No Slide Title

Digitalis purpureae
• Digitalis purpurea L.
Vingerhoedskruid
Scrophulariaceae
Digitalis
• Van deze plant: bladeren als grondstof
• zijn zeer toxisch
• Uit deze plant worden digitaline, digitoxine
en digoxine gewonnen = hartglycosiden =
cardenoliden
• zeer nauwe therapeutisch-toxische index =>
hfdz gezuiverde of semi-synthetische
derivaten, niet de plant
• Ook de Oleander sierstruik bevat deze
cardenolische glycosiden en is dus toxisch
Digitalis
TI= TD50/ED50
LD lethal dose
TD toxic dose
ED effective dose
Digitalis
• Komt voor in West-Europa, in sommige
streken voldoende in het wild voor oogst
• In Nederland ook gekweekt
• Bladeren drogen bij sterke ventilatie om
afbraak van de glycosiden te vermijden
Digitalis
• Inhoudsstoffen
– 0.1 tot 0.4 % cardenoliden, 30tal glycosiden in
versch series, varieteiten met preferentieel serie
A worden gebruikt
– primaire glycosiden (purpurea glycosiden) enkel
in verse plant = aglycon via C-3 met 4
monosachariden 1 D-glucose en 3 Ddigitoxosen
– Bij drogen terminale D-glucose afgesplitst door
digipurpidase => secundair glycoside
Inhoudsstoffen
aglycon
primair
secundair
A-serie
digitoxigenine Pupurea
glycoside A
Digitoxine =
digitaline
B-serie
gitoxigenine
gitoxine
E-serie
gitaloxigenine Pupurea
glycoside E
Pupurea
glycoside B
gitaloxine
Inhoudsstoffen
Farmacologische activiteit
• Gebruikt bij hartfalen. De digitalisglycosiden
hebben allen dezelfde therapeutisch-toxische
marge, voor eenzelfde inotrope invloed zelfde kans
op ongewenste effecten.
• Verschillen in farmacokinetische parameters zoals
biologische beschikbaarheid en halfwaardetijd.
• worden in principe oraal toegediend. Alleen bij
hoogdringendheid of bij resorptiemoeilijkheden,
kan intraveneuze toediening aangewezen zijn.
Toxiciteit
• uit zich door gastro-intestinale, cardiale en
centraal-nerveuze stoornissen. Hypo-kaliëmie
(bijvoorbeeld door diuretica) verhoogt het gevaar
op toxiciteit maar de meeste gevallen van toxiciteit
zijn te wijten aan een te hoge dosering, b.v.
wanneer geen rekening gehouden wordt met
factoren zoals leeftijd, nierinsufficiëntie en
interacties met andere geneesmiddelen.
• Bij intoxicatie kunnen antidigoxine-antilichamen
worden gebruikt (Digitalis Antidot).
Farmacokinetische eign
• Digitoxine
– na orale toediening goed geresorbeerd, geen
problemen van biologische beschikbaarheid.
Digitoxine
wordt
hoofdzakelijk
hepatisch
gemetaboliseerd; de half-waardetijd is ongeveer
zes dagen en dit stelt problemen bij intoxicatie.
De therapeutische plasmaspiegels liggen tussen
10 en 25 ng/ml.
– De onderhoudsdosis van digitoxine bedraagt
ong. 0.1 mg per dag
Farmacokinetische eign
• Digoxine
– orale toediening van digoxine => resorptie onvolledig en
wisselend, en bijgevolg problemen van biologische
beschikbaarheid .
– Digoxine wordt vooral als ongewijzigd product langs de
nier uitgescheiden.
– De therapeutische plasmaconcentraties liggen tussen 1
en 2 ng/ml.
– Bij normale nier-functie halfwaardetijd van ongeveer
anderhalve dag en is de onderhoudsdosis meestal 0,25
tot 0,375 mg per dag
– bij nierinsufficiëntie is de halfwaardetijd van digoxine
verlengd
Specialiteiten
• Lanoxin (digoxine), Digitaline Nativelle
(digitoxine), Lanitop (metildigoxine).
• Dosis en wetgeving
–
–
–
–
Digitalis folium poeder: max 200 mg/keer en 600 mg/dag
Digitalis tinctuur: max 2 g/keer en 6 g/dag
Digitoxine: max 0,3 mg/keer en 1 mg/dag
Digoxine: max 1 mg/keer en 1,5 mg/dag
Cassia angustifolia Vahl. en Cassia senna L. (=Cassia
acutifolia Del.)
• Cassia angustifolia Vahl. en Cassia
senna L. (=Cassia acutifolia Del.)
Senna
Caesalpiniaceae
Senna
• Van deze planten: bladeren als grondstof,
soms ook de vruchten
• Oorspronkelijk afkomstig uit de woestijn,
worden gekweekt in Pakistan, Indië...
