Toekomstige beroepsrollen - e-CF

Nieuwe rollen
in een veranderend IT landschap
Onderzoeksverslag mapping sleutelrollen
Juni 2015
In opdracht van
ECP
Auteurs
ABIO: Drs. Marleen Olde Hartmann
IT-Staffing: Ir. Bramjan Mulder
Toekomstige beroepsrollen
INHOUDSOPGAVE
Inleiding ............................................................................................................................. 3
Managementsamenvatting ................................................................................................. 4
Marktverkenning ................................................................................................................ 5
Experts .............................................................................................................................. 7
Survey ............................................................................................................................... 9
Populatie Survey .............................................................................................................. 10
Samenvatting populatie deelnemers............................................................................. 13
Uitkomsten survey ........................................................................................................... 14
Keuze verdere uitwerking ............................................................................................. 28
Toekomstige beroepsrollen .............................................................................................. 29
Data Scientist ............................................................................................................... 30
Digitale Documentalist .................................................................................................. 37
Enterprise Architect ...................................................................................................... 40
App/Mobile Ontwikkelaar .............................................................................................. 44
User Experience (UX) Designer ................................................................................... 46
Ethical Hacker .............................................................................................................. 47
Cloud Engineer ............................................................................................................ 50
Healthcare Informatics.................................................................................................. 52
Bronnen ........................................................................................................................... 56
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
2
Toekomstige beroepsrollen
Inleiding
Door verdergaande digitalisering van informatie en de steeds sneller en groter wordende
netwerken, die bovendien evolueren en daarmee van karakter veranderen, verandert de rol
van ICT in de samenleving enorm. Marktverhoudingen binnen Europa veranderen mee en de
mobiliteit wordt groter. Dit alles vraagt om professionele ontwikkelingen in Nederland die
daarbij aansluiten, willen we onze huidige marktpositie in Europa behouden. Een hogere
mobiliteit betekent ook dat ICT-ers uit andere landen werk kunnen doen, dat voorheen in
Nederland werd gedaan en op de Nederlandse arbeidsmarkt werd uitgezet. Niet alleen is de
uitwisseling op basis van competenties vergemakkelijkt en weten werkgevers in Noorwegen
en Nederland beiden over welke competenties ze spreken, waardoor gemakkelijker iemand
uit het buitenland kan worden aangenomen, maar ook de technologische mogelijkheden zijn
dusdanig dat Noren en Nederlanders op platforms elkaar kunnen vinden en samen werk
kunnen uitvoeren. Dit gegeven opent veel nieuwe mogelijkheden tot samenwerking.
ECP is een platform van bedrijfsleven, overheid en maatschappelijke organisaties dat tot
doel heeft het gebruik van ICT in de Nederlandse samenleving te versterken. Er wordt
gezamenlijk nagedacht over een visie op Nederland als informatiesamenleving. ECP kent
twee programmalijnen: Digivaardig en Digiveilig en koppelt hieraan concrete activiteiten en
projecten. In het kader van de Europese ontwikkelingen waar een e-competentie framework
(e-CF) is ontwikkeld is in Nederland de werkgroep e‐CF NL ontstaan om de landelijke
adoptie van e‐CF in Nederland te stimuleren, binnen de programmalijn Digivaardig. Hiervoor
zijn verschillende activiteiten neergezet, waarvan dit onderzoek er slechts één is. Onderwerp
van onderzoek is enige mate van ‘foresight’ te geven in de verschuivingen in vakinhouden en
kennisvelden als gevolg van de toegenomen complexiteit en omvang, waarmee
beroepsgroepen, ICT professionals en bedrijven te maken zullen krijgen.
Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek hebben wij acht sleutelrollen gedefinieerd en
die zichtbaar gemaakt door ze te mappen op e-CF; dit product is ter beschikking gesteld voor
publicatie en gaat hierbij. Terugkoppeling naar de CEN Project Committee 428 zal
plaatsvinden in de komende vergadering van juli van dit jaar (2015).
Het onderzoek heeft bestaan uit een marktonderzoek, een expert interviewronde en een
survey. Op basis daarvan is een keuze gemaakt voor toekomstige beroepsrollen, die zijn
uitgewerkt met e-CF competenties.
Omdat er veel informatie is vergaard, hebben wij gemeend dit in een verslag te zetten en het
niet alleen bij de deliverables in de vorm van zes profielen en een terugkoppeling naar CEN
te houden.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
3
Toekomstige beroepsrollen
Managementsamenvatting
In opdracht van het ECP heeft er een inventarisatie plaatsgevonden van IT sleutelrollen waar
naar verwachting de komende jaren tekorten optreden. Dit zijn immers de rollen waarvoor
medewerkers opgeleid of geworven kunnen worden.
Na deskresearch, expert-interviews en een enquête onder vakverenigingen en ICT-ers, is er
een selectie van acht sleutelrollen gemaakt waarin de komende jaren een tekort verwacht
wordt. Dit zijn functies die te maken hebben met Big Data, Security, Mobile of Cloud
oplossingen, namelijk Data Scientist, Digitale Documentalist, Enterprise Architect,
App/Mobile ontwikkelaar, User Experience (UX) Designer, Ethical Hacker, Cloud Engineer
en Healthcare Informatics.
Deze IT Sleutelrollen zijn gemapped op het European e-Competence Framework (e-CF). Het
gebruik van dit framework heeft diverse voordelen voor organisaties.
Bij iedere genoemde IT sleutelrol is een uitsplitsing gemaakt van de e-CF competenties die
iemand gemiddeld gesproken nodig heeft. Een organisatie kan deze IT sleutelrollen
gebruiken als handleiding en eventueel aan de eigen situatie aanpassen.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
4
Toekomstige beroepsrollen
Marktverkenning
De marktverkenning heeft plaatsgevonden door desk research en vervolgens vier experts in
toekomstverkenning persoonlijk te ondervragen op hun inzichten aangaande de toekomst en
de ontwikkelingen die zij zien ontstaan in de ICT.
De voorbereidende research liet zien dat nieuwe technologische mogelijkheden sneller op de
markt komen en bedrijven vaker innoverende acties plegen. Dat deze vernieuwing heeft
organisatieverandering tot gevolg en nieuwe businessmodellen gaan ontstaan. We gingen te
rade bij Gartner, Forrester, Mckinsey, IDC, Toekomstscan 2050, Berenschot, Hypecyles,
NextGen Study’s, Empirica, EIT ICT Labs, IBM, De‐ICTer‐bestaat‐niet, de Nationale
Denktank Eindrapport 2014 en NRCLive Moonshot.
Het desk research willen we niet helemaal uitschrijven; dat was onze opdracht niet. Toch
willen we de opbrengst ervan, die de start voor de expert interviews en de survey is geweest,
niet helemaal negeren in de rapportage. We hebben daarom gekozen voor een shorthand
overdracht en het weergeven van ontwikkelingen in steekwoorden. De ontwikkeling kan in
steekwoorden (in de structuur Van-Via-Naar) als volgt aangegeven worden:
1. Van focus op technologie via de focus op processen naar een focus op business
modellen.
2. Van harde ICT systeemkennis, via ICT management naar digitaal leiderschap.
3. Van ‘geïsoleerd vakmanschap’ via interne klantfocus en service-denken naar een
externe klantverhouding toe.
4. Van het automatiseren via efficiency en effectiviteit naar nieuwe waardecreatie door
digitale innovatie.
5. Van het verkrijgen van een erkende plek in de organisatie via het managen van ICT
(een correcte planning en voorspelbare uitvoering en waardecreatie met minimale
risico’s en maximale controle) naar het snel kunnen adapteren en innovatieve
kansen kunnen benutten.
Hoewel duidelijk is dat de focus van technologie naar de business wordt verlegd, is de
onderliggende technologie wel datgene dat de veranderingen mogelijk maakt. Vaak wordt dit
nog steeds zo ingedeeld. Daarom kijken we hier even nog specifiek naar de nieuwe
aanjagende technologie. Dit wordt wel het zogenaamde derde platform genoemd; een
verzamelnaam voor mobile computing, clouddiensten, sociale netwerken en big data
analytics. Andere partijen noemen het net weer iets ander t.w. ´The Nexus of Forces: Social,
Mobile, Cloud and Information’ als basis onder digitale business of men spreekt over Next
Generation of New Digital Era. Hoe men dit gegeven ook benoemt, men is het er in
algemene zin wel met elkaar over eens dat het in elkaar overlopen van de werkelijke en
de digitale wereld, het steeds meer en overal intelligentie inbrengen, de hoe
technologie doordringt in de business en disruptie en/of wijziging van de bedrijfsvoering
met zich meebrengt, de belangrijke strategische ontwikkelingen zijn waar rekening mee dient
te worden gehouden.
Dit geldt dus ook voor de ICT professional van de toekomst en diens rollen. Nieuwe
technieken, globalisering (m.n. genoemd wordt de invloed van China), toegenomen
concurrentie en mobiliteit zorgen daarnaast voor veel verschuivingen en ook andere
verwachtingen ten aanzien van ICT professionals op de arbeidsmarkt. Reden te meer om
naar de competenties te kijken in de nieuwe beroepsprofielen.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
5
Toekomstige beroepsrollen
Ook in de e-CF versie 3.0 zijn vanwege deze ontwikkelingen en na ervaringen uit versie 2.0
nieuwe toevoegingen gedaan: Innovatie (A.9), System Engineering (B.6), Behoeften Analyse
(D.11) en Digitale Marketing (D.12).
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
6
Toekomstige beroepsrollen
Experts
Met deze ondergrond hebben we met de experts gesproken over de wijzigingen die zij zagen
voor de professionele ontwikkeling in de ICT. Wij hebben hen de voorgaande ontwikkelingen
voorgelegd en hun visie hierop gevraagd.
Uit deze gesprekken is een eerste indruk ontstaan, die ook ging in de richting van
samensmelting binnen huidige bekende vakgebieden in de ICT maar zeker ook met nonICT beroepsvelden, de zogenaamde cross-overs. ICT als enabling technology wordt ook
een steeds groter onderdeel van de niet-ICT beroepsvelden en verandert de wereld als
totaal. Er wordt niet langer meer gesproken van een trend, maar van een digitale revolutie of
transformatie.
Niet alleen nieuwe technieken werden als oorzaak aangewezen, maar ook de ‘neus voor
innovatie’ werd vaker naar voren gebracht. De relatie met de business vormgeven,
strategische inzichten ontwikkelen en overdracht kunnen plegen, en het bij kunnen
blijven door zelfstandig leerprocessen voor zichzelf uit te zetten, werden als de belangrijke
facetten en op gelijke hoogte geplaatst als de benodigde ICT kennis/vaardigheden; het
‘kennen en het kunnen’ op ICT domeinen. Het omgaan met jezelf, met anderen en met
kennis komen naast de ICT kennis en ICT vaardigheden te staan.
Verder werd als heel opvallend punt naar voren gebracht dat de positie van de ICT-er zelf
sterk aan verandering onderhevig is. De ICT professional van de toekomst is niet langer
gericht op formele macht gekoppeld aan een functie, maar wordt meer gedreven door de
inhoud en de mogelijkheden tot (persoonlijke en vak)ontwikkeling die er zijn. De hoog
opgeleide ICT-professional van de toekomst wil iets bereiken en waarde creëren, in
samenwerking met anderen en in regie, wil gezien en erkend worden en gebruik kunnen
maken van een optimale werkplek en maakt voor een deel zijn eigen werk door benutting
van de vrije professionele ruimte of de digitale mogelijkheden om internationaal te kunnen
samenwerken. Er ontstaat een ICT enterpreneur.
Voor de wat lager opgeleide ICT-professional vrezen sommigen door de up-skilling die de
nieuwe ontwikkelingen met zich meebrengen en de robotica toepassingen die het werk dat
met een lagere opleiding gedaan kan worden, zullen wegnemen. Anderen zien dit totaal
anders en stellen dat de zoveel-urige werkweek sterk zal verminderen, want robotica gaat
die werkzaamheden overnemen en mensen krijgen meer vrije tijd om andere zaken te doen.
De grote organisaties en ICT dienstverleners met hun statische structuren zullen gaan
verdwijnen en plaats gaan maken voor industrie specifieke smart platforms en
samenwerkingsverbanden die nu nog niet tot de mogelijkheden behoren. Er zullen
kenniscentra ontstaan en communities met verschillende doelen, interesses en
opleidingsmogelijkheden om de collaboratie en het zelf-leren te ondersteunen op alle
opleidingsniveaus. Community managers worden daarin onmisbaar.
Kleine ondernemende ICT’ers en startup-bedrijfjes zijn sneller en wendbaarder en nieuwe
technologie stelt hen in staat om naast de grote dienstverleners een belangrijke plaats in te
nemen. We veranderen mentaal en treden als individu zelfstandiger op, zijn veeleisender
geworden ten aanzien van dienstverlening en de benodigde infrastructuur ten
behoeve van ons werk, onze privacy en beveiliging.
