Technical Medicine/Technische Geneeskunde

Bijlage:
Demonstraties ‘Zorg en Technologie’
tijdens werkbezoek minister Klink aan de Universiteit Twente
12.30 – 13.30 uur, gebouw Noordhorst 115, campus Universiteit Twente
Technical Medicine/Technische Geneeskunde
Technical Medicine is een jonge studierichting die in een groeiende behoefte gaat
voorzien: de behoefte aan geneeskundigen met een stevige bèta-achtergrond, die
medische technologie op een efficiënte en kwalitatief hoogwaardige wijze in de
patiëntenzorg kunnen integreren. Technisch geneeskundigen hebben verstand van
patiënten én van techniek. Omdat ze beide kanten van de medaille kennen, zijn ze
straks in staat nieuwe toepassingen te ontwerpen en ontwikkelen. Zij weten
complexe medisch-technische handelingen te verbeteren en optimaal in te zetten.
De opleiding Technical Medicine duurt zes jaar en brengt vanaf de eerste dag
medische en technische kennis samen. Studenten van de jonge opleiding lopen nu al
stage in ziekenhuizen: hun begeleiders zijn zeer enthousiast omdat deze
professionals precies de bagage hebben die zij zoeken. Het Experimental and
Educational Centre for Technical Medicine (ECTM) is een laboratorium voor
onderwijs en onderzoek, waar nieuwe mogelijkheden voor het gebruik van
technologie in de geneeskunde worden onderzocht.
Nanomedicine
Prof.dr. Vinod Subramaniam
Biophysical Engineering Groep, MESA+ Instituut voor Nanotechnologie en Biomedisch
Technologisch Instituut (BMTI)
Nanotechnologie biedt ons de mogelijkheid om individuele moleculen en cellen te
onderzoeken en manipuleren. Dat helpt ons bij het onderzoek naar de oorzaken van
ziekten, en kan diagnose en behandeling veel doelgerichter maken. Zo is over de
oorzaak van ziekten als Parkinson en Alzheimer nog weinig bekend. Onderzoek laat
echter al wel kenmerkende ‘ophopingen’ van eiwitten zien in de hersenen van
patiënten. Door nu op nanoschaal te onderzoeken hoe dit proces van eiwitstapeling
in zijn werk gaat, hopen we dichterbij de oorzaak te komen en daarmee bij gerichte
behandelingen.
Ook ontwikkelen wij gouden ‘nanostaafjes’ die een rol kunnen spelen bij verbeterde
diagnose en behandeling van kanker. Deze deeltjes kunnen zich via antilichamen
koppelen aan kankercellen: ze verzamelen zich dan rondom een tumor. Bestralen
we vervolgens het lichaam met gepulst licht, dan worden de gouden deeltjes snel
opgewarmd. Er ontstaat dan een geluidsgolf die we kunnen detecteren. Niet alleen
kunnen we op die manier de plaats van de tumor uiterst precies bepalen, we
onderzoeken ook of we de tumorcellen zelfs kunnen uitschakelen met de lokale
opwarming.
Translational Regenerative Medicine
Prof.dr. Clemens van Blitterswijk
Vakgroep Tissue Regeneration, BMTI Instituut voor Biomedische Technologie
Regeneratieve geneeskunde combineert technologie en geneeskunde om het
lichaam zèlf het werk te laten doen. Niet het kunstmatige implantaat is hierbij het
uitgangspunt, maar lichaamseigen cellen die met nieuwe technologie worden
geregenereerd voor het herstel van beschadigd weefsel. Regeneratieve geneeskunde
is bezig aan een echte opmars. De SmartMix aanvraag “translational regenerative
medicine”, met de Universiteit Twente als penvoerder, is een mooi voorbeeld hoe
converging technologies tot ontwikkelingen worden gebracht in een
samenwerkingsverband van technische universiteiten, academische ziekenhuizen en
universitaire spinoff-ondernemingen. Wat nu nog in het laboratorium wordt getest
wordt binnen vijf jaar daadwerkelijk in patiënten toegepast. Al in 2008 beginnen we
met de eerste experimenten met botvervanging en wellicht kraakbeenregeneratie. In
de jaren daarop volgen toepassingen in de vervanging van bloedvaten, tot zelfs
gekweekte hartkleppen voor jonge kinderen.
