Ons acquisitieteam werkt hierbij samen onderzoeks- en opleidingsexpertise en vice versa. We smeden krachtige allianties met met Oost NV, ondernemers, eigenaren, investeerders en onderzoeksinstellingen in de stad regionale, nationale en internationale partners, om onze economische ontwikkeling en de regio. Ook hier zoeken we samenwerking met Nijmegen en de Provincie Gelderland te versterken. Zo werken we onder andere samen met regio’s Nijmegen en Wageningen om interessante spelers naar de regio te halen. met de Economic Board als innovatiemotor, met buurgemeenten en provincie, landelijke kennisnetwerken en het Chinese Wuhan en Noordrijn-Westfalen als partners die Arnhem op kennis- en economisch gebied veel te bieden hebben. We werken hierbij toe naar een sterk ecosysteem van kennis- en innovatieve werklocaties. 12 Economische Koers Arnhem Creativiteit en Groei - Wearable technology 3. Een uitstekend vestigingsklimaat zorgt voor behoud bestaande banen en extra nieuwe banen Modeontwerpster Pauline van Dongen is een pionier als het gaat om het combineren van innovatieve technologie en het creëren van duurzame mode. Sinds 2011 werkt zij vanuit haar Welke keuze maken we? ontwerpstudio in Arnhem samen met deskundigen uit binnen- en buitenland. Door de technologie We zorgen ervoor dat de essentiële voorwaarden voor vestiging en groei van bestaande en nieuwe van flexibele zonnecellen en mode bij elkaar te brengen is de Wearable Solar-collectie ontstaan, bedrijven en instellingen van uitstekend niveau zijn. bestaande uit een jurk, jas en shirt voorzien van flexibele zonnecellen waarmee je bijvoorbeeld een mobiele telefoon kan opladen. Met deze collectie drong ze in 2014 door tot de finale van SXSW Waarom deze keuze? Accelerator, het prestigieuze festival gewijd aan nieuwe technologie in Texas (VS). Eind 2015 • ontwikkelde Pauline van Dongen een testcollectie hardloopshirts met led-technologie, waarvan de meeste werkgelegenheid. ze medio 2016 een commerciële versie presenteerde. Ook werkte ze samen met de Technische • Een aantrekkelijk vestigingsklimaat boogt op (digitale) bereikbaarheid, mobiliteit, culturele Universiteit Eindhoven aan een vest voor patiënten met dementie voorzien van sensoren die hun voorzieningen, huisvesting, duurzaamheid en (internationaal) onderwijs. bewegingen monitoren (onderdeel van het project Vigour, een concept van Martijn ten Böhmer). • De toegang van het bedrijfsleven en instellingen tot de afzetmarkt, human capital en finan- Van Dongen volgde de opleiding Fashion Design aan ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem ciering zijn van groot belang. Het maakt dat bedrijven en instellingen graag naar Arnhem en startte in 2010 haar eigen modelabel. Voor de ontwerpster is Arnhem niet alleen interessant komen of in de stad blijven en daarmee voor werkgelegenheid zorgen. vanwege de goede bereikbaarheid en betaalbaarheid, maar ook omdat de gemeente en de • De binnenstad is een vitaal onderdeel van de Arnhemse economie. We zien een bruisende binnenstad als huiskamer van de stad, het gebied waar ontmoetingen plaats vinden en provincie zich richten op het koppelen van de creatieve industrie aan innovatieve ondernemers en technologiebedrijven. www.paulinevandongen.nl bron: Bidbook New Energie Made in Arnhem (2016) De ideale omstandigheden voor groei van bestaande bedrijven en instellingen zorgen voor innovatief ondernemerschap de ruimte krijgt. • De culturele en de creatieve sector bieden Arnhem een belangrijke meerwaarde ten opzichte van andere steden. De kracht van deze sectoren is dat ze innovaties aanjaagt, zorgt voor directe opbrengsten uit culturele activiteiten en indirecte opbrengsten uit o.a. stijgende huizen- en grondprijzen. innovatie ligt in de vestigingsfactoren onderwijs (in