Duidelijk werd dat de ICT-er meer partner in business moet worden in de toekomst anders
gaat er een scheiding ontstaan waarin ICT-ers slechts de toeleveranciers worden. Zij
leveren de infrastructuur, capaciteit, beveiliging en de grondstof data. Zij gaan dan slechts
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
7
Toekomstige beroepsrollen
zorgen voor de connectiviteit, de opslag en verwerking, de toegang en de back-ups en het
aanleveren van schone data in diverse vormen. Het gedetailleerd ontwerpen, bouwen,
documenteren en integreren van oplossingen die in productie worden genomen behoort
eventueel ook nog tot de werkzaamheden. De business zal echter zelf alle denk, exploratie
en ontwerp werk voor haar rekening nemen en door de ontwikkeling van cross over
beroepen, kan ook dit deel buiten het ICT-veld gaan vallen.
De arbeidsmarkt verandert dus drastisch in een nieuwe digitale economie met nieuwe
samenwerkings- en verdienmodellen. Professionals moeten daarin hun nieuwe weg vinden
en werk wordt anders verdeeld. Men voorziet dat nieuwe MBO niveau banen gaan ontstaan
doordat werkzaamheden op een andere manier samengesteld kunnen gaan worden en een
beleidsmedewerker door bijvoorbeeld een informatiewerker ondersteund kan gaan worden.
Competenties en competentiewaarde voeden deze andere manier van organiseren van het
werk.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
8
Toekomstige beroepsrollen
Survey
Op basis van de aangegeven veranderingen in het algemene gedrag als consument, als
burger, als werknemer en –gever en hoe we omgaan met diensten, producten, informatie en
organisatie hebben we de leden van beroepsverenigingen en zelfstandig werkenden
ondervraagd. We hebben een site (e-CF.work) met daarop wat achtergrondinformatie over eCF en de survey zelf geplaatst zodat de beroepsverenigingen zelf hun leden konden
benaderen met het verzoek om mee te werken.
In de introductie op de survey stelden we dat de Europese markt een groeipotentie van 340
miljard euro heeft, waar iedere Europeaan profijt van kan hebben, mits we gezamenlijk
optreden. In het vakgebied van de ICT betekent dit een gezamenlijke taal op het gebied van
rollen en competenties. Inmiddels is het Europese e-Competence Framework voor ICT-ers
(e-CF) ontwikkeld en geïmplementeerd.
Op dit moment is men in Europa bezig e-CF te koppelen aan de beroepsrollen of
beroepsprofielen (of soms functies zoals wij gewend zijn). Maar wat een interessanter vraag
is om te beantwoorden is die over de verwachting van de toekomst. Wat zijn de meest
interessante beroepsprofielen voor de komende vijf jaren? Dit zijn immers de
beroepsprofielen en competenties die we nog kunnen ontwikkelen; waarvoor we nog kunnen
opleiden of waarin we ons nog kunnen ‘up-skillen’. Wat zijn dan de bijbehorende (e-CF)
competenties? En hoe moet dat georganiseerd worden? Hoe krijg je het voor elkaar om te
beschikken over de juiste competenties, en hoe krijg je het voor elkaar om de mobiliteit op de
arbeidsmarkt te verbeteren? In ieder geval níét door te blijven hangen in oude werkwijzen,
kennis en inzichten.
Wij hebben de deelnemers en leden van de beroepsvereniging gevraagd om vanuit hun
huidige positie als professional een aantal vragen te mogen stellen. Door het invullen van
de survey hebben zij geholpen een verdere bepaling van de toekomstig rollen te bedenken.
Met behulp van de uitkomsten van het onderzoek werken wij deze rollen verder uit met de
competenties uit e-CF.
Wij stelden vragen over de verwachtingen die men had voor wat betreft verschuivingen in het
werk in de toekomst. Dit was na de desk research en het expert onderzoek de derde trap
van het werk om te komen tot toekomstige beroepsrollen in de ICT.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
9
Toekomstige beroepsrollen
Populatie Survey
We geven eerst weer wie die deelnemers waren voordat we met de inhoud ervan verder
gaan. Onderstaande grafieken laten zien hoe de volledige deelnemende populatie is
verdeeld.
Op leeftijd:
De genoten opleiding lag hoog, en vooral mannen namen deel:
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
10
Toekomstige beroepsrollen
De meesten (95.19%) waren werkzaam in de ICT, slechts een heel gering aantal was niet
werkzaam in de ICT branche en het aantal jaren werkervaring lag hoog:
Aantal jaren werkervaring:
Bekend met e-CF Ja/Nee:
Verdeling per beroep:
Beroep
Aantal
Manager
2
Consultant
12
Adviseur informatiemanagement
1
Programmamanager
4
Testmanager
2
Coördinator
1
Senior Software Designer
1
Developer / Software
ontwikkelaar
5
Adviseur
2
Projectmanager
13
Director
2
Database Administratior (DBA)
2
Architect
3
Informatie Architect
1
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
11
Toekomstige beroepsrollen
Informatie Manager
2
Community Manager
1
Innovatiemanager
1
Data migratie specialist
1
Specialist
3
Senior ICT Specialist
1
Support Specialist
1
Systeemanalist
2
Systeemontwikkelaar
1
Tester
2
Applicatiebeheerder
1
Technisch Applicatiebeheerder
1
Implementatieconsultant
1
Docent
1
Zzp-er
1
De mensen die wel van e-CF wisten gaven de volgende bron weer:
Men kon achtereenvolgens kiezen uit de antwoord categorieën:
1.
2.
3.
4.
Ik heb erover gelezen in krant of tijdschrift
Ik ben ermee bekend door congressen
Ik heb erover gelezen op Nederlandse sites
Ik heb erover gelezen op Europese sites
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
12
Toekomstige beroepsrollen
5. Mijn werkgever werkt ermee en zo weet ik ervan
6. In mijn beroepsvereniging wordt erover gesproken
7. Op een andere manier dan hierboven staat aangegeven
De deelnemers wisten zich goed te plaatsen in een van de Plan-Build-Run-Manage-Enable
dimensies van e-CF. Het merendeel was afkomstig uit de manage dimensie.
Samenvatting populatie deelnemers
De survey heeft een maand open gestaan en in die periode hebben 104 mensen
meegewerkt aan het invullen van de toekomstige verwachtingen naar werk.
Het betreft een grotendeels hoog opgeleide groep ICT-professionals met bijzonder veel
werkervaringsjaren (van 15 tot meer dan 25 jaar) en in de leeftijdscategorie vanaf 35 jaar
terwijl meer dan de helft boven de 50 jaar oud is. Managers in allerlei typen hadden de
overhand en men kon zich gemakkelijk plaatsen in de indelingsdimensie van e-CF. Nog niet
zoveel mensen was met e-CF bekend (62%), zij die wel bekend zijn met e-CF hebben dit
vooral in hun beroepsvereniging gehoord of op een andere, niet door ons opgegeven manier.
Wij hebben door deze samenstelling van ervaren mensen, grote waarde gehecht aan de
richting van verandering die werd aangegeven.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
13
Toekomstige beroepsrollen
Uitkomsten survey
De antwoorden op de vragen van de survey geven we per vraag hieronder weer en dit was
aldus:
De toepasbaarheid van e-CF wordt als volgt beoordeeld:
De gebieden waar dit framework bruikbaar is hebben we ingedeeld in: de competenties in
kaart brengen, de ondersteuning bij verdere competentie ontwikkeling, keuze verruiming bij
opleidingen, promotie huidige werkgever, roldiversiteit verkrijgen huidige functie, solliciteren
naar nieuwe functie, het vaststellen van de jaarlijkse targets, de employability in Europa
vergroten en geen idee waar het hulp biedt.
Het aantal mensen dat geen idee heeft is vrij consistent met hen die niet weten of het
überhaupt wel bruikbaar is. In de huidige functie (vaststellen van targets en het maken van
promotie) ziet men geen bruikbaarheid, alleen voor het aanbrengen van roldiversiteit.
Competenties helder krijgen en verder ontwikkelen zijn de gebieden die men het meest
bruikbaar vindt. Employability verhogen in Europa scoort vervolgens als derde in
bruikbaarheid.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
14
Toekomstige beroepsrollen
Geen idee waar het mij kan helpen
39,42
Mijn employability binnen Europa vergroten
14,42
Vaststellen van mijn jaarlijks te behalen targets
0
Solliciteren naar een nieuwe functie
1,92
Roldiversiteit brengen in mijn huidige functie
4,81
Promotie maken bij mijn huidige werkgever
0
Keuzemogelijkheden voor opleidingen ontdekken
3,85
Helpen bij mijn verdere competentie ontwikkeling
15,38
Competenties in kaart brengen
20,19
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Gebieden die werden aangegeven waarop men veranderingen verwacht in de nabije
toekomst (uitgedrukt als technologie) waren Cloud en Xaas, (cyber) Security, Big Data, 3d
Printing, Internetof things, Domotica, Mobility/BYOD, Streaming Video, Telefonie/VOIP,
Webhosting of e-Commerce en men gaf onderstaande waarden:
Coud en XaaS
28,85
(Cyber)Security
10,58
Big Data
20,19
3D printing
0,96
Internet of Everything
13,46
Domotica
0,96
Mobility / BYOD
10,58
Streaming video
0
Telefonie / VOIP
0,96
0
5
10
15
20
25
30
35
Cloud, big data en IoT zijn de koplopers, mobility en security komen daarna pas aan bod.
De gebieden die bij het antwoord ‘anders’ werden gegeven waren : Unified Communications,
digitale transformatie, energie - smart grid, Business Intelligence, Security,
Documentmigratie, It Demand Management, AI, denken in functionaliteiten; app's, ICT &
bedrijfsvoering gaan steeds verder integreren en ICT wordt vast onderdeel van
bedrijfsvoering ipv losse tak van sport, Creative en twee keer werd het mainframe gebied
genoemd.
De vraag die betrekking had op de sectoren die naar verwachting grote tekorten aan ICTprofessionals zullen gaan hebben, werd als volgt beantwoord:
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
15
Toekomstige beroepsrollen
Opvallend was hier dat zakelijke dienstverlening, overheid de koplopers zijn en de
gezondheidszorg en de industrie hierna volgt. De bouw, detailhandel, kunst en cultuur en
marketing scoren laag. Financiële sector en onderwijs staan in het middensegment van
veranderingen. Het is opvallend dat men onderwijs niet ziet als een bepalende factor in het
aanleveren van de nieuwe competenties in een veranderde samenleving.
Daarna vroegen wij naar het inzicht dat mensen hadden over komende veranderingen in
relatie tot de expertuitkomst. De experts gaven namelijk vaak aan dat zij dachten dat er
combinatiefuncties gaan ontstaan. Alle functies krijgen een grotere ICT component,
waardoor grote verschuivingen gaan ontstaan voor de ICT arbeidsmarkt zoals we die nu
kennen.
Men gaf in de survey ook aan dat diverse beroepen zoveel ICT kennis in zich gaan dragen
dat dit 'halve ICT-ers' zullen worden. Op de vraag welke combinatiefuncties tussen IT en
sectorspecifieke toepassingen kunnen gaan ontstaan, wist een aantal mensen niets te
noemen of gaven aan er nog niet over nagedacht te hebben. Een heel aantal was het met de
experts eens en gaven zelfs aan dat dit nu al het geval is door te stellen: Nvt, in elke rol gaat
ICT een belangrijker rol spelen. Mobile devices zullen dit aanwakkeren. Combinaties doen
zich alleen voor bij de eerste generaties van nieuwe technieken. Daarna zijn het
gebruiksvoorwerpen. Is al het geval, alleen combineert de ICT'er nu met een deel business.
Meer en meer zal ook de business gaan combineren met ICT. Geen in het bijzonder, bij
reguliere werkzaamheden is al heel vaak ICT nodig. Demand on skill. Ik denk dat alle
informatie verwerkende bedrijven te maken krijgen met volledige integratie bedrijfsvoering
ICT. Dat betekent dat alle leidinggevende functies ook verstand van ICT moeten krijgen en
overige werknemers meer nog dan nu hun eigen systeembeheerder worden. Een enkeling
vond de combinatiefuncties niet van toepassing: Niet, halve kennis is gevaarlijk.
De andere respondenten zien verschillende combinatiefuncties ontwikkelen, waarbij functies
in de zorg, onderwijs, marketing, legal, finance en logistiek geregeld terug komen. Hierbij de
complete lijst:
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
16
Toekomstige beroepsrollen
Marketing en data analyse
Big data-marketing
IT en marketing
BI-Marketing
Robot premier
Robot minister
Robot rechter
Robot-verpleging
ICT-marketeer
Robot-thuiszorg
Big data analist-marketeer
IT en marketing
ICT-marketing
Robot-administrateur
Robot-chauffeur
Robot-bouwvakker (op basis
van AI systemen zoals IBM
Watson)
ICT-toezichthouder
Marketing en R&D
Digitale klantondersteuning
Big data en architectuur
Business strateeg en enterprise
architect
Business manager en informatie
manager
Business analist en
informatieanalist
web-docent
ICT-docent
learning network-docent
deeltijd opleidingen
robot-onderwijscoach
Onderwijzer.Robot-huisarts
robot-advocaat
robot-overheid
Cyber-agent
Finance & logistiek - gps
software.
