Vis, exoten en KRW Opbouw MWTL 2008 Visexoten en achtergrond

Opbouw
•
•
•
•
Vis, exoten en KRW
visexoten- achtergrond en ecologie
KRW-maatlatten en visexoten
andere exoten (rivierkreeften) en vis
signalering nieuwe visexoten
Themadag exoten en de KRW 10 dec 09
Willie van Emmerik
Pieter Beelen
titel
Visexoten en achtergrond
MWTL
2008
•
•
•
•
•
Visexoten in Nederland
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
voor 1900 karper, goudvis, giebel, regenboogforel, snoekbaars
1900 Amerikaanse hondsvis, zonnebaars
1930 bruine en zwarte Amerikaanse dwergmeerval
1966 zilverkarper, graskarper
1980 gup
1984 roofblei, grootkopkarper, bronforel
1987 kleine marene
1989 blauwneus
1992 blauwband
1995 Russische steur, Siberische steur, sterlet
2002 marmergrondel, witvingrondel, zwartbekgrondel
2003 knorrepos
2004 Donaubrasem
2007 Kesslers grondel
2008 Pontische stroomgrondel, Kanaalmeerval
2009 dikkopelrits
welke soorten?
hoe komen ze hier?
is er een zichzelf in stand houdende populatie?
zijn ze (potentieel) invasief/schadelijk?
ecologie
Oorzaken
• uitzetten - biologische bestrijding (graskarper)
• kunstmatige verbinding stroomgebieden (MainDonaukanaal)(marmergrondel, Kesslers grondel,
Donaubrasem?)
• uitzetten voor visserij (regenboogforel, snoekbaars)
• verspreiding (kleine marene?)
• siervishandel/aquacultuur en ontsnapping/uitzetting
(Afrikaanse meerval, gup, Kanaalmeerval?)
• onbedoeld mee andere geïmporteerde soort (blauwband,
Amerikaanse hondsvis, blauwneus)
• ballastwater (knorrepos, zwartbekgrondel?)
1
Zijn ze invasief / schadelijk?
• ecologische schade
• concurrentie inheemse soorten, verdringing,
dominantie, soortenverarming
• insleep ziekten en parasieten
• verhogen predatiedruk – o.a. planten, evertebraten,
andere vissen
• hybridisatie, genetische vervuiling
• schade volksgezondheid
• economische schade
Lijst van mogelijk invasieve visexoten
(lijst opgesteld ism met TIE) – 15 soorten
Amerikaanse hondsvis
Blauwneus
Bruine Amerikaanse dwergmeerval
Blauwband
Donaubrasem
Kanaalmeerval (channelcatfish)
Kesslers grondel
Knorrepos
Marmergrondel
Pontische stroomgrondel
Roofblei
Witvingrondel?
Zwartbekgrondel
Zwarte Amerikaanse dwergmeerval
Zonnebaars
blauwband
• afkomstig uit: Azië
• hoe hier gekomen: meegekomen met graskarper naar Europa,
aquariumvis, aasvis
• zichzelf in stand houdende populatie: JA
• Na 1 jr geslachtsrijp, eet vis en kuit, dominant, negatieve
invloed op voortplanting andere soorten ??
• Verspreiding: Zuid-Nederland, elk watertype
• invasief JA (dominantie)
• ecologische schade JA
roofblei
• afkomstig uit: Oost en Midden-Europa
• hoe hier gekomen: uitzetting + verspreiding via MainDonaukanaal
• zichzelf in stand houdende populatie:JA
• verspreiding: vooral rivieren, maar ook andere wateren
• internationaal beschermd
• heeft geprofiteerd voor verbetering waterkwaliteit, enige
Europese roofvis binnen karperachtigen
• invasief ? ecologische schade ?
zonnebaars
•
•
•
•
•
afkomstig uit: Noord-Amerika
hoe hier gekomen: losgelaten/ontsnapt uit vijvers/aquaria
zichzelf in stand houdende populatie:JA
Verspreiding: vennen, beken N-Brabant/N-Limburg (rivieren)
eet (hoge predatiedruk) macrofauna, larven amfibieën,
libellenlarven
• invasief JA
• ecologische schade: JA
marmergrondel
•
•
•
•
•
•
afkomstig uit: Kaspische Zee en Donaugebied
hoe hier gekomen: ballastwater? Main-Donaukanaal?
zichzelf in stand houdende populatie: JA
Verspreiding: vooral op de rivieren, heel Nederland
invasief: JA
ecologische schade: JA? concurrentie met inheemse
bodembewonende vissen
2
Kesslers grondel
•
•
•
•
•
•
afkomstig uit: Donaugebied
hoe hier gekomen: Main-Donaukanaal?
zichzelf in stand houdende populatie: ?