Een ander voorbeeld van een samenwerkingsverband met academische
ziekenhuizen is de recent gehonoreerde Biomedical Materials aanvraag
“OAControl” waarvan de Universiteit Twente eveneens penvoerder is. Ook hier
willen wij onze huidige kennis op het gebied van biomaterialen vertalen naar een
praktische toepassing bij de behandeling van patiënten met osteoarthrose, in een
vroeg stadium van de ziekte. Samen met het LUMC heeft de Universiteit Twente
bovendien het initiatief genomen voor het opzetten van een nationaal
onderzoeksprogramma om regeneratieve geneeskunde in te zetten voor de
behandeling van diabetes mellitus, ook om het hoofd te bieden aan het dreigende
tekort aan orgaandonoren.
Health Promotion and technology
Prof.dr. Erwin Seydel
Center for eHealth Research, Institute for Behavioural Research
Disease management bij MRSA
Het tweetalige (Duits-Nederlands) web-based learning system (www.mrsa-net.nl) is
ontwikkeld voor online advisering en educatie over infecties zoals MRSA. Sinds de
lancering op 19 februari 2008 is de website 19.000 keer bezocht door 14.000
verschillende bezoekers. De informatie is op allerlei manieren beschikbaar: onder
meer via video, brochures en werkinstructies. De werkwijze beperkt zich zeker niet
tot MRSA: het systeem dient als showcase voor veilige en grenzeloze zorg of
‘global infection disease management’.
Uit gebruikersevaluaties blijkt dat het systeem een elegante en bruikbare
zoekmachine heeft, gebruikers kunnen vragen stellen in hun eigen taal en hun eigen
woorden. Zorgprofessionals waarderen de informatie als betrouwbaar en relevant,
en vinden dat het systeem een aanvulling is op de reguliere zorg. We hebben hierin
samengewerkt met het Laboratorium Microbiologie Twente-Achterhoek, de
universiteit van Münster en het Landesinstitut für den Öffentlichen
Gesundheitsdienst Nordrhein-Westfalen.
Diabetescoach
De diabetescoach (www.diabetescoach.nl) biedt interactieve technologie voor
disease management van chronisch zieken. De coach bevat diverse onderdelen voor
coördinatie van informatieoverdracht en voor zelfzorg: modules voor monitoring,
educatie en lifestyle. Momenteel wordt de toegevoegde waarde van zo’n coach voor
diabeteszorg geëvalueerd door de Universiteit Twente. Uit dit onderzoek blijkt dat
de toegevoegde waarde van de coach voor patiënten en zorgverleners zit in de
combinatie van informatie (monitoring), educatie (leefstijladviezen) en
communicatie (e-mail). Disease management vraagt om ‘consumerized en
commoditized’ technologie, een nieuwe rolverdeling tussen zorgverleners en
zorgvragers, en op het ontwikkelen van een duurzame relatie tussen de gebruikers
en technologie om de gezondheid te verbeteren tegen haalbare kosten. De opzet van
de diabetescoach is generiek en toepasbaar voor andere vormen van disease
management (bijvoorbeeld COPD). De diabetescoach kwam tot stand door
samenwerking met Medicinfo, de Stichting Gezondheidscentra Eindhoven en
ZuidZorg.
Zorglogistiek
Prof.dr. Richard Boucherie
Center for Healthcare Operations Improvement & Research (CHOIR)
De Nederlandse zorginstellingen staan op dit moment onder grote druk om hun
kosten te verlagen en tegelijk de kwaliteit van zorg te verbeteren. De noodzaak
hiervan wordt nog eens versterkt door de toenemende complexiteit van
zorgverlening, als gevolg van medisch-technologische ontwikkelingen en de
vergrijzing. Informatie- en communicatietechnologie (ICT) kan in belangrijke mate
bijdragen aan het verbeteren van processen in de zorg. Aan de UT hebben zo’n
twintig onderzoekers hiervoor hun krachten gebundeld in het kenniscentrum
CHOIR. Tientallen projecten die wij samen met ziekenhuizen en andere
zorginstellingen hebben uitgevoerd, hebben inmiddels geleid tot meer dan 70
wetenschappelijke publicaties. Promovendi en studenten - afstudeerders en stagiairs
- helpen bij het implementeren van de onderzoeksresultaten in de zorg.