ICT-econoom
Artsonderzoeker/ICTer
Ambtenaren
ICT-recht
ICT-Natuur
IT en kwaliteit/MVO
bioloog-informaticus
Kweker van planten en voedsel
ivm robotica.
Keyuser - business analist
winst optimalisatie functies
continuous improvementarchitect.
Test-, meet- en
correctieapparatuur.
Maritieme ICT-ers. Dus
boordwerktuigkundige
machinisten
Banken:producten worden
steeds meer IT-gedreven;
Kapiteins met ICT kennis
ICT-Elektronica
3D-industrie
Administratie icm
procesoperator
Technisch en functioneel
beheerders
Automonteur
analyst<->Developer
Software brokers in de cloud
projectmanager - functioneel
beheerder
bedrijfskundig programmeur
Social media-journalist
Communicatie en logische
inrichting applicatie
Gezondheidszorg en
smartphone apps
Analyse Apparatuur in
ziekenhuizen
IT Laborant 50/50
therapeutische beroepen
e-health
IT met zorg
Verkeer
Verkeersmanagement
Tunnelbeheer
Mobility-in.elke.sector
zakelijke diensten: producten
worden steeds meer ITgedreven.
Kennismanagement /
communicatie
Opvallend is het inzicht in de verschuiving in de ICT arbeidsmarkt die voor velen heel
zichtbaar is. Robotica spreekt zeer tot de verbeelding en ook de beroepsvelden waar een
lang opleidings- en ervaringstraject voor nodig is (zoals rechter) worden in combinatie met
robotica genoemd. De gezondheidszorg wordt met name expliciet naar voren gebracht, zoals
ook al eerder bij de branche. Marketing werd bij branche verandering nauwelijks genoemd,
maar komt hier in verschillende vormen wel terug.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
17
Toekomstige beroepsrollen
De omgekeerde vraag naar de wijzigingen binnen specifieke huidige beroepen en de mate
van verandering waaraan dit beroep onderhevig is, antwoordde men als volgt. De
legendakleur voor ‘heel veel verandering’= groen, voor ‘veel’=geel, ‘weinig verandering’=
roze, ‘geen’= rood en ‘geen idee’= blauw.
Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep
Accountmanager
Architect e-Learning
Architect Enterprise
Architect Software
Systeem Architect
Business Analist
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
18
Toekomstige beroepsrollen
Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep
Business Informatie Manager
Change manager
Chief Information Officer
Cloud Storage Consultant
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
19
Toekomstige beroepsrollen
Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep
Cloud Engineer
Community Manager
Cyber Security Specialist
Data Scientist
Database Administrator
Developer
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
20
Toekomstige beroepsrollen
Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep
Digital Animator
Digital Marketeer
Digital Media Specialist
Ethical Hacker
e-Learning Content Developer
Healthcare Informatics
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
21
Toekomstige beroepsrollen
Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep
ICT Consultant
ICT Entrepreneur
ICT Operations Manager
ICT Security Manager
ICT Security Specialist
ICT Trainer
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
22
Toekomstige beroepsrollen
Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep
Interaction Design
Network Specialist
Project Manager
Quality Assurance Manager
Service Desk Agent
Service Manager
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
23
Toekomstige beroepsrollen
Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep
Systems Administrator
Systems Analist
Technical Specialist
Test Specialist
Usability Specialist
User Experience Expert
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
24
Toekomstige beroepsrollen
Uit de survey komen een aantal beroepsrollen naar voren, waarvan de groep duidelijk
veronderstelt dat hier veel verandering zal plaatsvinden (veel + heel veel verwachte
verandering meer dan 60%):
 Cyber Security Specialist (87%)
 ICT Security Specialist (86%)
 Cloud Engineer (66%)
 Software Architect (66%)
 Healthcare Informatics (66%)
 Enterprise Architect (66%)
 Ethical Hacker (65%)
 Data Scientist (64%)
 ICT Secutity Manager (63%)
Van deze ‘top scorers’ geven we hieronder aan waar de verandering volgens de deelnemers
vandaan zal komen:
Cyber Security Specialist (87%)
ICT Security Specialist (86%)
Cloud Engineer (66%)
Software Architect (66%)
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
25
Toekomstige beroepsrollen
Healthcare Informatics (66%)
Enterprise Architect (66%)
Ethical Hacker (65%)
Data Scientist (64%)
ICT Secutity Manager (63%)
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
26
Toekomstige beroepsrollen
De beroepen waarbij de minste verandering wordt verwacht zijn de volgende (weinig + geen
verwachte verandering meer dan 60%):
 Accountmanager (74%)
 Service Desk Agent (70%)
 Service Manager (68%)
 ICT Operations Manager (63%)
 Systems Administrator (61%)
Hierbij valt op dat dit allemaal beroepen zijn waar relatief veel technische expertise nodig is
en de beroepsvelden binnen operations vallen.
Daarnaast valt op dat er een aantal beroepen zijn waarvan een hoog percentage (meer dan
25%) van de deelnemers aangeeft ‘geen idee’ te hebben of hier verandering plaats zal
vinden:
 Digital Animator (28%)
 Community Manager (27%)
 User Experience Expert (26%)
Op de vraag of we nog beroepsvelden vergeten waren, waar veel verandering op wordt
verwacht gaf men de volgende op:
Capacity analyst, Informatie analyst, Business Proces analist en
Proces analist.
Beheerder
Programma management
Documentalist
BIG data wiskundige 2 keer
Solution architect, Security Architecten (heel veel verandering)IoT
Architect, IoT Engineer
CIO Chief Innovation Officer, IT kweekvijver (Creatieve ideeen buiten
projecten om).
AI specialisten, Expertise systemen, Knowledge manager
CDO Chief Data Officer, Data-makelaar 2 keer
IT-auditor: Heel veel verandering
CISO's; Chief Information Security Officers; Veel verandering
Software Broker
Mainframe developer 2 keer genoemd.
Weinig tot geen behoefte aan Praatvakken, Veel behoefte aan Doeen Maakvakken
Vele. Dat is het manco van e-CF (en andere hokjes-modellen) en
vertalingen ervan naar rollen.
alle IT gerelateerde functies zoals implementatiemanager; afstemmen
van digitalisering en bedrijfsprocessen
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
27
Toekomstige beroepsrollen
Opmerkingen gemist:
Green IT is twee keer genoemd
Ik heb bewust de veranderingen aangegeven vanuit een gebruikers invalshoek. Ik
verwacht namelijk een grote ommekeer in denken van aanbod gericht (zoals het nu het
geval is) naar vraaggestuurd.
Mijn gedachte is dat de gebruikers steeds minder accepteren dat de ICT branche alle
technische nieuwigheden proberen door de "strot" te duwen om daarmee een markt te
creëren. Het zal er echt steeds meer om gaan dat de ICT branche een "denk"omslag
moet maken richting het daadwerkelijk uitvinden wat nu eigenlijk de vraag en behoefte is
van gebruikers d.m.v. het opstarten van gerichte communicatie met de gebruikers i.p.v.
het analyseren van browsergegevens.
Mis een duidelijke relatie met e-CF. Mogelijk zijn de rollen jullie invulling van het e_CF,
maar ik herken ze niet uit de officiële publicaties.
Het risico van het e-CF is dat het onderdeel wordt van eisenlijstje bij vacatures. En dat
niet inhoudelijk betrokken intermediairs en inkopers het simpelweg afvinken. En de
hokjes passen nooit volledig op werk en potentiële uitvoerder.
Er is natuurlijk wel een verschil tussen grote bedrijven met specifieke maatwerkoplossingen en MKB dat vooral standaard pakketten gebruikt.
Het "out of the box" denken heb ik gemist. IT pint zich altijd vast op bestaande
technologieën. Hier moet meer creativiteit op worden toegepast.
Ik vraag me af of dit wel richtinggevende input oplevert vanuit het e-Competentie
Framework denken. Bijzonder dat je wordt afgerekend op bijzondere karakters bij het
invullen van een tekstveld (functie) en vervolgens het formulier niet
kan verzenden.
De mate waarin e-CF geschikt is voor de Nederlandse markt, als basis voor
eenduidigheid in de ICT en business gerelateerde competenties.
Iets meer uitleg wat ECF is helpt als je het niet kent om de eerste vragen goed te kunnen
beantwoorden.
Of ik man of vrouw ben lijkt me niet relevant voor e-CF. Radio buttons zijn niet slim als ik
veel bronnen heb waar ik met e-CF te maken heb. En zo zijn er nog wel meer van dat
soort zaken. De laatste vraag is onbegrijpelijk, zeker in relatie tot e-CF.
Niet het idee dat de enquête aansluit bij e-CF zelf.
Keuze verdere uitwerking
Wij hebben op basis van al deze uitkomsten, in combinatie met de expert raadpleging en de
deskresearch voor de volgende beroepsprofielen gekozen.
•
•
•
•
•
•
•
•
Enterprise Architect op basis van de desk research en de survey uitkomsten
Cloud Engineer, op basis van technische drijfveer deskresearch en survey
Data Scientist, op alle fronten genoemd
Digital Documentalist, als mbo beroepsveld ondersteunend aan scientist
Ethical Hacker, op basis van beveiliging dat op alle fronten is genoemd
Health Care Informatics, als cross over beroeps voorbeeld
User Expierence Expert, als beroepsveld waar veel mensen weinig van wisten
Mobile/app developer, omdat developer 59% scoorde en dus net onder de lijn
uitkwam. We hebben dit gecombineerd met mobile, wat vaak voorkwam.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
28
Toekomstige beroepsrollen
Toekomstige beroepsrollen
Beroepsrollen of beroepsprofielen zijn bedoeld om een professionele identiteit te
construeren. Niet van of voor een individu of van of voor een professional, maar een identiteit
van de professie. Het beroep als zodanig wordt beschreven zonder invulling van gegevens
van persoonlijke of situationele aard. Een formele gedeelde beschrijving van een beroep, is
een beroepsprofiel.
Een professional is iemand die zich beroepsmatig heeft ontwikkeld in de richting van die
bepaalde professie. Al jong is een studie of beroepsopleiding gekozen die deze socialisatie
als eerste vormgeeft. De keuze heeft te maken met de voorkeuren voor een bepaald veld
van kennis en de zaken die men op dat moment prettig vindt of goed kan. In deze periode
vormt iemand ook zijn/haar persoonlijke identiteit en zelfstandigheid. Binnen dat onderwijs
wordt een persoon verder initieel gevormd en gaat zich (wat werk betreft) identificeren met
een beroep. We vragen ook vaak ‘wat ben je’? Je ‘bent’ verkoper zeggen we dan
bijvoorbeeld. Dan volgt een sociaal geleide identificatie met het vak door de omgang met
vakbroeders en –zusters in communities of practice. De sociale identificatie op de werkplek
wordt verder uitgebouwd door in de eigen beroepspraktijk op de ervaringen te reflecteren en
te evalueren. Kennis, vaardigheden, relaties en reflectie zijn zaken die allemaal bouwen aan
een competente beroepsbeoefenaar.
Een beroepsprofiel helpt bij het vormen van een beroepsidentiteit. Voor jongeren helpt het
om een beroepskeuze te maken (of in ieder geval de eerste richting te bepalen). Mensen,
werkzaam binnen het beroepenveld, kunnen zich en hun werk vergelijken met het profiel.
Maar ook mensen en bedrijven die professionals inhuren of inzetten, krijgen met een
beroepsprofiel meer houvast. Een beroep dat zich ontwikkelt en rijper wordt, krijgt de
behoefte om zich in algemene termen te beschrijven, om dit houvast te kunnen bieden.
De ICT markt heeft langere tijd ‘beroepen’ te pas en te onpas gemaakt en vele verschillende
benamingen voor een beroep maakten de verwarring compleet. Dat doet een vakgebied
vanzelfsprekend geen goed en trekt bovendien weinig (jonge) mensen aan.
Om goed te kunnen verklaren wat een bepaald beroep inhoudt, heeft e-CF daar een
competentie framework voor gemaakt dat een hulpmiddel kan zijn, om meer eenduidig en
gelijksoortig beroepen te duiden in de ICT.
