zonder snijden

de behandeling
O
pereren zonder te snijden?
Het kan. Door ‘interventieradiologie’, ook wel
beeldgestuurde behandeling genoemd. De bijzonderheid zit ’m
in de combinatie van het inbrengen van
een behandelmiddel – bijvoorbeeld radioactieve bolletjes – en het meekijken
via (bijvoorbeeld) een MRI-scan. Patiënten met uitzaaiingen in de lever zijn
inmiddels succesvol behandeld. Via de
slagader of een gaatje in de huid gaat
er een katheter van een paar millimeter
in doorsnede naar de tumor toe. 50 miljoen radioactieve bolletjes – te klein om
met het blote oog te zien – worden in de
slagader van de lever gespoten. Net als
bij dotteren, waardoor met minuscule
instrumentjes een verstopt bloedvat
wordt opengemaakt. De bolletjes lopen
vast rondom de tumor in de lever en stralen de tumorcellen kapot. Deze vorm van
beeldgestuurde behandeling heet radioembolisatie. Ook kunnen tumoren in bijvoorbeeld de nieren of de longen door de
huid heen worden ‘aangeprikt’ (met een
naald) en weggebrand. Dit wordt radiofrequente ablatie genoemd.
opereren
zonder snijden
Een tumor wordt bestreden met chirurgie,
chemotherapie of bestraling. Daar komt een
vierde optie bij, verwacht interventieradioloog
Maurice van den Bosch: opereren zonder snijden.
HIFU-techniek
Maurice van den Bosch, hoogleraar interventieradiologie bij het UMC Utrecht:
“We behandelen veel patiënten die niet
in aanmerking komen voor een operatie, bijvoorbeeld omdat ze te zwak zijn.
Of, bij nierkanker, als een niertumor niet
operatief kan worden verwijderd omdat
de andere nier al eerder is weggehaald.”
Wegbranden van tumoren kan onder
andere met de recente HIFU-techniek
(High-Intensity Focused Ultrasound). Bij
deze techniek met geluidsgolven wordt
ultrageluid (hoger dan een mensenoor
kan horen) gebruikt om de temperatuur op te laten lopen tot boven de 60 C.
Voordat de behandeling start, maakt de
MRI-scanner beelden en stuurt ze naar
een computer. Het te behandelen gebied
wordt ingetekend, de computer stuurt
daarna de geluidsgolven aan. Tijdens het
branden meet de MRI hoe warm het is.
“Door de lokale werking
is er minder schade aan
gezonde cellen”
Minder pijn
Het UMC Utrecht werkt sinds 2009 met
deze HIFU-techniek, als enige in Nederland. Van den Bosch: “We begonnen met
het behandelen (wegbranden) van vleesbomen in de baarmoeder. Nu behandelen we ook pijnlijke botuitzaaiingen:
de geluidsgolven branden de zenuwen
in het botvlies rondom een uitzaaiing
kapot. Daardoor wordt de pijn minder.”
Momenteel wordt in het UMC Utrecht
onderzocht of HIFU ook toepasbaar is
voor behandeling van borstkanker. In
studieverband worden patiënten eerst
behandeld met HIFU en daarna geopereerd.
Kwaliteit van leven
De voordelen van het opereren zonder
snijden zijn duidelijk: door de lokale werking is er minder schade aan gezonde
cellen en heeft de patiënt minder last
van bijwerkingen en complicaties. Van
den Bosch: “Patiënten hoeven maar
kort te worden opgenomen en kunnen
meestal onder lokale verdoving worden
behandeld. Ze herstellen snel. Dat is bij
een grote leveroperatie wel anders. De
kwaliteit van leven blijft op die manier
behouden. En dat blijken veel – vooral
oudere – patiënten belangrijk te vinden.
Een jonge patiënt wil misschien alles uit
de kast halen om te genezen.” Want, dat
moet gezegd: misschien is deze behandeling bij bepaalde vormen van kanker
wel minstens zo effectief als chemotherapie
of chirurgie, maar zeker
weten doen de onderzoekers dit nog niet. De
oncologische interventieradiologie is
nog vrij nieuw, zeker in Nederland. Veel
van deze beeldgestuurde behandelingen
moeten zich nog bewijzen. Daarom is
goed wetenschappelijk onderzoek nodig.
Van den Bosch: “Er lopen op dit moment
meerdere studies, waarbij bijvoorbeeld
bij patiënten met leveruitzaaiingen een
behandeling met chemotherapie wordt
vergeleken met een behandeling met radioactieve bolletjes.” De hoogleraar wil
voorkomen dat mensen overenthousiast raken. “Bij het bestrijden van kanker
bestaat helaas geen gouden ei. Ook dit
is er geen. Maar de interventieradiologie
biedt wel veel mogelijkheden die we eerder niet hadden.”
Maurice van den Bosch heeft een persoonsgebonden financiering van KWF Kankerbestrijding. Dit betekent dat zijn salaris vier jaar lang
(van augustus 2009 tot augustus 2013) voor 50
procent wordt betaald door KWF Kankerbestrijding om onderzoek te doen.
www.kwfkankerbestrijding.nl/
onderzoek
www.interventieradiologie.info
centrum voor opereren zonder snijden
In het UMC Utrecht kunnen nu al patiënten terecht voor een behandeling. Ondertussen is gestart met de bouw van het Centrum voor Beeldgestuurde Oncologische Interventies (CBOI). Binnen dit enorme centrum, met een oppervlakte
van 4000 m2, werken radiologen, nucleair geneeskundigen, radiotherapeuten
en onderzoekers aan de ontwikkeling van nieuwe beeldgestuurde behandelingen en de realisatie van ‘opereren zonder snijden’ voor patiënten in Nederland.
Het is de bedoeling dat het centrum halverwege 2013 zijn deuren opent.
tekst Mirjam Bedaf illustratie Jose Luis Garcia Lechner
28
kracht #19/2012 pagina
29