Ashura, Moulay Bouanani

Moulay Bouanani
3033287
Asjoera
Moulay Bouanani
’s-Hertogenbosch, 2008
Moulay Bouanani
3033287
Asjoera
De islamitische kalender telt 12 maanden: 1. moeharram , 2. safar, 3. rabia awal, 4. rabia
thani, 5. joemada awal, 6. joemada thani,7. rajab, 8. sja'ban, 9. ramadan, 10. sjawwal, 11.
dhoe l-qi'dah en ten slotte 12. dhoe l-hidjjah.
Asjoera valt op de 10e dag van de eerste maand muharram. Voor sjiietische moslims en
soennitische moslims is dit een compleet andere ervaring. Sjiieten herdenken op deze dag de
dood van Hoesein (kleinzoon van de profeet Mohammed). Maar waar komt Asjoera eigenlijk
vandaan? Hoe is het begonnen en hoe beleven de soennitische moslims Asjoera?Hoe wordt
Asjoera in Nederland gevierd?
Verdeling van de islam
De soenna-sjia verdeling begon al snel na de dood van de profeet Mohammed in ca.632. De
profeet had op het moment dat hij stierf geen zonen meer, maar alleen zijn dochter Fatima
nog. Omdat Fatima haar vader niet kon opvolgen als rechtgeleide khaliefa, volgden de eerste
drie kaliefen (sahaba) de profeet op voor een korte periode van ca 632-656. Deze kaliefen
waren: Aboe Bakr, Oemar en Otman. Echter waren er een aantal mensen die weigerden deze
mannen te erkennen als kalief en vonden dat eigenlijk Ali de opvolger moest zijn van de
profeet.
Deze mensen die later bekend stonden als de sjiieten, waren van mening dat de enige
logische opvolger van de profeet Mohammed, iemand moest zijn die van dezelfde bloedlijn
was. Verder geloofden ze ook dat de profeet voor zijn dood Ali zou hebben aangewezen als
de leider der gelovigen. Daarom zouden Ali en zijn nageslacht de rechtmatige opvolgers
moeten zijn van de profeet Mohammed.
Na de dood van kalief Otman, nam Ali logischerwijs de macht over. Nadat hij 7 maanden
aan de macht was verplaatste Ali de hoofdstad die destijds Medina was in Arabië, naar
Mesopotamië. Dit werd niet door iedereen gewaardeerd in Arabië. Ali verplaatste de
hoofdstad naar Mesopotamië, omdat hij bang was dat de stad Medina in verval zou raken als
er daar geregeerd werd. Daardoor zou Medina alleen maar een spirituele hoofdstad moeten
blijven.
Ali had een grote tegenstander in Damascus genaamd Moeawiya. De twee mannen
bedachten een oplossing voor het probleem van opvolging. Ieder zou een genomineerde
aanwijzen, die zich zou moeten terugtrekken voor een derde persoon die door beide partijen
geaccepteerd zou worden. Nadat Ali zijn genomineerde terugtrok, weigerde Moeawiya
hetzelfde te doen en werd Ali later tijdens het gebed vermoord in Koefa.
De verdeling tussen soenna en sjia werd sterker toen Jazid I, de zoon van Moeawiya zijn
vader opvolgde. Hoesein de tweede zoon van Ali weigerde Jazid als nieuwe kalief te
erkennen. Hoesein vond dat de zoon van de man die Ali heeft vermoord de Islamitische
umma nooit zou mogen leiden. Hoesein besloot daarom tegen het leger van Jazid te strijden.
Het was in deze strijd van Kerbala dat Hoesein gedood werd. Volgens sjiietische
overleveringen zou Hoesein zijn gestorven met een zwaard in de ene hand en de koran in de
andere hand. Zijn onthoofde lichaam zou vlakbij de plaats waar hij vermoord werd begraven
zijn en zijn hoofd werd meegenomen en voor de voeten van Jazid gepresenteerd.
Jaarlijks komen er vandaag de dag pelgrims in deze maand Moeharram om de dood te
herdenken van Hoesein . Op de 10e dag van deze maand is Asjoera.