Analyse van de toekomstige beroepsrollen heeft op basis van de input uit de drie
verschillende kanalen (onderzoek van anderen, experts, survey) zijn een zestal
beroepsrollen geïdentificeerd die in de toekomst naar verwachting gaan opbloeien. Deze
rollen beschrijven we in een beroepsprofiel en matchen we met de huidige e-CF 3.0
competenties. Mensen die willen werken in de ICT (of hun baan willen veranderen) kunnen
zo zien wat een dergelijke toekomstige beroepsrol inhoudt. Een beroepsprofiel of beroepsrol
wordt geschreven om duidelijk te maken welke diensten in een bepaald beroep worden
verleend. Ook willen we aangeven wat velden zijn die samengaan of raakvlakken hebben.
Dit om mensen te helpen uit te zoeken hoe zij zich in de richting van de beroepsrol kunnen
ontwikkelen.
Vanuit de inzichten voor disruptive technology wordt verwacht dat van veel invloed op de
toekomst zal zijn: de nanotechnologie, het internet of things, compressietechnieken, mobility
en robotica.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
29
Toekomstige beroepsrollen
De gekozen toekomstige beroepsrollen: Data scientist, Digital Documentalist, Enterprise
Architect, App/Mobile Developer, User Expierence Designer, Ethical Hacker,Cloud Engineer
en Healthcare Informatics worden hierna verder in beeld gebracht.
Data Scientist
In het vakgebied van de data scientist is veel verandering te verwachten. Dat zeggen de
onderzoeken die zijn gedaan, dat zeggen onze experts en dat zeggen de deelnemers aan de
survey ook. De Amerikaanse overheid verwacht een tekort aan data scientists en heeft
specifieke bootcamps voor PhD afgestudeerden ingericht om hen snel tot data scientist te
kunnen trainen. Zij bezitten immers de wetenschappelijke onderzoekservaring al en men
geeft hen in die bootcamps het inzicht en de tools mee om dit voor commerciële doeleinden
te kunnen gebruiken. De Nationale Denk Tank 2014 constateerde ook een tekort aan data
scientists in Nederland, en voorspelde ook dat dit tekort de komende jaren alleen maar zou
oplopen. Men is met onderwijsprogramma’s begonnen om bèta-studenten enthousiast te
maken voor een carrière als data scientist. Baanzekerheid als data scientist lijkt dus voor de
toekomst gegarandeerd. We beschrijven de data scientist zelf uitgebreid omdat er veel
verwarring bestaat wat dit beroep feitelijk is en wat iemand die data science uitoefent doet.
Kern: Een data scientist is een discipline binnen het brede data/informatie veld, die zich
bezighoudt met de onderbouwing van besluitvorming in een organisatie.
Door data vanuit verschillende bronnen te ontsluiten en met behulp van wiskundige en
algoritmische technieken te onderzoeken op een evidence-based analytische manier, is een
data scientist in staat om een groot aantal complexe zakelijke inzichten te verkrijgen en
problemen te helpen oplossen. Het stelt de besluitvormers van een organisatie in staat om
meer intelligent strategisch te werken. Door lering te kunnen trekken uit de gegevens die
voorhanden zijn, ontsloten worden of die historisch zijn wordt systematisch
ondernemingswaarde toegevoegd. Een data scientist is vooral een strategisch adviseur die
voor bedrijven de mogelijkheid opent om te leren van de eigen en andermans gegevens.
De geboden ondersteuning kan zich op heel veel verschillende zaken richten, bijvoorbeeld
op optimalisatie, anticipatie, inzicht/kennisontwikkeling of op het ontdekken van
onwenselijkheden of het genereren van passende marketing voor het sturen van
klantgedrag. Het gaat bijvoorbeeld om fraudebestrijding door automatische detectie of het
op basis van suggestie bij de klanten behoeften opwekken en productaanbiedingen doen,
het consumentengedrag te ‘leren’, het verbeteren van de bedrijfsprocessen of de
toekomstige vraag, of het toekomstig onderhoud aan bijvoorbeeld machines te voorspellen.
Een data scientist draagt bij aan inzicht, overzicht en kennis van het bedrijf en de uitbreiding
en mogelijkheden van dat bedrijf in de toekomst of ten behoeve van de samenleving. Het is
dus niet alleen een vakgebied dat commercieel wordt gebruikt, maar dat ook
maatschappelijk van veel betekenis is. Denk daarbij aan de wetenschap, de
gezondheidszorg, de opsporing, de overheidsdienstverlening enzovoort. Het toepassingsveld
is enorm breed. Bekend is dat bijvoorbeeld met behulp van de zogenaamde Monte Carlo
methode een model van de Ebola ziekte verspreiding gemaakt, waar geografische data de
virus uitbraken voorspelden. Ook is het voorbeeld uit Londen heel bekend waar met behulp
van data analyse een voorspelling werd gedaan voor de mogelijke aanwezigheid van
bodemschatten op een specifieke locatie.
Dit vakgebied kon ontstaan omdat business intelligence en business analytics heel populair
zijn geworden in de zakelijke wereld en de techniek zich in deze disciplines zodanig heeft
ontwikkeld dat het nu mogelijk is om real time grote hoeveelheden data te combineren, te
analyseren en te bewerken. Dit maakt dat er vraag is ontstaan naar specialisten die
complexe analyses kunnen uitvoeren op een grote hoeveelheid gegevens. Open
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
30
Toekomstige beroepsrollen
toegankelijke dataverzamelingen hebben deze ontwikkeling verder gestimuleerd en in de
open source beweging zijn veel analyse tools ontstaan die met open en big data te maken
hebben.
Relatie Business Analytics en Data Scientist.
Het gebruiken van kwantitatieve gegevens die worden omgewerkt naar overzichtelijke
rapportages op basis waarvan besluiten genomen worden heet binnen de ICT Business
Intelligence. Als daar bovenop een (statistische) analyse wordt ingezet zodat de verzamelde
geïntegreerde en gepresenteerde data worden omgezet naar direct te gebruiken informatie
heet het Business Analytics. Soms worden gegevens al geautomatiseerd voorbewerkt en
gepresenteerd in de vorm van een vooraf ingericht dashboard dat real-time wordt bijgewerkt.
Dit kan door business eigenaren worden gebruikt, maar soms noemt men deze mensen ook
business analist, terwijl zij slechts werkzaamheden uitvoeren die vooraf zijn
geautomatiseerd. In andere gevallen is het werkgebied van de business analist voor wat
betreft het werken met de interne bedrijfsgegevens, nauwer verbonden met de data scientist.
Het verschil zit hem er dan vooral in of mensen de beschikbare bedrijfsdata daadwerkelijk
verzamelen, opschonen, bewerken en analyseren. BI en BA hebben dus voor de interne
bedrijfsdata raakvlakken met de data scientist en zijn vooral gericht op de interne beheersing
van de data en het produceren van vooral tactische en operationele ondersteuning in de
bedrijfsvoering. Dat doen zij door complexe informatie te verstrekken aan planners en
besluitvormers uit real-time data warehouse bewerkingen om bijvoorbeeld tijdslijnen of
proceskwaliteit te verbeteren. Het wordt vooral gebruikt om inzicht te verkrijgen in de
capabiliteit die binnen de organisatie voorhanden is en daarop gecontroleerde en
geautomatiseerde monitoring (en signalering van onregelmatigheden) te verkrijgen middels
rapportage en visualisatie tools.
De data scientist werkt daarnaast ook met data uit andere bronnen dan de eigen bron en is
veel minder intern gericht. Strategische ondersteuning van de besluitvorming en de richting
bepaling van de organisatie vragen om veel externe inzichten en integratie van de diversiteit
aan gegevens. Ook is een belangrijk verschil dat de data scientist kan werken met data die
voor een ander doel zijn verzameld. Onderzoek naar toekomstige ontwikkelingen in de markt
en de technologie, acties van concurrenten en de implicaties daaruit voor de eigen
organisatie zorgen voor een externe oriëntatie. Dit wil niet zeggen dat een data scientist niet
ook met de eigen bronnen werkt. Dat kan bijvoorbeeld zijn om het gedrag van de eigen
klantenkring (uit historische interne gegevens te halen) te matchen met gegevens over
marktbewegingen van concurrenten en daaruit mogelijkheden voor de eigen organisatie te
destilleren.
Je zou dus kunnen denken dat een inhoudelijk ontwikkel pad van de business intelligence ,
via business analytics tot data science kan lopen. Een data scientist is echter een hele
zware beroepsrol waarin veel verschillende inhoudelijke velden elkaar raken of overlappen.
Het vraagt om mathematische expertise, technische en bedrijfsmatige expertise in
combinatie, die moet worden ingezet in een grote vrije professionele ruimte. De data
scientist stelt op eigen kracht creatieve nieuwe richtingen voor en maakt nieuwe concepten
en ideeën zichtbaar en exploreert nieuwe mogelijkheden en nieuwe technologie en
hulpmiddelen.
Een data scientist maakt daarnaast ook gebruik van geautomatiseerde
categorisatietechnieken. Dat heet machine learning. Je moet dan denken aan voorspellende
modellen die op bijvoorbeeld gebruikersgedrag kunnen anticiperen, waarvoor classificatie en
filtering bijvoorbeeld nodig is of een engine die de voorkeuren op individueel niveau bijhoudt
of de herkenning van bepaalde beelden en patronen in neurale netwerken vastlegt.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
31
Toekomstige beroepsrollen
Vervolgens kan de data scientist indien nodig ook nieuwe gegevens genereren met behulp
van een gecontroleerd en gerandomiseerd experiment: een hypothese testen, met behulp
van een nulgroep en één of meerdere testgroepen. Een veelgebruikt voorbeeld hiervan is de
zogenoemde A/B-test.
De data scientist werkt met een grote hoeveelheid aan verschillende data, intern en extern
en is vooral gericht op vernieuwing en ondersteuning van de strategische ontwikkelingen.
Wat is daarvoor nodig? Wiskundig moet men goed onderlegd zijn, evenals statistisch
(klassiek en bayesiaans) en men moet kennis hebben van lineaire algebra. Deze
kennisdomeinen moeten zowel diep als breed zijn ontwikkeld. Op basis van wiskundige
theorie worden analytische modellen ontworpen en gebouwd door de data scientist om
correcte gevolgtrekkingen uit data te kunnen maken. Basiskennis van de data analyse
technieken is nodig. De data scientist moet beschikken over uitgebreide kwantitatieve en
data analytisch deskundigheid. Daarnaast moet de data scientist in staat zijn een
gecontroleerd experiment op de zetten en uit te voeren.
Bedrijfsmatig moet de data scientist goed op de hoogte zijn. Omdat het de taak is van de
data scientist om te innoveren en nog onbekende mogelijkheden aan te boren, kan niemand
de data scientist inhoudelijk aansturen. De informatie behoefte van de organisatie op nog
onbekende gebieden is per definitie nog onbekend en vaag. Om de exploratie van de data
scientist relevant te maken moeten de lijnen die de business wil volgen worden aangevoeld
en daarvoor is een goed inzicht in het beleid en de business doelen en een goede
communicatie met de business noodzakelijk.
Informatie technisch moet de data scientist eveneens veel weten en kunnen. Het gaat om
grote hoeveelheden data; toegankelijk en niet direct toegankelijk, verschillende formaten,
gestructureerd en ongestructureerd, verschillende instrumenten (SQL, SAS, R) enzovoort.
Cognitief vraagt dit dat iemand vanuit een rommelig geheel aan data en samengesteld
instrumentarium toch een bepaald overzicht moet kunnen houden van waaruit creatief
denken wordt gekoppeld aan probleemoplossend en modelmatig denken. Multi axiaal
kunnen denken is een must en het kunnen schakelen tussen diverse soorten modellen
eveneens. De data scientist moet beschikken over uitgebreide probleemoplossende
cognitieve vaardigheden. Het zichzelf blijvend kunnen ontwikkelen is daarbij noodzakelijk.
Persoonlijk moet intellectuele nieuwsgierigheid een belangrijke drijfveer zijn, gekoppeld aan
doorzettingsvermogen. Mensen moeten met tegenslag om kunnen gaan en de uitdaging
voelen tot een kwalitatief juiste oplossing te komen.
Methoden, technieken en tools. Een data scientist gebruikt data-analyse technieken, PCA,
ANOVA, regressiemodellen, log-lineaire modellen, hazard modellen, churn rate modellen,
segmentatie analyses, (chi-square) classificatie trees, tijdreeks analyse modellen,
prognosemodellen. Gebruikt tools zoals SAS, SPSS, of R, kent programmeertalen zoals C of
C++, Python en schrijft queries in vraagtalen in SQL en non SQL. Om er maar een paar te
noemen.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
32
Toekomstige beroepsrollen
Beroepsrol
Data Scientist
Naam
Generieke
beschrijving
Een data scientist stelt uit (analyses van) een brede diversiteit van data
(in- en extern) inzichten samen om strategische vernieuwing mogelijk te
maken voor een organisatie of de samenleving.
Missie
Onderbouwing van besturingsvraagstukken op een wetenschappelijke
wijze ten behoeve van besluitvorming op vooral strategisch niveau.