• Inhoudsstoffen
– flavonoiden
– polyol
– mineralen 10-12%
– naftaleen derivaten
– dihydroxyanthraquinon-glycosiden
Senna
• Inhoudsstoffen
bladeren
van
de
GEDROOGDE
– glycosiden van het dianthrontype = sennosiden
(aglyconen = sennidines)
Senna
• Inhoudsstoffen van de VERSE bladeren
– dianthronen komen niet voor in de verse senna.
De dimeren ontstaan tijdens het drogen door
een enzymatisch proces (40°C)
Farmacologische activiteit
• Senna en bereidingen worden aangewend als
laxativum bij constipatie
– poeder en extract: Darlin, Prunasine, Agiolax, Depuratif
des Alpes, Eucarbon
– zuivere sennoside B: Senokot, Transix
• Dit zijn contactlaxativa, mogen slechts gedurende
korte tijd gebruikt worden
• Bijwerkingen:
– darmkrampen en diarree (risico op dehydratatie)
– kan leiden tot elekrolietstoornissen (hypokaliëmie) =>
niet samen met diuretica gebruiken
Taxus baccata L
• Taxus baccata L
Taxus
Taxaceae
Taxus
• Van deze planten: bladeren en schors als
grondstof
• komen voor in het noordelijk halfrond, zijn
zeer bestand tegen koude
• zijn zeer populair als haag
• reeds van in de oudheid is gekend dat taxus
zeer toxisch is.
Taxus
• Inhoudsstoffen
– sachariden, polysachariden
– vetzuren
– sterolen
– cyanogeenglycosiden => toxisch
– tricyclische diterpenen met een taxaan-kern:
taxusines, taxagifine, baccatine, taxine, taxol.
– Op de diterpeen kern zijn functionele groepen
aangebracht, sommige hebben amidefuncties
=> alkaloiden
Taxus
Inhoudsstoffen
• Taxol (Paclitaxel) komt slechts in heel
geringe hoeveelheden voor in de plant
0.01%
– industriele productie zou tot uitroeiing van de
soort leiden
– daarom:
• cultivars met meer taxol
• semisynthese uitgaande van structuuranalogen in de
plant vb Docetaxel
Farmacologische activiteit
• Paclitaxel = TAXOL
– gifitg voor de mitotische spoelfiguur, bevordert vorming
van tubuline dimeren door inhibitie van hun
Depolymerisatie (fout in cursus)
Farmacologische activiteit
• Paclitaxel = TAXOL
– indicatie: ovariumtumoren, metastatische borstkanker
– uitgesproken toxiciteit: neutropenie (sterke daling
neutrofielen), cardiovasculaire problemen, alopecia
(haaruitval), naussea, neuropathie
• Docetaxel
– idem als Taxol
Toxiciteit
• De toxiciteit van de taxus plant is reeds zeer lang
gekend
– pijlengif
– moord, zelfmoord
– ook probleem bij dieren => opeten resulteert
meestal in onmiddellijke dood
– ook de pseudo-vruchten worden soms door
kinderen opgegeten => doen braken =>
hospitalisatie
– symptomen:
naussea,
braken,
buikpijn,
slaperigheid, bradycardie
Catharanthus roseus G. Don.
• Catharanthus roseus G. Don.
Apocynaceae
Catharanthus roseus G. Don.
• In tropische regios en West-Europa en VS
als sierplant
• Inhoudsstoffen
– alkaloiden 0.2 tot 1%, complexe mengsels, alle
met INDOL of dihydroindolstructuur
– Farmacologisch interessante bestaan uit 2
monomere alkaloiden: indol en dihydroindol =
binair alkaloid
– Vincristine en Vinblastine
Catharanthus roseus G. Don.
Farmacologische activiteit
• Vincristine en
Vinblastine zijn
antimitotisch,
verhinderen vorming
van de mitotische
spoelfiguur =>
accumulatie van cellen
in metafase
Farmacologische activiteit
• Microtubule vorming speelt ook een rol bij
neurotransmisie vandaar de neurotoxiciteit
• gebruik
– vincristinesulfaat en vinblastinesulfaat
• bij acute leukemie, bij Hodgkin en non-Hodgkin-lymfomen,
borstkanker, longkanker
Toxiciteit
• zoals de meeste componenten met antitumorale
activiteit een hoge toxiciteit.
– Vinblastine kan leucopenie veroorzaken. Het kan gastrointestinale ongemakken veroorzaken zoals nausea,
overgeven en constipatie. Er kunnen eveneens
neurologische symptomen optreden
– Vincristine vertoont vooral neurotoxische effecten en
digestieve effecten, veel bijwerkingen zoals alopecia
(veel
voorkomend),
dyspnoe,
bronchospasmen,
hoofdpijn, transiënte blindheid, buccale ulceraties