Organische stof brengt zonlicht in de bodem

Aanleg en onderhoud
St
i
cht
i
ngVaki
nf
or
mat
i
eSi
er
gewassen-Lei
den
Organische stof brengt zonlicht in de bodem
Organische stof is onmisbaar
voor elke gezonde bodem. Ze
levert voeding voor bodemleven
en bevordert de structuur. Is er
geen natuurlijke kringloop van
organische stof aanwezig, dan
kun je deze aanvullen met compost.
Tekst Peter Bennink | Beeld Soiltech bodem-
gezondheid & plantvitaliteit
Z
oals vrijwel alle leven op aarde zijn
energie krijgt van de zon, geldt dit
ook voor het leven onder de grond. Omdat de zon niet doordringt tot in de bodem komt de zonne-energie er indirect.
Dat kan op twee manieren.
De eerste is via de afgifte van suikers
door planten aan de rhizosfeer (omgeving van de wortels), waar de suikers
worden opgenomen door schimmels en
bacteriën. De tweede manier is door dood
materiaal in de bodem: dit fungeert als
brandstof voor het bodemleven. Plantenresten in verschillende stadia van
vertering dienen als voedsel voor microscopisch leven zoals schimmels en
bacteriën, maar ook voor grotere levende
wezens in de bodem zoals wormen, larven en insecten.
Dood organisch materiaal speelt dus
een onmisbare rol in het bodemvoedselweb. Pier Oosterkamp, technisch
directeur van ECOstyle licht dit alsvolgt
toe: „Neem je organisch materiaal van
afgevallen blad en afgestorven planten
jaar op jaar weg, dan krijg je uiteindelijk
woestijnvorming.”
Structuur van de bodem
Maar organische stof is meer dan alleen
brandstof voor het bodemleven. Het is
essentieel om te komen tot een goede
structuur van de bodem. Het kan een
positieve rol spelen voor de vocht/luchthuishouding en de bewerkbaarheid van
de bodem.
De kleine poriën in de bodem die
het bacteriële leven herbergen, blijven
openstaan door lijmstof die bestaat uit
organisch materiaal. Daarbij bestaat
organisch materiaal uit deeltjes van
verschillende grootte, waardoor poriën
ontstaan van verschillende grootte, wat
de ontwatering en toetreding van lucht
bevordert.
Op zandgrond zorgt organisch materiaal ervoor dat de bodem beter vocht vasthoudt en op kleigrond zorgt het ervoor
dat de bodem beter te bewerken is en
beter afwatert. Bovendien zorgt organisch
materiaal ook indirect voor een verbetering van de bodemstructuur.
Bacteriën en schimmels die minerale
bodemdeeltjes aan elkaar verbinden,
leven van organisch materiaal. Ook
wormen zijn belangrijke structuurverbeteraars en afhankelijk van plantenresten.
Een andere, minder bekende, rol van
organische stof is dat deze de biodiversiteit in de bodem bevordert en daarmee
de weerbaarheid van de bodem tegen
ziekten.
In de natuur bestaat een kringloop
van organisch materiaal. Vallend blad en
afgestorven planten blijven op de bodem
liggen. Dit organisch materiaal wordt
door bodemleven verteerd en geschikt
gemaakt om weer door planten te worden opgenomen. Zo blijft de hoeveelheid
organisch materiaal op peil. In cultuurlandschappen verdwijnt organisch materiaal veelal voordat het opgenomen kan
worden door de bodem. Met bladharken
en bladblazers wordt de kringloop jaar in
Een mulchlaag van compost houdt verdamping tegen, onderdrukt onkruid en biedt voeding aan het bodemleven, dat de nutriënten geleidelijk omzet in een voor planten opneembare vorm.
40
TuinenLandschap | 19 | 2013
jaar uit verstoord. Om een vitale bodem
te krijgen of te behouden is het in zulke
situaties belangrijk om de organische stof
aan te vullen. De meest voor de hand liggende manier om dat te doen is door het
verrijken van de bodem met compost, die
immers bestaat uit gerecyclede organische stof.