Product
Eindverantwoordelijk
Realiseert
Onderbouwing van
toekomstgerichte
besluitvorming en
strategiebepaling
Foresight rapportage uit Kennisbase van de
diversiteit aan bronnen organisatie
Beroeps kern
•
Draagt bij
Concretiseren van onuitgesproken en vage business
verwachtingen op basis van domeinkennis
•
Helpen vaststellen welke vraagstukken er liggen en hoe deze op
de best mogelijke manier te beantwoorden zijn.
•
Inzicht verstrekken op verschillende keuzemogelijkheden en de
impact van en de verschillen tussen de keuzes verhelderen met
een verwachting van de meest voorstelbare uitkomsten.
•
Een toekomstperspectief bouwen op trends, vooroplopend en
gebruikmakend van nieuwe technieken om toenemende
business complexiteit bestuurbaar te maken.
•
Omzetten in gerichte zoek acties naar datasets en combinaties
daarvan maken om een uniek en diep inzicht op markt, branche
en klanten te verkrijgen.
•
Latente consumenten behoeften ontdekken en passende
effectieve services en producten aanbieden.
•
Ontdekken van valide innovatie- en strategische groei
mogelijkheden op basis van data analyse technieken en
creatieve interpretatie binnen gekozen contexten
•
Door gebruik te maken van geselecteerde, gefilterde en/of
geaggregeerde datasets die vanuit verschillende bronnen zijn
samengebracht, ontdekken van patronen
•
Bouwen van algoritmes op deze combinaties
•
Machine learning activiteiten ontplooien
•
Overdragen en helder presenteren van de verkregen inzichten
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
33
Toekomstige beroepsrollen
zodanig dat bestuurders en niet-wiskundig of statistisch
onderlegde personen snappen welke betekenis de uitkomsten
hebben en ondersteuning krijgen in hun keuze- en
besluitvormingsproces
•
eCompetences
(uit e-CF)
Hypothesegericht testen van business vraagstukken
A.3. Business Plan Development
Level 5
A.8. Application design
Level 2
A.7. Technology Trend Monitoring
Level 5
A.9. Innovating
Level 5
B.1. Application development
Level 3
B.4. Solution deployment
Level 3
B.5. Documentation Production
Level 3
D.10. Information and Knowledge Management
Level 5
D.11. Needs Identification
Level 4
D.12. Digital marketing
Level 3
E.1. Forecast Development
Level 4
E.3. Risk management
Level 2
E.4. Relationship management
Level 3
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
34
Toekomstige beroepsrollen
Competenties
Diepgaande kennis bezitten van en vaardigheden hebben
in:
1. branche en macro economische ontwikkelingen, cycli,
effecten en de aanjagende en versnellende factoren
daarbinnen en alle aspecten van de eigen bedrijfsvoering
kennen.
2. Statisch onderlegd zijn in diverse technieken en de tools
en talen die nodig zijn om die technieken te gebruiken,
beheersen. Weten welke techniek het best gebruikt kan
worden bij de verschillende probleemstellingen en de
interpretatie van de resultaten van mathematisch naar
strategisch kunnen vertalen. Predictieve modellen kunnen
toepassen.
3. Gemakkelijk kunnen programmeren in meerdere talen en
weten welke software packages of modules gebruikt
kunnen worden en hoe deze eventueel aangepast kunnen
worden ten behoeve van het doel.
4. Degelijke kennis hebben van diverse databronnen,
database design en management en data verzamelings,
opslag en onsluitingsmethoden (ETL). Data van externe
bronnen kunnen ontsluiten door middel van verschillende
data transfer protocols en data scraping, kunnen verrijken
en integreren en big data stores kunnen manipuleren.
5. Vaardig zijn in het visualiseren van resultaten ten
behoeve van inzicht door gebruikersvriendelijke grafische
weergaven en animaties.
6. Wetenschappelijke achtergrond, analytische kritische
denkkracht, probleemoplossende vaardigheden en
onderzoekservaring bezitten.
7. Buiten de gebaande paden durven te denken en opstaan
voor experimentele technieken,
8. Communicatieve verbeeldingskracht, luistervaardigheid
en overdrachtsvaardigheid bezitten en gemakkelijk met
verschillende disciplines kunnen samenwerken en kennis
willen delen.
9. Proactief kunnen en durven optreden.
10 inlevingsvermogen en klantoriëntatie bezitten.
Experience
Langjarige ervaring in het statistisch correct omzetten van kwantitatieve
gegevens in organisatie gerichte onderbouwing van bedrijfskundig
strategische adviezen.
W.O. opleiding minimaal maar het liefst afgerond PhD.
KPI
Deugdelijk inzicht verstrekken op basis van gegevens.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
35
Toekomstige beroepsrollen
Gerelateerde beroepsrollen en -mogelijkheden.
We gaven al eerder aan dat er raakvlakken zijn met andere inhoudelijke gebieden. We delen
het vakgebied van de data science zo in:
Business
2
1
Mathematisch
3
4 Technisch
1= data science
2= statistisch/research, business analytics en business intelligence
3= data architecten
4= data engineering, software engineering
Het is duidelijk dat de data scientist (1) alle drie de gebieden beheerst, maar mogelijk toch
een kracht heeft in een van de drie velden. Daarom is aanvulling in de vorm van specifieke
ondersteuning heel goed mogelijk, waardoor extra kansen ontstaan om met de bloei van de
data scientist ‘mee te liften’. We gaan hier kijken vanuit welke hoek overlap te maken is in
een gerelateerde baan. Bovenstaande functie heeft een wetenschappelijk karakter en vraagt
veel scholing en ervaring. Er zijn echter op verschillende opleidingsniveaus banen die in dit
veld vallen en goede mogelijkheden bieden, die benut kunnen worden voor de creatie van
nieuwe banen. We zien dat dit mogelijk is vanuit research, vanuit statistische hoek en vanuit
de BI en BA hoek, zoals we dat al eerder beschreven.
In het technisch veld met de overlap met mathematische kennis, kunnen bijvoorbeeld
mensen werken met kennis van een platform zoals Hadoop, of die goed
database/geheugen/file systeem problemen kunnen oplossen of data plumbing, dataflow
optimalisatie kunnen opzetten of API’s kunnen bouwen. Samenwerken met een data
scientist is dan goed mogelijk.
Ook als je vanuit de business goed bent met de dashboards of return on investments
berekenen, besluitvormingsprocedures goed kunt onderbouwen of als high level database
design tot je expertise behoort, kun je goed samenwerken met een data scientist.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
36
Toekomstige beroepsrollen
Ben je sterk in het code productieproces in meerdere programmatalen, dan ben je ook zeker
welkom. Of denk aan visualisatie of andere specialistische velden zoals GIS, Geodata,
Graph
Ook architecten hebben een overlap, mensen die werken aan kennissystemen eveneens.
Vanuit de generieke processtappen van de data scientist kun je ook vertrekken om te kijken
waar nieuwe mogelijkheden liggen. Het gaat erom dat je vanuit je eigen kracht kijkt waar je
een mapping kunt maken met dit vakgebied.
In de data science wereld zie je ook steeds meer teams ontstaan die dit werk samen doen
en aan diverse vragen werken onder leiding van een manager of chief data science. Dit komt
omdat de competenties (nog) zo breed zijn en de mensen zo moeilijk te vinden zijn, dat men
probeert dit door meerdere mensen met verschillende competentiegebieden samen te laten
doen. Daar liggen veel kansen voor nieuwe beroepen. Met name in de ondersteunende
aanvullende werkzaamheden ten behoeve van het wetenschappelijk onderzoekswerk of de
overige deelwerkzaamheden. Nu is het vakgebied nog bezaaid met losse, niet geïntegreerde
tools die kleine stukjes van het totale werk voor hun rekening nemen en door een ervaren
hoog opgeleide data scientist op een wetenschappelijk verantwoorde methode aan elkaar
worden gekoppeld. In de toekomst zullen die tooltjes gebruiksvriendelijker en meer
geïntegreerd worden aangeboden op platforms.
Digitale Documentalist
We werken een voorbeeld uit van wat je de nieuwe digitale documentalist kunt noemen. Zij
ondersteunen hoog gespecialiseerde mensen in het zoeken en vinden van relevante data
en/of informatie en zorgen voor een gemakkelijke toegang door formaatverschillen op te
lossen en opschoning, filtering en voorbereiding voor hen te verzorgen. Het is de
professional die verantwoordelijk is voor een digitale collectie of voor de kennis en
technische vaardigheden om bronnen die passend zijn voor de organisatie (of aansluiten bij
de betreffende functie van de organisatie (zoals een data science- of beleidsgroep)) als een
collectie te behartigen. De kennis en vaardigheden om systematisch data van het internet te
verzamelen of real-time ter beschikking te stellen van de data streams voor data scientist zijn
hiervoor nodig.
Als dit in de vorm van digitale documenten plaatsvindt dan moeten die voorzien worden van
de correcte metagegevens. Ook als het om digitale data gaat moet dit werk gedaan worden.
De interne gegevensverzamelingen zijn ook niet altijd direct bruikbaar; afdelingen weten
soms niet van elkaar welke data er bestaan, soms worden ze op meerdere plekken
verzameld, beheerd of verwerkt en moet dit voor gebruik worden gecorrigeerd of in ieder
geval verhelderd. Dit voorbereidende zoekwerk kan door de digitale documentalist worden
gedaan. Ook aan de resultaten opslag kant van het werk zal er veel ondersteuning geboden
kunnen worden. Als een data scientist resultaten in een specifiek project creëert, dan zal
deze daar later mogelijk aanvullingen op willen kunnen maken of delen ervan willen
hergebruiken. Dit is het nieuwe inhoudelijke documentalisten en collectie beheer werk.
Hiervan moeten versies worden bijgehouden, documentatie worden geschreven en meta
data worden toegekend. Meer en meer zal dit ondersteunende werk door anderen dan de
data scientist worden gedaan.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
37
Toekomstige beroepsrollen
Beroepsrol
Digitale Documentatlist ( Data en Informatie)
Naam
Generieke
beschrijving
Op basis van de behoefte van een data scientist of beleidsmedewerker
zorgen voor de benodigde data collectie (data formaten in velerlei vorm).
Missie
Ondersteuning bieden zodanig dat voorbereidende of project afsluitende
werkzaamheden worden uitgevoerd.
Producten
Eindverantwoordelijk
Realiseert
Behoud en uitbreiding
collectie
Catalogus inclusief meta Standaarden en
data
kennismanagement
Beroeps kern
Draagt bij
•
Activeren of vinden van alle typen digitale data
•
Plannen, ontwerpen en creëren van een systeem om de data en de
onderzoeksresultaten en documentatie te catalogiseren en te
beheren
•
Indexsysteem gebruiken conform de betreffende researchlijnen
•
Proactief de collectie uitbreiden met nieuwe mogelijkheden en
inhouden
eCompetences
(uit e-CF)
B.5. Documentation Production
level 1
B.6. Systems Engineering
level 3
D.10. Information and knowledge management
level 3
D.11. Needs identification
level 3
Kennis bezitten van en vaardigheden hebben in:
1. categoriseren, catalogiseren, documenteren en beheren
in relatie tot een organisatie, team of project
2. diverse technieken en de tools die nodig zijn om de
diverse producten en versies goed te kunnen managen
3. Verschil in databronnen kunnen onderkennen.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
38
Toekomstige beroepsrollen
Competenties
4. Data van internet kunnen ontsluiten of scrapen.
5. Onderdelen van een product kunnen onderkennen in
onderdelen (b.v. sql, python enz) ten behoeve van een
goede beschrijving en indexering
6 Goed kunnen luisteren en ondersteunen met een
klantgerichte houding
9. Proactief kunnen verzamelen
10 Accuratesse
Experience
MBO opleiding met training
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
39
Toekomstige beroepsrollen
Enterprise Architect
In het buitenland is er veel discussie en ontwikkeling op het vlak van ICT architectuur.
Architectuur in de ICT betreft het ontwerpen van de informatievoorziening voor een
organisatie. ICT architectuur beschrijft de componenten in een organisatie om vervolgens de
ondersteuning door middel van ICT te gaan samenstellen. Componenten worden
beschreven in wat ze zijn, wat ze doen en vooral ook hoe ze met elkaar in verband (zouden
moeten) staan. Voor een organisatie is het noodzakelijk om dit te koppelen aan de
organisatiestrategie. Een organisatie wil dus ICT ondersteuning om haar doelen te bereiken.
Voor iedere organisatie zijn die doelen anders, dus is de strategie en de samenstelling van
de organisatie ook anders. Architectuur brengt dit in beeld en geeft daardoor inzicht, brengt
structuur aan en zorgt er uiteindelijk voor dat de organisatie beter aangestuurd kan worden.