Moulay Bouanani
3033287
Asjoera en de soennitische islam
Ook soennitische moslims doen aan Asjoera en zij vasten op deze dag. Maar om welke reden
doen soennitische moslims aan Asjoera?
In een hadith (muslim) staat dat de profeet Mohammed zei: “Vasten op de dag van
Asjoera is iets groots, ik hoop dat God het zal accepteren als wegwerking van zondes van het
voorbijgaande jaar.”
Het vasten op de dag van Asjoera is dus duidelijk voor de soennieten geen rouwhandeling
voor het martelaarschap van Hoesein . De profeet Mohammed deed het namelijk al. De
soennieten hebben echter wel enorm veel respect voor het martelaarschap van Hoesein in
naam van de islam. Verder voelen de Soennieten ook de pijn en verdriet van Hoesein . Zoals
Dr. Muzammil H Siddiqi voormalig voorzitter van de “Islamic society of North America”zei:
‘Degene die Hoesein hadden vermoord zijn hypocrieten die hun misdaad probeerden te
rechtvaardigen door de claimen dat het in naam van de islam was’.
Het vasten op Asjoera begon al voor de (hijra) emigratie van de profeet naar Medina. In
de Sahih al Boechari staat een hadith dat de profeet en zijn metgezellen op de 10e van
moeharram vastte. Het was dezelfde dag dat de mekkanen de doek dat om de kaaba zit
(kaswa), vervangen werd.
Het vasten op deze 10e dag van moeharram was niet alleen iets wat islamitische arabieren
deden. De stam van Koeraisj en ook de joden in Medina vastte op deze dag.
In een andere hadith van Boechari staat dat de profeet Mohammed na zijn vertrek naar
Medina de joden zag vasten op deze dag. Hij vroeg ze waarom ze juist op deze dag vasten. Zij
antwoordden: “Dit is een gezegende dag. Op deze dag bevrijdde God de zonen van Israel van
de Egyptische vijanden en vastte de profeet Moesa op deze dag als dank voor God”.
In het begin was vasten op Asjoera een verplichting (fard) voor de moslims, maar later
werd het een vrije handeling (nafila). Het vasten op deze dag wordt geprezen en men krijgt
veel beloning (hasanaat) van God.
Sjeikh el Islam Ibn Taimijja zei: “De mensen die op Asjoera de dood van de kleinzoon
van de profeet Mohammed (Hoesein ) herdenken of de moslims die van deze dag een feestdag
maken begaan (bid’a)”.
Het is voor de soennieten dus vooral een dag van vasten en een dag waar vergiffenis
wordt gevraagd aan God voor de gepleegde (kleine) zondes.
Asjoera bij de sjiieten in Libanon
Asjoera in Libanon is een dag vol met voor sjiieten heilige rituele acties. Zo beginnen ze in de
ochtend altijd met een madjlis (een samenkomst), waar de gebeurtenissen die plaatsvonden in
Kerbala op een emotionele manier worden besproken en mentaal worden herleefd. Meestal
gaan de mannen daarna over op latam, dat is het bekende slaan op het lichaam, om daarmee
het verdriet en pijn van Hoesein te symboliseren.
Het slaan gebeurd ook wel met zwepen en vaak slaat men zo hard dat er bloed vrijkomt.
Deze handeling wordt verricht door zowel de mannen als de vrouwen.
Niet alle sjiieten zijn het eens met deze vorm van latam waarbij zelfverwonding
voorkomt. Het vroegste schriftelijke bewijs waarin men poogde deze rituele te hervormen
dateert uit de jaren ’20 van de vorige eeuw. Sayyid Muhsin el-Amine, een geleerde die uit het
zuiden van Libanon kwam en een sjiietische gemeenschap in Damascus leidde, bekritiseerde
deze latam als onwettig. Dit bracht grote discussies opgang tussen geleerden die het met el
Amine eens waren en de elite uit zuid Libanon. De lokale, vaak ongeschoolde bevolking uit
zuid Libanon trokken zich niets aan van de hervormingspogingen van el Amine en andere
geleerden en bleven de traditionele manier hanteren. Asjoera werd ook steeds zichtbaarder in
Moulay Bouanani
3033287
jaren’50 en ’60 in de steden, omdat rond die tijd steeds meer mensen uit het platteland naar de
stad trokken.