Wat herkomst betreft zijn er twee
verschillende soorten compost volgens
Mark van Iersel van Van Iersel Compost
uit Biezenmortel. Groencompost uit
snoeisel, maaisel en ander groenafval en
gft-compost van onder andere huishoudens. Groencompost is minder gevoelig
voor vervuiling met bijvoorbeeld glas dan
gft-compost en daarom geschikter voor
gebruik in tuinen en openbaar groen.
Mulchen
De compost is op verschillende manieren
in de grond te krijgen. Je kunt een laag
compost van een of enkele centimeters
als mulchlaag boven op de bodem aanbrengen of de compost doorwerken door
de bovenste laag van de bodem.
Mulchen heeft een aantal voordelen.
Het belangrijkste is dat het bij toepassing van een flinke laag een onkruidonderdrukkende werking heeft, terwijl
het verdamping van vocht uit de bodem
tegengaat. Daarbij krijg je een egaal
bruine laag tussen de planten, wat door
veel mensen op prijs gesteld wordt: het
staat netjes.
Wormen en andere organismen brengen het materiaal geleidelijk de bodem
in, waar de nutriënten door schimmels
en bacteriën gereed worden gemaakt
voor opname door planten en de stabiele
humus zijn regulerende functie gaat
uitoefenen.
Het doorwerken van compost in de
bodem heeft weer andere voordelen. Ten
eerste verbeter je direct de structuur van
de bodem. De compost houdt de grond
open, faciliteert de toetreding van lucht
en houdt vocht vast. Tegelijkertijd zorgt
het voor een meer open structuur, waardoor de bodem beter afwatert en wortels
makkelijker kunnen groeien.
Bij het doorwerken van compost in de
toplaag van de bodem, komt de organische stof ook directer beschikbaar voor
het bodemleven en daarmee voor de
planten. Vooral als je een laag organischestofgehalte hebt in de bodem, kan
het een goede keus zijn om de compost
in de grond te brengen.
Stabiele compost
Als je compost door de bodem heen
werkt is het wel belangrijk om ervoor
te zorgen dat je goede stabiele compost
hebt, waarschuwt Van Iersel. Dat wil
zeggen, compost die goed verteerd is. De
afbraak van organisch materiaal tot een
stabiel product (composteren) vraagt veel
zuurstof en als dit proces in de bodem
nog doorgaat (omdat de compost te vers
is afgeleverd), dan onttrekt het zuurstof
aan de bodem wat funest kan zijn voor
bodemleven en plantenwortels.
Breng het organische materiaal
daarom niet te diep de bodem in, maar
beperkt dit bijvoorbeeld tot de bovenste
10 cm in een border. Voor de zuurstofconsumptie van compost bestaat een maat.
Van Iersel: „De compost die je door een
zandgrond werkt zou niet meer dan 10
mmol zuurstof/ kg organische stof per
uur mogen verbruiken. Voor kleigrond
zou je nog stabielere compost moeten
gebruiken omdat daar de luchttoetreding
minder is. Dat geldt ook voor toepassing
bij het aanplanten van grotere bomen,
die altijd dieper dan 10 cm staan: gebruik
dan alleen compost die minder dan 5
mmol zuurstof/ kg organische stof per
uur verbruikt.”
Tot slot kunnen door het ingangsmateriaal te selecteren, speciale composten
gemaakt worden. Bijvoorbeeld schimmeldominante humuscompost die net
als bosgrond gedomineerd wordt door
schimmels in plaats van bacteriën en
daardoor bij uitstek geschikt is voor toepassing bij bomen. Na een bodemanalyse
kun je zelfs een op maat gemaakte compost laten maken, waarin alle elementen waar tekort aan is, kunnen worden
bijgemengd. <
TuinenLandschap | 19 | 2013
41