Architectuur kun je zien als een hulpmiddel om de samenhang te brengen tussen de
strategie, de informatievoorziening en de ICT componenten waaruit dit is opgebouwd. Omdat
alle toekomstige veranderingen moeten worden ingebed in de huidige structuren, is het
belangrijk dat een organisatie zich snel kan aanpassen. Dit wordt in veel gevallen als
essentieel voor het voortbestaan van de organisatie gezien en daarmee wordt het belang
van een goed inzicht op basis van architectuur belangrijker.
Vanzelfsprekend is dit een complex geheel. Het architectuur domein kent een aantal
subgebieden. In Nederland zijn dit onderstaande rollen die veelvuldig voorkomen. Een
enterprise architect overziet het geheel en de domeinen Business, Informatie, Applicatie en
Techniek (BIAT) worden als de ‘vaste domeinen’ gezien. Omdat veranderingen van de
huidige naar de toekomstige situatie gaan door middel van projecten, worden er project
architecten en solution architecten onderscheiden die deze verandering begeleiden. De
scope van het beroep is smaller dan wanneer het om het hele domein gaat; het betreft
immers de scope van het project of het probleem.
Ook zien we vaak dat nieuwe gebieden zoals data science eerst een architect krijgen
toegewezen; een datascience architectuur lijkt dan noodzakelijk om dat nieuwe gebied, in
beeld te krijgen. Vaak zie je dat als dit deel van het vakgebied meer geaccepteerd is en beter
zichtbaar is voor iedereen, dat de ‘professie’ weer verdwijnt. Je kunt stellen dat de behoeft
aan inzicht en overzicht tijdelijk een beroep creëert, dat vanzelf weer oplost en in bestaande
gebieden opgaat.
We houden ons hier aan de domeinen en hebben in de survey de deelnemers gevraagd
welk domein men het meest zag veranderen.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
40
Toekomstige beroepsrollen
Voor wat betreft de EA (enterprise architect) gaf 12,5% aan dat er heel veel verandering op
komst was en 29,8% gaf aan dat er veel verandering te verwachten was. Voor applicatie
architecten kwam dit op heel veel 13,46% en veel op 21.15% uit. De technische architecten
kregen in 8,65% heel veel en voor 23,08% veel verandering toegeschreven door de
deelnemers. Business en Informatie architecten werden niet gevraagd.
Ieder van deze vakgebieden kennen een eigen specialisatie naar het inhoudelijke domein
maar ook gemeenschappelijke en gedeelde zaken waarin zij goed moeten zijn. Iedere
architect moet voldoende ICT kennis hebben, kunnen ontwerpen, weet hebben van
bedrijfsstrategieën, sociale relaties kunnen hanteren en een groot kwaliteitsbesef hebben.
Die kundigheden kunnen natuurlijk (afhankelijke van het specialistische domein) wat
verschuiven ten opzichte van elkaar. Maar grofweg kunnen de gemeenschappelijk gedeelde
vakkundigheden als volgt wat meer praktisch worden aangegeven:
1. begrijpen en/of kunnen hanteren en/of creëren van een business strategie.
2. de business/industrie inhoudelijk en procesmatig begrijpen
3. de passende ICT voorzieningen (of trends) kunnen analyseren, selecteren en/of
ontwerpen
4. verstand hebben van planning en prioritering van investeringsbeslissingen en –
mogelijkheden en inpasbaarheid van trends
5. overzicht van kosten/baten hebben eveneens in relatie tot nieuwe
ontwikkelingsmogelijkheden
6. requirements analyseren, constraints erkennen en noodzakelijke compliance
neerleggen
7. kennis van methoden en technieken en ondersteunende tools
8. kennisontwikkeling en –deling in samenwerking met anderen vormgeven
9. ontwerpen kunnen maken vanuit diverse gezichtspunten en van diverse onderwerpen
10. kunnen decomponeren en combinaties kunnen samenstellen tbv hergebruik
11. projectmanagement, assetmanagement, changemanagement en test- en governance
methoden kennen of kunnen hanteren
12. samenwerking met andere disciplines en stakeholderbenadering kunnen inzetten
13. gerichtheid op kwaliteit (beveiliging, onderhoudbaarheid, uitbreidbaarheid,
bruikbaarheid enz.)
Voor ieder domein komen hier dan specifieke kundigheden bij. In het Engels heet dit
capability; wat iemand moet kunnen presteren, iemands capaciteit; waarin hij capabel moet
zijn, varieert per inhoudelijk domein. Deze capability moet men niet verwarren met de taken
of met competenties.
Voor de enterprise architect is dit het nemen van de regie op het totaal en in de tijd, waar de
alignment gefaciliteerd wordt tussen business en ICT met als drijvende kracht de
technologische visie van de organisatie. Hieronder een invulling van het beroepsprofiel
Enterprise Architect.
Beroepsrol
ENTERPRISE ARCHITECT
Naam
Generieke
beschrijving
Zorgt voor de implementatie van verandering enterprise breed met als
aandachtsgebied de relatie tussen strategie en de uiteindelijke
ondersteuning door ICT. De EA zorgt voor de transformatie van de
business strategie naar de operationele executie toe.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
41
Toekomstige beroepsrollen
Missie
Het ontwerp, de regie en begeleiding over tijd (korte en
langetermijnstrategie) van de ontwikkeling van de ondersteuning van de
organisatie door middel van implementatie van passende ICT
componenten in alle transitie momenten.
Producten
Eindverantwoordelijk
Realiseert
Draagt bij
Lange termijn
strategische
verantwoordelijkheid
voor IV en ICT
systemen.
Zichtbaar maken van
de steeds
veranderende business
en technologie
capabilities.
Optimaliseren van het
informatie management
Alignment IT strategie
en doelen van de
organisatie
Geen dubbele
functionaliteit in huis
halen/bouwen op ieder
architectuur domein
Procedures rondom
gebruik van ICT (in
discussies)
IT strategie ontwikkelen
Innovatie
Management van risico
Beveiliging
‘s horend bij de
Consensus gebaseerde
informatie asset
enterprise
voorzieningen maken
Standaardisatie en
die schaalbaar,
Principes ontwikkelen
adapteerbaar zijn
Bouwen van
Uitbouwen van
kennisdomein
competenties van
Architectuur
medewerkers op
vakgebied architectuur
Kernbeschrijving 
Onderhouden en managen van de Enterprise Architectuur

Onderhouden van de inhoudelijke contacten met diverse stakeholders

Volgen van Business en ICT Vakgebied aangaande ontwikkelingen

Kansen en innovatieve mogelijkheden aanbieden

Regie op organisatie verandering conform technologische en
informatie technische visie

Totale organisatie modellering overzien en zorgen dat deze consistent
is opgebouwd

Risico’s mitigeren en investeringen monitoren

Kennisdomein onderhouden

Reviews (gefaseerd) na implementatie van uitgevoerde veranderingen
e-Competences
A.1. IS and Business Strategy Alignment
Level 5
(from e-CF)
A.3. Business Plan Development
Level 4
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
42
Toekomstige beroepsrollen
Algemene
Competenties
A.5. Architecture Design
Level 5
A.7. Technology Watching
Level 5
E.7. Business Change Management
Level 5
Systeem denken, strategisch denken, out-of-the-box
denken, modelmatig denken, onafhankelijk denken; hoog
cognitieve vermogens en meta cognitieve vermogens.
Business en branche kennis op ieder niveau (tactischopertaioneel) en sensitieve observatie vermogens.
Interpersoonlijke affectieve vermogens
Intrapersoonlijke capaciteiten en regulatieve vermogens
Brede kennis bezitten van o.a. Governance, ICT operations,
programma/projectkennis, financiën, CRM, time
management, planning en prioritering. methoden,
technieken.
Communicatie (ook in gewoon Nederlands kunnen
uitleggen, verklaren aan meerdere soorten doelgroepen),
verbindende leiderschapskwalificaties, overtuigingskracht.
Experience
KPI
Langjarige ontwikkeling in velden bedrijfskunde/ICT
Onderhouden en geïmplementeerde enterprise architectuur en de
processen voor het werken onder architectuur zijn ingebed binnen de
bedrijfsvoering van de organisatie.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
43
Toekomstige beroepsrollen
App/Mobile Ontwikkelaar
Het vak rondom software development is aan grote veranderingen onderhevig. De toegang
tot applicaties wordt gevarieerder. Waar eerst het verschil vooral bestond uit binnen– of
buitenkantoor toegang, wordt de komende jaren de focus verlegd naar steeds meer
verschillende client-applicaties. In de afgelopen jaren zijn tablets en smartphones in ons
leven gekomen. Android Cupcake werd in 2009 geïntroduceerd en de eerste iPad werd in
2010 geleverd.
De komende 3 tot 5 jaren komen hier veel verschillende mogelijkheden bij. Dit zijn wearables
of gedragen aansluitingen zoals smartwatches (Pebble 2013), activity trackers (Fitbit Classic
2008, Jawbone Up 2011), glasses (Google Glass 2013) en slimme pleisters (Philips 2014).
Maar ook andere voorwerpen zoals de connected car (Tesla , Android Auto, Apple Carplay) ,
slimme thermostaten (Toon, Nest) en andere apparaten (Wifi weegschaal, koelkast,
fototoestel, printer, RFID in kleding), Internet of Everything.
Met de komst van de mobiele apps worden op een andere manier grote databases ontsloten,
al dan niet met behulp van augmented reality. Het gaat om verkoop-sites (eBay/Amazon),
booking sites (Booking, AirBnB, Skyscanner), huizen (Layar Funda 2010). Niet alleen de
mogelijkheid van mobiele toegang is van belang, minstens zo belangrijk zijn de vormgeving
en mogelijkheden of onmogelijkheden van een app. Zo is Twitter een bekend voorbeeld met
snelle korte tweets van maximaal 140 tekens, maar ook Tinder en Snapchat zijn gebaseerd
op Vlot & Eenvoudig.
Het gaat niet alleen om een andere vorm van presenteren, het gaat om nieuwe
bedrijfsvormen en processen, om emerging en disruptive technologies. Vaak zijn deze
mogelijk dankzij nieuwe technieken. Uber biedt vernieuwende taxidiensten, maar heeft zich
tot doel gesteld een logistieke grid over steden te leggen zodat ze bijvoorbeeld ook pizza’s
kunnen gaan bezorgen.
Voor de programmeur die met deze technologieën te maken heeft, betekent dit dat
vormgeving een veel belangrijker deel van zijn werk wordt. Zo werft Uber met name
ontwikkelaars die ook sterk zijn in Design (Jelle Prins, Uber 2015).
Mobiele ontwikkelaars schrijven programma's in een mobiele ontwikkelomgeving in de
programmeertalen objective C, C ++, C # en Java. Een mobiele app-ontwikkelaar kiest een
besturingssysteem (ofwel het mobiele platform) waarop ze willen ontwikkelen, leren de taal
en de software-ontwikkelomgeving. Hieronder staan een aantal mobiele platforms,
bestaande uit de kerntaal (s), ontwikkelomgeving en de devices waarvoor ze bedoeld zijn, te
weten:
Belangrijkste
programmeertaal
Java
Objective C
Java
C++
C#
Ontwikkel Omgeving
Mobiele Devices
Eclipse
Xcode
Eclipse
Meer keuzen
Visual Studio 2010
Meer keuzen
Apple iPhone, iPad, iPod
Blackberry
Meer keuzen
Meer keuzen
De ontwikkelingen gaan echter heel erg snel en bovenstaand is slechts als voorbeeld
bedoeld.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
44
Toekomstige beroepsrollen
Profieltitel
App/Mobile Ontwikkelaar
Samenvatting
Realiseert/programmeert ICT-oplossingen met nadruk op mobiele
platformen.
Missie
Realiseert laagdrempelige end-user ICT toepassingen. Werkt in snelle
ontwikkelcycli waarbij de gebruikerservaring en interactie belangrijker zijn
dan de onderliggende processen.
Producten
Eindverantwoordelijk
Realiseert
Draagt bij
Softwarecomponenten
Documentatie
Software-ontwerp
Testprocedures
Werkende oplossing
Kerntaken
eCompetenties
(uit e-CF)
KPI
• Ontwikkelen van software componenten
• Beheersen meerdere objectgeoriënteerde programmeertalen zoals
Java, Objective-C en C ++.
• Code, testen, debuggen, monitoren en documenteren van
veranderingen voor mobiele toepassingen.
• Werken in de ontwikkelomgevingen met meerdere mobiele
besturingssystemen.
• Implementeren van application programming interfaces (API's) om
mobiele functionaliteit te ondersteunen.
• Terminologie, concepten en best practices voor het coderen van
mobiele toepassingen zijn bekend en kunnen worden overgedragen.
• Migreren en aanpassing van bestaande web applicaties aan de
mobiele platformen.
• Samenwerken met afdelingen in de business om te brainstormen over
nieuwe toepassingen en de implementaties verder te optimaliseren.