Ondanks eerdere pogingen om de traditionele manier van asjoera beleving in steden te
hervormen, begonnen veel sjiietische niet-geleerden pas in de jaren ’80 zich te verzetten tegen
deze vorm van asjoerabeleving.
De uiteindelijke hervormingen in Asjoera waren vooral bij drie handelingen: de madjalis (de
samenkomst), de masirat (proccessings) en ten slotte de betekenis van de handelingen in
moeharram. Dit betekende echter niet dat de mate van belangrijkheid van Asjoera verzwakte.
Madjalis
De kern van de madjlis of we het nu hebben over de traditionele of de hervormde blijft
hetzelfde. De eerste tien dagen gaan dan over de gebeurtenissen in Kerbala en het leed van
Hoesein en zijn naasten. Dit werd dan traditioneel beleefd door vertellers die als doel had de
mensen echt te laten huilen. De doel van de verteller was om zo veel mogelijk emotionele
reacties te krijgen van de gelovige sjiieten. Het vergt veel concentratie van de luisteraars om
de pijn en emotie van het verhaal te voelen. Het is dan ook de bedoeling dat men helemaal in
het verhaal opgaat. Dat doet de verteller dan, door precies de gebeurtenissen en gevoelens te
beschrijven van Kerbala. Er werd dan ook gezegd dat degene die oprecht tranen lieten vallen
voor de ahloe l-bait (familie van de profeet Mohammed), in het hiernamaals hen dan mocht
ontmoeten.
De hervormde vorm van madjlis, zat hem onder andere in de duur van een dergelijke
bijeenkomst. De duurde langer en de gebeurtenissen van Kerbala werden minder in detail
beschreven. Het bleef echter wel belangrijk om een emotionele reactie te krijgen van de
luisteraars, maar dat was niet meer een prioriteit. Het ging er nu primair om mensen
religieuze, sociale en politieke lessen te leren en om de gebeurtenissen van Kerbala te linken
met de hedendaagse tijd. Het ging er nu vooral om dat de mensen de echte redenen van het
rouwen begrepen en niet zozeer meehuilde, omdat de manier waarop de verteller het verhaal
vertelde zo krachtig en gepassioneerd was.
Masirat
De meest grote verandering van in de masirat is de latam (het zelf slaan). De traditionele style
van latam, is er een waarbij men op het lichaam blijft slaan totdat het gaan bloeden. Deze
vorm latam kwam vooral in het zuiden van Libanon voor en met name in de stad Nabatieh.
Het slaan gaat snel en vrijwel op ritme. Tijdens het slaan worden de namen van Ali en
Hoesein uitgesproken en slaan dan op de kleine wondjes die ze snijden bij hun haarlijn, zodat
de bloed op het witte shirt of ontblootte bovenlichaam spat. Vrouwen participeren niet vaak
aan dit soort rituelen, maar zijn wel vaak de helft van de aanwezigen die dan langs de kant
kijken naar de mannen.
Toen de revolutionaire sjiietische islamitische bewegingen steeds meer aanhang kregen,
begon men kritiek te uiten op deze vorm van latam. Het werd bestempeld als onislamitisch,
omdat men zichzelf blesseert. Uiteindelijk volgde de Libanese sjiieten het voorbeeld van Iran
en kwamen er fatwas dat deze vorm van latam onislamitisch is en later medio jaren ’90 werd
het zelfs door Hezbollah verboden.
Hezbollah kwam met een plan als alternatief voor latam. Degene die de drang hadden om
bloed te verliezen, mochten in plaats van latam het doneren als lokale bloedbanken. Het
initiatief sloeg aan en men had in het zuiden van Libanon zelfs een overschot aan
bloeddonaties.
Moulay Bouanani
3033287
De modernere vorm van latam kwam er anders uit te zien. Het was nu een goed
georganiseerde bijna militaire marsachtige vorm, waarbij de mannen en jongens in scout
uniformen lopen. Mensen dragen dan spandoeken met namen van Ali, Hoesein en diens
uitspraken. Bij deze nieuwe vorm van latam, komt er geen bloed aan te pas, in plaats daarvan
worden bepaalde bewegingen gemaakt en slaat men met de hand op de borst.