Voorbeelden van voltooide projecten:
- optimalisatie en herontwerp polikliniek anesthesiologie LUMC, resulterend in
reductie wachttijd van patiënten met gelijkblijvende inzet van personeel
- terugbrengen van de wachttijd voor MRI scans in AMC: van vier tot vijf weken
naar twee dagen, door betere planning van de tijd die patiënt doorbrengt in scanner
- optimalisatie van frequentie nacontrole na behandeling van borstkanker, door
inzet van op patiënt toegespitste persoonlijk nacontroleschema
Robots in medische toepassingen
Prof.dr.ir. Stefano Stramigioli
Robotische chirurgie
Binnen het project TeleFlex wordt onderzoek gedaan naar de tweede generatie van
telemanipulatie systemen geschikt voor robotische chirurgie. Het onderzoek zal
zich richten op de vormgeving en inrichting van een besturingsinterface die de arts
optimaal ondersteunt bij een operatie. Het gaat daarbij om operaties met standaard
instrumenten, maar ook om nieuwe operatietechnieken die onder meer gebruik
maken van stuurbare flexibele instrumenten.
Meekijken en adviseren op afstand
Dankzij robots kan een arts straks op afstand aanwezig zijn bij bijvoorbeeld een
complexe operatie, om het team bij te staan. Een mobiel robotplatform maakt dat de
arts zelf kan kiezen waar die zijn aandacht op wil richten, zonder afhankelijk te zijn
van plaatselijke assistentie. Dit stelt hoge eisen aan de flexibiliteit van de robot: het
hoofd moet eigenlijk dezelfde vrijheidsgraden hebben als het menselijk hoofd. De
basis van deze ‘remote presence’ wordt gedemonstreerd met een uiterst snel en
flexibel robothoofd, uitgerust met camera’s.
Feedback bij operaties
Bij complexe operaties, zoals het verwijderen van een hersentumor, kan een robot
helpen om zo nauwkeurig mogelijk binnen het operatiegebied te blijven. Daarmee
blijft gezond hersenweefsel zo veel mogelijk gespaard. De robot oefent een druk uit
- ‘haptic feedback’ - die de chirurg alleen voelt zodra hij buiten het operatiegebied
dreigt te komen.
Zorg op afstand
Prof.dr. Hermie Hermens en dr. Hermen van der Lugt
Centrum voor Telematica en Informatietechnologie
Telematica Instituut
‘Zorg op afstand’ is een belangrijk onderzoeksthema in Twente. Het gaat hierbij
vooral om de ontwikkeling van nieuwe zorgdiensten voor chronisch zieken:
monitoring van mensen met een verhoogd risico, gekoppeld aan extramurale
training en behandeling. Dit biedt mensen meer vrijheid, ze zijn in hun eigen
omgeving en voelen zich minder onzeker over hun gezondheidstoestand. Ze krijgen
in belangrijke mate de regie terug: behalve monitoring is ook training en
begeleiding mogelijk in het tempo dat de patiënt zelf bepaalt. Daarmee kan zorg op
afstand de druk op intramurale zorg drastisch verlagen. Maar met een combinatie
van sensoren die de conditie van de patiënt meten en een ICT-infrastructuur zijn we
er nog niet. Neemt het aantal patiënten-op-afstand toe, dan moet ook de
zorgverlener ingesteld zijn op de nieuwe informatiestroom. Dit vergt een andere
organisatie en ook technologie die helpt bij het nemen van beslissingen. Zorg op
afstand heeft daarmee alleen kans van slagen als het in nauwe samenwerking met
zorgverleners wordt ontwikkeld. Twente is sterk op dit thema omdat het de vereiste
multidisciplinaire aanpak kan realiseren dankzij een intensieve samenwerking van
kennisinstituten (de UT-instituten CTIT en BMTI, het Telematica Instituut,
Roessingh Research) en zorginstellingen in de omgeving (IZIT).