• Adviseren van veranderingen en verbeteringen aan bestaande
mobiele toepassingen.
• Vormgeven van documentatie.
A.6. Ontwerpen van applicaties
Level 2/3
A.7. Volgen van technologische ontwikkelingen
Level 4
B.1. Applicatie ontwikkeling
Level 3
B.2. Component integratie
Level 2/3
B.3. Testen
Level 2
B.4. Oplossingen implementeren
Level 3
B.5. Vervaardigen van documentatie
Level 3
Volledig functionerende mobiele ICT-applicaties
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
45
Toekomstige beroepsrollen
User Experience (UX) Designer
De gebruiker van de IT-applicaties of Apps krijgt veel meer keuzes in hoe hij de applicatie
benadert. Nu is dit al een keuze tussen verschillende besturingssystemen, browsers en
apparaten, maar deze keuze wordt nog veel groter. Je benadert een applicatie niet meer
vanaf één punt, maar vanaf meerdere ingangen. Verwarm je de auto voor vanaf je
smartphone, je smart-watch, of toch maar gewoon via je dashboard (Tesla). Niet alleen je
website, maar al je uitingen moeten overeen komen met de wensen van je klant. Een
optimale ‘customer journey’ geeft een betere ‘customer intimacy’, een betere klantenbinding
en een groter marktaandeel.
Maar deze gebruikservaring geldt ook voor machines en robots. Denk bijvoorbeeld aan de
vergrijzende samenleving. Er wordt hard gezocht naar een prettige, effectieve communicatie
en bewaking van hulpbehoevenden. De client gebruikt een zorg-app alleen als dit hem een
fijn gevoel en gebruiksgemak levert. Met name bij groepen die huiverig zijn voor ‘nieuwe
dingen’ zoals tablets, wearables en apps is een hoog gebruiksgemak van doorslaggevend
belang. Wij zien daarom de functie van ‘User Experience designer’ snel belangrijker worden.
Profieltitel
User Experience (UX) Designer
Samenvatting
De User Experience designer ontwerpt een product op zo’n manier dat
gebruikers op een effectieve, efficiënte en plezierige wijze het product
gebruiken.
Missie
Bij de design van een website of app wordt er gestreefd naar nut,
gebruiksvriendelijkheid, een esthetisch aantrekkelijk en overzichtelijk
scherm en het opwekken van de wens om deze website of app vaker te
gebruiken. Het gebruiksgemak wordt verhoogd ten opzichte van de oude
situatie. Bij websites vertaalt dit zich in een hogere conversie, bij
apparatuur of robots in een betere acceptatie.
De designer maakt gebruik van elementen uit grafisch design, interactie
design, informatie architectuur, mens-machine interactie en ergonomie.
Producten
Eindverantwoordelijk
Interactie concept
Vastleggen
klantwensen
Realiseert
Draagt bij
Wire-frames
User scenarios
Flow charts
Doelgroep
segmentatie
Documentatie
Grafische
testmodellen
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
Vormgeving voor
verschillende devices
(responsive design)
46
Toekomstige beroepsrollen
Kerntaken
eCompetenties
(uit e-CF)
KPI
• Bepalen van de verschillende doelgroepen
• Bepalen van de wensen, eisen, motivering en beelden van de
doelgroep
• Ontwerpen van optimale processen, schermindelingen en vormgeving
die bijdragen aan de gewenste gebruikers-beleving
• Bouwen van prototypes
• Uitvoeren van gebruikstesten
A.6. Ontwerp van applicaties
Level 2
B.1. Applicatie ontwikkeling
Level 2
B.3. Testen
Level 2
B.5. Vervaardigen van documentatie
Level 2
D.11. Behoeftenanalyse
Level 3
Een getest design
Ethical Hacker
In het onderzoek kwam het belang van beveiliging op verschillende manieren naar voren.
Omdat de beroepsvereniging van de ICT beveiligers al uitgebreide beroepsprofielen hebben
gemaakt, hebben wij (om niet te dubbelen) het beroepsprofiel van de Ethical Hacker
uitgewerkt.
Voor een individu is de veiligheid van persoonlijke gegevens van steeds grotere betekenis
geworden. Identity diefstal, passwoorden die worden gestolen en alle nare gevolgen die
daarbij horen, komen steeds meer in de publiciteit. Ook organisaties hechten er meer en
meer waarde aan. Imago verlies voorkomen en bescherming van de essentiële
bedrijfsgegevens zijn voor hen de belangrijkste oorzaken. Terroristische activiteiten komen
hier de laatste jaren nog bij en mensen voelen zich onveilig bij het idee dat een hacker een
overheid kwaad kan doen en een samenleving stil kan leggen met zijn acties.
Het stereotype beeld van een hacker is dat van ofwel een elite geek (vaak verfilmd als het
individu dat overal zonder moeite binnendringt) ofwel dat van een nerd die op zijn
zolderkamertje achter het scherm zit en nauwelijks buiten komt. Er kan sprake zijn van een
hacker die zich zonder toestemming illegaal toegang verschaft tot de informatiesystemen en
gegevens van een bedrijf, of er kan sprake zijn van een expert met bijzondere vaardigheden
die wordt ingehuurd door bedrijven om de vooruitgang te pushen. De laatste soort hacker
doet er alles aan om precies te weten hoe iets werkt; ze kennen verschillende computer
talen en operating systemen, tools voor command lines, ze weten hoe firewalls en routers
werken en het internet met haar protocollen. Aan de universiteit worden incident handling en
hacking onderwezen, want de legitieme hacker kan als beveiligings consultant, tester of als
ethical hacker goed werk verrichten.
Een ethical hacker moet uitzonderlijke computer kennis hebben, inclusief programmeer
vaardigheden en netwerkopbouw kennen. Ze moeten kunnen werken, installatie- en
onderhoudskennis hebben van de meest voorkomende operating systemen van
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
47
Toekomstige beroepsrollen
computersystemen. Gedetailleerde leverancierskennis van beschikbare hard- en software en
de verschillende manieren waarop de diverse configuraties hun beveiliging regelen. Wil een
hacker een vulnerability test uitvoeren en daar een rapportage over doen, dan moet hij
systeem management kennis bezitten. Hij dient te beschikken over oneindig geduld en
volhardend zijn in zijn concentratie en focus. Bovendien is continu bijleren en kennis
reviewen noodzakelijk. Hij is betrouwbaar en kan geheimen bewaren omdat een ethical
hacker achter zaken kan komen die niet bekend mogen worden
Het idee achter het ethical hacker profiel is, dat deze beroepsgroep de malafide hackers een
stap voor is. Doordat een ethical hackers doel is om het systeem te ontdoen van
vulnerabilities, geeft hij een evaluatie hoe de organisatie met beveiliging omgaat en daardoor
leert men hoe de beveiliging geoptimaliseerd kan worden.
Dat doet een ethical hacker door antwoord op een aantal vragen te krijgen. De eerste vraag
is wat een aanvaller kan zien op het systeem dat aangevallen wordt. Hij denkt daarbij ‘out of
the box’ en gaat creatief te werk. In het normale beveiligingswerk, waar mensen weten hoe
iets is georganiseerd, kunnen vulnerabilities gemakkelijk over het hoofd worden gezien.
De tweede belangrijke vraag is wat een aanvaller kan doen met de informatie die
voorhanden is. De ethical hacker probeert te bedenken wat de mogelijkheden zijn om de
informatie te misbruiken om zo tot afdichting van het lek te komen en de beveiliging te
verbeteren.
De derde vraag is of de aanval zichtbaar is op het aangevallen systeem. Een aanvaller kijkt
meestal langere tijd rond op het systeem voordat hij toeslaat. Als dit rondkijken niet kan
worden waargenomen doordat de aanvaller zijn sporen wist door de log files te modificeren
of door trojan horses of back-doors te instaleren. Een ethical hacker gaat na of hij het
systeem kan misleiden en welke preventieve maatregelen er genomen zijn en/of kunnen
worden genomen om die misleiding van buitenaf tegen te gaan.
Het hele ethical hacking proces en het vervolgens dichten van de vulnerabilities valt of staat
door de informatie boven tafel te krijgen, welke kritieke bronnen en bezittingen beschermd
moeten worden omdat verlies ervan de organisatie (of haar klanten) enorm zou schaden.
Wat een organisatie wil beschermen, tegen wie of wat en hoeveel men bereid is te
investeren om beveiliging op te bouwen is essentieel om te weten.
Een ethical hacker moet weten waaruit een hack aanval bestaat. Er worden 5 fasen
onderkend en voor ieder fase moet de ethical hacker maatregelen kunnen adviseren om
aanvallen te onderscheppen.
De eerste fase heet de Reconnaissance fase. Een militaire observatie van de vijand, waar de
aanval met precisie wordt voorbereid. Alles wordt in het werk gesteld om zoveel mogelijk te
leren voor de aanval begint en technische en sociale vaardigheden worden ingezet. De
ethical hacker moet met de verschillende reconnaissance technieken kennen en herkennen
en hier al preventieve maatregelen voorstellen.
Dan volgt de scanning fase, waarin informatie wordt verzameld door geautomatiseerde tools
in te zetten zoals bijvoorbeeld netwerk/host scanners. Het systeem kan in beeld gebracht
worden door simpele tools zoals traceroute waar systemen, routers en firewalls in kaar
worden gebracht. Poorten kunnen gescand worden om meer te weten te komen over de
services die worden aangeboden op de machine die het doel is geworden. Ook
vulnerabilities worden gescand en evasie technieken worden ingezet op het niveau van
applicaties en netwerken. Anomaly detectie en een NIDS (network intrusion detection
system) maakt het binnendringen moeilijker.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
48
Toekomstige beroepsrollen
De aanval begint met het toegang verkrijgen (Gaining Access fase) tot het systeem.
Voorbeelden hiervan zijn stack-based buffer overflows, denial of service, session hijacking
enzovoort. Spoofing (net doen alsof je iemand anders of een ander systeem bent), packet
flooding (op afstand de services stoppen), smurf attacks proberen users op het netwerk hun
legitieme servicetoegang af te nemen.
Maintaining Access heet die fase waarin de aanvaller probeert ‘eigenaar’ van het systeem te
blijven. Soms doet de aanvaller dit door ‘low profile’ te blijven om langere tijd het systeem en
de systeembronnen te gebruiken (sniffer installeren om het netwerkverkeer op te vangen) of
om vandaaruit een andere aanval op een ander systeem te lanceren. Het kan zelfs gebeuren
dat een hacker het systeem tegen andere hackers beveiligd en zich exclusief illegaal
toegang verzekert (met Backdoor, RootKits, Trojans en Trojan horse backdoors) of via deze
software herhaald binnendringen onzichtbaar maakt.
Covering Tracks heet de fase waarin de aanvaller activiteiten die wijzen op zijn
aanwezigheid in het system verwijdert met het doel om vaker binnen te kunne dringen of
strafrechtelijke vervolging te ontduiken. Meestal wordt dit gedaan door log files te verwijderen
of te vervangen door software zoals ‘netstate’ zodat de systeem admin niets ontdekt.
Het risico als een aanvaller binnen is, is groot; de aanvaller kan op het niveau van het
operating system, het applicatieniveau of het network niveau schade aanrichten.
Profieltitel
Ethical Hacker
Samenvatting
Security testen door van buitenaf en zonder voorkennis een systeem aan
te vallen zoals een hacker zou doen.
Missie
Met toestemming van de eigenaar binnendringen van het systeem en de
infrastructuur-, web- en applicatie security leren kennen met het doel om
zwakke plekken te identificeren en verbeteringen aan te dragen
Producten
Eindverantwoordelijk
Kerntaken
Realiseert
Draagt bij
test plan
test procedure
test resultaat
Integrated solution
Validated solution
Solution documentation
•
•
•
•
•
Doorlopen van de vijf hack fasen
Uitvoeren van penetratie testen
Uitvoeren van vulnerability testen
Threat modelling
Inventariseren wat men wil beschermen, tegen wie of wat en tegen
welke prijs
• Uitvoeren van risico analyses
• Implementeren van security oplossingen
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
49
Toekomstige beroepsrollen
eCompetenties
(uit e-CF)
KPI
B.1. Applicatieontwikkeling
Level 3-4
B.2. Componentintegratie
Level 2-3
B.3. Testen
Level 2-3
B.4. Oplossingen implementeren
Level 3
C.4. Probleemmanagement
Level 2-3
E.3. Risicomanagement
Level 2-3
E.8. Informatiebeveiligingsmanagement
Level 2-3
Een testrapport met overzicht van uitgevoerde tests, resultaten en
aanbevelingen.