Een andere vernieuwing is dat vrouwen niet alleen meer een rol hebben als toeschouwers,
maar nu een actieve deelname hebben. Ze doen echter niet aan latam, maar lopen geordend op
leeftijd met foto’s, bloemen en spandoeken mee. Ze hebben allemaal traditionele kleding aan
en dragen vaak uitspraken van Ali op doeken.
Betekenis
De traditionele vorm van madjalis en latam, symboliseerde emoties van de gelovige rondom
Asjoera en uitte verdriet en berouw. Tranen die vallen voor de martelaars van Kerbala,
werden gezien als geliefde tranen en met kreeg er ook adjr (beloning) voor, die de kansen
vergrootte om naar de hemel te gaan. Het bloed dat er vergoten werd tijdens de latam rituelen,
symboliseerde solidariteit en begrip voor het leed en verdriet van de Imam. Een aantal sjiieten
verklaarden, dat de latam rituelen als symbool fungeerde voor hun wil om bij Hoesein
aanwezig te zijn geweest gedurende de Kerbala gebeurtenis. De betekenis van Asjoera was en
is voor de sjiieten ook een versterking van het eenheidsgevoel. Samen rouwen en allemaal bij
elkaar komen voedt dat gevoel.
Later vond men dus dat het bloedvergieten onislamitisch was en dat teveel huilen niet
altijd betekende dat er begrip was voor Hoeseins situatie. Emoties hebben is noodzakelijk,
maar deze emoties moeten begrepen worden als een manier om de lessen van Hoesein te
begrijpen. Het mocht niet meer het imago hebben van wilde mannen die op het lichaam slaan
als wilde beesten en overdreven emotioneel reageren.
De Hezbollah is een van de tegenstanders van de traditionele latam. De madjalis
bijeenkomsten kregen ook een nieuwe betekenis. Enerzijds bleef het gaan over het leed en
verdriet van Hoesein en aan de andere kant, begon het ook een revolutionaire betekenis te
krijgen. Op deze madjalis, werd namelijk veel gepropageerd door Hezbollah. Deze madjalis
werden ook gebruikt om het verhaal van Kerbala in verband te brengen met gebeurtenissen in
het heden en daar leer uit te trekken.
Asjoera in Nederland
Ook in Nederland beleven veel moslims Asjoera. De soennitische moslims vasten op die dag
en herdenken helemaal niet de dood van Hoesein , maar de sjiieten en alevitien herdenken op
deze dag wel de dood van Imam Hoesein .
Sjiieten komen op deze dag vaak bijelkaar en brengen een imam die madjlis doet en daar
de verhalen van Kerbala beschrijft en de mensen helpt met vragen en problemen. Vorig jaar
werd er in Den Haag een optocht gehouden door de sjiieten, om openlijk hun rouw kunnen
tonen. Het gaf voor de sjiieten een gevoel van saamhorigheid onderling, niet alleen deden ze
samen aan de optocht, maar ook was dit het moment om onderling te socialiseren en samen te
eten. Zo kwamen er mensen van allerlei verschillende nationaliteiten op deze optocht af. Ook
hier deed men aan de moderne vorm van latam. 1
1
Comparative studies of South Asia, Africa and the Middle East, Volume: 25, Issue: 1 (July
25, 2005), pp: 122-137, Lara Deeb
Moulay Bouanani
3033287
Bronnenlijst
Literatuur
The Shrine of Islam's Tragic Divisions, Atkins, Corrine. History Today, Nov. 2003, Vol. 53
Issue 11, p6
Comparative studies of South Asia, Africa and the Middle East, Volume: 25, Issue: 1 (July
25, 2005), pp: 122-137, Lara Deeb
Internet
http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?pagename=IslamOnline-EnglishAsk_Scholar/FatwaE/FatwaE&cid=1119503545084
wikipedia: Ashura
video: Nederlandse moslim omroep: uitzending 20-1-2007. Onderwerp Asjoera.