nieuwe technologieën), fiscaal klimaat en digitale infrastructuur. De Atlas voor gemeenten (2016) laat zien dat de Arnhemse woonaantrekkelijkheidindex sterk is verbeterd in de afgelopen tien jaar van plaats 27 naar 13. Deze index kijkt o.a. naar de kwaliteit van het woonklimaat, veiligheid, cultureel aanbod, bereikbaarheid van banen en de nabijheid van natuur en universiteiten. Steden met een aantrekkelijke vestigingsklimaat kennen over het algemeen betere prestaties van hun bedrijfsleven. Economische Koers Arnhem De barometer Nederlands vestigingsklimaat 2016 van Ernst&Young geeft aan dat de sleutel tot 13 Wat gaan we doen? Uitstekend Vestigingsklimaat - STAN&CO • De contacten met bestaande bedrijven, ongeacht uit welke sector, zullen verder worden geïntensiveerd. We willen van hen weten wat er goed loopt, maar ook wat beter kan. En ook hoe we samen meer bedrijven in de stad krijgen. • Parallel daaraan zullen we onze dienstverlening beter toespitsen op de wensen en vragen van ondernemers. succesformule komt uit de stal van Debuut BV. Een onderneming die zich al meer dan 30 jaar • We werken aan goede (digitale) bereikbaarheid van onze binnenstad, kennis- en werk- bezighoudt met het beheer en de ontwikkeling van horecabedrijven door heel Nederland. Op dit locaties die we koesteren als groei- en boeiplekken. • We blijven investeren in een aantrekkelijk woonklimaat, ook voor hoger opgeleiden en horecaconcept toegevoegd. STAN&CO is een voor de stad nieuw horecaconcept dat vooral gericht is op ‘the good life’. Goede koffie, lekkere dranken en koken op de Jospergrill. Het concept zet in • We maken goede afspraken in de regio over de hoeveelheden bedrijventerrein, kantoren en perifere detailhandel (vast te leggen in het Regionaal Programma Werklocaties - RPW), zodat dit aansluit bij ruimtevraag uit het bedrijfsleven. • Creativiteit krijgt de ruimte en wordt benut bij bijvoorbeeld de transformatie van leegstand vastgoed en andere maatschappelijke opgaven. • Met een sterke citymarketing zetten we in op de parels van de stad om Arnhem beter op de kaart te zetten als aantrekkelijke stad voor ondernemers, toeristen, studenten en expats. • We verkennen de mogelijkheden om sociaal ondernemerschap te stimuleren. • We geven ruimte aan innovatief ondernemerschap in de binnenstad. Met een hoogwaardig cultureel aanbod, onderscheidende detailhandel, horeca en evenementen creëren we reuring en dynamiek. Economische Koers Arnhem op ontspanning, ontdekking, ontmoeting en genieten van gastvrijheid en mooie producten. De moment heeft Debuut 15 horecaformules die voor veel Nederlandse horecabezoekers een begrip kenniswerkers. 14 Met de vestiging van STAN&CO op het Willemsplein heeft Arnhem een mooi en vernieuwend zijn geworden. Dankzij de pandeigenaar en een gerenommeerde Arnhemse makelaar zijn de gesprekken met Debuut op gang gekomen en met succes afgerond. De gemeente heeft het proces ondersteund met een intensief vergunnings- en begeleidingstraject, waarbij is meegedacht met de wensen van de ondernemer. De vestiging van vernieuwende concepten op het gebied van detailhandel, horeca, cultuur, leisure en ondernemerschap zorgen ervoor dat de aantrekkingskracht van de Arnhemse binnenstad toeneemt. De vestiging van STAN&CO en andere vernieuwende horecaen detailhandelsconcepten laten zien dat het weer goed zit met het Arnhemse vestigingsklimaat van de binnenstad. 