Cloud Engineer
Uit onze onderzoeken kwam duidelijk naar voren dat het gebruik van Cloud diensten steeds
verder zal toenemen. De voordelen van schaalbaarheid, kostenbeheersing en gemak maken
het gebruik van clouddiensten een aantrekkelijk alternatief ten opzichte van een complete
automatisering binnen het eigen bedrijf. Steeds meer bedrijfs applicaties zijn gebaseerd op
clouddiensten en de competenties van het automatiserings-personeel verschuiven hiermee
naar meer flexibele dienstverlening buiten de deur. De clouddiensten bewegen zich op
verschillende niveaus. Zo is er IAAS (Infrastructure as a service), PAAS (Platform as a
service; programmeren in de cloud) en SAAS (Software as a service; het gebruik van
webapplicaties).
Een van de functies waar de komende jaren naar verwachting meer behoefte aan zal zijn, is
de functie Cloud Engineer.
Profieltitel
Cloud Engineer
Samenvatting
De cloud engineer maakt bij het efficiënt inrichten van de IT-infrastructuur
gebruik van cloud-technologieen
Missie
Verantwoordelijk voor het implementeren, beheren en onderhouden van
cloud-gebaseerde applicaties. Bouw en onderhoud van complexe
systemen met geheel of gedeeltelijke cloud infrastructuur. Voortdurend
opnieuw beoordelen en verbeteren van de cloud-infrastructuur. Werk
samen met de business en de ontwikkelgroep om hun huidige en
toekomstige behoeften te steunen. Voert systeem monitoring uit en houdt
controle op de beschikbaarheid en integriteit van alle servers, systemen
en belangrijke processen. De cloud engineer maakt gebruik van de
voordelen en kent de nadelen bij het inzetten van de IT infrastructuur.
Producten
Eindverantwoordelijk
Realiseert
Draagt bij
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
50
Toekomstige beroepsrollen
Verantwoordelijk
voor het uitrollen,
managen en
onderhouden van
cloud gebaseerde
applicaties
Kerntaken
eCompetenties
(uit e-CF)
Algemene
competenties
Infrastructuur
ontwerp inclusief
clouddiensten
het onderbrengen
van diensten in de
juiste omgeving
(private, public, on
premise)
Het optimaliseren
van de
infrastructuur
(schaalbaar, veilig,
bedrijfszeker)
Het automatiseren
van
werkzaamheden:
programmeerbare
infrastructuur
migratietrajecten
technisch
doorontwikkelen van
diensten
• In kaart brengen van de wensen
• Afwegen tussen clouddiensten en inhouse oplossingen
• Het actueel houden en verbeteren van de cloud-infrastructuur
• Bewaakt de systemen, servers en cloud-diensten
A.5. Ontwerp van architectuur
Level 3
B.2. Componentintegratie
Level 2-3
B.4. Oplossingen implementeren
Level 2-3
C.1. Gebruikersondersteuning
Level 2-3
C.2. Ondersteunen van wijzigingen
Level 2-3
C.3. Dienstverlening
Level 2
D.11. Behoeftenanalyse
Level 3-4
E.5. Procesverbetering
Level 3
Gestructureerd
Accuraat
Stressbestendig
Ervaring
HBO+ werk- en denkniveau
KPI
De (cloud-)oplossing is geïmplementeerd en wordt gecontroleerd
uitgevoerd.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
51
Toekomstige beroepsrollen
Healthcare Informatics
e-Health staat volop in de belangstelling en ook uit onze survey bleek dat men veel
verandering verwacht en ook in de gesprekken met experts kwam dit vakgebied als een van
de grote cross-over mogelijkheden naar voren. e-Health is het gebruik van nieuwe
informatie- en communicatietechnologieën, en met name Internettechnologie, om
gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren. Er bestaat zelfs een
Nationale Implementatie Agenda eHealth. Hoewel de huidige belangstelling mogelijk sterk is
ingegeven door de bezuinigingen en de vergrijzing van de bevolking, is er ook een
innovatieve kern te onderscheiden. De potentie van ICT toepassingen wordt in de zorg nog
niet voldoende benut. Ook als de relatie met zorg-robots wordt gemaakt en het terrein van de
domotica wordt betrokken, zien we belangrijke ontwikkelingen ontstaan. Domotica is een
verzamelnaam voor toepassing van elektronica voor automatisering in huis. Het gaat vaak
om een combinatie van omgevingsbewuste sensoren en actuatoren (apparaat dat de
omgeving kan beïnvloeden) waarmee het leefklimaat in een woning kan worden geregeld of
zaken in de woning automatisch kunnen worden bediend. Combinaties van deze e-health
toepassingen kunnen ervoor zorgen dat mensen die hulp nodig hebben langer zelfstandig
kunnen blijven wonen. Ook kan thuisrevalidatie op afstand met behulp van ICT applicaties de
opname in een duur revalidatiecentrum voorkomen of bekorten. Niemand wil graag langer
worden opgenomen in een revalidatiecentrum dan nodig is.
Een overzichtelijke indeling van het e-health terrein bestaat uit:
1. e-public health
a. voorlichting
i. Educatie voor patiënten
ii. Advies over voeding en leefgewoonten
iii. Informatie over geneesmiddelen, ziekten
b. Preventie
i. Bevolkingsonderzoek en risico analyse
ii. Monitoring gezondheid van de bevolking
iii. Monitoring verspreiding van ziekten
2. Zorg
a. Diagnosestelling
i. Anamnese via internet
ii. Naslaginformatie of BOS (beslissingsondersteuning hulpverleners)
iii. Intercollegiale consultatie
iv. Diagnose op afstand
b. Therapie
i. Medicatie op afstand
ii. Internet psychologische hulp
iii. Tele-chirurgie
c. Monitoring
i. Monitoring op afstand
ii. Sociale alarmering
iii. Patiënten instructie op afstand
3. Zorgondersteuning
a. Kwaliteit
i. Protocollen
ii. Educatie
iii. Benchmarking voor patiënten
b. Administratie en management
i. Afspraken op afstand
ii. Case management en patiënten stromen
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
52
Toekomstige beroepsrollen
c. e-Dossier
i. EPD
d. Logistiek
i. Voorraadbeheer en bestellen
e. Financiën
i. Boekhouden
ii. Facturatie
iii. Banking
De zorg betreft het primaire proces, de ondersteuning betreft de secundaire processen van
het zorgbedrijf en de publieke kant betreft de samenleving.
Wat je ziet gebeuren is dat zorgprofessionals worden bijgeschoold in de informatica. Of dat
opleidingen een grote ICT component krijgt. Zo ontstaat bijvoorbeeld de universitaire
opleiding tot medisch informaticus, waarbij geneeskunde met informatica is verbonden. Of de
opleiding Health Informaticus die professionals in de zorg ( artsen, staffunctionarissen,
verpleegkundigen en paramedici), met een aangepast onderwijsprogramma ICT-kennis
aanbieden.
De medische wereld is voor een groot deel al systematisch opgebouwd. Ze bestaat uit
protocollering van de zorgprocessen, internationale classificatie van ziekten, diagnose
groepen van bij elkaar horende diagnose categorieën, nomenclaturen van medische termen
en medicatie en eventcodes voor opname van gebeurtenissen in digitale dossiers. De
ontologie van de medische wereld is al heel ver uitgebouwd en de ICT functies die nu
bestaan, worden in het klinische veld deels al door medische en paramedische
beroepsbeoefenaren uitgevoerd. Ook in Nederland heeft deze ontwikkeling plaats en het
vakgebied van e-health is er één waar cross-over van ICT in de richting van het vakgebied
plaatsheeft. Dit word bij ons wel eens snijvlak beroepen of snijvlak synergie genoemd.
Kijkend naar de indeling in het zorgveld, dan kunnen ICT-ers zich op de ondersteuning en op
de maatschappelijke e-health gebieden nog specialiseren door extensief branchekennis toe
te voegen. Op de kern van het vakgebied zullen studenten die uitstromen uit nieuwe
zorgopleidingen en zorgverleners die upskillen vooral gaan excelleren.
We beschrijven hieronder een breed opgevat beroepsprofiel Healthcare Informatics als
voorbeeld, maar we hadden ook kunnen kiezen voor verpleegkundige informatica, medisch
informaticus, of klinisch data informaticus.
Beroepsrol
e-HEALTH INFORMATICS
Naam
Generieke
beschrijving
Zorgt voor de correcte toepassing van kennis uit de zorg en informatica,
bij het ontwerp, de ontwikkeling en voortdurende aanpassing van
geautomatiseerde systemen voor gezondheidszorg. Leidt medewerkers
op en helpt patiënten omgaan met technologische oplossingen. Lost mede
door de inbreng vanuit beide kennisvelden de problemen op die ontstaan
bij de implementatie van het gezondheidszorgsysteem.
Missie
Verbeteren en vernieuwing van de zorg door ondersteuning met behulp
van ICT van de zorgvrager, de zorgverlener, de omstanders en de
onderzoekers van de zorg.
Producten
Eindverantwoordelijk
Realiseert
Draagt bij
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
53
Toekomstige beroepsrollen
Zorgverlening met
behulp van maximale
technologische
ondersteuning
Kernbeschrijving












Innovatieve
Veilig klimaat voor
zorgtoepassingen i.s.m. technologische
anderen
ondersteuning in de
zorg
Analyseert computer en informatietechnologie om toepasbaarheid
voor de zorgpraktijk, de bedrijfsvoering en de publieke voorlichting
te bepalen afhankelijk van het gekozen zorgmodel.
Ontwikkelt, implementeert en test gezondheidszorg
informatietechnologische toepassingen, tools, gereedschappen,
processen of structuren om zorgverleners met informatie te
ondersteunen.
Kent gezondheidszorg entiteiten, relaties en processen en zet dit
in datamanagement in te richten en informatie flows te bouwen.
Gebruikt informatie technologische toepassingen in de eigen
zorgpraktijk.
Verspreiden van informatie over de technologie in de praktijk van
het zorgberoep aan andere zorgverleners en aan het publiek.
Is op de hoogte van wetgeving en privacy eisen inzake de
gezondheidszorg in het algemeen.
Organiseert overleg met zorgverleners met betrekking tot
hardware of software configuratie.
Helpt om applicaties te ontwerpen en te implementeren om
klinische of gezondheidszorg of administratieve problemen op te
lossen.
Schrijft operationele handleidingen als dat nodig is.
Bijdrage leveren in onderzoeksactiviteiten rondom medische en
verpleegkundige informatica.
Zorg- en meldplicht inzake de vertrouwelijkheid en veiligheid van
de communicatie en opslag, veiligheid van de patiënt en de
ontwikkeling van infrastructuur.
Plant, installeert (en repareert zo nodig) tele-zorgtoepassingen of
systemen bij zorgvragers (b.v. in woningen).
e-Competences
A.4. Service planning
Level 2/3
(from e-CF)
A.6. Application design
Level 1
B.1. Application development
Level 2
B.3. Testing
Level 1
B.4. Solution Deployment
Level 2
B.5. Documentation production
Level 2
C.1. User support
Level 2
D.9. Personnel development
Level 2
D.11. Needs Identification
Level 3
E.4. Relationship Management
Level 3
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
54
Toekomstige beroepsrollen
Algemene
Competenties
Oprechte interesse in medemens hebben
Sensitiviteit voor de zorgen en noden van anderen tonen
Inzicht in gedrag en motieven van patiënten hebben
Oriënteren op de zorgsituatie, de zorgplanning de uitvoering
en de evaluatie.
Informeren en ondersteuning realiseren
Vertrouwen opbouwen
Diversiteit respecteren
Experience
KPI

Geïntegreerde brede kennis van beide beroepsdomeinen in de vorm
van best practice.

HBO opleiding minimaal
Werkend gezondheidszorgsysteem optimaal te gebruiken.
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
55
Toekomstige beroepsrollen
Bronnen
Voor dit onderzoek zijn de volgende bronnen gebruikt:
Boston Consulting Group
- Decoding Global Talent, Oct 2014
CBS
- ICT kennis 2014
Dialogic
- De ICT-er bestaat niet. Analyse van vraag en
aanbod op de Nederlandse ICT-arbeidsmarkt
2014
IBM
- TheTech Big Picture, Sep 2014
ICT Office
- ICTals Innovatie As
ICT Office
- ICTManifest2012-2016
Gartner
- Hypecycle Emerging Technologies 2014
Gartner Executive Programs
- Taming the Digital Dragon: The 2014 CIO
Agenda
Nederland ICT
- Arbeidsmarkt ICT-sector-Standpunt
Netwerk Toekomstverkenningen
- Arbeid in de toekomst, 2008
NRC
- NRC Live, Moonshot, 2015
Nictiz
- eHealth, verder dan je denkt. Rapport 2015
PWC
- PWC’s NextGen- A Global generational study,
2013
Stichting Toekomstbeeld der Techniek
- Horizonscan-2050
WITSA’s 17th World Congress on IT
- Declaration of Amsterdam, 2010
TNO and Strategy & Change
- The European Labor Market and Technology,
2013
Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP
56