Verspreiding: gaat snel
invasief: JA
ecologische schade: ?
Pontische stroomgrondel
•
•
•
•
•
•
visexoten en de KRW-maatlatten
afkomstig uit: rivieren rond de Zwarte Zee
hoe hier gekomen: Main-Donaukanaal
zichzelf in stand houdende populatie: pas sinds 2008
Verspreiding:?
invasief: JA?
ecologische schade: ?
visexoten en de KRW-maatlatten
• maatlatten
– vennen
• biomassapercentage exoten
– grote rivieren
• percentage inheemse reofielen
• percentage inheemse limnofielen
• percentage inheemse diadromen
• soorten
– Amerikaanse hondsvis, graskarper, zonnebaars, roofblei,
blauwband, blauwneus
andere exoten en vis(serij)
• vennen – geen waterlichaam in Nederland
• grote rivieren – exoten spelen pas rol als inheemse
soorten verdrongen worden
•
•
•
•
voorkomen visexoten geen invloed op de KRW-scores
en als ze wel zouden hebben … wat dan?
visexoten kleine aandeel totaal aantal exoten (< 10%)
minder groot probleem dan ander exoten - waterplanten,
insecten, kreeften
Kreeften in Wilnis
• exotische rivierkreeften
• ca. 7 exotische soorten rivierkreeften in Nederland
• veel klachten sportvissers
• massaal voorkomen, leegvreten wateren, verdwijnen
waterplanten, troebel water, minder vis
geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft
kwalitatief gevangen met kreeftenkooien
3 weken, vangst nam niet af
globale schatting 20 kilo /ha
3
Kreeften in Gouda
●
●
●
●
rode Amerikaanse rivierkreeft
gevangen met fuiken
merk- en terugvangexperiment
schatting ca. 300-700 kilo /ha
Bestrijding kreeften
• mechanisch - wegvangen
• biologisch - predatie door roofvis
• fysiek – droogzetten, chemisch – bestrijden, “resetten”
• wegvangen – nadelen - alleen adulten, klein gedeelte
wegvangen – probleem kan juist verergeren
• predatie roofvis – vooral de aal effectief, niet veel van
voor handen
• combinatie – 2 onderzoeken bleek wel effectief, wel
enorm grote inspanning nodig zelfs voor geïsoleerd
water (dus duur)
Hengelvangsten 2009 voor een aantal exoten
innovatieproject KRW
• HDSR, Waternet, STOWA, SNL en meer Aquaterra, Alterra
• rode en geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft
• literatuuronderzoek ecologie en effecten
• effecten op waterplanten - 2009
• bestrijdingsexperiment - 2010
Exoten wat moeten we ermee?
• bestrijden? meestal niet haalbaar
• accepteren?
• beleid – preventie
• volksgezondheid, economisch, ecologie
• nieuwe soorten - vroeg signaleren
• Sportvisserij Nederland project voor LNV “Signalering
invasieve exoten”
Hengelvangsten van een aantal exoten
2009
• Veel exotische grondels in onze wateren.
• Vrijwilligers, verspreiding
• Gehele jaar door gevist met hengel en schepnet op
verschillende typen wateren door heel Nederland
• Hengelvangsten gemeld op www.vangstenregistratie.nl
• Gegevens over exoten worden gemeld aan het team
invasieve exoten
4
Hengelvangsten aantal exoten 2009
• Kesslers grondel
• Zwartbekgrondel
• Marmergrondel
• Pontische stroomgrondel
De Gelderlander
24-11-2009
(Veluwezoom oost)
hengel
hengel
schepnet
schepnet? hengel?
• Hengel en schepnet vullen elkaar aan
• 2008 STOWA rapport publieke participatie bij
visstandbemonstering.
• Toen niet gekeken naar vangbaarheid van exoten.
hand-out
Dank voor uw
aandacht
5