5DE ARNHEMSE ECONOMIE IN CIJFERS Deze koers is mede gebaseerd op economische trends van onze stad. Hoe staat Arnhem er bijvoorbeeld voor op het gebied van werkgelegenheid, arbeidsplaatsen en bedrijfsvestigingen? We volgen dit op de voet en beogen met ons beleid én samenwerkingspartners de cijfers voor Arnhem positief te beïnvloeden. In de cijfers over Arnhem zullen we altijd de invloed van nationale en internationale economische ontwikkelingen terugzien, maar we willen verschil maken waar dat kan. Hieronder volgen in een notendop de meest relevante economische ontwikkelingen voor Arnhem. • Na aantal jaren van daling van het aantal arbeidsplaatsen stabiliseert de werkgelegenheid in Arnhem. • Er zijn voorbodes voor verder economisch herstel. Zo is de werkloosheid in Arnhem gedaald tot 9.1%. De verwachting is dat deze verder daalt door o.a. toename van het aantal vacatures in de sectoren bouw, zakelijke dienstverlening en sport & recreatie. • Helaas ligt het werkloosheidspercentage nog wel hoger dan het landelijk gemiddeld. Het valt op dat de werkloosheid onder laag opgeleiden nog steeds problematisch is. • Het aantal bedrijfsvestigingen in Arnhem de laatste 10 jaar sterk gegroeid, vooral door ZZP’ers. Dit levert vooralsnog een beperkte aantal extra banen op. • Het aantal arbeidsplaatsen ‘New Energy’ zit in de lift: met 500 bedrijven en 8.000 arbeidsplaatsen is dit cluster Energie goed voor 8% totale Arnhemse werkgelegenheid. Een stijgende lijn wordt hier verwacht. • Het cluster Mode en Vormgeving laat ook een voorzichtig, stijgende lijn zien als het gaat om het aantal arbeidsplaatsen. Dit is opgelopen tot 4% van de totale werkgelegenheid in Arnhem. 15 Economische Koers Arnhem Economische koers: Arnhem in cijfers Pendelstromen Bevolking 160000 uitgaande pendel 140000 100000 80000 Rheden Overbetuwe Overig Gelderland 18% 60000 40000 20000 0 Lingewaard Overig/ onbekend 13% 120000 2004 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Opleidingsniveau Hoogopgeleid: 44% Middelbaar opgeleid: 37% Laagopgeleid: 19% Werkloosheid 2013: 8,6% 2014: 10,0% 2015: 9,1% ……… ……… ……… 2020: 7,7% Binnenstad met regionale aantrekkingskracht Duiven Arnhem 45% Zevenaar Westervoort Regiogemeenten 24% Renkum Doesburg Rijnwaarden Rozendaal 0 Arnhemse binnenstad Per week 298.000 bezoekers Arnhemse binnenstad Economische Koers Arnhem 2.000 3.000 4.000 5.000 Uitgaande pendel Conclusie Regiogemeenten 21% 16 1.000 Inkomende pendel Inkomende pendel Elders 24% Arnhem 55% • Bevolking Arnhem groeit gestaag • Prognose 2030: 168.000 inwoners • Arnhem vervult regionale functie voor werkgelegenheid regiogemeenten • Arnhemse binnenstad functioneert bovenregionaal Economische koers: Arnhem in cijfers Bedrijven en werkgelegenheid bedrijfsvestigingen Bron: PWE/KvK Belangrijke clusters 30% 16000 106000 14000 104000 12000 102000 10000 100000 8000 98000 6000 96000 4000 94000 2000 92000 0 90000 25% 20% 15% 10% arbeidsplaatsen 5% 0% 2011 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 zakelijke dienstverlening zorg en welzijn EMT Recreatie en Toerisme 2015 creatieve industrie Starters en opheffingen 2.500 2.000 Grootste bedrijven Arnhem 1.500 1.000 500 - Ziekenhuis Rijnstate Arnhem Alliander EW Facility Services Arnhem Werkvoorziening Midden Gelderland Arnhem Oranjekazerne Gemeente Arnhem Arnhem Siza Arnhem Politieregio Gelderland Midden Arnhem Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Arnhem Provincie Gelderland Arnhem Tennet Post NL 's Stichting Pleyade Arnhem Regionaal Opleidingen Centrum Rijn IJssel Arnhem Hago Nederland B.V. Arnhem VGZ Organisatie B.V. Arnhem Taxi Willemsen De Koning Arnhem 2012 2013 starters 0 17 2011 500 Economische Koers Arnhem 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 2014 2015 opheffingen • Werkgelegenheid stabiliseert • Door groei van het aantal zzp’ers is het aantal bedrijfsvestigingen sterk gegroeid • In Arnhem zijn 15 grote bedrijven/instellingen met meer dan 1.000 arbeidsplaatsen • Jaarlijks zijn er ca. 2.000 startende bedrijven en ca. 900 opheffingen • Grootste clusters: zakelijke dienstverlening en zorg en welzijn COLOFON: foto cover: Marina Popova 18 Economische Koers
